What is depression? - Helen M. Farrell

Translator: Şəms Cəfər Reviewer: Ziyaddin Sadigov

Depression is the leading cause of disability in the world.

Depressiya dünya üzərində sağlamlıq problemlərinin başlıca səbəbidir.

In the United States,

ABŞ-da orta yaşlıların

close to 10% of adults struggle with depression.

10%-ə yaxını depressiyadan əziyyət çəkir.

But because it's a mental illness,

Ancaq bu zehni problem olduğu üçün

it can be a lot harder to understand than, say, high cholesterol.

yüksək xolesterol kimi problemlərə nisbətdə anlamaq daha çətin ola bilər.

One major source of confusion is the difference between having depression

Əsas çaşdırıcı məqam depressiyaya sahib olmaqla

and just feeling depressed.

depressiv hiss etmək arasındakı fərqdir.

Almost everyone feels down from time to time.

Demək olar ki, hamı ara-sıra əhvalsız hiss edə bilir.

Getting a bad grade,

Pis qiymət almaq,

losing a job,

işi itirmək,

having an argument,

mübahisə etmək,

even a rainy day can bring on feelings of sadness.

hətta adi yağışlı gün belə kədərli hislər yarada bilər.

Sometimes there's no trigger at all.

Bəzən bunu tətikləyən heç nə olmur.

It just pops up out of the blue.

Bu, sadəcə, gözlənilmədən baş verə bilir.

Sonra isə vəziyyət dəyişir,

Then circumstances change,

and those sad feelings disappear.

və həmin kədərli duyğular yox olur.

Clinical depression is different.

Kliniki depressiya isə daha fərqlidir.

It's a medical disorder,

Bu, bir tibbi problemdir

and it won't go away just because you want it to.

və bu, sırf istəyirsən deyə keçib getmir.

It lingers for at least two consecutive weeks,

Bu, ən azı iki həftə davam edir

and significantly interferes with one's ability to work,

və əhəmiyyətli dərəcədə işləmə bacarığına, oynamağa

play,

or love.

və ya sevməyə mane olur.

Depression can have a lot of different symptoms:

Depressiyanın fərqli simptomları ola bilər:

a low mood,

düşük əhval-ruhiyyə,

loss of interest in things you'd normally enjoy,

normalda zövq aldığın şeylərə qarşı marağını itirmək,

changes in appetite,

iştah dəyişikliyi,

feeling worthless or excessively guilty,

dəyərsiz və ya hədsiz dərəcədə günahkar hiss etmək

sleeping either too much or too little,

həddən çox və ya az yatmaq,

poor concentration,

diqqət əskikliyi,

restlessness or slowness,

əzginlik və ya lənglik,

loss of energy,

enerji azlığı,

or recurrent thoughts of suicide.

və ya təkrarlanan intihar düşüncələri.

If you have at least five of those symptoms,

Əgər sizdə bu simptomlardan ən azı beşi varsa,

according to psychiatric guidelines,

psixoloji nəticələrə əsasən sizə

you qualify for a diagnosis of depression.

depressiya diaqnozu qoyula bilər.

And it's not just behavioral symptoms.

Bunlar təkcə davranış simptomları deyil.

Depression has physical manifestations inside the brain.

Depressiyanın beynimizdə psixoloji təzahürləri də baş verir.

First of all,

Əvvəla,

there are changes that could be seen with the naked eye

bu dəyişikliklər adi gözlə və ya rentgen sayəsində

and X-ray vision.

görünə bilər.

These include smaller frontal lobes and hippocampal volumes.

Bunlara daha kiçik frontal loblar və hipokampal həcmlər daxildir.

On a more microscale,

Daha kiçik miqyasda desək,

depression is associated with a few things:

depressiya bir neçə göstərici ilə əlaqəlidir:

the abnormal transmission or depletion of certain neurotransmitters,

müəyyən neyroötürücülərin yanlış ötürülməsi və ya tükənməsi,

especially serotonin, norepinephrine, and dopamine,

özəlliklə, serotoninin, norepinefrinin, və ya dopaminin;

blunted circadian rhythms,

zəif sirkad ritmləri,

or specific changes in the REM and slow-wave parts of your sleep cycle,

SGH ərzində və ya yuxu periodunun yavaş irəliləyən hissəsində dəyişikliklər,

and hormone abnormalities,

tiroid hormonu düzənsizliyi

such as high cortisol and deregulation of thyroid hormones.

və ya yüksək kortizol kimi hormonal anormallıqlar.

But neuroscientists still don't have a complete picture

Lakin nevroloqların əlində hələ də depressiyanın

of what causes depression.

səbəbinin tamamlanmış təsviri yoxdur.

It seems to have to do with a complex interaction between genes and environment,

Görünür, bu, genetika və ətraf mühitlə olan kompleks əlaqəmizlə bağlıdır.

but we don't have a diagnostic tool

Lakin bunun nə vaxt və ya necə özünü

that can accurately predict where or when it will show up.

büruzə verəcəyini dəqiq təxmin edəcək diaqnostika aləti yoxdur.

And because depression symptoms are intangible,

Depressiyanın simptomlarının mücərrəd olması

it's hard to know who might look fine but is actually struggling.

daxildə çətinlik yaşayan birinin kənardan problemsiz görünməsinə səbəb ola bilər.

According to the National Institute of Mental Health,

Mental Sağlamlıq üzrə İnstitutun məlumatlarına görə,

it takes the average person suffering with a mental illness

mental problemi olan bir şəxsin kömək istəməyi

over ten years to ask for help.

təxminən 10 il çəkir.

But there are very effective treatments.

Lakin çox effektiv müalicələr də var.

Medications and therapy complement each other to boost brain chemicals.

Dərmanlar və terapiya beyində maddələri işə salmaq üçün bir-birini tamamlayır.

In extreme cases, electroconvulsive therapy,

Ekstremal hallarda beyində idarəedilən iflic təsiri bağışlayan

which is like a controlled seizure in the patient's brain,

elektrokonvulsiv terapiya da

is also very helpful.

çox faydalı ola bilər.

Other promising treatments,

Maqnitlə transkranial stimullaşdırma kimi perspektivli müalicələr də

like transcranial magnetic stimulation,

are being investigated, too.

hal-hazırda araşdırılır.

So, if you know someone struggling with depression,

Depressiya ilə mübarizə aparan birini tanıyırsınızsa,

encourage them, gently, to seek out some of these options.

onları bu üsulları araşdırmaları üçün nəzakətlə cəsarətləndirin.

You might even offer to help with specific tasks,

Yaxın yerlərdə terapevt axtarmaq kimi və ya

like looking up therapists in the area,

həkimə veriləcək sualların siyahısını

or making a list of questions to ask a doctor.

hazırlamaq kimi məsələlərdə onlara kömək edə bilərsiniz.

To someone with depression,

Depressiyada olan biri üçün

these first steps can seem insurmountable.

bu ilk addımlar aşılmaz görünə bilər.

If they feel guilty or ashamed,

Əgər onlar özlərini günahkar və ya xəcalətli

point out that depression is a medical condition,

hiss etsələr, vurğulayın ki, depressiya astma və ya

just like asthma or diabetes.

diabet kimi tibbi haldır.

It's not a weakness or a personality trait,

Bu bir zəiflik və ya hansısa xasiyyət deyil

and they shouldn't expect themselves to just get over it

və qırıq qolu sağaltmaq üçün edə biləcəklərindən daha çoxunu

anymore than they could will themselves to get over a broken arm.

bacara bilməyi özlərindən gözləməməlidirlər.

If you haven't experienced depression yourself,

Əgər heç vaxt depressiya yaşamamısınızsa,

avoid comparing it to times you've felt down.

bunu kefsiz hiss etdiyiniz zamanlarla müqayisə etməkdən çəkinin.

Comparing what they're experiencing to normal, temporary feelings of sadness

Yaşadıqlarını adi, müvəqqəti kədər hisləri ilə müqayisə etmək onları əziyyət

can make them feel guilty for struggling.

çəkdikləri üçün günahkar hiss etdirə bilər.

Even just talking about depression openly can help.

Hətta depressiya haqqında açıq danışmaq belə kömək ola bilər.

For example, research shows that asking someone about suicidal thoughts

Misal üçün, araşdırmalar göstərir ki, başqasından intiharla bağlı fikir almaq

actually reduces their suicide risk.

onların intihar etmə riskini azaldır.

Open conversations about mental illness help erode stigma

Psixi problemlərlə bağlı söhbətlər tabuları aşmağa kömək ola,

and make it easier for people to ask for help.

insanlardan kömək istəməyi asanlaşdıra bilər.

And the more patients seek treatment,

Nə qədər çox xəstə müalicə axtarsa,

the more scientists will learn about depression,

bir o qədər çox elm adamı depressiya haqqında öyrənəcək

and the better the treatments will get.

və müalicələr bir o qədər yaxşılaşacaq.