Why sitting is bad for you - Murat Dalkilinç

Translator: chya kawa Reviewer: Daban Q. Jaff

Right now, you're probably sitting down to watch this video

ئێستا، تۆ دانیشتویت تاوەکو سەیری ئەم ڤیدیۆیە بکەیت

and staying seated for a few minutes to view it is probably okay.

و بە دانیشتویی دەمێنیتەوە بۆ چەند خولەکێک ئەوە لەوانەیە باش بێت.

But the longer you stay put, the more agitated your body becomes.

بەڵام تا زیاتر بمێنیتەوە، جەستەت زیاتر بێزار دەبێت.

It sits there counting down the moments until you stand up again

ئەو چرکانە دەژمێرێت تاوەکو دووبارە هەڵدەستیتە سەر پێ

and take it for a walk.

و دەستدەکەیت بە ڕۆیشتن.

ئەوە پێکەنیناوی دیارە.

That may sound ridiculous.

Our bodies love to sit, right?

جەستەمان حەز بە دانیشتن دەکات، ڕاستە؟

Not really.

لە ڕاستیدا نەخێر.

Sure, sitting for brief periods can help us recover from stress

بە دڵنیاییەوە، دانیشتن بۆ ماوەیەکی کورت یارمەتیت دەدات تاوەکو لە سترێس ڕزگارت بێت

or recuperate from exercise.

یان دووبارە کردنەوەی ڕاهێنانێک.

But nowadays, our lifestyles make us sit much more than we move around,

بەڵام لەم ڕۆژانەدا، شێوازی ژیانمان وایکردوە زیاتر لە جوڵان دابنیشین،

and our bodies simply aren't built for such a sedentary existence.

و جەستەمان بۆ بونێکی وا بێسوود دروست نەکراوە.

In fact, just the opposite is true.

لە ڕاستیدا، پێچەوانەکەی ڕاستە.

The human body is built to move,

جەستەی مرۆڤ بۆ ئەوە دروست کراوە بجوڵێت،

and you can see evidence of that in the way it's structured.

و دەتوانی ئەو بەڵگەیە ببینیت لە ڕێگای بنیاتنانییەوە.

Inside us are over 360 joints, and about 700 skeletal muscles

لە ناوەوەی ئێمەدا زیاتر لە ٣٦٠ جومگە هەیە، و دەوروبەری ٧٠٠ ماسولکەش هەیە

that enable easy, fluid motion.

کە جوڵەی شل ئاسان دەکات.

The body's unique physical structure gives us the ability to stand up straight

پێکهاتەی نمونەیی فیزیایی جەستە توانای ئەوەمان پێ دەدات بە ڕێکی بوەستین

against the pull of gravity.

دژی ڕاکێشانی کێشکردن.

Our blood depends on us moving around to be able to circulate properly.

خوێنمان پەیوەستە بە جوڵانەوەی ئێمەوە بۆ ئەوەی بتوانێت بە شێوەیەکی ڕێک بگوازرێتەوە.

Our nerve cells benefit from movement,

خانە دەمارییەکانی ئێمە سود لە جوڵانەوە وەردەگرن،

and our skin is elastic, meaning it molds to our motions.

و پێستی ئێمە لاستیکییە، واتە لەگەڵ جوڵەکانمان دەجوڵێت.

So if every inch of the body is ready and waiting for you to move,

کەواتە ئەگەر هەر ئینجێک لە جەستە ئامادە و چاوەڕێی تۆن بجوڵێیت،

what happens when you just don't?

چی ڕودەدات کاتێک تۆ ناجوڵێیت؟

Let's start with the backbone of the problem, literally.

با لە کۆڵەکەی پشتی کێشەکەوە دەست پێبکەین، بە ڕاستی.

Your spine is a long structure

بڕبڕەی تۆ پێکهاتەیەکی درێژە

made of bones and the cartilage discs that sit between them.

لە ئێسک و کڕکڕاگە لە نێوانیان پێکهاتووە.

Joints, muscles and ligaments that are attached to the bones

جومگەکان، ماسولکەکان و بەستەرەکان کە لکێنراون بە ئێسکەکانەوە

hold it all together.

هەمووی پێکەوە هەڵدەگرێت.

A common way of sitting is with a curved back and slumped shoulders,

ڕێگایەکی باو بۆ دانیشتن پشتی چەماوە و شانی دابەزیوە،

a position that puts uneven pressure on your spine.

وەستانێک کە پەستانێکی ناڕێک دەخاتە سەر بڕبڕەی پشت.

Over time, this causes wear and tear in your spinal discs,

بە درێژایی کات، دەبێتە هۆی برین لە چینەکانی بڕبرەی پشت،

overworks certain ligaments and joints,

زۆر کاردەکات بە بەستەرەکان و جومگەکان،

and puts strain on muscles that stretch

و فشار دەخاتە سەر ئەو ماسولکانەی دەکشێن

to accommodate your back's curved position.

بۆ جێگرەوەی شوێنی چەماوەی پشتت.

This hunched shape also shrinks your chest cavity while you sit,

ئەم شێوە توندە هەروەها قەفەزەی سنگت بچووک دەکاتەوە لە کاتێکدا دادەنیشیت،

meaning your lungs have less space to expand into when you breath.

واتە سییەکانت مەودایەکی کەمتریان دەبێت بۆ کشان کاتێک هەناسە دەدەیت.

That's a problem because it temporarily limits the amount of oxygen

ئەوە کێشەیە لەبەرئەوەی بە شێوەیکی کاتی ڕێژەی ئۆکسجین سنوردار دەکات

that fills your lungs and filters into your blood.

ئەوە سییەکانت پڕ دەکات و پاڵێوگەیەکە بۆ ناو خوێن.

Around the skeleton are the muscles, nerves, arteries and veins

لە دەوری ئێسک ماسولکەکان هەن، دەمارەکان، خوێنبەرەکان و خوێنهێنەرەکان

that form the body's soft tissue layers.

کە لە چینەکانی شانەی جەستەن.

The very act of sitting squashes, pressurizes and compresses,

زۆری کرداری دانیشتنەکان، فشارەکان و پەستانەکان،

and these more delicate tissues really feel the brunt.

و ئەو پێستە ناسکانە بە ڕاستی زیاتر هەست بەو پەستانە زۆرە دەکەن.

Have you ever experienced numbness and swelling in your limbs when you sit?

ئایا تا ئێستا هەستت بە سڕبوون و هەڵئاوسان کردووە لە لاشەتدا کاتێک دادەنیشیت؟

In areas that are the most compressed,

لەو ناوچانەی زۆرترین پەستانیان لەسەرە،

your nerves, arteries and veins can become blocked,

دەمارەکانت، خوێنبەر و خوێنهێنەرەکانت دەکرێت گیرابن،

which limits nerve signaling, causing the numbness,

کە ناردنی هەستە دەمارەکان سنوردار دەکات، دەبێتە هۆی سڕبوون،

and reduces blood flow in your limbs, causing them to swell.

و گواستنەوەی خوێن لە لاشەتدا کەمدەکاتەوە، دەبێتە هۆی هەڵئاوسانی.

Sitting for long periods also temporarily deactivates lipoprotein lipase,

دانیشتن بۆ ماوەیەکی درێژ لیپۆپڕۆتین و ئەنزیمی لیپەیز ناچالاک دەکات،

a special enzyme in the walls of blood capillaries

ئەنزیمێکی تایبەتە لە دیوارەکانی مولولەی خوێن

that breaks down fats in the blood,

ئەوە چەوری لە خوێندا تێکدەشکێنێت،

so when you sit, you're not burning fat nearly as well as when you move around.

کەواتە کاتێک دادەنیشیت، تۆ چەوری ناسوتێنیت وەک ئەو کاتەی دەجوڵێیت.

ئەم هەموو وەستانە چ کاریگەرییەکی لەسەر مێشک هەیە؟

What effect does all of this stasis have on the brain?

Most of the time, you probably sit down to use your brain,

زۆربەی کات، تۆ دادەنیشت بۆ ئەوەی مێشکت بەکاربهێنیت،

but ironically, lengthy periods of sitting actually run counter to this goal.

بەڵام گاڵتەئامێزە، ماوەیەکی درێژ لە دانیشتن لەڕاستیدا پێچەوانەی ئەم ئامانجەیە.

Being stationary reduces blood flow

بە جێگیری مانەوە هاتوچۆی خوێن کەمدەکاتەوە

and the amount of oxygen entering your blood stream through your lungs.

هەروەها بڕی ئۆکسجینی گوازراوە بۆ جۆگەی خوێن لە ڕێگای سییەکانتەوە.

Your brain requires both of those things to remain alert,

مێشکت پێویستی بە هەردوو شتەکە هەیە تاوەکو بە ئاگایی بمێنێتەوە،

so your concentration levels will most likely dip

کەواتە ئاستی چڕبوونەوەکەت بە ئەگەری زۆر دادەبەزێت

as your brain activity slows.

چالاکی مێشکیشت هێواش دەبێتەوە.

Unfortunately, the ill effects of being seated don't only exist in the short term.

بەداخەوە، کاریگەریە خراپەکانی دانیشتن تەنها بۆ ماوەیەکی کورت نین.

Recent studies have found that sitting for long periods

لێکۆڵینەوەکانی ئەم دواییە ئەوەی دەرخستووە کە دانیشتن بۆ ماوەیەکی درێژ

is linked with some types of cancers and heart disease

بەستراوە بە چەند جۆرێکی شێرپەنجە و نەخۆشییەکانی دڵەوە

and can contribute to diabetes, kidney and liver problems.

و دەکرێت یارمەتیدەربێت بۆ توشبوون بە نەخۆشی شەکرە، کێشەکانی جگەر و گورچیلە.

In fact, researchers have worked out that, worldwide,

لە ڕاستیدا، توێژەرەوەکان ئەوەیان دۆزیوەتەوە، لەسەر ئاستی جیهان،

inactivity causes about 9% of premature deaths a year.

ناچالکی دەبێتە هۆی ٩٪ ی مردنی پێشوەخت لە ساڵێکدا.

That's over 5 million people.

ئەوە زیاتر لە ٥ ملیۆن خەڵکە.

So what seems like such a harmless habit

کەواتە ئەوەی وەک خویەکی بێ زیان دیارە

actually has the power to change our health.

لە ڕاستیدا هێزی گۆڕینی تەندروستیمانی هەیە.

But luckily, the solutions to this mounting threat are simple and intuitive.

بەڵام خۆشبەختانە، چارەسەر بۆ ئەم هەڕەشەیە سادە و ئاسانە.

When you have no choice but to sit,

کاتێک هیچ هەڵبژاردەیەکت نییە جگە لە دانیشتن،

try switching the slouch for a straighter spine,

هەوڵبدە شوێنی دانیشتنەکە بگۆڕیت بۆ چەماوەیەکی ڕاستتر،

و کاتێک پێویست ناکات تۆ ببەسترێیتەوە بە شوێنی دانیشتنەکەتەوە،

and when you don't have to be bound to your seat,

aim to move around much more,

هەوڵبدە زیاتر بجوڵێیت،

perhaps by setting a reminder to yourself to get up every half hour.

لەوانەیە بە دانانی ئاگادارکردنەوەیەک بێت بۆ ئەوەی نیو کاتژمێر جارێک هەڵبستیت.

But mostly, just appreciate that bodies are built for motion, not for stillness.

بەڵام هەمووکات، ئەوەت لەپێش چاوبێت جەستەت بۆ جوڵە بنیاتنراوە، نەک بۆ بێجوڵەیی.

In fact, since the video's almost over, why not stand up and stretch right now?

لە ڕاستیدا، لە کاتێکدا ڤیدیۆکە لە تەواو بووندایە، بۆ هەڵناستیەوە و خۆت بکێشیتەوە؟

Treat your body to a walk.

پیاسەیەک بە جەستەت بکە.

It'll thank you later.

دواتر سوپاست دەکات.