What is depression? - Helen M. Farrell

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: Myo Aung

Depression is the leading cause of disability in the world.

စိတ်ဓာတ်ကျရောဂါ ဆိုတာ ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ မသန်စွမ်းမှုရဲ့ အဓိကကြောင်းရင်းပါ။

In the United States,

အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ

close to 10% of adults struggle with depression.

သက်ကြီး ၁၀%နီးပါးခန့်ဟာ စိတ်ဓာတ်ကျ့ခြင်း ဝေဒနာနဲ့ လုံးပန်းနေရပါတယ်

But because it's a mental illness,

စိတ်ပိုင်း နာမကျန်းမာမှုဖြစ်လို့

it can be a lot harder to understand than, say, high cholesterol.

ကိုလက်စထရော မြင့်နေတဲ့ ရောဂါထက် ဒီကိစ္စကို နားလည်ဖို့ ခက်ခဲနိုင်ပါတယ်

One major source of confusion is the difference between having depression

ဓိတ်ဓာတ်ကျမှု ရှိနေခြင်းနဲ့ စိတ်ဓာတ် ကျနေသလိုလို ခံစားရမှု အတူခြင်းက

and just feeling depressed.

အဲဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရောထွေးရခြင်းရဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်းပါ။

Almost everyone feels down from time to time.

လူတိုင်းလိုလို အချိန်နဲ့ အမျှ စိတ်ဓာတ်ကျတကို ခံစားခဲ့ဘူးတယ်။

Getting a bad grade,

အမှတ်မကောင်းတာ၊

losing a job,

အလုပ် ပြုတ်သွားတာ၊

having an argument,

ငြင်းခုံစကားများရတာ၊

even a rainy day can bring on feelings of sadness.

မိုးရွာတဲ့ နေ့ကတောင် ဝမ်းနည်းစရာ အကြောင်းဖြစ်နိုင်တယ်။

တခါတလေ အကြောင်းဆိုလို့ တစ်ခုမှ မရှိတတ်ပါ။

Sometimes there's no trigger at all.

It just pops up out of the blue.

ရုတ်တရက် ဖြစ်ပေါ်လာတာမျိူးပါ။

Then circumstances change,

အခြေအနေတွေ ပြောင်းလဲလာတာနဲ့

and those sad feelings disappear.

အဲဒီ ဝမ်းနည်း ပူဆွေးမှုတွေ ပျောက်ကွယ်သွားတတ်ပါတယ်

Clinical depression is different.

ကုသရန်လိုအပ်တဲ့ စိတ်ဓာတ်ကျမှုက တစ်မျိုးပါ။

It's a medical disorder,

ဆေးပညာဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းချက်ပါ၊

and it won't go away just because you want it to.

ကိုယ်က လိုချင်လို ပျောက်မသွားနိုင်ပါ။

It lingers for at least two consecutive weeks,

အဲဒါက အနည်းဆုံးအားဖြင့် နှစ်ပတ်ဆက်တိုက် ကြာတတ်ကာ၊

and significantly interferes with one's ability to work,

လူရဲ့ လုပ်ကိုင်နိုင်စွမ်းကို၊ ကစားနိုင်စွမ်းကို၊ ချစ်နိုင်စွမ်းကို၊

play,

သိသာစွာ

or love.

သက်ရောက်မှုရှိတယ်။

Depression can have a lot of different symptoms:

စိတ်ဓာတ်ကျရောဂါရဲ့ ရောဂါလက္ခဏာတွေ အမျိုးမျိုး

a low mood,

ရှိရာ၊ စိတ်မပါတာ၊

loss of interest in things you'd normally enjoy,

ပုံမှပျော်ရွှင်တတ်တဲ့ ကိစ္စတွေမှာ စိတ်ဝင်စားမှုမဲ့လာတာ

changes in appetite,

စားသောက်ချင်စိတ် ပြောင်းလဲလာတာ၊

feeling worthless or excessively guilty,

အသုံးမကျသလို အပြစ်ရှိသလိုခံစားရတာ၊

sleeping either too much or too little,

အရမ်းထိုးအိပ်နေတာ ဒါမှမဟုတ် အိပ်မပျော်တာ၊

poor concentration,

အာရုံစူးစိုက်မရတာ၊

restlessness or slowness,

ကဏ္ဍာမငြိမ် ဒါမှမဟုတ် တုံ့နှေးနေတာ၊

loss of energy,

အားအင်တွေကုန်ခမ်းနေတာ၊

or recurrent thoughts of suicide.

ခဏခဏ သတ်သေချင်စိတ်ပေါ်နေတာတွေပါ။

If you have at least five of those symptoms,

အဲဒီလက္ခဏာတွေထဲက အနည်းဆုံး ၅ ခု ရှိနေပြီဆိုရင်၊

according to psychiatric guidelines,

စိတ်ရောဂါဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်တွေအရ

you qualify for a diagnosis of depression.

ခင်ဗျားမှာ စိတ်ကျရောဂါရှိနေပြီလို့ ပြောလို့ရပါပြီ။

And it's not just behavioral symptoms.

နေပုံထိုင်ပုံဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေသာ ရှိတာ မကပါ။။

Depression has physical manifestations inside the brain.

စိတ်ကျရောဂါကို ဦးနှောက်ထဲမှာ ရုပ်ပိုင်း လက္ခဏာများအရ မြင်နိုင်ပါသေးတယ်

First of all,

ပထမဆုံးအနေနဲ့၊

there are changes that could be seen with the naked eye

သာမာန်မျက်စိနဲ့ မြင်ရနိုင်တဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေရှိတယ် ..

and X-ray vision.

ဓာတ်မှန်နဲ့ မြင်နိုင်တယ်။

These include smaller frontal lobes and hippocampal volumes.

Frontal lobes နဲ့ hippocampal volumes တွေ အဲဒီထဲ ပါဝင်ကြပါတယ်။

On a more microscale,

အနုစိတ် ကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

depression is associated with a few things:

စိတ်ဓာတ်ကျရောဂါက ကိစ္စတချို့နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်-

the abnormal transmission or depletion of certain neurotransmitters,

neurotransmitters အချို့ ကုန်ခမ်းလားတာ သို့မဟုတ် ထုတ်လွှင့်မှု ပုံမမှန်တာ၊

especially serotonin, norepinephrine, and dopamine,

အထူးသဖြင့် serotonin, norepinephrine, and dopamine တွေပါ၊

blunted circadian rhythms,

circadian စည်းချက် မမှန်တေ့တာ၊

or specific changes in the REM and slow-wave parts of your sleep cycle,

သို့မဟုတ် အိပ်ချိန် စက်ဝိုင်းထဲက REM နဲ့ နှေးတဲ့ လှိုင်းများ ပြောင်းလဲလာတာ၊

and hormone abnormalities,

ဟိုမုန်းဆိုင်ရာ ပုံမမှန်မှုတွေ၊

such as high cortisol and deregulation of thyroid hormones.

cortisol မြင့်တက်တာနဲ့ thyroid ဟိုမုန်း မမှန်ကန်တာတွေလည်း ပါဝင်တယ်။

But neuroscientists still don't have a complete picture

ဒါပေမယ့် အာရုံကြောဆိုင်ရာ ပညာရှင်တွေဟာ စိတ်ကျရောဂါ

of what causes depression.

ဖြစ်ရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်း အပြည့်အစုံ မသိပါ။

It seems to have to do with a complex interaction between genes and environment,

ဗီဇနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ပေါ်နှင့်လည်း ရှုပ်ထွေး ဆက်နွယ်မှု ရှိတယ်လို့ထင်ရပေမဲ့၊

but we don't have a diagnostic tool

အဲဒါဟာ ဘယ်နေရာ ဘယ်အချိန်မှာ ဖြစ်လာမယ်

that can accurately predict where or when it will show up.

တိကျစွာ ခန့်မှန်းလို့ရမယ့် စူးစမ်းရေး ကိရိယာတွေ ကျွန်ုပ်တို့ထံတွင် မရှိသေးပါ။

And because depression symptoms are intangible,

စိတ်ဓာတ်ကျရောဂါရဲ့ လက္ခဏာကို ကိုင်ကြည့် မရနိုင်တော့၊

it's hard to know who might look fine but is actually struggling.

အဆင်ပြေပုံ ပေါက်နေပေမယ့် လက်တွေ့တွင် ရုန်းကန်နေရတာကို သိဖို့ခက်ခဲလှတယ်။

According to the National Institute of Mental Health,

National Institute of Mental Health အရဆိုရင်

it takes the average person suffering with a mental illness

သာမန်လူတစ်ယောက် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဝေဒနာခံစားနေရသူ အနေနှင့်

over ten years to ask for help.

အကူအညီတောင်းလာဖို့ဆိုရင် ဆယ်နှစ်ကျော် ကြာတတ်ပါတယ်။

But there are very effective treatments.

ဒါပေမဲ့ ထိရောက်တဲ့ ကုသမှုနည်းတွေ ရှိတယ်။

Medications and therapy complement each other to boost brain chemicals.

ဆေးဝါးပေးခြင်းနဲ့ ကုသခြင်းတွေက ဦးနှောက်ထဲက ဓာတ်ပစ္စည်းတွေကို အားဖြည့်ပေးနိုင်တယ်။

In extreme cases, electroconvulsive therapy,

အရမ်းဆိုးနေရေင်တော့ electroconvulsive therapy ကိုသုံးတယ်

which is like a controlled seizure in the patient's brain,

လူနာ့ဦးနှောက်တွင် ထိန်းချုပ်လုပ်တဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်နဲ့ ကုသမှုပါ၊

is also very helpful.

တကယ့်ကို ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။

Other promising treatments,

transcranial magnetic stimulation လို

like transcranial magnetic stimulation,

အခြား အလားအလာရှိတဲ့ ကုသနည်းတွေကိုလည်း

are being investigated, too.

လေ့လာ စမ်းသပ်နေကြပါသေးတယ်။

So, if you know someone struggling with depression,

တစ်စုံတစ်ယောက်ဟာ စိတ်ကျရောဂါနဲ့ ရုန်းကန်နေရတာကိုသိရင်

encourage them, gently, to seek out some of these options.

သူတို့ကိုအားပေးပါ၊ သိမ်မွေ့စွာ အဲဒီလို ရွေးစရာများကို ရှာနိုင်အောင် ကူပေးပါ။

You might even offer to help with specific tasks,

အထူး လုပ်ဆောင်ချက်တွေနဲ့လည်း ကူညီပေးနိုင်ပါသေးတယ်၊

like looking up therapists in the area,

နေထိုင်ရာမှာ ကုသနိုင်မယ့်သူကို ကူရှာတာမျိုး၊

or making a list of questions to ask a doctor.

ဒါမှမဟုတ် ဆရာဝန်ထံ မေးမယ့်မေးခွန်းတွေ စာရင်းလုပ်ပေးတာမျိုး။

To someone with depression,

စိတ်ဓာတ်ကျရောဂါ ရနေသူအတွက်တော့

these first steps can seem insurmountable.

ဒီလိုပထမဆုံး ခြေလှမ်းတွေကို ကျော်လွှားဖို့ ခဲယဉ်းနိုင်တယ်။

If they feel guilty or ashamed,

သူတို့ အပြစ်ရှိသလို ဋ္ဌရှက်ရွံ့သလိုလိုဖြစ်နေရင်၊

point out that depression is a medical condition,

စိတ်ကျရောဂါဆိုတာ ကုသရန်လိုရောဂါ ဖြစ်တာ ထောက်ပြပါ၊

just like asthma or diabetes.

ပန်းနာရင်ကျပ်တို့ ဆီးချိုတို့လိုပေါ့။

It's not a weakness or a personality trait,

ဒါက ကိုယ့်အားနည်းမှု ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်အပြစ် မဟုတ်ပါဘူး၊

and they shouldn't expect themselves to just get over it

အဲဒါတွေ အလိုလို ပျောက်သွားမယ်လို့ မျှော်လင့်မရနိုင်ပါ၊

anymore than they could will themselves to get over a broken arm.

ကျိုးနေတဲ့လက် ပြန်ကောင်းသွားတာမျိုး လုံးဝ မဟုတ်ပါ။

If you haven't experienced depression yourself,

ခင်ဗျားကိုယ်တိုင် စိတ်ကျရောဂါကို မခံစားခဲ့ရပါက၊

avoid comparing it to times you've felt down.

ခင်ဗျား စိတ်ညစ်နေခဲ့ရတဲ့ ကာလမျိုးနဲ့ ယှဉ်ပြောတာမျိုး ကိုရှောင်ပါ။

Comparing what they're experiencing to normal, temporary feelings of sadness

သူတို့ခံစားနေရတာကို သာမန် ယာယီ ဝမ်းနည်းစိတ်ညစ်တာမျိုးနဲ့ ယှဉ်ပြောလိုက်ရင်

can make them feel guilty for struggling.

ရုန်းကန်နေရသူအတွက် ပိုအပြစ်ရှိသလို ခံစားရစေနိုင်ပါတယ်။

Even just talking about depression openly can help.

စိတ်ကျရောဂါအကြောင်း ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောတာကတောင်မှ ကူညီပေးနိုင်တယ်။

For example, research shows that asking someone about suicidal thoughts

ဥပမာဆိုရင်၊ သတ်သေချင်တဲ့အတွေးတွေ အကြောင်း မေးတာက၊ သူတို့သတ်သေနိုင်တဲ့ အလားအလာကို

actually reduces their suicide risk.

လျော့နည်းသွားနိုင်ကြောင်း လေ့လာမှုက ပြသခဲ့ပါတယ်။

Open conversations about mental illness help erode stigma

စိတ်ကျန်းမာရေးအကြောင်း ပွင့်လင်းစွာ ဆွေးနွေးမှုက အမည်းစက်တွေကို တိုက်ဖျက်ကာ

and make it easier for people to ask for help.

လူတွေ အနေနဲ့ အကူအညီ တောင်းလာစမှေုကိုလည်းပိုလွယ်ကူစေပါတယ်။

And the more patients seek treatment,

လူနာတွေက ကုသမှုကို ရယူလေလေ၊

the more scientists will learn about depression,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေ စိတ်ကျရောဂါ အကြောင်း တိုးတိုးသိလာလို့၊

and the better the treatments will get.

ကုသမှုတွေ ပိုပို ကောင်းလာမှာပါ။