What is depression? - Helen M. Farrell

Translator: Indra Ganzorig Reviewer: Tuya Bat

Depression is the leading cause of disability in the world.

Депресс бол хөгжлийн бэрхшээлийн хамгийн түгээмэл шалтгаан.

In the United States,

АНУ-д насанд хүрэгчдийн

close to 10% of adults struggle with depression.

бараг 10 хувь нь депресст өртдөг.

But because it's a mental illness,

Гэвч энэ нь сэтгэл зүйн өвчин учраас

it can be a lot harder to understand than, say, high cholesterol.

жишээ нь холестеролтой харьцуулахад ойлгоход хэцүү.

One major source of confusion is the difference between having depression

Хамгийн түгээмэл буруу ойлголт бол

депресст орох, гуниглах хоёрыг ижил гэж үзэх явдал юм.

and just feeling depressed.

Almost everyone feels down from time to time.

Бараг хүн болгон нь л заримдаа уйтгарлаж гунигладаг шүү дээ.

Getting a bad grade,

Муу дүн авах,

losing a job,

ажлаасаа халагдах,

having an argument,

хүнтэй муудалцах,

even a rainy day can bring on feelings of sadness.

тэр бүү хэл бороотой өдөр ч уйтгар гуниг төрүүлдэг.

Sometimes there's no trigger at all.

Заримдаа ямар нэгэн шалтгаан ч байдаггүй.

It just pops up out of the blue.

Хаанаас ч юм гараад л ирдэг.

Then circumstances change,

Нөхцөл байдал өөрчлөгдмөгц

and those sad feelings disappear.

гуниглахаа больчихдог.

Clinical depression is different.

Эмнэлгийн депресс бол өөр хэрэг.

It's a medical disorder,

Энэ бол өвчин.

and it won't go away just because you want it to.

Хүссэнээр чинь алга болчихдоггүй.

It lingers for at least two consecutive weeks,

Хамгийн багадаа 2 долоо хоног үргэлжилж

and significantly interferes with one's ability to work,

тухайн хүний ажиллах,

play,

тоглох,

or love.

хайрлах чадварт маш их нөлөөлдөг.

Depression can have a lot of different symptoms:

Депресс маш олон шинж тэмдэгтэй:

a low mood,

сэтгэл санаа дундуур байх,

loss of interest in things you'd normally enjoy,

таалагддаг зүйлдээ дургүй болох,

changes in appetite,

хоолны дуршил өөрчлөгдөх,

feeling worthless or excessively guilty,

хэнд ч хэрэггүй эсвэл маш их буруутай мэт санагдах,

sleeping either too much or too little,

хэтэрхий их эсвэл маш бага унтах,

poor concentration,

анхаарал муудах,

restlessness or slowness,

байж сууж ядах эсвэл удаашрах,

loss of energy,

эрч хүчгүй болох,

or recurrent thoughts of suicide.

эсвэл амиа егүүтгэх тухай байн байн бодох.

If you have at least five of those symptoms,

Хэрвээ эдгээрээс ядаж 5 нь илэрч байгаа бол

according to psychiatric guidelines,

сэтгэл зүйчдийн зааварчилгааны дагуу

you qualify for a diagnosis of depression.

танд депресс гэсэн онош тавьж болох нь.

And it's not just behavioral symptoms.

Бас дан ганц зан үйлийн шинж тэмдэг ч биш.

Depression has physical manifestations inside the brain.

Тархинд хүртэл физиологийн өөрчлөлт гардаг.

First of all,

Юун түрүүнд

there are changes that could be seen with the naked eye

энгийн нүдээр эсвэл рентген зургаар харж болох

and X-ray vision.

өөрчлөлтүүд илэрнэ.

These include smaller frontal lobes and hippocampal volumes.

Үүнд урд тархи болон гиппокампус жижигрэх гэх мэт.

On a more microscale,

Илүү нарийн төвшинд

depression is associated with a few things:

депресс нь хэд хэдэн зүйлтэй хамааралтай:

the abnormal transmission or depletion of certain neurotransmitters,

мэдрэлийн хөөрөл дамжуулагчийн хэвийн бус дамжуулалт болон

серотонин, норепинефрин, допамин гэх мэт хөөрөл дамжуулагчдын тоо буурч,

especially serotonin, norepinephrine, and dopamine,

blunted circadian rhythms,

циркадын хэмнэл алдагдаж,

or specific changes in the REM and slow-wave parts of your sleep cycle,

нойрсолтын РEМ болон удаан долгионы үе шатанд тодорхой өөрчлөлт гарч,

кортизолын хэмжээ ихсэх, бамбай булчирхайн гормоны тохиргоо алдагдах гэх мэт

and hormone abnormalities,

such as high cortisol and deregulation of thyroid hormones.

гормоны хэвийн бус байдал үүснэ.

But neuroscientists still don't have a complete picture

Гэвч мэдрэл судлалын шинжээчид

of what causes depression.

депрессны шалтгааныг бүрэн нээгээгүй байна.

It seems to have to do with a complex interaction between genes and environment,

Ген болон ахуй орчны хоорондын харилцан үйлдэлтэй холбоотой байж болох ч

одоогоор бидэнд үүнийг хаана, хэзээ илрэх вэ гэдгийг

but we don't have a diagnostic tool

that can accurately predict where or when it will show up.

нарийн таамаглаж чадах арга хэрэгсэл байхгүй.

And because depression symptoms are intangible,

Бас депрессийн шинж тэмдэг нь нүдэнд үл үзэгдэх тул

it's hard to know who might look fine but is actually struggling.

хэн нэгэн зүгээр харагдавч дотроо шаналж байгааг мэдэхийн аргагүй.

According to the National Institute of Mental Health,

Үндэсний Сэтгэл Мэдрэлийн Нийгэмлэгийн үзэж байгаагаар

it takes the average person suffering with a mental illness

сэтгэл мэдрэлийн өвчнөөр шаналж байгаа жирийн хүн

over ten years to ask for help.

10 гаруй жилийн дараа л тусламж хүсдэг байна.

But there are very effective treatments.

Гэхдээ үр дүнтэй олон эмчилгээ бий.

Medications and therapy complement each other to boost brain chemicals.

Эм бэлдмэл, засал эмчилгээг хамт хийвэл тархины химийн бодисыг маш их дэмждэг.

In extreme cases, electroconvulsive therapy,

Цөөн тохиолдолд өвчтөний тархинд хяналттайгаар цочрол үүсгэх

which is like a controlled seizure in the patient's brain,

цахилгаанаар цочроох засал эмчилгээ

is also very helpful.

сайн нөлөөтэй.

Other promising treatments,

Транскраниал соронзон идэвхижүүлэлт зэрэг

like transcranial magnetic stimulation,

бусад найдлага өндөртэй эмчилгээг

are being investigated, too.

бас судалж байна.

So, if you know someone struggling with depression,

Хэрвээ та депресст шаналж байгаа хэн нэгнийг таних бол

encourage them, gently, to seek out some of these options.

эдгээр сонголтоос болгоомжтой зөөлнөөр санал болгоорой.

You might even offer to help with specific tasks,

Эсвэл бүр ойр орчмын сэтгэл зүйчдийг олж өгөн

like looking up therapists in the area,

тодорхой байдлаар тусалж болох юм.

or making a list of questions to ask a doctor.

Эсвэл эмчээс ямар асуулт асуухыг нь бичиж өгөх ч юм уу.

To someone with depression,

Сэтгэл гутралаас шаналж буй хүнд

these first steps can seem insurmountable.

эдгээр эхний алхмууд дааж давшгүй мэт санагдаж магадгүй.

If they feel guilty or ashamed,

Хэрвээ тэдэнд буруутай, ичгүүртэй санагдаж байгаа бол

point out that depression is a medical condition,

энэ нь астма эсвэл чихрийн шижин гэх мэт

just like asthma or diabetes.

энгийн л эрүүл мэндийн өвчин гэдгийг нь сануулаарай.

It's not a weakness or a personality trait,

Энэ бол сул тал эсвэл зан чанар биш.

and they shouldn't expect themselves to just get over it

Гараа хугалсан бол "өөрөө эдгэчихнэ" гээд орхидоггүй шиг

anymore than they could will themselves to get over a broken arm.

үүнийг ч гэсэн зөнгөөр нь орхиж болохгүй.

If you haven't experienced depression yourself,

Хэрвээ та өөрөө депресст өртөж үзээгүй бол

avoid comparing it to times you've felt down.

сэтгэлээр унасан үетэйгээ хэрхэвч харьцуулж болохгүй.

Comparing what they're experiencing to normal, temporary feelings of sadness

Тэдний мэдэрч буй зүйлийг энгийн, түр хугацааны уйтгар гунигтай харьцуулбал

can make them feel guilty for struggling.

тэдний шаналлыг буруу гэж байгаагаас ялгаагүй санагдана.

Even just talking about depression openly can help.

Эсвэл бүр сэтгэл гутралын тухай нээлттэйгээр ярих нь ч тусалж болно.

For example, research shows that asking someone about suicidal thoughts

Жишээлбэл, хэн нэгнээс амиа хорлох тухай бодлыг нь асуухад

actually reduces their suicide risk.

амиа хорлох эрсдэлийг буруулдаг гэсэн судалгаа бий.

Open conversations about mental illness help erode stigma

Сэтгэл мэдрэлийн өвчний тухай чөлөөтэй ярилцах нь

үүнтэй холбоотой ичгүүрийг багасгаж, тусламж хүсэхэд илүү амар болгодог.

and make it easier for people to ask for help.

And the more patients seek treatment,

Илүү олон өвчтөн эмчлүүлэхийг хүсэх тусам

the more scientists will learn about depression,

илүү олон судлаачид депрессийг судалж

and the better the treatments will get.

эмчилгээ нь илүү сайжрах болно.