Questioning the universe | Stephen Hawking

Tłumaczenie: Kinga Skorupska Korekta: Przemysaw Baka

There is nothing bigger or older than the universe.

Nie istnieje nic większego i starszego od wszechświata.

Wasze pytania na które chciałbym odpowiedzieć to:

The questions I would like to talk about are:

Pierwsze, skąd przybyliśmy?

one, where did we come from?

How did the universe come into being?

W jaki sposób powstał wszechświat?

Czy jesteśmy sami we wszechświecie?

Are we alone in the universe?

Czy gdzieś tam istnieją obce formy życia?

Is there alien life out there?

Jaka jest przyszłość ludzkości?

What is the future of the human race?

Up until the 1920s,

Aż do lat 20.

wszyscy myśleli, że wszechświat był w gruncie rzeczy statyczny

everyone thought the universe was essentially static

and unchanging in time.

i niezmienny w czasie.

Potem odkryto, że wszechświat się rozszerzał.

Then it was discovered that the universe was expanding.

Distant galaxies were moving away from us.

Odległe galaktyki oddalały się od nas.

To oznaczało, że w przeszłości musiały być bliżej siebie.

This meant they must have been closer together in the past.

If we extrapolate back,

Wnioskując o przeszłości,

we find we must have all been on top of each other

odkrywamy, że kiedyś wszyscy siedzieliśmy sobie na głowach,

about 15 billion years ago.

jakieś 15 miliardów lat temu.

To był właśnie Wielki Wybuch, początek wszechświata.

This was the Big Bang, the beginning of the universe.

But was there anything before the Big Bang?

Ale czy przed Wielkim Wybuchem coś istniało?

Jeśli nie, to co stworzyło wszechświat?

If not, what created the universe?

Czemu wszechświat wyłonił się z Wielkiego Wybuchu w obecnej formie?

Why did the universe emerge from the Big Bang the way it did?

Kiedyś myśleliśmy, że teoria wszechświata

We used to think that the theory of the universe

could be divided into two parts.

może być podzielona na dwie części.

Cześć pierwszą, z prawami takimi

First, there were the laws

like Maxwell's equations and general relativity

jak równania Maxwella, czy ogólna teoria względności

that determined the evolution of the universe,

które określały ewolucję wszechświata

given its state over all of space at one time.

na podstawie stanu całej przestrzeni w danym momencie.

I drugą, w której zadawaliśmy pytanie

And second, there was no question of the initial state of the universe.

o stan początkowy wszechświata.

Poczyniliśmy duże postępy z częścią pierwszą,

We have made good progress on the first part,

and now have the knowledge of the laws of evolution

i teraz posiadamy wiedzę o prawach ewolucji

in all but the most extreme conditions.

we wszystkich prócz tych najbardziej ekstremalnych warunkach.

But until recently, we have had little idea

Jednak do niedawna mało wiedzieliśmy o

about the initial conditions for the universe.

warunkach początkowych panujących we wszechświecie.

However, this division into laws of evolution and initial conditions

Jednakże, podział na prawa ewolucji i warunki początkowe

depends on time and space being separate and distinct.

opiera się na rozróżnieniu i oddzieleniu czasu od przestrzeni.

Under extreme conditions, general relativity and quantum theory

W ekstremalnych warunkach, ogólna teoria względności i mechanika kwantowa

allow time to behave like another dimension of space.

pozwalają na to by czas zachowywał się jak kolejny wymiar przestrzeni.

This removes the distinction between time and space,

To usuwa rozróżnienie na czas i przestrzeń

and means the laws of evolution can also determine the initial state.

i oznacza, że prawa ewolucji mogą też określać stan początkowy.

The universe can spontaneously create itself out of nothing.

Wszechświat może spontanicznie stworzyć się z niczego.

Co więcej, możemy wyliczyć prawdopodobieństwo, że wszechświat

Moreover, we can calculate a probability that the universe

was created in different states.

został stworzony w różnych stanach.

Te przewidywania doskonale się zgadzają

These predictions are in excellent agreement

with observations by the WMAP satellite of the cosmic microwave background,

z obserwacjami satelity WMAP dotyczącymi

mikrofalowego promieniowania tła,

które jest odciskiem bardzo wczesnego wszechświata.

which is an imprint of the very early universe.

Sądzimy, że rozwiązaliśmy tajemnicę stworzenia.

We think we have solved the mystery of creation.

Maybe we should patent the universe

Może powinniśmy opatentować wszechświat

and charge everyone royalties for their existence.

i otrzymywać od wszystkich tantiemy za istnienie.

I now turn to the second big question:

Zajmę się teraz drugim ważnym pytaniem:

are we alone, or is there other life in the universe?

Czy jesteśmy sami, czy we wszechświecie istnieją inne formy życia?

We believe that life arose spontaneously on the Earth,

Sądzimy, że życie na Ziemi powstało spontanicznie.

so it must be possible for life to appear on other suitable planets,

więc musi to też być możliwe na innych, odpowiednich planetach,

of which there seem to be a large number in the galaxy.

których zdaje się nie brakować w naszej Galaktyce.

Lecz nie wiemy w jaki sposób życie się pojawiło.

But we don't know how life first appeared.

We have two pieces of observational evidence

Mamy dwa dowody empiryczne dotyczące

on the probability of life appearing.

prawdopodobieństwa powstania życia.

The first is that we have fossils of algae from 3.5 billion years ago.

Pierwszym jest odnalezienie skamieniałych alg

sprzed 3,5 miliarda lat.

The Earth was formed 4.6 billion years ago

Ziemia utworzyła się 4,6 miliarda lat temu

and was probably too hot for about the first half billion years.

i prawdopodobnie przez około pół miliarda lat była zbyt gorąca.

So life appeared on Earth

Życie na Ziemi powstało

within half a billion years of it being possible,

w ciągu pół miliarda lat od kiedy stało się to możliwe,

which is short compared to the 10-billion-year lifetime

co jest krótkim okresem w porównianiu z dziesięcioma miliardami lat

of a planet of Earth type.

życia planety typu ziemskiego.

This suggests that the probability of life appearing is reasonably high.

To sugeruje, że prawdopodobieństwo pojawienia się życia jest dość wysokie.

Gdyby było bardzo niskie, można by się spodziewać,

If it was very low, one would have expected it

to take most of the ten billion years available.

że zajęłoby to większość z dostępnych dziesięciu miliardów lat.

Z drugiej strony, nie wydaje się by odwiedzali nas kosmici.

On the other hand, we don't seem to have been visited by aliens.

I am discounting the reports of UFOs.

Sceptycznie traktuję raporty o UFO.

Czemu pokazywałyby się tylko lunatykom i dziwakom?

Why would they appear only to cranks and weirdos?

If there is a government conspiracy to suppress the reports

Jeśli istnieje spisek rządowy mający na celu zatajanie raportów

and keep for itself the scientific knowledge the aliens bring,

i zatrzymywanie dla siebie całej wiedzy naukowej istot pozaziemskich,

it seems to have been a singularly ineffective policy so far.

to wydaje się, że była to wyjątkowo nieskuteczna strategia.

Co więcej, mimo szeroko zakrojonych poszukiwań projektu SETI

Furthermore, despite an extensive search by the SETI project,

we haven't heard any alien television quiz shows.

nie słyszeliśmy jeszcze o żadnych pozaziemskich teleturniejach.

Prawdopodobnie nie istnieją zatem obce cywilizacje

This probably indicates that there are no alien civilizations

at our stage of development

na naszym poziomie rozwoju

within a radius of a few hundred light years.

w promieniu kilkuset lat świetlnych.

Issuing an insurance policy

Sprzedaż polis ubezpieczeniowych

against abduction by aliens seems a pretty safe bet.

na wypadek porwania przez kosmitów wydaje się być niezłym interesem.

This brings me to the last of the big questions:

Co sprowadza mnie do ostatniego z wielkich pytań:

the future of the human race.

Jaka jest przyszłość rasy ludzkiej?

If we are the only intelligent beings in the galaxy,

Jeśli jesteśmy jedynymi inteligentnymi istotami w naszej Galaktyce,

we should make sure we survive and continue.

musimy dopilnować byśmy przetrwali.

But we are entering an increasingly dangerous period of our history.

Ale wkraczamy w coraz trudniejszy okres historii.

Nasza populacja i zużycie nieodnawialnych bogactw naturalnych

Our population and our use of the finite resources of planet Earth

are growing exponentially,

wzrastają wykładniczo, razem z technologicznymi zdolnościami

along with our technical ability to change the environment for good or ill.

do pozytywnego lub negatywnego wpływania na nasze środowisko.

But our genetic code

Ale nasz kod genetyczny

still carries the selfish and aggressive instincts

nadal przechowuje egoistyczne i agresywne instynkty,

that were of survival advantage in the past.

które w przeszłości dawały nam przewagę w walce o przetrwanie.

Wystarczająco trudno będzie uniknąć katastrofy

It will be difficult enough to avoid disaster

in the next hundred years,

w ciągu następnych stu lat,

let alone the next thousand or million.

nie mówiąc o tysiącach czy milionach.

Our only chance of long-term survival

Na dłuższą metę, naszą jedyną szansą na przetrwanie

is not to remain inward-looking on planet Earth,

nie jest skupianie się na Ziemi

but to spread out into space.

ale ekspansja w kosmos.

Odpowiedzi na te ważne pytania

The answers to these big questions

show that we have made remarkable progress in the last hundred years.

pokazują, że poczyniliśmy znaczące postępy w ciągu ostatnich stu lat.

Ale jeśli chcemy przetrwać więcej niż następne sto lat,

But if we want to continue beyond the next hundred years,

our future is in space.

nasza przyszłość jest w kosmosie.

Dlatego popieram załogowe misje kosmiczne,

That is why I am in favor of manned --

or should I say, personned -- space flight.

dla poprawności dodam, ludzi obu płci.

Przez całe życie starałem się zrozumieć wszechświat

All of my life I have sought to understand the universe

and find answers to these questions.

i odnaleźć odpowiedzi na te pytania.

Miałem szczęście,

I have been very lucky

that my disability has not been a serious handicap.

że moje inwalidztwo nie było poważnym utrudnieniem;

Indeed, it has probably given me more time than most people

w istocie, prawdopodobnie dało mi więcej czasu niż ma większość ludzi,

to pursue the quest for knowledge.

który mogłem poświęcić na poszerzanie wiedzy.

Ostatecznym celem jest kompletna teoria wszechświata

The ultimate goal is a complete theory of the universe,

and we are making good progress.

i czynimy znaczne postępy.

Dziękuję za uwagę.

Thank you for listening.

Chris Anderson: Professor, if you had to guess either way,

Chris Anderson: Panie Profesorze, gdyby musiał Pan zgadywać

do you now believe that it is more likely than not

czy wierzy Pan, że bardziej prawdopodobne jest to,

that we are alone in the Milky Way,

że jesteśmy sami w Drodze Mlecznej,

jako cywilizacja na naszym lub wyższym poziomie inteligencji?

as a civilization of our level of intelligence or higher?

This answer took seven minutes, and really gave me an insight

Ta odpowiedź zajęła siedem minut i zaoferowała mi zrozumienie

into the incredible act of generosity this whole talk was for TED.

tego jak niesamowitym aktem wielkoduszności dla TED była ta przemowa.

Stephen Hawking: I think it quite likely that we are the only civilization

Stephen Hawking: Myślę, że to całkiem możliwe, że jesteśmy jedyną cywilizacją

within several hundred light years;

w promieniu kilkuset lat świetlnych;

otherwise we would have heard radio waves.

inaczej usłyszelibyśmy fale radiowe.

Alternatywą jest to, że cywilizacje nie trwają bardzo długo,

The alternative is that civilizations don't last very long,

but destroy themselves.

ale się niszczą.

CA: Profesorze Hawking, dziękuję za odpowiedź.

CA: Professor Hawking, thank you for that answer.

We will take it as a salutary warning, I think,

Sądzę, że zinterpretujemy ją jako pouczającą przestrogę

na pozostałą część konferencji w tym tygodniu.

for the rest of our conference this week.

Professor, we really thank you for the extraordinary effort you made

Panie Profesorze, wszyscy dziękujemy za nadzwyczany wysiłek jaki Pan włożył

to share your questions with us today.

by podzielić się dziś z nami Pańskimi pytaniami.

Thank you very much indeed.

Bardzo Panu dziękujemy.

(Oklaski)

(Applause)