You can grow new brain cells. Here's how | Sandrine Thuret | TED

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

Can we, as adults, grow new nerve cells?

ئێمە وەک کەسانی پێگەشتوو، دەکرێت گەشە بە خانەی دەماری نوێ بەین؟

There's still some confusion about that question,

هێشتا مشتومڕ هەیە لەسەر ئەو پرسیارە،

as this is a fairly new field of research.

لەبەر ئەوەی بوارێکی زۆر نوێی توێژینەوەیە.

For example, I was talking to one of my colleagues, Robert,

بۆ نموونە، جارێکیان قسەم لەگەڵ هاویشەیەکم دەکرد، ڕۆبێرت،

who is an oncologist,

کە پزیشکی شێرپەنجەیە، و

and he was telling me,

پێی دەوتم،

"Sandrine, this is puzzling.

"ساندرین، شتێکی سەیرە.

Some of my patients that have been told they are cured of their cancer

هەندێک لە نەخۆشەکانم کە پێیان وتراوە چاکبوونەتەوە لە شێرپەنجە

still develop symptoms of depression."

هێشتا نیشانەکانی خەمۆکییان تێدا دەردەکەوێت."

And I responded to him,

منیش وەڵامم دایەوە،

"Well, from my point of view that makes sense.

"بە بۆچوونی من ئەوە ڕێی تێدەچێت.

The drug you give to your patients that stops the cancer cells multiplying

دەرمانەکەی دەیدەیت بە نەخۆشەکانت بۆ وەستاندنی خانە شێرپەنجەییەکان

also stops the newborn neurons being generated in their brain."

ڕێگری دەگرێت لە درووستبوونی خانە دەمارییە نوێکانی مێشکیش."

And then Robert looked at me like I was crazy and said,

ئینجا ڕۆبێرت سەیری کردم وەک ئەوەی شێت بم و وتی،

"But Sandrine, these are adult patients --

"بەڵام ساندرین، ئەم نەخۆشانە گەورەن --

adults do not grow new nerve cells."

گەورەکان خانەی دەماری نوێیان تیا درووست نابێت."

And much to his surprise, I said, "Well actually, we do."

جێی سەرسوڕمانی بوو کە وتم، "ڕاستییەکەی ئەوە ڕوودەدات."

And this is a phenomenon that we call neurogenesis.

ئەمەش دیاردەیەکی نوێیە پێیدەڵێین درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ.

[Neurogenesis]

[درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ]

Now Robert is not a neuroscientist,

ڕۆبێرت پسپۆڕی زانستی دەماری نییە، و

and when he went to medical school he was not taught what we know now --

ئەوکاتەی چووەتە کۆلێژی پزیشکی ئەوە فێرنەکراوە کە ئێستا دەیزانین --

that the adult brain can generate new nerve cells.

کە مێشکی گەورەکانیش خانەی دەماری نوێ درووست دەکەن.

So Robert, you know, being the good doctor that he is,

بۆیە ڕۆبێرت، چونکە پزیشکێکی باشە،

wanted to come to my lab

ویستی بێت بۆ تاقیگەکەم

to understand the topic a little bit better.

بۆ ئەوەی کەمێک باشتر لە تەوەرەکە تێبگات.

And I took him for a tour

منیش بە گەشتێک بردم

of one of the most exciting parts of the brain

بۆناو یەکێک لە سەرنجڕاکێشترین بەشەکانی مێشک

when it comes to neurogenesis --

کاتێک یەتە سەر درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ --

and this is the hippocampus.

ئەو بەشەش هایپۆکامپەسە.

So this is this gray structure in the center of the brain.

ئەو بەشە ڕەساسیەیە کە لە ناوەڕاستی مێشکدایە.

And what we've known already for very long,

ئەوەشی کە ماوەیەکی زۆرە دەیزانین ئەوەیە،

is that this is important for learning, memory, mood and emotion.

کە ئەمە زۆر گرنگە بۆ فێربوون، بیرەوەری، مەزاج، و هەست.

However, what we have learned more recently

بەڵام، ئەوەشی بەم دواییە زانیمان

is that this is one of the unique structures of the adult brain

ئەوەیە کە یەکێکە لە تایبەتترین بەشەکانی مێشکی گەورەکان

where new neurons can be generated.

کە تیایدا دەمارەخانە نوێکان درووست دەبن.

And if we slice through the hippocampus

ئەگەر بتوانین هایپۆکامپەسەکە ببڕین، و

and zoom in,

نزیک بینەوە،

what you actually see here in blue

ئەو شینەی کە دەیبینن

is a newborn neuron in an adult mouse brain.

دەمارەخانەیەکی تازەیە لە مێشکی مشکێکی گەورەدا.

So when it comes to the human brain --

کەواتە کاتێک یەتە سەر مێشکی مرۆڤ --

my colleague Jonas Frisén from the Karolinska Institutet,

هاوپیشەکەم جۆناس فرایسن لە پەیمانگای کارۆلینسکا،

has estimated that we produce 700 new neurons per day

مەزندەی کردووە کە ڕۆژانە ٧٠٠ دەمارەخانەی نوێ درووست دەبن

in the hippocampus.

لە هایپۆکامپەسدا.

You might think this is not much,

لەوانەیە وابزانن ئەمە زۆری وا نییە،

compared to the billions of neurons we have.

بەراورد بە بلیۆنان دەمارەخانەکانی هەمانە.

But by the time we turn 50,

بەڵام تا ئەوکاتەی ئەبین بە ٥٠ ساڵ،

we will have all exchanged the neurons we were born with in that structure

هەموو ئەو دەمارەخانانەمان گۆڕیوە کە پێوەی لەدایک بووین لەو بەشەدا

with adult-born neurons.

بە دەمارەخانەی نوێ.

So why are these new neurons important and what are their functions?

کەواتە ئەم دەمارەخانە نوێیانە بۆچی گرنگن و کاریان چییە؟

First, we know that they're important for learning and memory.

یەکەم، دەزانین کە زۆر گرنگن بۆ فێربوون و بیرەوەری.

And in the lab we have shown

لە تاقیگەکەشدا نیشانماندا

that if we block the ability of the adult brain

ئەگەر ڕێگری لە توانای مێشکی گەورەیەک بگرین

to produce new neurons in the hippocampus,

بۆ درووستکردنی دەمارەخانەی نوێ لە هایپۆکامپەسەکەدا،

then we block certain memory abilities.

ئەوا هەندێک توانای دیاریکراوی بیرەوەری کەسەکەمان گرتووە.

And this is especially new and true for spatial recognition --

ئەمەش بەتایبەتی تازەیە و ڕاستە بۆ ناسینەوەی شوێن --

so like, how you navigate your way in the city.

بۆنموونە، چۆن ڕێگا دەدۆزییتەوە لە ناو شارەکەدا.

We are still learning a lot,

هێشتا زۆر ماوە فێریبین، و

and neurons are not only important for memory capacity,

دەمارەخانەکانیش بەتەنیا بۆ توانای بیرەوەری گرنگ نین،

but also for the quality of the memory.

بەڵکو بۆ جۆرێتی بیرەوەرییەکەش.

And they will have been helpful to add time to our memory

زۆر سوودبەخش دەبوون لە زیادکردنەکان بۆ بیرەوەرییەکەمان و

and they will help differentiate very similar memories, like:

یارمەتیدەر دەبن لە جیاکردنەوەی بیرەوەری هاوشێوەکان، وەک:

how do you find your bike

چۆن پاسکیلەکەت دەدۆزیتەوە

that you park at the station every day in the same area,

کە هەموو ڕۆژێک لە پارکەکە ڕایدەگرێت لە هەمان ناوچە،

but in a slightly different position?

بەڵام بەشێوەیەکی کەمێک جیا؟

And more interesting to my colleague Robert

ئەوەشی سەرنجڕاکێشتر بوو بۆ ڕۆبێرتی هاوپیشەم

is the research we have been doing on neurogenesis and depression.

توێژینەوەکەمان بوو کە کردبوومان لەسەر خەمۆکی و درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ.

So in an animal model of depression,

کەواتە لە مۆدێلێکی خەمۆکی ئاژەڵدا،

we have seen that we have a lower level of neurogenesis.

بینیمان کە ڕێژەیەکی زۆر کەمتری درووستبوونی دەمارەخانەی نوێمان هەیە. و

And if we give antidepressants,

ئەگەر دژەخەمۆکییەکان بەین،

then we increase the production of these newborn neurons,

ئەوا بەرهەمهێنانی ئەم دەمارەخانە تازانە زیاتر دەکەین، و

and we decrease the symptoms of depression,

نیشانەکانی خەمۆکی کەمدەکەینەوە،

establishing a clear link between neurogenesis and depression.

بەستنەوەیەکی ڕوون درووست دەکەین لە نێوان دروستبوونی دەمارەخانە و خەمۆکیدا.

But moreover, if you just block neurogenesis,

بەڵام لەوە زیاتر، ئەگەر ڕێگری لە درووستبوونی دەمارەخانەکان بگریت،

then you block the efficacy of the antidepressant.

ئەوا ڕێگری لە توانای دژەخەمۆکییەکەش دەگریت.

So by then, Robert had understood

بۆیە لەوکاتەیا، ڕۆبێرت تێگەشت

that very likely his patients were suffering from depression

ئەگەری زۆرە نەخۆشەکانی کە بەدەست خەمۆکییەوە دەناڵێنن

even after being cured of their cancer,

تەنانەت دوای چاکبوونەوەشیان لە شێرپەنجە،

because the cancer drug had stopped newborn neurons from being generated.

بەهۆی ئەوەوەیە کە دەرمانی شێرپەنجەکە ڕێگریکردووە لە درووستبوونی دەمارەخانەکان.

And it will take time to generate new neurons

کاتیشی دەوێت بۆ درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ

that reach normal functions.

هەتا ئەگاتەوە ئاستی کارکردنی ئاسایی.

So, collectively, now we think we have enough evidence

کەواتە ئێستا، هەمووی پێکەوە پێمان وایە بەڵگەی پێویستمان هەیە

to say that neurogenesis is a target of choice

هەتا بڵێین دروستبوونی دەمارەخانەی نوێ ئامانجەکەیە کە هەڵمانبژاردووە

if we want to improve memory formation or mood,

ئەگەر بمانەوێت پەرە بە درووستبوونی یادەوەری یان مەزاج بدەین،

or even prevent the decline associated with aging,

یان ڕێگە لە نزمبوونەوەی توانای مێشک بگرین بەهۆی تەمەنەوە،

or associated with stress.

یان بەهۆی فشاری دەروونییەوە.

So the next question is:

پرسیاری دواتر ئەوەیە:

can we control neurogenesis?

دەتوانین کۆنترۆڵی درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ بکەین؟

The answer is yes.

وەڵامەکە بەڵێیە.

And we are now going to do a little quiz.

ئێستا کویزێکی بچووک دەکەین.

I'm going to give you a set of behaviors and activities,

چەند ڕەفتارێک و چالاکییەکتان دەدەمێ، و

and you tell me if you think they will increase neurogenesis

ئێوە پێمبڵێن ئەگەر پێتان وایە درووستبوونی دەمارەخانە زیاد دەکات

or if they will decrease neurogenesis.

یان کەمی دەکاتەوە.

Are we ready?

ئامادەن؟

OK, let's go.

کەواتە با دەستپێکەین.

So what about learning?

چی دەڵێن بۆ فێربوون؟

Increasing?

زیاد دەکات؟

Yes.

بەڵێ.

Learning will increase the production of these new neurons.

فێربوون بەرهەمهێنانی ئەم دەمارەخانە نوێیانە زیاد دەکات.

How about stress?

ئەی فشاری دەروونی؟

Yes, stress will decrease the production of new neurons in the hippocampus.

بەڵێ، فشاری دەروونی درووستبوونی دەمارەخانە نوێکان کەمدەکاتەوە.

How about sleep deprivation?

ئەی کەم خەوی؟

Indeed, it will decrease neurogenesis.

بێگومان، ئەویش کەمی دەکاتەوە.

How about sex?

ئەی سێکس؟

Oh, wow!

ئاه، زۆرباشە.

(Laughter)

(پێکەنین)

Yes, you are right, it will increase the production of new neurons.

بەڵێ، ڕاست دەکەن، درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ زیاد دەکات.

However, it's all about balance here.

بەڵام، ئەبێ بە هاوسەنگی بێت.

We don't want to fall in a situation --

نامانەوێ بکەوینە دۆخێکەوە --

(Laughter)

(پێکەنین)

about too much sex leading to sleep deprivation.

ئەوەنە زۆر بکرێت ببێتە هۆی کەمخەوی کەسەکە.

(Laughter)

(پێکەنین)

How about getting older?

ئەی چی دەربارەی بەتەمەنا چوون؟

So the neurogenesis rate will decrease as we get older,

کەواتە ڕێژەی درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ کەمدەبێتەوە لەگەڵ پیربوونمان،

but it is still occurring.

بەڵام هەر بەردەوام دەبێت.

And then finally, how about running?

ئینجا لە کۆتاییشدا، ڕاکردن؟

I will let you judge that one by yourself.

ڕێگە ئەیەم خۆتان بڕیار لەسەر ئەوە بەن.

So this is one of the first studies

ئەمە یەکێکە لە یەکەمین توێژینەوەکان

that was carried out by one of my mentors, Rusty Gage from the Salk Institute,

کە لەلایەن یەکێک لە مامۆستاکانمەوە کراوە، ڕەستی گەیج لە پەیمانگای ساڵک،

showing that the environment can have an impact

نیشانی دەدات کە ژینگە دەکرێت کاریگەری خۆی هەبێت

on the production of new neurons.

لەسەر بەرهەمهێنانی دەمارەخانەی نوێ.

And here you see a section of the hippocampus of a mouse

لێرەدا بەشێکی هایپۆکامپەسی مشکێک دەبینن

that had no running wheel in its cage.

کە تایەی ڕاکردنی نییە لە قەفەسەکەیدا.

And the little black dots you see are actually newborn neurons-to-be.

خاڵە ڕەشە بچووکەکانی دەیبینن دەمارەخانە نوێکانن. و

And now, you see a section of the hippocampus of a mouse

لێرەشدا، بەشێکی هایپۆکامپەسی مشکێک دەبینن

that had a running wheel in its cage.

کە تایەی ڕاکردنی هەبووە لەو قەفەسەدا.

So you see the massive increase

کەواتە زیادکردنە زۆرەکە دەبینن

of the black dots representing the new neurons-to-be.

لە خاڵە ڕەشەکانی کە دەمارەخانە نوێکان نیشاندەدات.

So activity impacts neurogenesis, but that's not all.

کەواتە بەشێوەیەکی کارا کاردەکاتە سەر دروستکردنی خانەی نوێ بەڵام ئەوە هەمووی نییە

What you eat will have an effect

ئەوەشی دەیخۆیت کاریگەری دەبێت

on the production of new neurons in the hippocampus.

لەسەر دروستبوونی دەمارەخانەی نوێ لە هایپۆکامپەسدا.

So here we have a sample of diet --

لێرەیا نموونەیەکی خواردنمان هەیە --

of nutrients that have been shown to have efficacy.

لەو پێکهاتە خۆراکییانەی نیشاندراوە کاریگەرییان هەبێت.

And I'm just going to point a few out to you:

منیش چەند دانەیەکتان بۆ دیاری دەکەم:

Calorie restriction of 20 to 30 percent will increase neurogenesis.

کەمکردنەوەی ڕێژەی خواردن بە لەسەدا ٢٠ بۆ ٣٠ دروستبوونی دەمارەخانە زیاد دەکات

Intermittent fasting -- spacing the time between your meals --

خواردن گرتنەوەی ناوبەناو -- دانانی مەودایەک لە نێوان ژەمەکاندا --

will increase neurogenesis.

درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ زیاد دەکات.

Intake of flavonoids,

خواردنی مادە فلاڤۆنۆیدەکان،

which are contained in dark chocolate or blueberries,

کە لە ناو چکلێتە تۆخەکان یان توتڕکەکاندا هەیە،

will increase neurogenesis.

درووستبوونی زیاد دەکات.

Omega-3 fatty acids,

ترشی چەوری ئۆمیگا سێ،

present in fatty fish, like salmon,

کە لە ماسی چەوردا هەیە، وەک سەلەمۆن،

will increase the production of these new neurons.

بەرهەمهێنانی دەمارەخانەی نوێ زیاد دەکات.

Conversely, a diet rich in high saturated fat

بەپێچەوانەوە، ژەمێکی پڕ لە چەوری تێرکراو

will have a negative impact on neurogenesis.

کاریگەرییەکی نەرێنی دەبێت لەسەر درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ.

Ethanol -- intake of alcohol -- will decrease neurogenesis.

ئیسانۆڵ -- خواردنەوەی مەی -- درووستبونی دەمارەخانە کەمدەکاتەوە.

However, not everything is lost;

بەڵام، هەمووشتێک لەدەست نەچووە،

resveratrol, which is contained in red wine,

ڕێسڤێراترۆڵ، کە لە ناو شەرابی سوردا هەیە،

has been shown to promote the survival of these new neurons.

نیشاندراوە کە یارمەتیدەرە بۆ ڕزگاربوونی ئەم دەمارەخانە نوێیانە.

So next time you are at a dinner party,

کەواتە جاری داهاتوو کە چویت بۆ خوانێک،

you might want to reach for this possibly "neurogenesis-neutral" drink.

لەوانەیە بتەوێت پەنا بۆ ئەم خواردنەوەیە بەریت کە بێلایەنە بۆ دەمارەخانەکان.

(Laughter)

(پێکەنین)

And then finally, let me point out the last one --

ئینجا لە کۆتاییشدا، با دوایین خاڵ دیاریکەم --

a quirky one.

ئەمەیان ئاڵۆزە.

So Japanese groups are fascinated with food textures,

ژاپۆنییەکان سەرسامن بە پێکهاتنی خواردنەکان، و

and they have shown that actually soft diet impairs neurogenesis,

نیشانیانداوە کە خواردنە نەرمەکان درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ پەکدەخات،

as opposed to food that requires mastication -- chewing -- or crunchy food.

جیاواز لە خواردنەکانی پێویستیان بە کرماندن -- و جوینە -- یان خواردنە ڕەقەکان.

So all of this data,

هەموو ئەم داتایانە،

where we need to look at the cellular level,

کە پێویستیکردووە لەسەر ئاستێکی خانەیی سەیر بکەین،

has been generated using animal models.

لەسەر ئاژەڵەکان تاقیکراوەتەوە.

But this diet has also been given to human participants,

بەڵام ئەم خواردنە دراوە بە بەشداربووە مرۆڤەکانیش، و

and what we could see is that the diet modulates memory and mood

ئەوەی توانیمان بیبینین ئەوە بوو کە خواردن کاردەکاتە سەر بیرەوەری و مەزاجیش

in the same direction as it modulates neurogenesis,

بە هەمان ئەو ئاراستەیەی کاردەکاتە سەر درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ،

such as: calorie restriction will improve memory capacity,

بۆ نموونە: کەمکردنەوەی کالۆری توانای بیرەوەری باشتر دەکات،

whereas a high-fat diet will exacerbate symptoms of depression --

لەکاتێکدا خواردنەکانی چەورییان زۆرە نیشانەکانی خەمۆکی خراپتر دەکەن --

as opposed to omega-3 fatty acids, which increase neurogenesis,

جیاواز لە ترشی ئۆمیگا سێ، کە درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ زیاد دەکات، و

and also help to decrease the symptoms of depression.

هەروەها یارمەتیدەرە لە کەمکردنەوەی نیشانەکانی خەمۆکی.

So we think that the effect of diet

کەواتە وا بیردەکەینەوە کاریگەری خواردن

on mental health, on memory and mood,

لەسەر تەندروستی دەروونی، بیرەوەری و مەزاج

is actually mediated by the production of the new neurons in the hippocampus.

لەڕێگەی کاریگەییەوە دەبێت لەسەر درووستبوونی دەمارەخانەی نوێ لە هایپۆکامپەس.

And it's not only what you eat,

تەنیا ئەوەش نا کە دەیخۆیت،

but it's also the texture of the food, when you eat it

بەڵکو پێکهاتنی خۆراکەکەش، و لە چ کاتێکدا دەیخۆیت، و

and how much of it you eat.

چەندێکی لێدەخۆیت.

On our side -- neuroscientists interested in neurogenesis --

لە لایەنی خۆمانەوە -- زانایانی ئەو بوارە کە گرنگی بەمە دەدەین

we need to understand better the function of these new neurons,

پێویستە باشتر تێبگەین لە ئەرکی ئەم دەمارەخانە نوێیانە، و

and how we can control their survival and their production.

چۆن کۆنترۆڵی ڕزگاربوونیان و بەرهەمهێنانیان بکەین.

We also need to find a way to protect the neurogenesis of Robert's patients.

هەروەها پێویستە ڕێگایەک بدۆزینەوە بۆ پاراستنی خانە نوێکانی نەخۆشەکانی ڕۆبێرت.

And on your side --

لەلای ئێوەشەوە --

I leave you in charge of your neurogenesis.

بەجێتان دەهێڵم لەگەڵ دەمارەخانە نوێکانتان.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Margaret Heffernan: Fantastic research, Sandrine.

توێژینەوەیەکی سەرسوڕهێنەرە ساندرین.

Now, I told you you changed my life --

پێم وتیت کە تۆ ژیانی من گۆڕی --

I now eat a lot of blueberries.

ئێستا توتڕکی زۆر دەخۆم.

Sandrine Thuret: Very good.

زۆر باشە.

MH: I'm really interested in the running thing.

ویستم پرسیار لەسەر ئەو مەسەلەی ڕاکردنە بکەم.

Do I have to run?

پێویست بە ڕاکردن دەکات؟

Or is it really just about aerobic exercise,

یان تەنیا وەرزشی جوڵە بەس دەبێت،

getting oxygen to the brain?

ئۆکسجین بگەیەنیت بە مێشک؟

Could it be any kind of vigorous exercise?

دەکرێت هەر جۆرێک بێت لە جۆرەکانی وەرزشە قورسەکان؟

ST: So for the moment,

لە ئێستادا،

we can't really say if it's just the running itself,

ناتوانین بڵێین کە هەر ڕاکردنەکەیە،

but we think that anything that indeed will increase the production --

بەڵام وا بیردەکەینەوە کە بێگومان هەر شتێک بەرهەمهێنانی زیاد بکات --

or moving the blood flow to the brain,

یان سوڕی خوێن زیاد بکات بۆ مێشک،

should be beneficial.

دەبێ سوودبەخش بێت.

MH: So I don't have to get a running wheel in my office?

کەواتە پێویست ناکات تایەی ڕاکردن بکڕم؟

ST: No, you don't!

نەخێر پێویست ناکات!

MH: Oh, what a relief! That's wonderful.

ئاه، دڵم ئاوی خواردەوە! زۆرباشە.

Sandrine Thuret, thank you so much.

ساندرین سورێت، زۆر سوپاس بۆتۆ.

ST: Thank you, Margaret.

زۆر سوپاس مارگرێت

(Applause)

(چەپڵەلێدان)