Alison Killing: There’s a better way to die, and architecture can help

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Indra Ganzorig

I'd like to tell you a story about death and architecture.

Би та бүхэнд үхэл болоод уран барилгын тухай түүх ярьж өгье.

A hundred years ago, we tended to die of infectious diseases like pneumonia,

Зуун жилийн өмнө, бид хатгаа мэтийн халдварт өвчнөөс болж нас бардаг байсан.

that, if they took hold, would take us away quite quickly.

Хэрвээ нэг тусчихвал удалгүй өнгөрдөг байв.

We tended to die at home, in our own beds, looked after by family,

Бид өөрсдийн гэртээ, орондоо, гэр бүлийнхнээрээ сахиулан

although that was the default option

нас бардаг байсан нь бидэнд сонголт үгүй,

because a lot of people lacked access to medical care.

хүмүүс эмнэлгийн тусламж авах боломжгүй байсных юм.

And then in the 20th century a lot of things changed.

Ингээд 20-р зуунд олон зүйл өөрчлөгдсөн.

We developed new medicines like penicillin

Бид пеницилин шиг эмийг шинээр бүтээн

so we could treat those infectious diseases.

халдварт өвчнийг эмчилж эхэлсэн.

New medical technologies like x-ray machines were invented.

Рентгений аппарат шиг шинэ технологийн дэвшлүүд бүтээгдсэн.

And because they were so big and expensive,

Тэд маш овортой мөн үнэтэй байсан учир

we needed large, centralized buildings to keep them in,

тэднийг хадгалах том, нэгдсэн барилгууд хэрэг болж,

and they became our modern hospitals.

орчин үеийн эмнэлэг бий болсон.

After the Second World War,

Дэлхийн II дайны дараа,

a lot of countries set up universal healthcare systems

ихэнх орнууд нэгдсэн эрүүл мэндийн тогтолцоотой болж

so that everyone who needed treatment could get it.

хүн бүрт эмчлүүлэх боломж олгосон.

The result was that lifespans extended from about 45 at the start of the century

Үр дүнд нь зууны эхэнд дундаж наслалт 45 байсан бол

to almost double that today.

өнөөдөр хоёр дахин уртассан байна.

The 20th century was this time of huge optimism about what science could offer,

20-р зуун нь шинжлэх ухааны боломжуудын талаарх өөдрөг үзлийг авчирсан ч

but with all of the focus on life, death was forgotten,

амьдруулах дээр хэтэрхий их анхаараад, үхэл гэдэг зүйл мартагдаж эхэлсэн ба

even as our approach to death changed dramatically.

үхлийг хэрхэн хүлээн авах нь хүртэл өөрчлөгдсөн.

Now, I'm an architect,

Одоо би архитектор хүн,

and for the past year and a half I've been looking at these changes

өнгөрсөн жил хагасын турш би эдгээр өөрчлөлтийг судалж

and at what they mean for architecture related to death and dying.

энэ нь архитекторын салбарт юу гэсэн үг болохыг ойлгосон.

We now tend to die of cancer and heart disease,

Бид одоо хорт хавдар, зүрхний өвчнөөр өнгөрдөг болсон,

and what that means is that many of us will have a long period of chronic illness

энэ нь бидний ихэнх нь амьдралынхаа төгсгөлд хууч өвчнөөр

at the end of our lives.

өвдөж байна гэсэн үг юм.

During that period,

Энэ хугацааг бид

we'll likely spend a lot of time in hospitals and hospices and care homes.

ихэвчлэн эмнэлэг, сувилалын газарт өнгөрөөдөг.

Now, we've all been in a modern hospital.

Бид бүгд орчин үеийн эмнэлэгт орж үзсэн.

You know those fluorescent lights and the endless corridors

Та нар тод цагаан гэрэл, урт хонгилуудыг мэднэ.

and those rows of uncomfortable chairs.

Мөн тэр урт тухгүй сандлууд.

Hospital architecture has earned its bad reputation.

Эмнэлгийн барилгууд муухай нэртэй.

But the surprising thing is, it wasn't always like this.

Сонирхолтой нь энэ үргэлж ийм байгаагүй.

This is L'Ospedale degli Innocenti, built in 1419 by Brunelleschi,

Энэ 1419 онд Брунелескийн барьсан Гэмгүйчүүдийн эмнэлэгийн барилга,

who was one of the most famous and influential architects of his time.

тэрээр тухайн цаг үеийн хамгийн алдартай архитекторуудын нэг.

And when I look at this building and then think about hospitals today,

Энэ барилгыг хараад орчин үеийн эмнэлэгүүдтэй харьцуулвал,

what amazes me is this building's ambition.

барилгын эрч хүч нь намайг хамгийн ихээр гайхшруулдаг.

It's just a really great building.

Энэ үнэхээр гайхалтай барилга.

It has these courtyards in the middle

Голдоо ийм талбайтай болохоор

so that all of the rooms have daylight and fresh air,

өдөртөө өрөөнд нар тусч, цэвэр агаар орж,

and the rooms are big and they have high ceilings,

өрөө нь зайтай бөгөөд өндөр таазтай учраас

so they just feel more comfortable to be in.

дотор нь байхад илүү эвтэйхэн.

And it's also beautiful.

Мөн их үзэсгэлэнтэй.

Somehow, we've forgotten that that's even possible for a hospital.

Ямартай ч бид эмнэлэг ч гэсэн ийм гоёмсог байж болно гэдгийг мартсан.

Now, if we want better buildings for dying, then we have to talk about it,

Одоо бид үхэхдээ илүү сайхан барилгад байхыг хүсвэл үүнийг ярих ёстой,

but because we find the subject of death uncomfortable,

гэхдээ бид үхлийн тухай ярих дургүй учир

we don't talk about it,

үүнийг ярьдаггүй.

and we don't question how we as a society approach death.

Мөн бид нийгэм үхэлд хэрхэн ханддаг талаар асуудаггүй.

One of the things that surprised me most in my research, though,

Миний судалгаанаас намайг хамгийн их гайхшруулсан зүйл нь

is how changeable attitudes actually are.

хандлага хэрхэн өөрчлөгддөг тухай юм.

This is the first crematorium in the U.K.,

Энэ бол Их Британий анхны чандарлах газар,

which was built in Woking in the 1870s.

1870-аад онд Уокинг барьсан.

And when this was first built, there were protests in the local village.

Анх баригдахад нь ойролцоох тосгонд жагсаал болсон.

Cremation wasn't socially acceptable, and 99.8 percent of people got buried.

Тэр үед чандарлахыг хүлээн зөвшөөрдөггүй нас барагсдын 99.8%-ийг оршуулдаг байсан.

And yet, only a hundred years later, three quarters of us get cremated.

Гэхдээ зуухан жилийн дараа бидний 75% чандарлагддаг болсон.

People are actually really open to changing things

Хүмүүс үнэндээ өөрчлөлтөнд нээлттэй байдаг.

if they're given the chance to talk about them.

Гэхдээ үүний талаар ярих боломжтой үед л.

So this conversation about death and architecture

Тэгэхээр энэ үхэл болон уран барилгын тухай

was what I wanted to start when I did my first exhibition on it

өөрийн үзэсгэлэнгээ анх

in Venice in June, which was called "Death in Venice."

"Венец дэх үхэл" нэртэйгээр 6 сард Венецт нээхдээ ярьсан.

It was designed to be quite playful

Энэ нь хошин байхаар зохиогдсон ба

so that people would literally engage with it.

ингэж байж хүмүүсийг оролцуулахыг хүссэн.

This is one of our exhibits, which is an interactive map of London

Энэ бол манай үзэсгэлэнгийн нэг хэсэг ба Лондонгийн газрын зураг ба

that shows just how much of the real estate in the city

үүнээс хотын хэдэн барилга

is given over to death and dying,

үхлээр дамжигдан ирснийг харуулдаг.

and as you wave your hand across the map,

Зураг дээр гараараа даллахад

the name of that piece of real estate, the building or cemetery, is revealed.

тухайн барилгын нэр, мөн оршуулгын газрын нэр гарч ирнэ.

Another of our exhibits was a series of postcards

Өөр нэгэн үзэсгэлэн бол цуврал ил захидлууд ба

that people could take away with them.

хүмүүс үүнийг хүсвэл авч болно.

And they showed people's homes and hospitals

Үүн дээр хүмүүсийн гэр болон эмнэлэг

and cemeteries and mortuaries,

мөн оршуулгын болон цогцос хадгалах газрыг харуулж

and they tell the story of the different spaces

нас барах үедээ бидний дамжин өнгөрдөг

that we pass through on either side of death.

орон зайнуудын тухай түүхийг өгүүлдэг.

We wanted to show that where we die

Бид хаана үхэх нь бидний амьдралын

is a key part of how we die.

чухал хэсэг гэдгийг харуулахыг хүссэн.

Now, the strangest thing was the way that visitors reacted to the exhibition,

Зочид үзэсгэлэнд хэрхэн хандсан нь хамгийн сонирхолтой байсан.

especially the audio-visual works.

Ялангуяа дуу авиа болон харааны үзүүлэнд.

We had people dancing and running and jumping

Бид хүмүүсийг бүжиглүүлж, харайлган, үсрүүлж

as they tried to activate the exhibits in different ways,

үзэсгэлэнг өөр өөр замаар идэвхжүүлэхийг хичээсэн ба

and at a certain point they would kind of stop

тэд зарим үед нь түр зогсон,

and remember that they were in an exhibition about death,

үхлийн тухай үзэсгэлэн дээр ирснээ санан,

and that maybe that's not how you're supposed to act.

магадгүй ингэж аашлах нь зохисгүй хэрэг хэмээн боддог.

But actually, I would question whether there is one way

Гэхдээ бидэнд үнэндээ үхэлд

хэрхэн хандах ганцхан л зам би гэж үү.

that you're supposed to act around death,

and if there's not, I'd ask you to think about what you think a good death is,

Хэрэв тийм биш бол, сайн үхэл гэж юу вэ гэдгийг бодоосой гэж асууя.

and what you think that architecture that supports a good death might be like,

Мөн тэр үхлийг түших барилга ямар байхыг бодоосой,

and mightn't it be a little less like this and a little more like this?

Илүү иймэрхүү эсвэл нэг иймэрхүү байх уу?

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)