You can grow new brain cells. Here's how | Sandrine Thuret | TED

Çeviri: Şâkir Aşçı Gözden geçirme: Ramazan Şen

Can we, as adults, grow new nerve cells?

Yetişkinler olarak, bizler, beynimizde yeni sinir hücreleri üretebilir miyiz?

There's still some confusion about that question,

Bu soruyla ilgili olarak hâlâ bazı karışıklıklar var,

as this is a fairly new field of research.

çünkü oldukça yeni bir araştırma alanı.

For example, I was talking to one of my colleagues, Robert,

Örnek olarak, meslektaşlarımdan biri olan Robert ile konuşuyordum,

who is an oncologist,

kendisi bir kanserbilimci,

and he was telling me,

bana şöyle dedi:

"Sandrine, this is puzzling.

"Sandrine, dediğin çok şaşırtıcı.

Some of my patients that have been told they are cured of their cancer

Kanserleri tedavi edilen hastalarımdan kimileri

still develop symptoms of depression."

hâlâ bunalım belirtileri gösteriyor."

And I responded to him,

Ona şu yanıtı verdim:

"Well, from my point of view that makes sense.

"Benim görüşüme göre, dediğinde bir gariplik yok.

The drug you give to your patients that stops the cancer cells multiplying

Hastalarına kanser hücrelerinin çoğalmasını durdurması için verdiğin ilaç,

also stops the newborn neurons being generated in their brain."

beyinlerinde yeni sinir hücrelerinin oluşumunu da durduruyor.

And then Robert looked at me like I was crazy and said,

Sonra Robert bana deliymişim gibi baktı ve dedi ki:

"But Sandrine, these are adult patients --

"Ama Sandrine, bunlar yetişkin hastalar --

adults do not grow new nerve cells."

yetişkinler yeni sinir hücreleri üretemez."

And much to his surprise, I said, "Well actually, we do."

Onu çok şaşırtarak, "Şey, aslında üretebiliyoruz." dedim.

And this is a phenomenon that we call neurogenesis.

Bu olguya biz "sinir hücresi üremesi" (neurogenesis) diyoruz.

[Neurogenesis]

[Sinir hücresi üremesi]

Now Robert is not a neuroscientist,

Robert bir sinirbilimci değil

and when he went to medical school he was not taught what we know now --

ve tıp okurken ona bizim şimdi bildiklerimiz öğretilmedi --

that the adult brain can generate new nerve cells.

yetişkin beyni yeni sinir hücreleri üretebilir.

So Robert, you know, being the good doctor that he is,

Tahmin edeceğiniz üzere, Robert iyi bir doktor olarak

wanted to come to my lab

konuyu biraz daha iyi anlamak için

to understand the topic a little bit better.

laboratuvarıma gelmek istedi.

And I took him for a tour

Onu yanıma alarak

of one of the most exciting parts of the brain

konu sinir hücresi üremesi olunca, beynin en heyecan verici

when it comes to neurogenesis --

bölümlerinden birini --

and this is the hippocampus.

hipokampusu gösterdim.

So this is this gray structure in the center of the brain.

Beynin merkezindeki boz renkli yapı hipokampustur.

And what we've known already for very long,

Ve uzun süredir biliyoruz ki

is that this is important for learning, memory, mood and emotion.

bu bölge; öğrenme, bellek, ruhsal durum ve duygular için önemli bir bölge.

However, what we have learned more recently

Ancak, yeni öğrendiğimize göre

is that this is one of the unique structures of the adult brain

bu bölge yetişkin beyninin eşsiz bölgelerinden birisi,

where new neurons can be generated.

yeni sinir hücreleri burada çoğalıyor.

And if we slice through the hippocampus

Hipokampusu bölerek

and zoom in,

yakınlaşırsak

what you actually see here in blue

burada gördüğünüz mavi şey,

is a newborn neuron in an adult mouse brain.

yetişkin bir fare beynindeki yeni doğmuş bir sinir hücresi.

So when it comes to the human brain --

İnsan beyninden bahsedersek --

my colleague Jonas Frisén from the Karolinska Institutet,

Karolinska Enstitüsü'nden meslektaşım Jonas Frisén

has estimated that we produce 700 new neurons per day

hipokampusta günde 700 yeni sinir hücresi ürettiğimizi

in the hippocampus.

hesapladı.

You might think this is not much,

Fazla olmadığını düşünebilirsiniz,

compared to the billions of neurons we have.

milyarlarca sinir hücremizle kıyaslanınca.

But by the time we turn 50,

Ancak, 50 yaşına geldiğimizde,

we will have all exchanged the neurons we were born with in that structure

doğduğumuzda beynimizde bulunan bütün sinir hücrelerini, yetişkinliğimizde

with adult-born neurons.

çoğalan hücrelerle değiştirmiş oluyoruz.

So why are these new neurons important and what are their functions?

Peki bu sinir hücreleri niçin önemli ve işlevleri ne?

First, we know that they're important for learning and memory.

Öncelikle, öğrenme ve bellek için önemli olduklarını biliyoruz.

And in the lab we have shown

Laboratuvar sonuçlarımıza göre,

that if we block the ability of the adult brain

yetişkin beyninin hipokampusta

to produce new neurons in the hippocampus,

yeni sinir hücresi üretmesini engellersek

then we block certain memory abilities.

bazı bellek yeteneklerini de engelliyoruz.

And this is especially new and true for spatial recognition --

Bu durum, özellikle mekansal algımız için yeni ve geçerli --

so like, how you navigate your way in the city.

şehirde yolumuzu bulabilmemiz buna bir örnek.

We are still learning a lot,

Hâlâ birçok şey öğreniyoruz

and neurons are not only important for memory capacity,

ve sinir hücreleri yalnızca bellek sınırı için değil,

but also for the quality of the memory.

bellek niteliği için de önemli.

And they will have been helpful to add time to our memory

Yeni sinir hücreleri belleğimizi geliştirmemize

and they will help differentiate very similar memories, like:

ve benzer anıları ayırt etmemize yardımcı oluyor, örneğin:

how do you find your bike

her gün aynı durağa,

that you park at the station every day in the same area,

ama birazcık farklı bir yere koyduğunuz bisikletinizi

but in a slightly different position?

nasıl buluyorsunuz?

And more interesting to my colleague Robert

Meslektaşım Robert'ın daha ilgincine giden şey,

is the research we have been doing on neurogenesis and depression.

sinir hücresi üremesi ve bunalım üzerine olan araştırmamız.

So in an animal model of depression,

Bir hayvan bunalım örnekçesinde,

we have seen that we have a lower level of neurogenesis.

gördük ki düşük bir sinir hücresi üreme seviyemiz var.

And if we give antidepressants,

Bunalım giderici (antidepresan) verirsek

then we increase the production of these newborn neurons,

yeni sinir hücrelerinin çoğalması artıyor

and we decrease the symptoms of depression,

ve bunalımın belirtileri azalıyor,

establishing a clear link between neurogenesis and depression.

sinir hücresi üremesiyle bunalım arasında net bir bağlantı sağlıyor.

But moreover, if you just block neurogenesis,

Ancak dahası, yalnızca sinir hücresi üremesini engellerseniz

then you block the efficacy of the antidepressant.

bunalım gidericilerin etkisini de engelliyorsunuz.

So by then, Robert had understood

Bu esnada, Robert

that very likely his patients were suffering from depression

hastalarının kanser tedavisinden sonra

even after being cured of their cancer,

bunalım yaşamalarının nedeninin

because the cancer drug had stopped newborn neurons from being generated.

kanser ilacının sinir hücrelerinin çoğalmasını engellemesi olduğunu anladı.

And it will take time to generate new neurons

Normal işlevlerini gerçekleştirecek yeni sinir hücrelerinin çoğalması

that reach normal functions.

zaman alıyor.

So, collectively, now we think we have enough evidence

Bu yüzden, ortaklaşa olarak, bellek gelişimini ya da ruhsal durumu

to say that neurogenesis is a target of choice

geliştirmek ya da hatta yaşlanmayla

if we want to improve memory formation or mood,

ya da stresle ilintili gerilemesini engellemek istiyorsak,

or even prevent the decline associated with aging,

sinir hücresi üremesi, yönelmemiz gereken hedeftir

or associated with stress.

diyebilecek kadar kanıta sahibiz.

So the next question is:

Sıradaki sorumuz:

can we control neurogenesis?

sinir hücresi üremesini denetleyebilir miyiz?

The answer is yes.

Yanıt evet.

And we are now going to do a little quiz.

Ve şimdi küçük bir sınav yapacağız.

I'm going to give you a set of behaviors and activities,

Size bir dizi davranış ve etkinlik vereceğim

and you tell me if you think they will increase neurogenesis

ve siz de bana bunların sinir hücresi üremesini arttırıp

or if they will decrease neurogenesis.

arttırmayacağını söyleyeceksiniz.

Are we ready?

Hazır mıyız?

OK, let's go.

Pekâlâ, başlayalım.

So what about learning?

Öğrenmek ne yapar desem?

Increasing?

Arttırır mı?

Yes.

Evet.

Learning will increase the production of these new neurons.

Öğrenmek yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

How about stress?

Peki ya stres?

Yes, stress will decrease the production of new neurons in the hippocampus.

Evet, stres hipokampustaki yeni sinir hücresi üremesini azaltıyor.

How about sleep deprivation?

Peki ya uyku eksikliği?

Indeed, it will decrease neurogenesis.

Aynen öyle, uykusuzluk sinir hücresi üremesini azaltıyor.

How about sex?

Peki ya sevişmek?

Oh, wow!

Vay be!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Yes, you are right, it will increase the production of new neurons.

Evet, haklısınız, sevişmek yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

However, it's all about balance here.

Ancak, önemli olan dengeli olmak.

We don't want to fall in a situation --

İpin ucunu kaçırıp --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

about too much sex leading to sleep deprivation.

aşırı sevişmenin uyku eksikliğine yol açmasını istemeyiz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

How about getting older?

Peki ya yaşlanmak?

So the neurogenesis rate will decrease as we get older,

Sinir hücresi üreme hızı yaşlandıkça düşüyor,

but it is still occurring.

fakat yine de gerçekleşiyor.

And then finally, how about running?

Son olarak, koşmak?

I will let you judge that one by yourself.

Görelim kendiniz karar verin.

So this is one of the first studies

Bu, ilk araştırmalardan birisi,

that was carried out by one of my mentors, Rusty Gage from the Salk Institute,

danışmanlarımdan biri olan Salk Enstitüsü'nden Rusty Gage yaptı,

showing that the environment can have an impact

çevrenin yeni sinir hücresi üremesinde

on the production of new neurons.

etkisinin olabileceğini gösteriyor.

And here you see a section of the hippocampus of a mouse

Burada, kafesinde koşu çarkı olmayan bir farenin hipokampusundaki

that had no running wheel in its cage.

bir bölgeyi görüyorsunuz.

And the little black dots you see are actually newborn neurons-to-be.

Gördüğünüz kara noktalar aslında yeni çoğalan sinir hücrecikleri.

And now, you see a section of the hippocampus of a mouse

Şimdiyse, kafesinde koşu çarkı olan bir farenin hipkampusundaki

that had a running wheel in its cage.

bir bölgeyi görüyorsunuz.

So you see the massive increase

Yeni sinir hücreciklerini

of the black dots representing the new neurons-to-be.

belirten kara noktaların muazzam artışını görüyorsunuz.

So activity impacts neurogenesis, but that's not all.

Etkin olmak sinir hücresi üremesini etkiliyor, ama dahası da var.

What you eat will have an effect

Yedikleriniz de hipokampustaki

on the production of new neurons in the hippocampus.

yeni sinir hücresi üremesini etkiliyor.

So here we have a sample of diet --

Burada örnek bir beslenme listemiz var --

of nutrients that have been shown to have efficacy.

yararı dokunan besinleri de içeriyor.

And I'm just going to point a few out to you:

Şimdi size birkaçını söyleyeceğim:

Calorie restriction of 20 to 30 percent will increase neurogenesis.

%20-30 kalori azaltımı sinir hücresini üremesini arttırıyor.

Intermittent fasting -- spacing the time between your meals --

Aralıklı yemek yemek -- öğünler arasına zaman boşluğu koymak --

will increase neurogenesis.

sinir hücresi üremesini arttırıyor.

Intake of flavonoids,

Flavonoid tüketimi,

which are contained in dark chocolate or blueberries,

bitter çikolata ya da yaban mersininde bulunuyor,

will increase neurogenesis.

sinir hücresi üremesini arttırıyor.

Omega-3 fatty acids,

Omega-3 yağ asitleri,

present in fatty fish, like salmon,

somon gibi yağlı balıklarda bulunur,

will increase the production of these new neurons.

yeni sinir hücresi üremesini arttırıyor.

Conversely, a diet rich in high saturated fat

Tersi olarak, doymuş yağ oranı yüksek beslenme biçimi

will have a negative impact on neurogenesis.

sinir hücresi üremesini olumsuz etkiliyor.

Ethanol -- intake of alcohol -- will decrease neurogenesis.

Etanol -- alkol tüketimi -- sinir hücresi üremesini azaltıyor.

However, not everything is lost;

Ancak, umutsuzluğa düşmeyin,

resveratrol, which is contained in red wine,

Kırmızı şarapta bulunan resveratrolün

has been shown to promote the survival of these new neurons.

yeni sinir hücrelerine zararsız olduğu bulundu.

So next time you are at a dinner party,

Bir dahaki akşam yemeği buluşmanızda

you might want to reach for this possibly "neurogenesis-neutral" drink.

"sinir hücresi üremesini etkilemeyen" bu içkiyi tercih edebilirsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then finally, let me point out the last one --

Son olarak, sonuncu noktaya dikkatinizi çekeyim --

a quirky one.

bu seferki garip.

So Japanese groups are fascinated with food textures,

Japon araştırmacılar yiyecek dokusuyla yakından ilgileniyorlar

and they have shown that actually soft diet impairs neurogenesis,

ve yumuşak dokulu besinlerin, çiğnenen ya da gevrek besinlerin tam tersi

as opposed to food that requires mastication -- chewing -- or crunchy food.

bir biçimde sinir hücresi üremesine zarar verdiğini gösterdiler.

So all of this data,

Bütün bu veriler,

where we need to look at the cellular level,

bunlar hücre seviyesinde incelememiz gereken veriler,

has been generated using animal models.

hayvan örnekçeleri kullanılarak oluşturuldu.

But this diet has also been given to human participants,

Ancak, bu beslenme biçimi insan katılımcılara da uygulandı

and what we could see is that the diet modulates memory and mood

ve gördüğümüze göre, beslenme biçimi, belleği ve ruhsal durumu;

in the same direction as it modulates neurogenesis,

sinir hücresi üremesini değiştirdiği yönde etkiliyor,

such as: calorie restriction will improve memory capacity,

örneğin: kalori azaltımı bellek sınırını arttırıyor;

whereas a high-fat diet will exacerbate symptoms of depression --

fakat yağ oranı yüksek beslenme biçimi bunalım belirtilerini şiddetlendiriyor --

as opposed to omega-3 fatty acids, which increase neurogenesis,

zıt bir şekilde omega-3 yağ asitleri sinir hücresi üremesini arttırıyor

and also help to decrease the symptoms of depression.

ve bunalım belirtilerini azaltmaya yardımcı oluyor.

So we think that the effect of diet

Bu yüzden dedik ki beslenme biçiminin

on mental health, on memory and mood,

zihinsel sağlık, bellek ve ruhsal durum

is actually mediated by the production of the new neurons in the hippocampus.

üstündeki etkisine aslında hipokampustaki yeni sinir hücresi üremesi aracı oluyor.

And it's not only what you eat,

Yalnızca ne yediğiniz değil,

but it's also the texture of the food, when you eat it

yiyeceklerin dokusu, yeme zamanınız ve yeme miktarınız da

and how much of it you eat.

öneme sahip.

On our side -- neuroscientists interested in neurogenesis --

Bizim -- sinir hücresi üremesiyle ilgilenen sinirbilimcilerin -- görevi,

we need to understand better the function of these new neurons,

bu yeni sinir hücrelerinin işlevlerini ve varlıklarıyla üremelerini

and how we can control their survival and their production.

nasıl denetleyeceğimizi daha iyi anlamak.

We also need to find a way to protect the neurogenesis of Robert's patients.

Ayrıca, Robert'ın hastalarının sinir hücresi üretmesi için bir yol bulmalıyız.

And on your side --

Sizin görevinizse --

I leave you in charge of your neurogenesis.

sizler kendi sinir hücresi üremenizden sorumlusunuz.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Margaret Heffernan: Fantastic research, Sandrine.

Margaret Heffernan: Harika bir araştırma Sandrine.

Now, I told you you changed my life --

Sana dediğim gibi, yaşamımı değiştirdin --

I now eat a lot of blueberries.

artık çok çok yaban mersini yiyorum.

Sandrine Thuret: Very good.

Sandrine Thuret: Çok güzel.

MH: I'm really interested in the running thing.

MH: Koşma meselesi aklımı kurcalıyor.

Do I have to run?

Koşmak zorunda mıyım?

Or is it really just about aerobic exercise,

Yoksa beynime oksijen sağlayacak aerobik çalışmalar

getting oxygen to the brain?

yapmak da aynı şey mi?

Could it be any kind of vigorous exercise?

Hareket içeren herhangi bir çalışma olur mu?

ST: So for the moment,

ST: Şimdilik, tam olarak

we can't really say if it's just the running itself,

yalnızca koşmak mı bunu sağlıyor bilmiyoruz,

but we think that anything that indeed will increase the production --

ama sinir hücresi üretimini --

or moving the blood flow to the brain,

beyne kan akışını sağlayacak herhangi bir

should be beneficial.

hareket işe yaramalı diyoruz.

MH: So I don't have to get a running wheel in my office?

MH: Öyleyse ofisime koşu çarkı almama gerek yok değil mi?

ST: No, you don't!

ST: Hayır, gerek yok!

MH: Oh, what a relief! That's wonderful.

MH: Oh be, rahatladım! Harika bir konuşmaydı.

Sandrine Thuret, thank you so much.

Sandrine Thuret, çok teşekkürler.

ST: Thank you, Margaret.

ST: Teşekkürler Margaret.

(Applause)

(Alkış)