The disarming case to act right now on climate change | Greta Thunberg

Translator: Akinori Oyama Reviewer: Peter van de Ven

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Zhila Mawlood

When I was about eight years old,

ئەوکاتەی نزیکەی هەشت ساڵ بووم،

I first heard about something called climate change or global warming.

بۆ یەکەم جار دەربارەی شتێک بیستم پێی ئەوترا گۆڕانی کەش یان گەرمبوونی زەوی.

Apparently, that was something humans had created by our way of living.

لەوە ئەچوو، شتێک بێت مرۆڤ درووستیکردبێت بە شێوازی ژیانی خۆمان.

I was told to turn off the lights to save energy

پێم ئەوترا ڕووناکی بکووژێنمەوە بۆ هەڵگرتنی وزە و

and to recycle paper to save resources.

دووبارە بەکارهێنانەوەی کاغەز بۆ هەڵگرتنی ماددەی خاو.

I remember thinking that it was very strange

بیرمە بیرم ئەکردەوە کە ئەوە زۆر سەیر بوو بەلامەوە

that humans, who are an animal species among others,

کە مرۆڤەکان، کە بە جۆرێتی سەر بە ئاژەڵەکانن، و

توانای ئەوەیان هەیە کەشوهەوای زەوی بگۆڕن.

could be capable of changing the Earth's climate.

Because if we were, and if it was really happening,

چونکە ئەگەر وابکەین، و ئەگەر بەڕاستی ئەوە ڕووبات،

we wouldn't be talking about anything else.

باسی هیچ شتێکی تر ناکەین.

As soon as you'd turn on the TV, everything would be about that.

هەر کە تەلەفزیۆن هەڵئەکەیت هەموو شتێک دەربارەی ئەوە ئەبێت.

Headlines, radio, newspapers,

سەردێڕەکان، ڕادیۆ، ڕۆژنامەکان،

you would never read or hear about anything else,

دەربارەی هیچ شتێکی تر ناخوێنیتەوە یان نابیستیت،

as if there was a world war going on.

وەک ئەوەی جەنگێکی جیهانی هەبێت.

But no one ever talked about it.

بەڵام هیچ کەس باسیشی نەئەکرد.

If burning fossil fuels was so bad that it threatened our very existence,

ئەگەر سوتاندنی سوتەمەنی ئەوەنە خراپ بێت کە مەترسی بۆسەر بوونمان درووست بکات،

how could we just continue like before?

چۆن ئەتوانین ئاواهی بەردەوام بین هەروەک پێشتر؟

Why were there no restrictions?

بۆچی هیچ ڕێگەگرتنێک نییە؟

Why wasn't it made illegal?

بۆچی نەکراوە بە نایاسایی؟

To me, that did not add up.

بۆ من، ئەوە ڕێیتێنەئەچوو.

It was too unreal.

زۆر ناواقیعانە بوو.

So when I was 11, I became ill.

بۆیە لە یانزە ساڵیدا، نەخۆش کەوتم.

I fell into depression,

تووشی خەمۆکی بووم،

I stopped talking,

لە قسەکردن وەستام، و

and I stopped eating.

وازم لە خواردن هێنا.

In two months, I lost about 10 kilos of weight.

لە ماوەی دوو مانگدا، نزیکەی دە کیلۆ کێشم دابەزی.

Later on, I was diagnosed with Asperger syndrome,

دواتر، دەستنیشانکرام بە نەخۆشی ئەسپێرجەر،

OCD and selective mutism.

لەگەڵ خۆبێدەنگکردنی خۆویستی و هەڵسوکەوتی خولیاگەرانە.

That basically means I only speak when I think it's necessary -

واتای ئەوەبوو تەنیا ئەوکاتانە قسەم ئەکرد کە پێویست بێت --

now is one of those moments.

ئێستاش یەکێکە لەو ساتانە.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

For those of us who are on the spectrum,

بۆ ئەوانەمان کە ئەو گرفتانەمان هەیە،

almost everything is black or white.

بەنزیکەیی هەموو شتێک ڕەش یان سپییە.

We aren't very good at lying,

زۆر باش نین لە درۆکردندا، و

and we usually don't enjoy participating in this social game

چێژیش نابینین لە بەشداریکردن لەم یارییە کۆمەڵایەتییە

that the rest of you seem so fond of.

کە ئێوە زۆر بایەخی پێئەیەن.

(Laughter)

(پێکەنین)

I think in many ways that we autistic are the normal ones,

پێموابێت لە چەندین ڕووەوە ئێمەی تووشبوی ئۆتیزم کەسە ئاساییەکانین، و

and the rest of the people are pretty strange,

خەڵکەکەی تر زۆر سەیرن،

(Laughter)

(پێکەنین)

especially when it comes to the sustainability crisis,

بەتایبەتی کاتێک یەتە سەر قەیرانی بەردەوامیبوون،

where everyone keeps saying climate change is an existential threat

کە تیایدا هەمووان بەردەوام ئەڵێن گۆڕانکاری کەشوهەوا مەترسییەکی بوونە و

and the most important issue of all,

گرنگترین پرسی مرۆڤایەتییە، و

and yet they just carry on like before.

لەگەڵ ئەوەشدا وەک پێشتر بەردەوام ئەبن.

I don't understand that,

لەوە تێناگەم،

because if the emissions have to stop,

چونکە ئەگەر پێویست بکات دەردانی پاشماوەی زیانبەخش بوەستێت،

then we must stop the emissions.

کەواتە پێویستە بیانوەستێنین.

To me that is black or white.

بۆ من ئەوە ڕەش یان سپییە.

There are no gray areas when it comes to survival.

کە یەتە سەر ڕزگاربوون هیچ ناوچەیەکی خۆڵه‌مێشی نییە.

Either we go on as a civilization or we don't.

یان ئەوەتا وەک شارستانییەتێک بەردەوام ئەبین یان نا.

We have to change.

پێویستە بگۆڕێین.

وڵاتە دەوڵەمەندەکانی وەک سوید پێویستە دەستبکەن بە کەمکردنەوەی دەردان

Rich countries like Sweden need to start reducing emissions

by at least 15 percent every year.

بەلایەنی کەمەوە ساڵانە بەڕێژەی لەسەدا ١٥.

And that is so that we can stay below a two-degree warming target.

ئەوەش بۆ ئەوەی بتوانین دوو پلەی گەرمی خوار ئامانجی دیاریکراو بمێنینەوە.

Yet, as the IPCC have recently demonstrated,

بەڵێ، وەک پانێڵی نێودەوڵەتی لەسەر گەرمبوونی ژینگە خستییە ڕوو،

aiming instead for 1.5 degrees Celsius

کردنە ئامانجی ١.٥ پلەی سیلیزی

would significantly reduce the climate impacts.

بەڕێژەیەکی بەرچاو کاریگەری كه‌شه‌هه‌وا کەم ئەکاتەوە.

But we can only imagine what that means for reducing emissions.

بەڵام ئەتوانین بیهێنینە بەرچاومان ئەوە چی ئەگەیەنێت بۆ کەمکردنەوەی دەردانی کاربۆن.

You would think the media and every one of our leaders

بیر ئەکەیتەوە کە ڕاگەیاندنەکان و هەر یەکێک لە سەرکردەکانمان

would be talking about nothing else,

تەنیا بیر لەو شتە ئەکەنەوە،

but they never even mention it.

بەڵام هەرگیز باسیشی ناکەن.

هیچ کەسێکیش باسی

Nor does anyone ever mention

the greenhouse gases already locked in the system.

غازەکانی ماڵی سەوز ناکات کە لە سیستمی بارگەی هەوادا گیری خواردووە.

Nor that air pollution is hiding a warming

بیریش لەوە ناکەنەوە کە پیسبوونی ژینگە گەرمبوونێک ئەشارێتەوە

so that when we stop burning fossil fuels,

بۆ ئەوەی کاتێک واز ئەهێنین لە بەکارهێنانی سووتەمەنی،

we already have an extra level of warming

خۆمان ئاستێکی زیادە لە گەرمکردنمان هەیە

perhaps as high as 0.5 to 1.1 degrees Celsius.

لەوانەیە بەرزبێت هێندەی ٠.٥ بۆ ١.١ پلەی سیلیزی.

Furthermore does hardly anyone speak about the fact

لەوەش زیاتر بە دەگمەن هیچ کەسێک باسی ئەو ڕاستییە ئەکات

that we are in the midst of the sixth mass extinction,

کە لە ناوەڕاستی شەشەم لەناوچوونی بە کۆمەڵداین،

with up to 200 species going extinct every single day,

کە هەموو ڕۆژێک نزیکەی دوو سەد جۆر گیاندار لەناو ئەچێت،

that the extinction rate today

لەم ڕۆژەدا ڕێژەی لەناوچوون

is between 1,000 and 10,000 times higher

لە نێوان ١٠٠٠ جار بۆ ١٠٠٠٠ جار بەرزترە

than what is seen as normal.

لەوەی لەکاتی ئاساییدا هەبوو.

Nor does hardly anyone ever speak about the aspect of equity or climate justice,

بە دەگمەنیش ئەبینیت کەسێک باسی لایەنەکانی ڕەوایی یان دادپەروەری ژینگەیی بکات،

clearly stated everywhere in the Paris Agreement,

کە بەڕوونی لە ڕێکەوتننامەکەی پاریسدا خرایە ڕوو،

which is absolutely necessary to make it work on a global scale.

کە بەڕاستی زۆر پێویستە بۆ ئەوەی لەسەر ئاستێکی جیهانی کاریپێبکرێت.

That means that rich countries

ئەوەش واتای ئەوەیە کە وڵاتە دەوڵەمەندەکان

need to get down to zero emissions within 6 to 12 years,

لە ماوەی ٦ بۆ ١٢ ساڵدا ڕێژەی دەردانی کاربۆن بگەیەننە سفر،

with today's emission speed.

بە خێرایی دەردانەکەی ئەمڕۆ.

And that is so that people in poorer countries

ئەوەش بۆ ئەوەی خەڵکی وڵاتە هەژارەکان

can have a chance to heighten their standard of living

دەرفەتێکیان هەبێت بۆ بەرزکردنەوەی ستانداردی ژیانیان

by building some of the infrastructure that we have already built,

بە بنیاتنانی ئەو پێکهاتە بنچینەییانەی کە ئێمە بنیاتمان ناوە،

such as roads, schools, hospitals,

وەک ڕێگاکان، قوتابخانەکان، و نەخۆشخانەکان،

clean drinking water, electricity, and so on.

ئاوی پاک بۆ خواردنەوە، و کارەبا و چەندینی تر.

Because how can we expect countries like India or Nigeria

چونکە چۆن ئەتوانین چاوەڕێی وڵاتانی وەک هیندستان یان نایجیریا بکەین

to care about the climate crisis

گرنگی بە قەیرانی کەش و هەوا بەن

if we who already have everything don't care even a second about it

ئەگەر ئێمە کە هەموو شتێکمان هەیە هیچ گرنگ نەبێت بەلامانەوە

or our actual commitments to the Paris Agreement?

یان گرنگی نەیەین بە پابەندبوونمان بە ڕێکەوتننامەی پاریس؟

So, why are we not reducing our emissions?

کەواتە، بۆچی دەردانی کاربۆن کەمناکەینەوە؟

Why are they in fact still increasing?

بۆچی هێشتا لە زیادبووندان؟

Are we knowingly causing a mass extinction?

ئایا بە زانینی خۆشمانەوە ئەبینە لەناوچوونی بەکۆمەڵ؟

Are we evil?

ئایا ئێمە خراپەکارین؟

No, of course not.

نەخێر، بێگومان نەخێر.

People keep doing what they do

خەڵک بەردەوامن لەوەی پێشتر ئەیانکرد

because the vast majority doesn't have a clue

چونکە زۆرینە هیچ شتێک نازانن

about the actual consequences of our everyday life,

دەربارەی دەرئەنجامە ڕاستەقینەکانی ژیانی ڕۆژانەمان، و

and they don't know that rapid change is required.

نازانن کە گۆڕانکاری خێرا پێویستە.

We all think we know, and we all think everybody knows,

هەموو وائەزانین ئەزانین، و هەموو وا ئەزانین هەمووان ئەزانن،

but we don't.

بەڵام نازانین.

Because how could we?

چونکە چۆن بتوانین؟

If there really was a crisis,

ئەگەر بەڕاستی قەیرانێک هەبێت، و

and if this crisis was caused by our emissions,

ئەگەر ئەم قەیرانە بەهۆی پاشماوەکانی ئێمەوە بێت،

بەلایەنی کەمەوە ئەتوانیت هەندێک نیشانە ببینیت.

you would at least see some signs.

Not just flooded cities, tens of thousands of dead people,

نەک تەنیا شارە ژێر ئاو کەوتووەکان، مردنی دەیان هەزار کەس، و

and whole nations leveled to piles of torn down buildings.

گۆڕینی چەندین وڵات بۆ تەلاری داڕووخاو.

You would see some restrictions.

هەندێک ڕێگەلێگرتن ئەبینیت.

But no.

بەڵام نییە. و

And no one talks about it.

کەسیش باسی ناکات.

There are no emergency meetings, no headlines, no breaking news.

هیچ کۆبوونەوەی بەپەلە نییە، هیچ سەردێڕ، هەواڵی بەپەلە نییە.

No one is acting as if we were in a crisis.

کەس وا ناجوڵێتەوە وەک ئەوەی لە قەیرانێکدا بین.

Even most climate scientists or green politicians

تەنانەت زانایانی کەش و هەوا و سیاسەتمەدارە خەمخۆرەکانیش

keep on flying around the world, eating meat and dairy.

بەردەوامن لە گەشتکردن بە فڕۆکە و خواردنی گۆشت و شیرەمەنی.

If I live to be 100, I will be alive in the year 2103.

ئەگەر هەتا تەمەنی ١٠٠ ساڵی بژیم، هەتا ساڵی ٢١٠٣ لە ژیاندا ئەبم.

When you think about the future today, you don't think beyond the year 2050.

لەم ڕۆژەدا کاتێک بیر لە داهاتوو ئەکەیتەوە هەتا ئەودیوی ساڵی ٢٠٥٠ نابینیت.

By then, I will, in the best case, not even have lived half of my life.

هەتا ئەوکاتە، لە باشترین ئەگەردا، تەنانەت نیوەی ژیانیشم نەژیاوم.

What happens next?

دواتر چی ڕووئەیات؟

The year 2078, I will celebrate my 75th birthday.

ساڵی ٢٠٧٨، ئاهەنگی ٧٥ەمین ساڵیادی لەدایکبوونم ئەگێڕم.

If I have children or grandchildren, maybe they will spend that day with me.

ئەگەر مناڵ یان مناڵی مناڵەکانم هەبێت، لەوانەیە ئەو ڕۆژەم لەگەڵدا بەسەر بەرن.

Maybe they will ask me about you,

لەوانەیە پرسیارم لێبکەن لەبارەی ئێوەوە،

the people who were around, back in 2018.

ئەو خەڵکانەی هەبوون، لە ساڵی ٢٠١٨دا.

Maybe they will ask why you didn't do anything

لەوانەیە لێم بپرسن بۆچی هیچ شتێکت نەکرد

while there still was time to act.

لەوکاتەیا کە ئەکرا شتێک بکرێت.

What we do or don't do right now will affect my entire life

ئەوەی ئێستا ئەیکەین یان نایکەین کار ئەکاتە سەر هەموو ژیانی خۆم و

and the lives of my children and grandchildren.

ژیانی منداڵەکانم و ژیانی منداڵی منداڵەکانم.

What we do or don't do right now,

ئەوەی ئێستا ئەیکەین یان نایکەین،

me and my generation can't undo in the future.

مناڵەکانم و مناڵەکانی ئەوان ناتوانن چاکی بکەنەوە لە داهاتووا.

So when school started in August of this year,

بۆیە ئەمساڵ کە قوتابخانە دەستیپێکردەوە لە مانگی ئابدا،

I decided that this was enough.

بڕیارم یا کە تەواو ئەمە بەسە.

I set myself down on the ground outside the Swedish parliament.

لەسەر زەوییەکە دانیشتم لە دەرەوەی پەرلەمانی سویدی.

I school striked for the climate.

مانم لە خوێندن گرت بۆ کەش و هەوا.

Some people say that I should be in school instead.

هەندێک کەس ئەڵێن پێویستە لەجیاتی ئەوە لە قوتابخانە بم.

Some people say that I should study to become a climate scientist

هەندێک کەس ئەڵێن پێویستە بخوێنم بۆ ئەوەی ببم بە زانای ژینگە

so that I can "solve the climate crisis."

بۆ ئەوەی بتوانم “قەیرانی كه‌شوهه‌وا چارەسەر بکەم.”

But the climate crisis has already been solved.

بەڵام قەیرانی كه‌شوهه‌وا تەواو چارەسەر کراوە.

We already have all the facts and solutions.

خۆمان لە ئێستایا هەموو ڕاستییەکان و چارەسەرەکانمان لەبەردەستایە.

All we have to do is to wake up and change.

هەموو ئەوەی لەسەرمانە بیکەین ئەوەیە هەستین و بگۆڕێین.

And why should I be studying for a future that soon will be no more

بۆچیش بخوێنم بۆ داهاتووێک کە بەم نزیکانە لەوانەیە نەمێنێت

when no one is doing anything whatsoever to save that future?

لەکاتێکدا هیچ کەسێکی تر هیچ ناکات بۆ ڕزگارکردنی داهاتوومان؟

And what is the point of learning facts in the school system

چی سوودێکیش هەیە لە فێربوونی ڕاستییەکان لە سیستمی قوتابخانەدا

when the most important facts

لەکاتێکدا گرنگترین ڕاستییەکان

given by the finest science of that same school system

کە لەلایەن باشترین زاناکانی هەمان ئەو سیستمی خوێندنەوە ئەدرێت

clearly means nothing to our politicians and our society.

هیچ شتێک ناگەیەنێت بۆ سیاستمەدارەکانمان و کۆمەڵگاکەمان.

Some people say that Sweden is just a small country,

هەندێک کەس ئەڵێن کە سوید تەنیا وڵاتێکی بچووکە، و

and that it doesn't matter what we do,

ئەوە گرنگ نییە کە ئێمە ئەیکەین،

but I think that if a few children can get headlines all over the world

بەڵام لەو باوەڕەیام ئەگەر چەند منداڵێکی کەم بتوانن ببن بە سەردێڕ لە جیهاندا

just by not coming to school for a few weeks,

تەنیا بە هاتنە دەرەوە لە قوتابخانە بۆ ماوەی چەند هەفتەیەک،

imagine what we could all do together if you wanted to.

بیهێننە بەرچاوتان چیمان پێئەکرێت ئەگەر هەموو پێکەوە بمانەوێت.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Now we're almost at the end of my talk,

ئێستا خەریکە نزیک ئەبینەوە لە کۆتایی وتارەکەم، و

and this is where people usually start talking about hope,

لێرەیایە کە خەڵک دەستئەکەن بە قسەکردن لەسەر هیوا،

solar panels, wind power, circular economy, and so on,

پانێڵی سۆلار، وزەی با، و ئابووری خۆژێن، و بەم شێوەیە،

but I'm not going to do that.

بەڵام من ئەوە ناکەم.

We've had 30 years of pep-talking and selling positive ideas.

ئەوە ماوەی سی ساڵە ئەو قسانە ئەکەین و بیرۆکەی ئەرێنی ئەبەخشینەوە.

And I'm sorry, but it doesn't work.

داوای لێبوردن ئەکەم بەڵام سوودی نابێت.

Because if it would have,

چونکە ئەگەر سودی هەبوایە،

the emissions would have gone down by now.

ئێستا دەردانی کاربۆن کەمبووبۆوە.

They haven't.

نەیانکردووە. و

And yes, we do need hope,

بەڵێ، پێویستمان بە هیوایە،

of course we do.

بێگومان پێویستمانە.

But the one thing we need more than hope is action.

بەڵام ئەو شتەی لە هیوا زیاتر پێویستمان پێیەتی کردەوەیە.

Once we start to act, hope is everywhere.

هەر کە دەستمان کرد بەوە، هیوا لەهەموو لایەک ئەبێت.

So instead of looking for hope,

بۆیە لەجیاتی گەڕان بۆ هیوا،

look for action.

بۆ کردەوە بگەڕێ.

Then, and only then, hope will come.

ئەوکاتە و تەنیا ئەوکاتە، هیوا یەت.

Today, we use 100 million barrels of oil every single day.

ئەمڕۆ، هەموو ڕۆژێک سەد ملیۆن بەرمیل نەوت بەکارئەهێنین.

There are no politics to change that.

هیچ سیاسەتێک نییە بۆ گۆڕینی ئەوە.

There are no rules to keep that oil in the ground.

هیچ یاسایەک نییە بۆ هێشتنەوەی ئەو نەوتە لەژێر زەویدا.

So we can't save the world by playing by the rules,

بۆیە ناتوانین جیهان ڕزگار بکەین بە پابەندبوون بە یاساکان،

because the rules have to be changed.

چونکە پێویستە یاساکان خۆیان بگۆڕێن.

Everything needs to change --

هەموو شتێک پێویستە بگۆڕێت -- و

and it has to start today.

ئەبێ لەمڕۆوە دەستپێبکات.

زۆر سوپاس.

Thank you.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)