You can grow new brain cells. Here's how | Sandrine Thuret | TED

Translator: Irakli Kandelaki Reviewer: Levan Lashauri

Can we, as adults, grow new nerve cells?

შეიძლება ჩვენ, ზრდასრულებმა, ახალი ნერვული უჯრედები წარმოვქმნათ?

ამ კითხვასთან დაკავშირებით ჯერ კიდევ არსებობს გაურკვევლობა,

There's still some confusion about that question,

as this is a fairly new field of research.

რადგან ეს კვლევის საკმაოდ ახალი სფეროა.

For example, I was talking to one of my colleagues, Robert,

მაგალითად, მე ვესაუბრებოდი ჩემს ერთ-ერთ კოლეგას, რობერტს,

who is an oncologist,

ის ონკოლოგია

and he was telling me,

და ის მეუბნებოდა:

"სანდრინ, ეს დამაბნეველია.

"Sandrine, this is puzzling.

Some of my patients that have been told they are cured of their cancer

ჩემს ზოგიერთს პაციენტს, რომლებსაც უთხრეს რომ სიმსივნისგან განიკურნენ

მაინც უვითარდებათ დეპრესიის ნიშნები"

still develop symptoms of depression."

And I responded to him,

მე მას ვუპასუხე:

"Well, from my point of view that makes sense.

"ჩემი გადმოსახედიდან ეს ლოგიკურია.

The drug you give to your patients that stops the cancer cells multiplying

წამლები, რომლებიც აჩერებს სიმსივნური უჯრედების გამრავლებას,

also stops the newborn neurons being generated in their brain."

ასევე აჩერებს ტვინში ახალი ნეირონების წარმოქმნას."

And then Robert looked at me like I was crazy and said,

შემდეგ რობერტმა ისე შემომხედა როგორც გიჟს და თქვა:

"But Sandrine, these are adult patients --

"მაგრამ სანდრინ, ეს ზრდასრული პაციენტებია.

adults do not grow new nerve cells."

ზრდასრულებში ახალი ნერვული უჯრედები არ წარმოიქმნება."

And much to his surprise, I said, "Well actually, we do."

და მისდა გასაკვირად მე ვუთხარი: "სინამდვილეში სწორედ ასე ხდება."

და ეს არის ის ფენომენი, რომელსაც ნეიროგენეზს ვუწოდებთ.

And this is a phenomenon that we call neurogenesis.

[Neurogenesis]

[წარწერა : ნეიროგენეზისი]

რაც შეეხება რობერტს, ის ნეირომეცნიერი არ არის

Now Robert is not a neuroscientist,

and when he went to medical school he was not taught what we know now --

და როდესაც ის სამედიცინო სკოლაში დადიოდა, მას არ ასწავლეს ის, რაც ახლა ჩვენ ვიცით...

that the adult brain can generate new nerve cells.

რომ ზრდასრულ ტვინს, შეუძლია ახალი ნერვული უჯრედების წარმოქმნა.

So Robert, you know, being the good doctor that he is,

ამრიგად, რობერტს, იქიდან გამომდინარე, რომ კარგი ექიმია,

wanted to come to my lab

სურდა რომ ლაბორატორიაში მოსულიყო,

to understand the topic a little bit better.

რათა ამ თემაში ცოტა უკეთ გარკვეულიყო.

And I took him for a tour

და მე მას ვანახე

ნეიროგენეზის თვალსაზრისით,

of one of the most exciting parts of the brain

ტვინის ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ნაწილი

when it comes to neurogenesis --

and this is the hippocampus.

და ეს არის ჰიპოკამპი.

ეს არის ის რუხი სტრუქტურა, რომელიც მოთავსებულია ტვინის ცენტრში

So this is this gray structure in the center of the brain.

And what we've known already for very long,

და რის შესახებაც უკვე ძალიან დიდი ხანია ვიცით,

რომ ის მნიშვნელოვანია დასწავლის, მახსოვრობის, ხასიათისა და ემოციისათვის.

is that this is important for learning, memory, mood and emotion.

However, what we have learned more recently

თუმცა, რაც ახლახანს გავიგეთ არის ის,

is that this is one of the unique structures of the adult brain

რომ ეს არის ზრდასრული ტვინის ერთ-ერთი უნიკალური სტრუქტურა

სადაც ახალი ნეირონები წარმოიქმნება.

where new neurons can be generated.

And if we slice through the hippocampus

და თუ გავკვეთთ ჰიპოკამპს

and zoom in,

და გავადიდებთ,

ზრდასრული თაგვის თავის ტვინში, ცისფერ ფერში

what you actually see here in blue

is a newborn neuron in an adult mouse brain.

ახალდაბადებულ ნეირონს დაინახავთ.

So when it comes to the human brain --

რაც შეეხება ადამიანის ტვინს,

my colleague Jonas Frisén from the Karolinska Institutet,

ჩემმა კოლეგამ იონას ფრიზენმა "კაროლინსკას ინსტიტუტიდან" გამოთვალა,

has estimated that we produce 700 new neurons per day

რომ ჩვენ ყოველდღე ჰიპოკამპში

700 ახალ ნეირონს წარმოვქმნით.

in the hippocampus.

You might think this is not much,

შეიძლება იფიქროთ, რომ ეს ცოტაა,

compared to the billions of neurons we have.

იმ მილიარდობით ნეირონთან შედარებით, რომელიც გვაქვს.

But by the time we turn 50,

მაგრამ 50 წლის ასაკისთვის,

we will have all exchanged the neurons we were born with in that structure

ამ სტრუქტურაში ჩვენი ყველა ძველი ნეირონი ჩანაცვლებული იქნება

with adult-born neurons.

ზრდასრულ ასაკში წარმოქმინილი ნეირონით.

So why are these new neurons important and what are their functions?

მაშ, რატომ არის ეს ახალი ნეირონები მნიშვნელოვანი და რა ფუნქციები აქვთ მათ?

First, we know that they're important for learning and memory.

პირველ რიგში, ჩვენ ვიცით, რომ ისინი მნიშვნელოვანია სწავლისა და მეხსიერებისთვის

და ლაბორატორიაში ჩვენ ვაჩვენეთ,

And in the lab we have shown

that if we block the ability of the adult brain

რომ თუ დავბლოკავთ ზრდასრული ტვინის უნარს,

to produce new neurons in the hippocampus,

ჰიპოკამპში წარმოქმნას ახალი ნეირონები,

then we block certain memory abilities.

ამით ჩვენ შევზღუდავთ მახსოვრობის ზოგიერთ უნარს.

And this is especially new and true for spatial recognition --

ეს არის განსაკუთრებით ახალი და სწორი სივრცული აღქმისათვის.

so like, how you navigate your way in the city.

მაგალითად, როგორ ორიენტირებ ქალაქში.

We are still learning a lot,

შესწავლის პროცესში კიდევ ბევრი რამეა

and neurons are not only important for memory capacity,

და ნეირონები არა მხოლოდ მეხსიერების მოცულობისთვისაა მნიშვნელოვანი,

but also for the quality of the memory.

არმედ მისი ხარისხისთვისაც.

And they will have been helpful to add time to our memory

ისინი დაგვეხმარებიან მეხსიერების გახანგრძლივებაში

and they will help differentiate very similar memories, like:

და დაგვეხმარებიან განვასხვავოთ მსგავსი მოგონებები.

how do you find your bike

მაგალითად იმაში, თუ როგორ პოულობთ ველოსიპედს,

that you park at the station every day in the same area,

რომელსაც ყოველდღე ერთსა და იმავე სადგომზე აყენებთ,

მაგრამ ოდნავ განსხვავებულ ადილებში?

but in a slightly different position?

ჩემი კოლეგა რობერტისთვის უფრო საინტერესო ის კვლევაა,

And more interesting to my colleague Robert

is the research we have been doing on neurogenesis and depression.

რომელსაც ნეიროგენეზსა და დეპრესიაზე ვატარებთ.

ამრიგად, დეპრესიის ცხოველურ მოდელში ჩვენ ვნახეთ,

So in an animal model of depression,

we have seen that we have a lower level of neurogenesis.

რომ ნეიროგენეზის უფრო დაბალი დონე გვაქვს.

And if we give antidepressants,

თუ მივიღებთ ანტიდეპრესანტებს,

then we increase the production of these newborn neurons,

ამით ახალი ნეირონების წარმოქმნას გავზრდით

and we decrease the symptoms of depression,

და შევამცირებთ დეპრესიის სიმპტომებს,

establishing a clear link between neurogenesis and depression.

რაც აშკარა კავშირს აჩვენებს ნეიროგენეზსა და დეპრესიას შორის.

But moreover, if you just block neurogenesis,

მაგრამ უფრო მეტიც, თუ დაბლოკავთ ნეიროგენეზს,

then you block the efficacy of the antidepressant.

ამით შეაჩერებთ ანტიდეპრესანტის ეფექტიანობასაც.

So by then, Robert had understood

ამ დროს რობერტი მიხვდა,

that very likely his patients were suffering from depression

რომ მისი პაციენტები დიდი ალბათობით დეპრესიისგან იტანჯებოდნენ,

even after being cured of their cancer,

მას შემდეგ რაც სიმსივნისგან განიკურნენ,

because the cancer drug had stopped newborn neurons from being generated.

რადგან კიბოს წამალი აჩერებდა ახალი ნეირონების წარმოქმნას.

And it will take time to generate new neurons

ახალი ნეირონების წარმოქმნას,

that reach normal functions.

რომლებმაც ნორმალურად უნდა იფუნქციონირონ, დრო სჭირდება.

So, collectively, now we think we have enough evidence

ახლა ყველანი ვფიქრობთ, რომ საკმარისი მტკიცებულება გვაქვს ვთქვათ,

to say that neurogenesis is a target of choice

რომ ჩვენი სამიზნე ნეიროგენეზი უნდა გახდეს,

if we want to improve memory formation or mood,

თუ გვინდა, რომ მეხსიერების ჩამოყალიბება და განწყობა გავაუმჯობესოთ,

or even prevent the decline associated with aging,

ან თუნდაც შევაჩეროთ დაბარებასთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის პრობლემები

ან სტრესთან დაკავშირებული.

or associated with stress.

So the next question is:

მაშ, შემდეგი კითხვაა:

შეგვიძლია ნეიროგენეზის კონტროლი?

can we control neurogenesis?

პასუხია კი.

The answer is yes.

And we are now going to do a little quiz.

და ჩვენ ახლა ჩავატარებთ მცირე გამოკითხვას.

I'm going to give you a set of behaviors and activities,

მე შემოგთავაზებთ ქცევებისა და აქტივობების ნაკრებს

and you tell me if you think they will increase neurogenesis

და თქვენ მეტყვით როგორ ფიქრობთ, გაზრდიან ისინი ნეიროგენეზს,

თუ შეამცირებენ.

or if they will decrease neurogenesis.

Are we ready?

მზად ვართ?

OK, let's go.

კარგით, დავიწყოთ.

რას ფიქრობთ დასწავლაზე?

So what about learning?

Increasing?

ზრდის?

Yes.

დიახ.

Learning will increase the production of these new neurons.

დასწავლა გაზრდის ნეირონების წარმოქმნას.

How about stress?

რას იტყვით სტრესზე?

Yes, stress will decrease the production of new neurons in the hippocampus.

დიახ, სტრესი შეამცირებს ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნას.

How about sleep deprivation?

ძილის ნაკლებობა?

Indeed, it will decrease neurogenesis.

რა თქმა უნდა, ეს შეამცირებს ნეიროგენეზს.

სექსზე რა აზრის ხართ?

How about sex?

Oh, wow!

ოჰ, ვაუ!

(Laughter)

(სიცილი)

Yes, you are right, it will increase the production of new neurons.

დიახ, თქვენ მართალი ხართ ეს გაზრდის ახალი ნეირონების წარმოქმნას.

However, it's all about balance here.

თუმცა, მთავარი აქ ბალანსია.

We don't want to fall in a situation --

ჩვენ არ გვსურს ჩავვარდეთ ისეთ სიტუაციაში..

(სიცილი)

(Laughter)

როცა ზედმეტ სექსს ძილის ნაკლებობამდე მივყავართ.

about too much sex leading to sleep deprivation.

(Laughter)

(სიცილი)

How about getting older?

რას იტყვით დაბერებაზე?

So the neurogenesis rate will decrease as we get older,

მაშ, ნეიროგენეზის სიხშირე დაბერებასთან ერთად მცირდება,

but it is still occurring.

თუმცა მაინც მიმდინარეობს.

და ბოლოს, რას იტყვით სირბილზე?

And then finally, how about running?

I will let you judge that one by yourself.

ეს შეგიძლიათ თავად განსაჯოთ.

So this is one of the first studies

ეს ერთ-ერთი პირველი კვლევაა,

that was carried out by one of my mentors, Rusty Gage from the Salk Institute,

რომელიც ჩემმა ერთ-ერთმა მასწავლებელმა რასტი გეიჯმა ჩაატარა, "სოლქ ინსტიტუტიდან",

showing that the environment can have an impact

მან აჩვენა, რომ გარემომ შეიძლება გავლენა მოახდინოს

on the production of new neurons.

ახალი ნეირონების წარმოქმნაზე.

თქვენ აქ ხედავთ თაგვის ჰიპოკამპის უბანს,

And here you see a section of the hippocampus of a mouse

that had no running wheel in its cage.

რომელსაც გალიაში არ ჰქონდა სარბენი ბორბალი.

And the little black dots you see are actually newborn neurons-to-be.

შავი წერტილები კი, ახალდაბადებულ ნეირონებს აღნიშნავს.

And now, you see a section of the hippocampus of a mouse

ახლა, თქვენ ხედავთ იმ თაგვის ჰიპოკამპის უბანს,

that had a running wheel in its cage.

რომელსაც გალიაში ჰქონდა სარბენი ბორბალი.

თქვენ ხედავთ იმ შავი წერტილების მასიურ ზრდას,

So you see the massive increase

of the black dots representing the new neurons-to-be.

რომლებიც ახალ ნეირონებს აღნიშნავენ.

So activity impacts neurogenesis, but that's not all.

ესე იგი, აქტივობას გავლენას ახდენს ნეიროგენეზზე, მაგრამ ეს ყველაფერი არაა.

What you eat will have an effect

რასაც მიირთმევთ იმასაც ექნება ეფექტი

on the production of new neurons in the hippocampus.

ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნაზე.

So here we have a sample of diet --

აქ ჩვენ გვაქვს კვების რაციონის ნიმუში,

of nutrients that have been shown to have efficacy.

რომლის ეფექტიანობაც ნაჩვენები იქნა.

And I'm just going to point a few out to you:

რამდენიმეს დაგისახელებთ:

Calorie restriction of 20 to 30 percent will increase neurogenesis.

კალორიების შემცირება 20-30%-ით გაზრდის ნეიროგენეზს.

მოკლე შიმშილობები, კვებებს შორის შუალედების ზრდა,

Intermittent fasting -- spacing the time between your meals --

will increase neurogenesis.

გაზრდის ნეიროგენეზს.

Intake of flavonoids,

ფლავონოიდების მიღება,

რომლებსაც მუქი შოკოლადი და მოცვი შეიცავს,

which are contained in dark chocolate or blueberries,

გაზრდის ნეიროგენეზს.

will increase neurogenesis.

Omega-3 fatty acids,

ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავები,

present in fatty fish, like salmon,

წარმოდგენილი თევზის ქონში, როგორიცაა ორაგული,

გაზრდის ახალი ნეირონების წარმოქმნას.

will increase the production of these new neurons.

Conversely, a diet rich in high saturated fat

სამაგიეროდ რაციონს, რომელიც მდიდარია კარგად გაჯერებული ცხიმით,

will have a negative impact on neurogenesis.

ნეიროგენეზზე ნეგატიური გავლენა ექნება.

Ethanol -- intake of alcohol -- will decrease neurogenesis.

ეთანოლი... ალკოჰოლის მიღება შეამცირებს ნეიროგენეზს.

However, not everything is lost;

თუმცა, ყველაფერი დაკარგული არ არის.

resveratrol, which is contained in red wine,

რესვერასტროლმა, რომელსაც წითელი ღვინო შეიცავს აჩვენა,

has been shown to promote the survival of these new neurons.

რომ ხელს უწყობს ახალი ნეირონების გადარჩენას.

So next time you are at a dinner party,

შემდეგში, როცა წვეულებაზე იქნებით,

you might want to reach for this possibly "neurogenesis-neutral" drink.

კარგი იქნება, თუ ამ ნეიროგენეზ-ნეიტრალურ სასმელზე მიგიწვდებათ ხელი.

(Laughter)

(სიცილი)

და ბოლოს, ხაზს გავუსვამ უკანასკნელს...

And then finally, let me point out the last one --

a quirky one.

უცნაურს.

So Japanese groups are fascinated with food textures,

იაპონური ჯგუფები დაინტერესებულნი არიან საკვების ფორმით.

and they have shown that actually soft diet impairs neurogenesis,

მათ აჩვენებს, რომ სინამდვილეში თხიერი რაციონი ამცირებს ნეიროგენეზს,

საპირისპიროდ იმ საკვებისა, რომელსაც დაღეჭვა ესაჭიროება, ან სახრაშუნოა.

as opposed to food that requires mastication -- chewing -- or crunchy food.

So all of this data,

ამრიგად, მთელი ეს ინფორმაცია,

where we need to look at the cellular level,

რომლისთვისაც უჯრედულ დონეზე ჩახედვაა საჭირო,

has been generated using animal models.

ცხოველური მოდელების გამოყენებით იქნა შეგროვებული.

But this diet has also been given to human participants,

მაგრამ ეს რაციონი, ასევე ადამიან მონაწილეებსაც მისცეს

and what we could see is that the diet modulates memory and mood

და ვნახეთ, რომ ეს რაციონი, ისეთივე გავლენას ახდენს

მეხსიერებასა და განწყობაზე, როგორსაც ნეიროგენეზზე.

in the same direction as it modulates neurogenesis,

such as: calorie restriction will improve memory capacity,

მაგალითად, კალორიების შეზღუდვისას მეხსიერების მოცულობა იზრდება.

whereas a high-fat diet will exacerbate symptoms of depression --

სამაგიეროდ მაღალი ცხიმოვანი რაციონი დეპრესიის სიმპტომებს ამწვავებს,

as opposed to omega-3 fatty acids, which increase neurogenesis,

ომეგა-3 ცხიმოვანი მჟავებისგან განსხვავებით, რომლებიც ზრდიან ნეიროგენეზს

and also help to decrease the symptoms of depression.

და ასევე ხელს უწყობენ დეპრესიის სიმპტომების შემცირებას.

So we think that the effect of diet

ამიტომ, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ კვებითი რაციონის გავლენა

on mental health, on memory and mood,

გონებრივ ჯანმრთელობაზე, მეხსიერებასა და განწყობაზე,

სინამდვილეში განპირობებულია ჰიპოკამპში ახალი ნეირონების წარმოქმნით.

is actually mediated by the production of the new neurons in the hippocampus.

And it's not only what you eat,

მნიშვნელოვანი მხოლოდ ის არ არის თუ რას მიირთმევ,

but it's also the texture of the food, when you eat it

არამედ საკვების ფორმა, დრო როცა მიირთევ

და რამდენს მიირთმევ.

and how much of it you eat.

On our side -- neuroscientists interested in neurogenesis --

ჩვენი მხრივ, ნეიროგენეზით დაინტერესებულმა ნეირომეცნიერებმა,

we need to understand better the function of these new neurons,

უკეთ უნდა გავიგოთ ნეირონების ფუნქციები

and how we can control their survival and their production.

და ასევე ის, თუ როგორ ვმართოთ მათი გადარჩენა და წარმოქმნა.

We also need to find a way to protect the neurogenesis of Robert's patients.

ჩვენ ასევე უნდა ვიპოვოთ რობერტის პაციენტების ნეიროგენეზის დაცვის გზა.

And on your side --

თქვენის მხრივ კი,

I leave you in charge of your neurogenesis.

თქვენს ნეიროგენეზს თქვენსავე განკარგულებაში ვტოვებ.

Thank you.

მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Margaret Heffernan: Fantastic research, Sandrine.

მარგარეტ ჰეფერნანი: ფანტასტიური კვლევაა, სანდრინ.

Now, I told you you changed my life --

მე გითხარი, რომ ჩემი ცხოვრება შეცვალე...

I now eat a lot of blueberries.

ახლა უკვე ბევრ მოცვს მივირთმევ.

Sandrine Thuret: Very good.

სანდრინ ტიურე: ძალიან კარგი.

MH: I'm really interested in the running thing.

მჰ: სირბილით ძალიან დავინტერესდი.

Do I have to run?

უნდა ვირბინო?

Or is it really just about aerobic exercise,

თუ უბრალოდ აერობიკული სავარჯიშო საკმარისი იქნება,

რათა ტვინს ჟანგბადი მიეწოდოს?

getting oxygen to the brain?

Could it be any kind of vigorous exercise?

შეიძლება ეს ნებისმეირი აქტიური ვარჯიში იყოს?

სტ: ამ დროისთვის,

ST: So for the moment,

we can't really say if it's just the running itself,

ჩვენ დანამდვილებით ვერ ვიტყვით, რომ ეს მხოლოდ სირბილია თავისთავად,

მაგრამ ვფიქრობთ, რომ ნებისმიერი ვარჯიში შეუწყობს ხელს წარმოქმნას

but we think that anything that indeed will increase the production --

or moving the blood flow to the brain,

და ტვინამდე სისხლის მიწოდებაც

should be beneficial.

შედეგიანი უნდა იყოს.

MH: So I don't have to get a running wheel in my office?

მჰ: არ არის აუცილებელი, რომ ოფისში სარბენი ბორბალი მქონდეს?

სტ: არა, არ არის!

ST: No, you don't!

MH: Oh, what a relief! That's wonderful.

მჰ: ოჰ, ძალიან დამამშვიდეთ! მშვენიერია.

Sandrine Thuret, thank you so much.

სანდრინ ტიურე, დიდი მადლობა.

სტ: მადლობა, მარგარეტ.

ST: Thank you, Margaret.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)