Elliot Krane: The mystery of chronic pain

Translator: Meri Dallakyan Reviewer: Gohar Khachatryan

I'm a pediatrician and an anesthesiologist,

Ես մանկաբույժ անեսթեզեոլոգ եմ,

so I put children to sleep for a living.

ուստի ես գումար եմ վաստակում երեխաներին քնեցնելով։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And I'm an academic, so I put audiences to sleep for free.

Ես նաև գիտնական եմ ու անվճար քնեցնում եմ իմ հանդիսատեսին:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

But what I actually mostly do

Սակայն ես հիմնականում զբաղվում եմ

is I manage the pain management service

մարդկանց ցավերը բուժելով`աշխատելով

at the Packard Children's Hospital up at Stanford in Palo Alto.

Պալո Ալտո քաղաքի Ստենֆորդ համալսարանին կից Պակարդ մանկական հիվանդանոցում:

And it's from the experience

Եվ հենց այդ ասպարեզում

from about 20 or 25 years of doing that

20-25 տարվա իմ ունեցած փորձը

that I want to bring to you the message this morning,

ինձ թույլ է տալիս այսօր ձեզ հաղորդել հետևյալը.

that pain is a disease.

ցավը հիվանդություն է:

Now most of the time,

Դուք սովորաբար

you think of pain as a symptom of a disease,

կարծում եք, որ ցավը հիվանդության ախտանիշ է:

and that's true most of the time.

Եվ դա հիմնականում հենց այդպես է:

It's the symptom of a tumor or an infection

Այն կամ ուռուցքի կամ որևէ վարակի,

or an inflammation or an operation.

կամ բորբոքման կամ էլ վիրահատության ախտանիշ է:

But about 10 percent of the time,

Սակայն 100-ից մոտ 10 դեպքում

after the patient has recovered from one of those events,

հիվանդի ապաքինվելուց հետո

pain persists.

ցավը դեռ շարունակվում է:

It persists for months

Այն տևում է ամիսներ,

and oftentimes for years,

և հաճախ` նույնիսկ տարիներ:

and when that happens,

Եվ այս դեպքում

it is its own disease.

ցավն ինքնին դառնում է հիվանդություն:

And before I tell you about how it is that we think that happens

Նախքան ձեզ կպատմեմ, թե ինչպես է մեր կարծիքով այս ամենը տեղի ունենում

and what we can do about it,

և ինչ կարող ենք անել նման դեպքերում,

I want to show you how it feels for my patients.

ես կցանկանայի ձեզ ցույց տալ, թե ինչ են զգում իմ հիվանդներն նման պահերին:

So imagine, if you will,

Պատկերացրեք, խնդրեմ,

that I'm stroking your arm with this feather,

որ ես փետուրով թեթևակի շոյում եմ ձեր թևը,

as I'm stroking my arm right now.

ճիշտ այնպես, ինչպես հիմա իմն եմ շոյում:

Now, I want you to imagine

Այժմ պատկերացրեք,

that I'm stroking it with this.

որ ես նույն բանը անում եմ սրանով:

Please keep your seat.

Խնդրում եմ մնացեք ձեր տեղերում նստած:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

A very different feeling.

Ամբողջովին այլ զգացողություն է:

Now what does it have to do with chronic pain?

Իսկ այն ի՞նչ կապ ունի խրոնիկ հիվանդության հետ:

Imagine, if you will, these two ideas together.

Պատկերացրեք, խնդրեմ, այս երկուսը միաժամանակ:

Imagine what your life would be like

Պատկերացրեք, թե ինչպիսին կլիներ ձեր կյանքը,

if I were to stroke it with this feather,

եթե ես ձեզ շոյեի այս փետուրով,

but your brain was telling you

սակայն ձեր ուղեղն ասեր ձեզ,

that this is what you are feeling --

որ դուք սա եք զգում:

and that is the experience of my patients with chronic pain.

Եվ դա հենց այն է ինչ զգում են խրոնիկ հիվանդությամբ տառապող իմ հիվանդները:

In fact, imagine something even worse.

Իրականում, եկեք մի ավելի վատ բան պատկերացնենք:

Imagine I were to stroke your child's arm with this feather,

Պատկերացրեք, ես այս փետուրով շոյում եմ ձեր երեխայի թևը,

and their brain [was] telling them

իսկ նրա ուղեղը նրան ասում է,

that they were feeling this hot torch.

որ ես այն շոյում եմ այս շիկացած զոդալամպով:

That was the experience of my patient, Chandler,

Ահա թե ինչ է զգում իմ հիվանդը` Չենդրելը,

whom you see in the photograph.

որին դուք տեսնում եք այս լուսանկարում:

As you can see, she's a beautiful, young woman.

Ինչպես տեսնում եք, նա երիտասարդ գեղեցիկ կին է:

She was 16 years old last year when I met her,

Նա 16 տարեկան էր, երբ անցյալ տարի ես հանդիպեցի նրան,

and she aspired to be a professional dancer.

ու այդ ժամանակ նա տենչում էր դառնալ պրոֆեսիոնալ պարուհի:

And during the course of one of her dance rehearsals,

Եվ հենց իր պարի պարապմունքներից մեկի ժամանակ

she fell on her outstretched arm and sprained her wrist.

նա ընկավ իր թևի վրա և ոլորեց դաստակը:

Now you would probably imagine, as she did,

Այժմ դուք, ինչպես և նա, հավանաբար կմտածեք,

that a wrist sprain is a trivial event

որ դաստակ ոլորելը թեթև բան է

in a person's life.

մարդու կյանքում:

Wrap it in an ACE bandage,

Փաթաթեք դաստակը էլաստիկ վիրակապով,

take some ibuprofen for a week or two,

մեկ կամ երկու շաբաթ իպոբրուֆեն ընդունեք

and that's the end of the story.

և վերջ:

But in Chandler's case, that was the beginning of the story.

Բայց Չենդրելի դեպքում սա պատմության սկիզբն էր միայն:

This is what her arm looked like

Ահա թե ինչ տեսք ուներ նրա թևը,

when she came to my clinic about three months after her sprain.

երբ նա իր դաստակը ոլորելուց երեք ամիս անց եկավ իմ կլինիկա:

You can see that the arm is discolored,

Ակնհայտ երևում է, որ նրա թևը գունատ է

purplish in color.

և մանուշակագույն երանգ ունի:

It was cadaverically cold to the touch.

Դիպչելիս զգացվում էր, որ այն անկենդան մամնի պես սառն է:

The muscles were frozen, paralyzed --

Մկանները կծկվել էին, կաթվածահար եղել`

dystonic is how we refer to that.

մեր լեզվով ասած դիստոնիկ էին:

The pain had spread from her wrist to her hands,

Ցավը դաստակից տարածվել էր ներքև` դեպի ձեռքերը,

to her fingertips, from her wrist up to her elbow,

մատների ծայրերը և վերև` դեպի արմունկը

almost all the way to her shoulder.

ու գրեթը հասել էր ուսին:

But the worst part was,

Սակայն ամենավատն այն չէր,

not the spontaneous pain that was there 24 hours a day.

որ նա 24 ժամ շարունակ ցավեր ուներ,

The worst part was that she had allodynia,

այլ այն, որ նրա մոտ ալոդինիա էր։

the medical term for the phenomenon that I just illustrated

Վերջինս իմ` քիչ առաջ

with the feather and with the torch.

փետուրով և զոդալամպով նկարագրած երևույթի բժշկական տերմինն է:

The lightest touch of her arm --

Անգամ ձեռքի,

the touch of a hand,

մատների,

the touch even of a sleeve, of a garment, as she put it on --

հագուստի թևքի, շորի թեթևակի հպումը

caused excruciating, burning pain.

նրան տանջալից և այրող ցավ էր պատճառում:

How can the nervous system get this so wrong?

Սակայն ինչպե՞ս կարող է նյարդային համակարգը այս ամենն այսքան սխալ ընկալել:

How can the nervous system

Ինչպե՞ս կարող է մեր նյարդային համակարգը

misinterpret an innocent sensation

սխալ մեկնաբանել

like the touch of a hand

ձեռքի հպումի նման անմեղ զգացողությունը

and turn it into the malevolent sensation

և այն վերածել անտանելի մի զգացողության,

of the touch of the flame?

որն առաջանում է կրակի բոցերի հպումից:

Well you probably imagine that the nervous system in the body

Դուք հավանաբար կարծում եք, որ նյարդային համակարգը ձեր մարմնի մեջ

is hardwired like your house.

լարերով միացված է այնպես, ինչպես որ ձեր տունը:

In your house, wires run in the wall,

Ձեր տանը հոսանքի լարերը պատի միջով

from the light switch to a junction box in the ceiling

մտնում են անջատիչի մեջ, այնտեղից անցնում են առաստաղի մեջ տեղադրված ճյուղավորման տուփ,

and from the junction box to the light bulb.

որտեղից էլ դրանք հասնում են վոլֆրամ լամպ:

And when you turn the switch on, the light goes on.

Եվ երբ որ միացնում եք անջատիչը, լույսը վառվում է:

And when you turn the switch off, the light goes off.

Իսկ երբ անջատում եք անջատիչը, լույսը մարում է:

So people imagine the nervous system is just like that.

Այսպես են մարդիկ պատկերացնում մեր նյարդային համակարգը:

If you hit your thumb with a hammer,

Եթե դուք մուրճով հարվածում եք ձեր բութ մատին,

these wires in your arm -- that, of course, we call nerves --

ձեր թևի լարերը, որոնք մենք, իհարկե, անվանում եք նյարդեր,

transmit the information into the junction box in the spinal cord

այդ տեղեկությունը փոխանցում են ողնուղեղում գտնվող «ճյուղավորման տուփ»,

where new wires, new nerves,

որտեղ նոր լարերը` նոր նյարդերը,

take the information up to the brain

ընկալում են տեղեկությունը, փոխանցում այն ձեր ուղեղին,

where you become consciously aware that your thumb is now hurt.

որից հետո էլ դուք գիտակցում եք, որ ձեր բութ մատը վնասված է:

But the situation, of course, in the human body

Սակայն մարդկային օրգանիզմում տեղի ունեցող այս երևույթը

is far more complicated than that.

շատ ավելի բարդ է:

Instead of it being the case

Մարդիկ կարծում են,

that that junction box in the spinal cord

որ ողնուղեղում գտվող ճյուղավորման տուփը պարզ է,

is just simple where one nerve connects with the next nerve

որտեղ մի նյարդը միանում է իրեն հաջորդող նյարդին`

by releasing these little brown packets

անջատելով փոքրիկ քանակի

of chemical information called neurotransmitters

նեյրոմիջնորդանյութ կոչվող քիմիական տեղեկատվություն,

in a linear one-on-one fashion,

գծային կերպով։

in fact, what happens

Իրականում, սակայն,

is the neurotransmitters spill out in three dimensions --

նեյրոմիջնորդանյութը ողնուղեղով տարածվում է երեք ուղղությամբ`

laterally, vertically, up and down in the spinal cord --

հորիզոնական, ուղղահայաց, վերև և ներքև,

and they start interacting

և այն փոխազդեցության մեջ է մտնում

with other adjacent cells.

իրեն շրջապատող բջջիջների հետ:

These cells, called glial cells,

Այս գլիալ կոչվող բջիջները

were once thought to be

մի ժամանակ համարվում էին

unimportant structural elements of the spinal cord

ողնուղեղի համար ոչ կարևոր կառուցվածքային տարրեր,

that did nothing more than hold all the important things together,

որոնց գործառույթը ոչ այլ ինչ էր քան օրգանիզմում բոլոր կարևոր մասնիկները,

like the nerves.

ինչպիսիք են օրինակ նյարդերը, իրար միացնելը:

But it turns out

Սակայն պարզվում է,

the glial cells have a vital role

որ գլիալ բջիջները շատ կարևոր դեր են խաղում

in the modulation, amplification

զգայական ապրումների կարգավորման, սրացման,

and, in the case of pain, the distortion

իսկ ցավի դեպքում

of sensory experiences.

նաև դրանց խեղաթյուրման հարցում:

These glial cells become activated.

իսկ ցավի դեպքում նաև դրանց խեղաթյուրման հարցում:

Their DNA starts to synthesize new proteins,

Նրանց ԴՆԹ-ն սկսում է նոր պրոտեիններ սինթեզել,

which spill out

որոնք էլ տարածվում են

and interact with adjacent nerves,

և սկսում փոխազդել հարևան նյարդերի հետ:

and they start releasing their neurotransmitters,

Այնուհետև, դրանք սկսում են արտադրել իրենց նեյրոմիջնորդանյութը:

and those neurotransmitters spill out

Իսկ այս նեյրոմիջնորդանյութերը իրենց հեթին ևս տարածվում են

and activate adjacent glial cells, and so on and so forth,

և ակտիվացնում հարևան գլիալ բջիջներին: Եվ այսպես շարունակ,

until what we have

մինչև որ

is a positive feedback loop.

ձևավորվում է պատասխան ռեակցիայի շղթա։

It's almost as if somebody came into your home

Սա նման է նրան, որ մեկը գա ձեր տուն,

and rewired your walls

ձեր պատերի մեջ եղած լարերը փոխի այնպես,

so that the next time you turned on the light switch,

որ երբ դուք հաջորդ անգամ լույսի անջատիչը միացնեք,

the toilet flushed three doors down,

մյուս հարկում ձեր զուգարանում ջուրը հոսի ,

or your dishwasher went on,

կամ ձեր աման լվանալու սարքը միանա,

or your computer monitor turned off.

կամ էլ ձեր համակարգչի մոնիտորը անջատվի:

That's crazy,

Սա խելագարություն է,

but that's, in fact, what happens

սակայն իրականում հենց սա է տեղի ունենում

with chronic pain.

խրոնիկ ցավի դեպքում:

And that's why pain becomes its own disease.

Հենց սա է պատճառը, որ ցավն ինքնին դառնում է իր իսկ հիվանդությունը:

The nervous system has plasticity.

Նյարդային համակարգը ճկունություն ունի:

It changes, and it morphs

Այն փոխվում և ձևափոխվում է`

in response to stimuli.

ի պատասխան ազդակների:

Well, what do we do about that?

Լավ իսկ ի՞նչ կարող ենք անել այս խնդիրը լուծելու համար:

What can we do in a case like Chandler's?

Ի՞նչ կարող ենք անել Չենդլերի և նման դեպքերում:

We treat these patients in a rather crude fashion

Նման հիվանդների համար մեր առաջարկած բուժումը

at this point in time.

դեռևս թերի է:

We treat them with symptom-modifying drugs --

Մենք նրանց բուժում ենք ընդամենը հիվանդության ախտանիշները ձևափոխող դեղամիջոցներով`

painkillers --

ցավազրկող հաբերով,

which are, frankly, not very effective

որոնք, անկեղծ ասած, շատ արդյունավետ չեն

for this kind of pain.

այս տեսակ ցավի համար:

We take nerves that are noisy and active

Մենք քնեցնում ենք այն նյարդերը, որոնք ակտիվ են և աղմկոտ,

that should be quiet,

սակայն պետք է լինեին հանգիստ,

and we put them to sleep with local anesthetics.

տեղային անզգայացման օգնությամբ:

And most importantly, what we do

Եվ ամենակարևորը մենք դիմում ենք

is we use a rigorous, and often uncomfortable, process

ֆիզիկական թերապիայի

of physical therapy and occupational therapy

խիստ ու հաճախ տհաճ գործընթացի օգնությանը,

to retrain the nerves in the nervous system

որպեսզի նյարդային համակարգում գտնվող նյարդերին սովորեցնենք նորից

to respond normally

բնական ձևով արձագանքել

to the activities and sensory experiences

առօրյա գործողություններին և զգայական փորձին,

that are part of everyday life.

որոնք կյանքի անքակտելի մասն են կազմում:

And we support all of that

Սրա հետ մեկտեղ մենք կիրառում ենք

with an intensive psychotherapy program

նաև ինտենսիվ հոգեթերապիայի կուրս,

to address the despondency, despair and depression

որպեսզի կարողանանք վերացնել այն ընկճվածությունը, հուսահատությունը և դեպրեսիան,

that always accompanies

որը մշտապես ուղեկցում է

severe, chronic pain.

սուր, խրոնիկ ցավին:

It's successful,

Սա հաջողված փորձ է,

as you can see from this video of Chandler,

ինչպես երևում է այս տեսանյութից Չենդլերի մասին,

who, two months after we first met her,

նա մեր հանդիպումից երկու ամիս անց

is now doings a back flip.

արդեն ետ սալտո է անում:

And I had lunch with her yesterday

Ես երեկ ճաշել եմ նրա հետ,

because she's a college student studying dance at Long Beach here,

որովհետև նա հիմա այստեղ Լոնգ Բիչի նահանգային համալսարանում պար է սովորում։

and she's doing absolutely fantastic.

Նա իրեն պարզապես հրաշալի է զգում:

But the future is actually even brighter.

Սակայն ապագան նույնիսկ ավելի պայծառ է:

The future holds the promise

Ապագան խոստանում է

that new drugs will be developed

նոր դեղամիջոցներ,

that are not symptom-modifying drugs

որոնք ոչ թե մեր ձեռքի տակ եղած ախտանիշները փոխող հաբեր են,

that simply mask the problem,

որոնք ուղղակի քողարկում են խնդիրը,

as we have now,

ինչն ունենք այժմ,

but that will be disease-modifying drugs

այլ հիվանդությունը փոխող դեղորայք:

that will actually go right to the root of the problem

Դրանք իսկապես կհասնեն խնդրի բուն պատճառին,

and attack those glial cells,

կգրոհեն այդ գլիալ բջիջները,

or those pernicious proteins

կամ այդ կործանարար սպիտակուցները,

that the glial cells elaborate,

որոնք արտադրում են գլիալ բջիջներ,

that spill over and cause this central nervous system wind-up,

որոնք էլ տարածվում են և կենտրոնական նյարդային համակարգի խաթարման պատճառ հանդիսանում,

or plasticity,

կամ էլ կազդեն ճկունության վրա,

that so is capable

որն ընդունակ է

of distorting and amplifying

խեղաթյուրել և սրացնել

the sensory experience that we call pain.

զգայական փորձը, որ մենք ցավ ենք անվանում:

So I have hope

Ուստի ես հավատում եմ,

that in the future,

որ ապագայում

the prophetic words of George Carlin will be realized,

Ջորջ Քարլինի մարգարեական խոսքերը կիրականանան:

who said, "My philosophy:

Նա ասում էր. «Իմ փիլիսոփայությունն է`

No pain, no pain."

առանց ցավի, առանց ցավի»:

Thank you very much.

Շատ շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)