Elliot Krane: The mystery of chronic pain

Translator: Liridon Shala Reviewer: Silvin Lito

I'm a pediatrician and an anesthesiologist,

Unë jam pediatër dhe një anesteolog,

so I put children to sleep for a living.

pra unë i vendosi fëmijet në gjumë për të fituar bukën e gojës

(Laughter)

(Qeshen)

And I'm an academic, so I put audiences to sleep for free.

Dhe unë jam një akademik, pra i vendosi audiencën në gjum pa pagesë.

(Laughter)

(Qeshen)

But what I actually mostly do

Mirpo atë që unë faktikishtë më së shumti bëjë

is I manage the pain management service

është menaxhimi i shërbimit të dhembjes

at the Packard Children's Hospital up at Stanford in Palo Alto.

në Packard Children Hospital në Stanford në Palo Alto.

And it's from the experience

Dhe është nga eksperienca

from about 20 or 25 years of doing that

nga 20 deri 25 vite duke e bërë këtë punë

that I want to bring to you the message this morning,

që unë dëshiroj t'ju sjellim porosinë këtë mengjes,

that pain is a disease.

që dhembae është një sëmundje.

Now most of the time,

Tani shumicen e kohës,

you think of pain as a symptom of a disease,

ju mendoni për dhimbëjen si një simptomë e një sëmundje,

and that's true most of the time.

dhe ajo është e vërtet shumicën e kohës.

It's the symptom of a tumor or an infection

Është simptoma e një tumori apo një infeksioni

or an inflammation or an operation.

apo një inflamacioni apo një operacioni.

But about 10 percent of the time,

Mirpo rreth 10 përqind të kohës,

after the patient has recovered from one of those events,

pasi që pacjenti të jetë shëruar nga njëra nga këto,

pain persists.

dhimbja vazhdon.

It persists for months

Vazhdon për muaj të tërë

and oftentimes for years,

dhe shpeshëherë për vite,

and when that happens,

dhe kur ajo ndodh,

it is its own disease.

është sëmundja e tij.

And before I tell you about how it is that we think that happens

Dhe përpara se t'ju them se çfarë është dhe si mendojmë që ajo ndodhë

and what we can do about it,

dhe çfarë ne mund të bejmë për të,

I want to show you how it feels for my patients.

Dëshiroj t'ju tregoj se si ndihem për pacientët e mi.

So imagine, if you will,

Pra imagjinoni, nese do të

that I'm stroking your arm with this feather,

mendoni se une jam duke goditurë krahun tuaj me këtë pupël,

as I'm stroking my arm right now.

siç jam duke e shtrënguar krahun tim.

Now, I want you to imagine

Tani, unë dëshiroj që të imagjinoni

that I'm stroking it with this.

që unë po e godas më këtë.

Please keep your seat.

Ju lutem mbahuni për karrige tuaja.

(Laughter)

(Qeshen)

A very different feeling.

Ndjenjë shumë e ndryshme.

Now what does it have to do with chronic pain?

Çfarë ka të bejë kjo me dhembjen kronike?

Imagine, if you will, these two ideas together.

Imagjinoni,

Imagine what your life would be like

imagjinoni se si të ishte jeta

if I were to stroke it with this feather,

nese unë do t'ju goditja me këtë pupël,

but your brain was telling you

mirpo truri juaj ju thoshte ]

that this is what you are feeling --

atë që kjo po ndjen --

and that is the experience of my patients with chronic pain.

dhe ky është eksperimenti që pacientet e mi me dhimbje kronike.

In fact, imagine something even worse.

Në faktë, imagjinoni disa edhe më të keqe.

Imagine I were to stroke your child's arm with this feather,

Imagjinoni që unë ishte duke e goditur krahun e fëmijes suaj me këtë pupulë

and their brain [was] telling them

dhe truri i tyre [ishte] duke i thënë atyre

that they were feeling this hot torch.

që ata po ndjenin këtë turturë të nxehtë.

That was the experience of my patient, Chandler,

Ai ishte eksperimenti me pacientin tim, Chandler,

whom you see in the photograph.

të cilin po e shihni në fotografi.

As you can see, she's a beautiful, young woman.

Siç mund ta shihni, ajo është e bukur, grua e re.

She was 16 years old last year when I met her,

Ajo ishte 16 vjeç vitin e kaluar kur unë e takova atë,

and she aspired to be a professional dancer.

dhe ajo spironte të ishte vallëzuese profesjonale.

And during the course of one of her dance rehearsals,

Dhe gjatë njërit nga kurseve të saj të kërcimeve,

she fell on her outstretched arm and sprained her wrist.

ajo ra në posht me krahë dhe e ndryshi doren.

Now you would probably imagine, as she did,

Tani ju mund ta imagjinoni, gjersa e bëri atë,

that a wrist sprain is a trivial event

atë kyçjen e dorës është një gjë tjetër

in a person's life.

në jeten përsonale.

Wrap it in an ACE bandage,

Mbështjellur në një ACE fashë,

take some ibuprofen for a week or two,

merr ca libuprofen për një javë ose dy,

and that's the end of the story.

dhe kjo është fundi i tregimit.

But in Chandler's case, that was the beginning of the story.

Mirpo në rastinë e Chandler-ës, ai ishte fillimit i tregimit.

This is what her arm looked like

Ky është krahu i saj siç u dukë

when she came to my clinic about three months after her sprain.

kur ajo erdhi në klinikën time rreth tre muaj më parë.

You can see that the arm is discolored,

Ju mund ta shihni se krahu është pa ngjyrë,

purplish in color.

pa ngjyrë.

It was cadaverically cold to the touch.

Ishte e verdhë për ta prekur.

The muscles were frozen, paralyzed --

Muskujt ishin ftohur, paralizuarë --

dystonic is how we refer to that.

distonic është ajo qe i referohemi.

The pain had spread from her wrist to her hands,

Dhimbja ishte shprendarë nga dora deri tek këmba e saj,

to her fingertips, from her wrist up to her elbow,

deri tek gishëtrinjet, nga dora e lartë,

almost all the way to her shoulder.

ppothuajse e gjithë trupi deri te krahu.

But the worst part was,

Mirpo pjesa më e keqe ishte,

not the spontaneous pain that was there 24 hours a day.

jo dhimëmbja spontane që ishte 24 orë në ditë.

The worst part was that she had allodynia,

Pjesa më e keqe ka qen sepse ajo kishte allodynia,

the medical term for the phenomenon that I just illustrated

termi i medicinës për fenomenin që sapo ilustrova

with the feather and with the torch.

me pupëlen dhe me pishtarë.

The lightest touch of her arm --

Prekja me e lehtë e krahut të saj --

the touch of a hand,

prekëja e një dore,

the touch even of a sleeve, of a garment, as she put it on --

madje prekja e një mënge, a një veshje, siç e vendos ajo në të --

caused excruciating, burning pain.

shkaktoi dhembje djegieje.

How can the nervous system get this so wrong?

Si mundet që sistemi nervor ta merrë këtë aq gabim?

How can the nervous system

Si mundet që një sistem nervor

misinterpret an innocent sensation

të keqinterpretojë një ndjesi të pavajëshme

like the touch of a hand

sikurse prekja e një dore

and turn it into the malevolent sensation

dhe kthimi në një ndjesi të fajëshme

of the touch of the flame?

të prekëjes së një flake?

Well you probably imagine that the nervous system in the body

Mirë ndodh, ju mund ta imagjinoni sistemin nervor në trup

is hardwired like your house.

është i lidhur fortë sikurse shtëpia.

In your house, wires run in the wall,

Në shtëpinë tuaj, fijet janë të lidhura në mur,

from the light switch to a junction box in the ceiling

nga ndërpresi i drites deri tek kutia shpërndarëse

and from the junction box to the light bulb.

dhe nga kutia shpërndarëse e gjëkundi.

And when you turn the switch on, the light goes on.

Dhe kur e ndezë ndërpresin, drita lëshohet.

And when you turn the switch off, the light goes off.

Dhe kur e fikë ndërpresin, drita fiket.

So people imagine the nervous system is just like that.

Pra njerëz imagjinoni sistemin nervor sikurse ai.

If you hit your thumb with a hammer,

Nese e godet gishtin e madh të dorës me një çekan,

these wires in your arm -- that, of course, we call nerves --

këto fije në doren tuaj -- sigurisht ne i quajmë nervë --

transmit the information into the junction box in the spinal cord

transmetojnë informacione në kutinë shprendarëse në palcën kurrizore

where new wires, new nerves,

kur fijet e reja, fijet e reja,

take the information up to the brain

e dërgojnë informacionin deri në tru

where you become consciously aware that your thumb is now hurt.

ku ju bëheni të përgjegjshëm që gishti juaj tashmë është i demtuar.

But the situation, of course, in the human body

Mirëpo, këtë situatë, sigurishtë, në trupin e njeriut

is far more complicated than that.

është shumë më teper e komplikuar se aq.

Instead of it being the case

në vend se të jeni rasti

that that junction box in the spinal cord

ai në kutin shprendarëse në boshtin kurrizorë

is just simple where one nerve connects with the next nerve

është vetem një shembull ku një nerv është e lidhur me nervin tjetër

by releasing these little brown packets

duke i lëshuar këtoë paketa të vogla

of chemical information called neurotransmitters

të informacioneve kimike të quajtura neurotransmetues

in a linear one-on-one fashion,

në një mënyrë lineare, një pas një,

in fact, what happens

në fakt, ajo që ndodh

is the neurotransmitters spill out in three dimensions --

është që neurotransmetuesit ndahen në tri dimensione --

laterally, vertically, up and down in the spinal cord --

lateralisht, vertikalisht, posht dhe lartë në boshtin kurrizorë --

and they start interacting

dhe ata filluan të bashkëveprojnë

with other adjacent cells.

me qelizat ngjitur.

These cells, called glial cells,

Këto qeliza, quhen qeliza gliale ,

were once thought to be

njëherit ishin menduar të jenë

unimportant structural elements of the spinal cord

strukturën e elementeve të parendësishme të boshtit kurrizorë

that did nothing more than hold all the important things together,

që nuk bën më shumë sesa të mbajnë të gjitha gjërat e rendësishme të bashku,

like the nerves.

sikurëse nervat.

But it turns out

Mirpo u kthye të jetë

the glial cells have a vital role

qelizat gliale kanë një rol vital

in the modulation, amplification

në modulimin, amplifikimin

and, in the case of pain, the distortion

dhe, në rastin e dhembjes, çrregullimin

of sensory experiences.

eksperiences së senzorit.

These glial cells become activated.

Këto qeliza gliale u bënë shumë aktive.

Their DNA starts to synthesize new proteins,

ADN-ja e tyre filloi të sintezohet me proteina të reja,

which spill out

të cilat ndahen

and interact with adjacent nerves,

dhe bashëveprojnë me nervat tjera,

and they start releasing their neurotransmitters,

dhe ata filluan ti lëshojnë neurotransmetuesit e tyre,

and those neurotransmitters spill out

dhe këta neurotransmetues u ndanë

and activate adjacent glial cells, and so on and so forth,

dhe u aktivizuan qelizat gliale, dhe kështu me radhë,

until what we have

deri atë që ne kemi

is a positive feedback loop.

është një unazë pozitive.

It's almost as if somebody came into your home

Dhe është pothuajse nëse dikush erdhi në shtëpinë tuaj

and rewired your walls

dhe ri-lidhi fijet tuaja

so that the next time you turned on the light switch,

pra heren tjetër kur ju lëshoni ndërpresin e dritave,

the toilet flushed three doors down,

tualeti shpëlahet tre dyer poshtë,

or your dishwasher went on,

apo pastruesja e piatave u lëshua,

or your computer monitor turned off.

apo ekrani i kompjuterit tuaj u fik.

That's crazy,

Kjo është çmenduri,

but that's, in fact, what happens

mirçpo ky është fakti, që ndodh

with chronic pain.

me sëmundjen kronike.

And that's why pain becomes its own disease.

Dhe kjo është arësyeja përse dhimbja bëhet sëmundje më vete.

The nervous system has plasticity.

Sistemi nervor ka plasticitet.

It changes, and it morphs

Ndryshon, dhe ndryshon

in response to stimuli.

në përgjigëje të stimulimit.

Well, what do we do about that?

Mirë, çfarë bëjmë në për atë?

What can we do in a case like Chandler's?

Çfarë bëjmë në rastin si me Chandler?

We treat these patients in a rather crude fashion

Ne trajtojmë këta pacientë në një menyrë natyrale

at this point in time.

në këtë pikë dhe kohë.

We treat them with symptom-modifying drugs --

Ne trajtojmë ata me barna simptom modifikuese --

painkillers --

vrasës dhimbje --

which are, frankly, not very effective

të cilat, nuk janë shumë efektive

for this kind of pain.

për këtë lloje dhimbje.

We take nerves that are noisy and active

Ne i marrim nervat e zhurmëshme dhe aktive

that should be quiet,

që duhet të jenë të qeta,

and we put them to sleep with local anesthetics.

dhe ne i vëndosim në gjumë me anestezi lokale.

And most importantly, what we do

Dhe shumë e rendësishme, atë që ne e bejmë

is we use a rigorous, and often uncomfortable, process

është që ne përdorim me rigorozitet, dhe shpesh të pa rehatëshme, procesi

of physical therapy and occupational therapy

i terapisë fizike dhe terapisë së përgjithëshme

to retrain the nerves in the nervous system

për të ri-trajnuar nervat në sistemin nervor

to respond normally

për përgjigjëje normale

to the activities and sensory experiences

për të aktivizuar dhe eksperiencë senzore

that are part of everyday life.

që janë pjesë e jetës sonë të përgjithëshme.

And we support all of that

Dhe ne i përgjigjemi të gjithë atyre

with an intensive psychotherapy program

me një program intenziv

to address the despondency, despair and depression

për tu adresuar depresjonit,

that always accompanies

të cilat gjithmonë arrihen

severe, chronic pain.

dhimbëjes kronike.

It's successful,

Është e sukësesëshme,

as you can see from this video of Chandler,

siç mund të shihni nga kjo video e Chandler,

who, two months after we first met her,

i cili, dy muaj pasi që ne takuam atë,

is now doings a back flip.

ajo po bën një rrotullim mbrapa.

And I had lunch with her yesterday

Dhe unë hëngra drek më të dje

because she's a college student studying dance at Long Beach here,

sepse ajo është studente kolegu në shkollën e vallëzimit në Long Beach këtu,

and she's doing absolutely fantastic.

dhe ajo po ecen shumë mirë.

But the future is actually even brighter.

Mirpo e ardhmja është shumë më e shndritshme.

The future holds the promise

E ardhmja mban premtimet

that new drugs will be developed

që barnat e reja do të zhvillohen

that are not symptom-modifying drugs

të cilat nuk janë barna të simptomeve të modifikuara

that simply mask the problem,

të cilat thjesht vetem e mbulojnë problemin,

as we have now,

siç i kemi tani,

but that will be disease-modifying drugs

mirçpo ajo do të jetë barnë modifikuese e sëmundjes

that will actually go right to the root of the problem

e cila faktikisht do të shkoj mu në qendër të problemit

and attack those glial cells,

dhe ti sulmojë këto qeliza gliale,

or those pernicious proteins

apo këto proteina të këqija

that the glial cells elaborate,

të cilat do t'i elaborojnë ato,

that spill over and cause this central nervous system wind-up,

do ta ndryshojnë qendrën e sistemit nervor

or plasticity,

apo plasticitetin,

that so is capable

i cili është e mundur

of distorting and amplifying

apo pengimin dhe amplifikimin

the sensory experience that we call pain.

e eksperiences e ndjenjës që ne e quajmë dhembje.

So I have hope

Pra shpresoj,

that in the future,

që në të ardhmen,

the prophetic words of George Carlin will be realized,

fjalët e profetike të George Carlin do të realizohen,

who said, "My philosophy:

i cili tha, "Filozofia ime:

No pain, no pain."

Pa dhembje, pa dhembje."

Thank you very much.

Faliminderit shumë.

(Applause)

(duartrokitje)