Alison Killing: There’s a better way to die, and architecture can help

Tłumaczenie: Vicky Stankiewicz-Vladimirov Korekta: Kacper Borowiecki

I'd like to tell you a story about death and architecture.

Chcę opowiedzieć wam historię o śmierci i architekturze.

A hundred years ago, we tended to die of infectious diseases like pneumonia,

Sto lat temu ludzie umierali na choroby zakaźne, jak zapalenie płuc,

które szybko kończyły się śmiercią.

that, if they took hold, would take us away quite quickly.

We tended to die at home, in our own beds, looked after by family,

Umierało się we własnym domu, własnym łóżku, pod opieką rodziny.

although that was the default option

Była to standardowa opcja,

because a lot of people lacked access to medical care.

bo wiele osób nie miało dostępu do fachowej opieki medycznej.

And then in the 20th century a lot of things changed.

W XX wieku wiele się zmieniło.

We developed new medicines like penicillin

Powstały nowe leki, takie jak penicylina,

so we could treat those infectious diseases.

co umożliwiło leczenie chorób zakaźnych.

New medical technologies like x-ray machines were invented.

Pojawiły się nowe techniki, takie jak aparat rentgenowski.

And because they were so big and expensive,

Taki sprzęt był drogi i zajmował dużo miejsca,

we needed large, centralized buildings to keep them in,

potrzebne były więc duże, scentralizowane ośrodki,

and they became our modern hospitals.

które stały się nowoczesnymi szpitalami.

After the Second World War,

Po II Wojnie Światowej

a lot of countries set up universal healthcare systems

wiele państw wprowadziło powszechną opiekę zdrowotną,

so that everyone who needed treatment could get it.

z której korzystać mógł każdy.

The result was that lifespans extended from about 45 at the start of the century

Średnia długość życia wynosiła około 45 lat na początku XX wieku,

to almost double that today.

dzisiaj zaś żyjemy prawie dwa razy dłużej.

The 20th century was this time of huge optimism about what science could offer,

W XX wieku wiele oczekiwano od nauki,

but with all of the focus on life, death was forgotten,

a skupiając się tylko na życiu, zapominano o śmierci.

even as our approach to death changed dramatically.

Nasz stosunek do niej radykalnie się zmienił.

Now, I'm an architect,

Jestem architektem,

and for the past year and a half I've been looking at these changes

a przez ostatnie półtora roku przyglądałam się tym zmianom

i ich znaczeniu dla architektury związanej ze śmiercią i umieraniem.

and at what they mean for architecture related to death and dying.

We now tend to die of cancer and heart disease,

Teraz najczęściej umieramy na raka i choroby serca,

and what that means is that many of us will have a long period of chronic illness

a to oznacza, że wielu z nas pod koniec życia

będzie przechodzić przewlekłą chorobę.

at the end of our lives.

During that period,

Wtedy pewnie spędzimy dużo czasu

we'll likely spend a lot of time in hospitals and hospices and care homes.

w szpitalach, hospicjach lub domach opieki.

Now, we've all been in a modern hospital.

Każdy z nas był w nowoczesnym szpitalu.

You know those fluorescent lights and the endless corridors

Znacie te świetlówki, niekończące się korytarze

and those rows of uncomfortable chairs.

i rzędy niewygodnych krzeseł.

Hospital architecture has earned its bad reputation.

Architektura szpitalna zasługuje na swoją złą reputację.

But the surprising thing is, it wasn't always like this.

Co ciekawe, nie zawsze jednak tak było.

This is L'Ospedale degli Innocenti, built in 1419 by Brunelleschi,

To L'Ospedale degli Innocenti z 1419 roku, wzniesiony przez Brunelleschiego,

who was one of the most famous and influential architects of his time.

najsłynniejszego i najbardziej wpływowego architekta tamtych czasów.

And when I look at this building and then think about hospitals today,

Kiedy patrzę na tę budowlę i rozmyślam o dzisiejszych szpitalach,

what amazes me is this building's ambition.

najbardziej zaskakuje mnie ambicja tego budynku.

It's just a really great building.

To naprawdę wspaniały budynek.

It has these courtyards in the middle

W środku ma dziedzińce,

so that all of the rooms have daylight and fresh air,

dzięki czemu wszystkie sale są jasne i przewiewne,

and the rooms are big and they have high ceilings,

sale są przestronne i wysokie,

so they just feel more comfortable to be in.

co daje poczucie większego komfortu.

And it's also beautiful.

Poza tym jest piękny.

Somehow, we've forgotten that that's even possible for a hospital.

Zapomnieliśmy, że szpital może tak wyglądać.

Now, if we want better buildings for dying, then we have to talk about it,

Aby stworzyć umierającym lepsze warunki, trzeba o tym rozmawiać,

but because we find the subject of death uncomfortable,

ale temat śmierci sprawia, że czujemy się nieswojo,

we don't talk about it,

więc porzucamy temat,

and we don't question how we as a society approach death.

nie kwestionujemy społecznego podejścia do śmierci.

One of the things that surprised me most in my research, though,

Podczas badań najbardziej zaskoczyła mnie

is how changeable attitudes actually are.

zmienność tego podejścia.

To jest pierwsze brytyjskie krematorium,

This is the first crematorium in the U.K.,

which was built in Woking in the 1870s.

zbudowane w Woking w latach '70 XIX wieku.

And when this was first built, there were protests in the local village.

Jego budowa wywołała protesty mieszkańców.

Cremation wasn't socially acceptable, and 99.8 percent of people got buried.

Kremacja była społecznie nie do przyjęcia, 99,8% zmarłych chowano w ziemi.

And yet, only a hundred years later, three quarters of us get cremated.

Teraz, zaledwie 100 lat później, 3/4 z nas zostanie skremowanych

People are actually really open to changing things

Tak naprawdę udzie są otwarci na zmiany,

if they're given the chance to talk about them.

jeżeli pozwoli im się o nich porozmawiać.

So this conversation about death and architecture

Dyskusja o śmierci i architekturze

was what I wanted to start when I did my first exhibition on it

była punktem wyjścia dla mojej pierwszej wystawy

in Venice in June, which was called "Death in Venice."

zatytułowanej "Śmierć w Wenecji", która odbyła się w czerwcu.

It was designed to be quite playful

Jej charakter miał być dosyć lekki, żeby przyciągnąć ludzi.

so that people would literally engage with it.

This is one of our exhibits, which is an interactive map of London

To jeden z eksponatów - interaktywna mapa Londynu pokazująca,

that shows just how much of the real estate in the city

ile nieruchomości w mieście jest przeznaczonych na umieranie i śmierć.

is given over to death and dying,

and as you wave your hand across the map,

Kiedy przesuniesz ręką po mapie

the name of that piece of real estate, the building or cemetery, is revealed.

ukażą się nazwy tych nieruchomości, budynków bądź cmentarzy.

Another of our exhibits was a series of postcards

Innym elementem wystawy była seria pocztówek,

that people could take away with them.

którą zwiedzający mogli zabrać ze sobą.

And they showed people's homes and hospitals

Przedstawiały one domy, szpitale,

and cemeteries and mortuaries,

cmentarze i kostnice,

and they tell the story of the different spaces

snuły opowieść o różnych miejscach,

that we pass through on either side of death.

przez które przechodzimy przed śmiercią i po śmierci.

We wanted to show that where we die

Chcieliśmy pokazać, że to, gdzie umieramy,

is a key part of how we die.

jest istotną częścią tego, jak umieramy.

Now, the strangest thing was the way that visitors reacted to the exhibition,

Najbardziej zaskoczyły nas reakcje zwiedzających,

especially the audio-visual works.

zwłaszcza na prace audiowizualne.

We had people dancing and running and jumping

Ludzie tańczyli, biegali, skakali

as they tried to activate the exhibits in different ways,

i próbowali różnych sposobów na uruchomienie eksponatów,

and at a certain point they would kind of stop

ale w pewnym momencie zatrzymywali się,

and remember that they were in an exhibition about death,

przypominając sobie, że tematem wystawy jest śmierć,

and that maybe that's not how you're supposed to act.

i że takie zachowanie może jest nie na miejscu.

But actually, I would question whether there is one way

Moim zdaniem nie istnieje uniwersalny model

that you're supposed to act around death,

zachowań w obliczu śmierci,

and if there's not, I'd ask you to think about what you think a good death is,

a skoro go nie ma, zastanówcie się, czym dla was jest dobra śmierć,

and what you think that architecture that supports a good death might be like,

i jaka powinna być architektura, wspierająca taką śmierć.

and mightn't it be a little less like this and a little more like this?

Czy może mniej przypominać to,

a trochę bardziej to?

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)