Why every world map is wrong - Kayla Wolf

834,060 views ・ 2021-03-29

TED-Ed


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: chnar kamal Reviewer: Daban Q. Jaff
00:07
Fourteen Greenlands could fit in Africa,
0
7079
3042
چواردە گرینلاند لە ئەفریقیا جێگەی دەبێتەوە،
00:10
but you wouldn’t guess it from most maps of the world.
1
10121
2667
بەڵام لە زۆربەی نەخشەکانی جیهان ئەمە هەست پێ ناکرێت.
00:12
The fact is, every world map humans have ever made is wrong.
2
12788
5208
ڕاستییەکەی، کە هەموو ئەو نەخشەی مرۆڤ تا ئێستا کێشاویانە هەڵەیە.
00:17
Actually, it’s impossible to make a map of the world 100% right.
3
17996
4750
لە ڕاستییدا، ئەستەمە نەخشەی جیهان دروست بکرێت کە %١٠٠ ڕاست بێ.
00:22
No, not you, globe— we know you’re accurate.
4
22746
2833
نەخێر، نەک تۆ، گۆی زەوی- ئێمە دەزانین کە تۆ ڕاست و دروستی.
00:25
Not you, Google Earth, you’re just a digital globe.
5
25579
3125
تۆ نا، گۆگڵ ئێرز، تۆ تەنها جیهانێکی دیجیتاڵی.
00:28
We're talking about flat maps, which, let's face it,
6
28704
3500
ئێمە باس لە نەخشەی تەخت دەکەین، کە، با دانی پێدا بنێن،
00:32
are way more convenient for a lot of things.
7
32204
3167
بەو ڕێگەیە زۆر شت گونجاوترە.
هەر چۆنێک بێت، وەک ئێمە دەڵێین،
00:35
Anyway, as we were saying,
8
35371
1125
00:36
it’s impossible to make a 100% accurate flat map of a spherical planet.
9
36496
5583
ئەستەمە نەخشەی تەختەیی %١٠٠ دروست بکرێت لە هەسارەیەکی گۆیی.
00:42
For a long time, people didn't even try.
10
42079
2208
بۆ ماوەیەکی زۆر، خەڵک تەنانەت هەوڵیان نەدا.
00:44
They just plonked places down in arbitrary locations without any consistent scale.
11
44287
6250
تەنها سەیری شوێنەکانی خوارەوەیان کرد لە شوێنە هەڕەمەکیەکان بەبێ پێوەرێکی گونجاو.
00:50
Then in 150 AD, the Greek mathematician and astronomer Ptolemy
12
50537
4375
دواتر ١٥٠ ئەی سی، ماتماتیکزان و ئەستێرەناسی یۆنانی بڵیمی
00:54
systematically mapped the Earth on a grid
13
54912
2792
بە شێوەیەکی ڕێکو پێکی نەخشەی زەوی لە سەر تۆڕێک دا
00:57
and placed locations on the grid according to coordinates,
14
57704
3208
و شوێنی لەسەر تۆڕەکە دانراوە بە پێی ڕێکخستن،
01:00
so maps could be checked against others and replicated.
15
60912
4334
بۆیە دەکرێت نەخشەکە لە دژی ئەوانی تر بپشکنێت و دووبارە بکرێتەوە.
01:05
Ptolemy built his grid out of lines we still use today:
16
65246
3500
بڵیمی تۆڕەکەی لە هێڵەکانی دروست کردن کە ئێمە ئەمڕۆ بەکاردی دێنین:
01:08
180 lines of latitude and 360 lines of longitude.
17
68746
5333
١٨٠ هێڵی پانی و ٣٦٠ هێڵ درێژی.
01:14
In spite of these advances, people kept getting lost.
18
74079
4334
سەرەڕای ئەو پێشڕەوییانە، خەڵک بەردەوام ون دەبن.
01:18
Part of the problem was a— shall we say—
19
78413
2291
بەشێک لە کێشەکە - دەبێت ئێمە بڵێین-
01:20
incomplete understanding of the world’s geography.
20
80704
4084
تێگەیشتنی ناتەواوی جوگرافیای جیهانەکان.
01:24
But it was also just really difficult to navigate using a map.
21
84788
4041
بەڵام ئەوە بە ڕاستی زۆر قورسە نەخشە بەکار بێت بۆ سووڕانەوە لە جیهان.
01:28
Because the Earth is round,
22
88829
2000
چونکە لە خولی زەوی،
01:30
the shortest route from one place to another is a path along a circle.
23
90829
4625
کورترین ڕێگە لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر ڕێڕەوێکە بە درێژایی بازنەیەک.
01:35
If we draw this route on a flat map,
24
95454
2125
ئەگەر ئەم ڕێڕەوە لەسەر نەخشەیەکی تەخت بکێشین،
01:37
it passes through every line of longitude at a different angle.
25
97579
4084
لە هەموو هێڵێکی درێژیدا بە گۆشەیەکی جیاواز تێپەڕ دەبێت.
01:41
To follow the route, you’d have to constantly shift
26
101663
2958
بۆ ئەوەی پەیڕەوی ڕێگەکە بکەین، دەبێ هەمیشە بیگۆڕین
01:44
the direction you're traveling.
27
104621
2625
ئەو ئاڕاستیەیی کە تۆ پێوانەی دەکەیت.
01:47
Any slight error would land you in the wrong place.
28
107246
4458
هەر هەڵەیەکی کەم لە شوێنی هەڵەدا دەنیشێتەوە.
01:51
In 1569, Gerardus Mercator fixed this problem.
29
111704
4292
لە ساڵی ١٥٦٩، جیراردۆس مێرکاتۆر ئەم کێشەیی چارەسەر کرد.
01:55
He created a world map proportioned
30
115996
2375
نەخشەی جیهانی بە ڕێژەیی دروست کردووە
01:58
so these curved navigational routes would be straight,
31
118371
3708
کەواتە ئەم چەماوە گەڕانی ڕێنیشاندەر ڕاست دەبێت،
02:02
passing through every line of longitude at the same angle
32
122079
3167
تێپەڕین بە هەموو هێڵێکی درێژی لە هەمان گۆشە
02:05
and therefore allowing navigators to set a constant bearing—
33
125246
3458
و بۆیە ڕێگەدان بە ڕێنیشاندەرەکان بۆ دانانی هەڵگرتنی بەردەوام-
02:08
in other words, travel in one direction— for a whole journey.
34
128704
4167
بە مانایەکی تر، گەشت بکە بە یەک ئاڕاستە- بۆ هەموو گەشتێک.
02:12
There was just one tiny hitch:
35
132871
2042
تەنها یەک لێدانی توندی بچوک هەبوو:
02:14
to do this, he had to distort land masses and bodies of water
36
134913
4041
بۆ ئەم کارە دەبوایە، قەبارەیی زەوی و پێکهاتەی ئاو بشێوێنێت
02:18
so those furthest from the equator got larger
37
138954
2875
کەواتە تا لە هێڵی یەکسانی دوورتردەبوون گەورەتر دەبوون
02:21
and those closest to the equator shrank.
38
141829
2750
ئەوانەی لە هێلی یەکسانی نزیک بوون تەسکتر بوون.
02:24
In spite of its inaccuracies, Mercator’s map was very useful.
39
144579
4292
بێجگە لە نادروستیەکانی، نەخشەی مێرکتەر زۆر بەسوود بوون.
02:28
In fact, it’s still widely used today, including in online maps.
40
148871
4042
لە ڕاستیدا، هێشتا بە شێوەیەکی فراوان بەکارهێنراوە و لە نەخشەی سەرهێڵدا ئەمڕۆ.
02:32
But it’s still wrong!
41
152913
2916
بەڵام ئەوە هێشتا هەڵەیە!
02:35
In 1925, the Goode Homolosine Projection was created as— get this—
42
155829
4959
لە ساڵی ١٩٢٥دا، پڕۆژەی گوود هۆمۆلۆسین دروستکرا وەک- ئەمە بەدەستبێنە-
02:40
an interrupted pseudo-cylindrical equal area projection.
43
160788
4333
قەڵبێکی پچڕاو- دەرکەوتنی ناوچەی یەکسان لە لوولەکی.
02:45
What does that mean? Not important.
44
165121
1875
ئەوە مانای چییە؟ گرینگ نییە.
02:46
The point was to minimize distortion for the entire world.
45
166996
3917
خاڵەکە بۆ کەمکردنەوەی شێواندن بوو بۆ هەموو جیهان.
02:50
The map can be land-oriented... or ocean-oriented.
46
170913
4208
نەخشەکە دەتوانێت بە ئاڕاستەی زەوی بێت... یان، بە ئاڕاستەی ئۆقیانوس.
02:55
Either way, the so-called orange peel map isn’t very easy to read.
47
175121
5417
هەر چۆنێک بێت، ئەو نەخشەیە پێ بڵێن توێکڵی پڕتەقاڵ زۆر ئاسان نییە بۆ خوێندنەوە.
03:00
The Dymaxion Projection by American architect Buckminster Fuller
48
180538
3375
دیماکسۆن، دەرکەوتن لە لایەن تەلارسازی ئەمریکی بەکمیسێنتەر فولەر
03:03
in the 1940s is even better.
49
183913
2208
تەنانەت لە ساڵی ١٩٤٠ دا باشتر بوو.
03:06
Sorry, did we say better?
50
186121
1292
ببورە، ئێمە باشترمان وت؟
03:07
It’s not better if you want to understand where things are in the world.
51
187413
3458
باشتر نییە ئەگەر بتەوێت لە شتەکان تێبگەیت لە کوێی جیهانن.
03:10
It is better in the sense that there are no visibly evident distortions
52
190871
4292
باشترە بەو شێوەیەیی کە هیچ شێواندنێکی ئاشکرا نییە
03:15
of the land masses.
53
195163
1666
لە قەبارەی زەوی.
03:16
Though if you wanted to know, say, how far Brazil is from Nigeria,
54
196829
4500
لە ڕێگەیەوە ئەگەر ویستت بزانیت، بڵێ، بەڕازیل چەندە دوورە لە نایجیریا،
03:21
you won’t get any sense of that from this map.
55
201329
3292
لەم نەخشەیە هیچ سوودێک وەرناگیرێت.
03:24
The most accurate projection to date is the AuthaGraph World Map
56
204621
3417
وردترین پێشبینی نەخشەی جیهانی تا ئەمڕۆ ئۆساگرافە
03:28
designed by Japanese architect Hajime Narukawa in 1999.
57
208038
4416
لە ساڵی ١٩٩٩ لە لایەن ئەندازیاری ژاپۆنی حاجیم ناروکاوا دیزاین کراوە.
03:32
The continents and oceans are almost completely in proportion,
58
212454
3417
کیشوەرەکان و زەریاکان نزیکەی بە تەواوی بەڕێژەییە،
03:35
and the map is rectangular, just how we like it.
59
215871
3333
و نەخشەکە لاکێشەیە، تەنها چۆن حەزمان لێیە.
03:39
Could this be the perfect map?
60
219204
3125
دەتوانێت ئەمە نەخشەی تەواو بێ؟
03:42
Well... no.
61
222329
1125
باشە...نەخێر.
03:43
Since the Mercator works for navigation and reads clearly,
62
223454
3250
لەوەتەی مێرکتەر کار بۆ گەڕان دەکات و بە ڕوونی دەخوێنێتەوە،
03:46
why bother with all these whacky maps?
63
226704
3084
بۆچی بێزاری لەگەڵ ئەم هەموو نەخشانە؟
03:49
Arno Peters argued that by enlarging European and North American countries,
64
229788
4375
ئارنۆ پیتەرس گووتی بە گەورە کردنی وڵاتانی ئەوروپا و ئەمریکای باکوور،
03:54
the Mercator projection gives white nations a sense of supremacy
65
234163
3541
مێرکتەر هەست زاڵبوونی سپی پێستەکانی خولقاندووە
03:57
over non-white nations closer to the equator.
66
237704
3042
بە سەر نەتەوەکانی هیچ سپییەکیان نییە نزیکتر لە هێڵی یەکسانی.
04:00
He adapted the Gall-Peters Projection, which counteracts that particular problem,
67
240746
4792
ئەو پڕۆژەی گال-پیتەرس، کە کێشەیەکی تایبەت بۆ بەرەنگاربوونەوەیە،
04:05
but the continents are still... stretched.
68
245538
3750
بەڵام کیشوەرەکان هێشتا... درێژکراوە.
04:09
Today, we rely on maps less and less for navigation,
69
249288
2625
ئەمڕۆ، ئێمە کەمتر پشت بە نەخشەکان دەبەستین بۆ گەڕان،
04:11
but they still play a vital role in education.
70
251913
3625
بەڵام ئەوان گرینگیان هەیە لە بواری پەروەردە.
04:15
Peters was definitely on to something:
71
255538
2041
پیتەرس بە دڵنیاییەوەمەبەستێکی هەبوو:
04:17
no matter what map we’re looking at,
72
257579
1917
گرینگ نییە ئێمە سەیری چ نەخشەیەک دەکەین،
04:19
it’s a story told from the perspective of the map’s creator
73
259496
3458
ئەوە چیڕۆکێکە بە بەرچاوە پێی دەوترێت دروستکەری نەخشەکان
04:22
that in turn shapes—perhaps unduly— our perception of our world.
74
262954
4709
کە شێوەکان دەگۆڕین- ڕەنگە بە شێوەیەکی نەگونجاو- تێگەیشتنمان لە جیهان.
04:27
Simple changes in map design,
75
267663
1958
گۆڕینێکی سادە لە دیزاینی نەخشە،
04:29
even changes that have nothing to do with how we transfer
76
269621
2417
تەنانەت ئەو گۆڕانکارییانەی کە هیچیان کاریگەریان نییە لەسەر چۆنییەتی گواستنەوەی
04:32
a round Earth to a flat surface, can completely shift our point of view.
77
272038
5333
زەویەکی بازنەیی بۆ ڕووکەشێکی تەخت دەتوانێ بە تەواوی تێڕوانینی ئێمە بگوازێتەوە.
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7