Can we eat to starve cancer? | William Li

1,304,347 views ・ 2010-05-17

TED


Dubbelklik op de Engelse ondertitels hieronder om de video af te spelen.

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Rudolf Penninkhof
00:17
Good afternoon.
0
17617
1150
Goede middag.
00:19
There's a medical revolution happening all around us,
1
19489
2747
Er is een medische revolutie aan de gang
00:22
and it's one that's going to help us conquer
2
22260
2096
die ons gaat helpen sommige van de
00:24
some of society's most dreaded conditions,
3
24380
2000
meeste gevreesde ziekten, waaronder
00:26
including cancer.
4
26404
1206
kanker, te bestrijden.
00:28
The revolution is called angiogenesis,
5
28523
3372
En die revolutie heet angiogenese,
00:31
and it's based on the process that our bodies use to grow blood vessels.
6
31919
3961
en is gebaseerd op het proces
dat onze lichamen gebruiken om bloedvaten aan te maken.
00:36
So why should we care about blood vessels?
7
36531
2055
Wat is er nu zo speciaal aan bloedvaten?
00:38
Well, the human body is literally packed with them --
8
38610
2808
Wel, ons lichaam zit er letterlijk vol van,
00:41
60,000 miles worth in a typical adult.
9
41442
2984
100.000 kilometer voor een volwassen mens.
00:44
End to end, that would form a line that would circle the earth twice.
10
44910
3524
Achter elkaar gelegd zou dat
meer dan twee maal de wereld omspannen.
00:49
The smallest blood vessels are called capillaries.
11
49339
2707
Die kleinsten worden haarvaten genoemd.
00:52
We've got 19 billion of them in our bodies.
12
52070
3166
Daarvan hebben we er 19 miljard.
00:55
And these are the vessels of life,
13
55637
2783
Je kan ze beschouwen als vaten van leven, maar ook,
00:58
and as I'll show you, they can also be the vessels of death.
14
58444
3430
zoals ik zal aantonen,
vaten van de dood.
01:03
Now, the remarkable thing about blood vessels
15
63279
2158
Het merkwaardige aan haarvaten
01:05
is that they have this ability
16
65461
1857
is dat ze in staat zijn
01:07
to adapt to whatever environment they're growing in.
17
67342
2713
zich aan te passen aan elke omgeving waar ze in groeien.
Zo vormen ze in de lever bijvoorbeeld kanaaltjes
01:10
For example, in the liver, they form channels to detoxify the blood;
18
70079
3257
om bloed te ontgiften.
01:13
in the lungs, they line air sacs for gas exchange.
19
73360
2731
In de longen omgeven ze luchtzakjes voor gasuitwisseling.
01:16
In muscle, they corkscrew,
20
76115
1739
In de spieren vormen ze spiralen zodat de spieren
01:17
so that muscles can contract without cutting off circulation.
21
77878
3236
kunnen samentrekken zonder de circulatie te hinderen.
01:21
And in nerves, they course along like power lines,
22
81138
2523
En naast zenuwen lopen ze op als stroomkabels
01:23
keeping those nerves alive.
23
83685
1421
om ze in leven te houden.
01:25
We get most of these blood vessels
24
85709
2031
En het meeste baat hebben we nog van de bloedvaten
01:27
when we're actually still in the womb.
25
87764
1897
als we nog in de moederschoot verkeren.
En wat dat betekent is dat in volwassenen
01:30
And what that means is that as adults,
26
90026
2210
01:32
blood vessels don't normally grow.
27
92260
2247
bloedvaten niet meer groeien,
01:34
Except in a few special circumstances.
28
94531
2729
behalve dan in speciale omstandigheden.
01:38
In women, blood vessels grow every month,
29
98047
2189
Bij vrouwen groeien er elke maand bloedvaten
01:40
to build the lining of the uterus.
30
100260
1817
om het endometrium in de baarmoeder op te bouwen.
01:42
During pregnancy, they form the placenta,
31
102101
2427
Tijdens de zwangerschap vormen ze de placenta
01:44
which connects mom and baby.
32
104552
2237
die mama en baby met elkaar verbindt.
01:47
And after injury, blood vessels actually have to grow under the scab
33
107289
4270
En na een verwonding moeten bloedvaten
onder het littekenweefsel groeien
01:51
in order to heal a wound.
34
111583
1653
om de wonde te helen.
01:53
And this is actually what it looks like,
35
113260
1927
Zo ziet het er uit.
01:55
hundreds of blood vessels, all growing toward the center of the wound.
36
115211
3416
Honderden bloedvaten groeiend
naar het centrum van de wonde.
01:59
So the body has the ability to regulate
37
119381
2787
Het lichaam is dus in staat om de hoeveelheid
02:02
the amount of blood vessels that are present at any given time.
38
122192
3068
bloedvaten op elk ogenblik te regelen.
02:05
It does this through an elaborate and elegant system of checks and balances,
39
125284
4388
En het doet dat door een ingewikkeld
en verfijnd systeem van controle en evenwicht,
02:09
stimulators and inhibitors of angiogenesis,
40
129696
2865
stimulatoren en inhibitoren van angiogenese,
02:12
such that, when we need a brief burst of blood vessels,
41
132585
2651
zodat, als we even wat extra bloedvaten nodig hebben,
02:15
the body can do this by releasing stimulators,
42
135260
2976
het lichaam dat kan doen door stimulatoren vrij te maken.
02:18
proteins called angiogenic factors,
43
138260
2198
Dat zijn proteïnen die we angiogene factoren noemen
02:20
that act as natural fertilizer, and stimulate new blood vessels to sprout.
44
140482
4166
die werken als een soort natuurlijke meststof
om nieuwe bloedvaten te laten groeien.
02:24
When those excess vessels are no longer needed,
45
144672
2241
Van het ogenblik dat die extra vaten niet meer nodig zijn,
02:26
the body prunes them back to baseline,
46
146937
2587
snoeit het lichaam ze terug tot de normale toestand,
02:29
using naturally-occurring inhibitors of angiogenesis.
47
149548
3000
gebruik makend van natuurlijke inhibitoren van angiogenese.
02:33
There are other situations where we start beneath the baseline,
48
153260
3293
Er zijn ook situaties waarbij we een toestand van tekort aan weefsel hebben
en het nodig is bloedvaten te vormen om de normale toestand terug te krijgen.
02:36
and we need to grow more blood vessels, just to get back to normal levels --
49
156577
3652
Na een verwonding, bijvoorbeeld.
02:40
for example, after an injury --
50
160253
1503
En het lichaam kan dat ook
02:41
and the body can do that too, but only to that normal level,
51
161780
2851
maar slechts tot aan de normale toestand,
02:44
that set point.
52
164655
1150
de norm.
02:46
But what we now know, is that for a number of diseases,
53
166372
2864
Maar nu weten we dat bij een aantal ziekten
02:49
there are defects in the system,
54
169260
2385
er defecten in dat systeem optreden
02:51
where the body can't prune back extra blood vessels,
55
171669
2501
zodat het lichaam de extra bloedvaten niet kan terugsnoeien
02:54
or can't grow enough new ones in the right place at the right time.
56
174194
3600
of er niet genoeg nieuwe kan laten groeien
op de juiste plaats en tijd.
02:58
And in these situations, angiogenesis is out of balance.
57
178144
3825
Dan zeggen we dat de angiogenese
uit balans is.
03:02
And when angiogenesis is out of balance,
58
182453
1928
En als dat het geval is kunnen
03:04
a myriad of diseases result.
59
184405
1754
allerlei ziekten daarvan het gevolg zijn.
03:06
For example, insufficient angiogenesis -- not enough blood vessels --
60
186564
3672
Zo zal onvoldoende angiogenese,
dus een tekort aan bloedvaten,
03:10
leads to wounds that don't heal, heart attacks,
61
190260
2976
leiden tot niet helende wonden, hartaanvallen,
03:13
legs without circulation, death from stroke,
62
193260
2615
benen zonder circulatie, dood door infarct,
03:15
nerve damage.
63
195899
1151
zenuwbeschadiging.
03:17
And on the other end, excessive angiogenesis --
64
197717
2317
Aan de andere kant kan overdreven angiogenese,
dus teveel bloedvaten, ook ziekten veroorzaken.
03:20
too many blood vessels -- drives disease,
65
200058
2177
03:22
and we see this in cancer, blindness,
66
202259
2588
Dat zien we bij kanker, blindheid,
03:24
arthritis, obesity, Alzheimer's disease.
67
204871
2849
artritis, zwaarlijvigheid
en Alzheimer.
03:28
In total, there are more than 70 major diseases
68
208566
3143
In totaal zijn er meer dan 70 belangrijke ziekten,
03:31
affecting more than a billion people worldwide,
69
211733
2469
waaraan meer dan een miljard mensen in de wereld lijden,
03:34
that all look on the surface to be different from one another,
70
214226
2968
en die oppervlakkig allen verschillend lijken te zijn,
maar die in feite
03:37
but all actually share abnormal angiogenesis
71
217218
2818
abnormale angiogenese
03:40
as their common denominator.
72
220060
1721
als gemeenschappelijke noemer hebben.
03:42
And this realization is allowing us to re-conceptualize
73
222631
3077
Dit inzicht laat ons toe
de behandeling van deze ziekten
03:45
the way that we actually approach these diseases,
74
225732
2412
te heroverwegen
03:48
by controlling angiogenesis.
75
228168
1984
door angiogenese te controleren.
03:51
Now, I'm going to focus on cancer,
76
231089
1909
Ik denk hier in de eerste plaats aan kanker
03:53
because angiogenesis is a hallmark of cancer --
77
233022
3467
omdat angiogenese een kenmerk
03:56
every type of cancer.
78
236513
1428
van elke vorm van kanker is.
03:58
So here we go.
79
238513
1154
Hier gaan we.
04:00
This is a tumor: dark, gray, ominous mass growing inside a brain.
80
240206
3890
Hier zie je een tumor, een donkere, grijze, onheilspellende massa
groeiend in een brein.
04:04
And under the microscope,
81
244120
1249
En door de microscoop kan je
04:05
you can see hundreds of these brown-stained blood vessels,
82
245393
3013
honderden van deze bruin gekleurde bloedvaten zien.
04:08
capillaries that are feeding cancer cells,
83
248430
2047
Het zijn haarvaten die zuurstof
04:10
bringing oxygen and nutrients.
84
250501
1953
en voedingsstoffen naar de kanker brengen.
04:13
But cancers don't start out like this,
85
253549
2079
Maar zo beginnen kankers niet.
04:15
and in fact, cancers don't start out with a blood supply.
86
255652
2886
In feite beginnen kankers niet
met bloedtoevoer.
04:18
They start out as small, microscopic nests of cells,
87
258951
3636
Ze beginnen als microscopisch kleine celnesten
04:22
that can only grow to one half a cubic millimeter in size.
88
262611
4304
die kunnen uitgroeien tot
een omvang van een halve kubieke millimeter.
04:26
That's the tip of a ballpoint pen.
89
266939
1855
Ongeveer de grootte van de punt van een balpen.
04:29
Then they can't get any larger because they don't have a blood supply,
90
269111
3310
Zonder bloedtoevoer kunnen ze niet groter worden
bij gebrek aan voldoende zuurstof en voedingsstoffen.
04:32
so they don't have enough oxygen or nutrients.
91
272445
2155
04:34
In fact, we're probably forming these microscopic cancers
92
274624
3325
Waarschijnlijk vormen zich voortdurend
zo'n microscopische kankers in ons lichaam.
04:37
all the time in our body.
93
277973
2142
04:40
Autopsy studies from people who died in car accidents
94
280139
3562
Autopsies van verkeersslachtoffers
04:43
have shown that about 40 percent of women between the ages of 40 and 50
95
283725
4826
tonen aan dat ongeveer 40% van de vrouwen
tussen de 40 en 50
04:48
actually have microscopic cancers in their breasts.
96
288575
3881
dergelijke microscopische
kankers in hun borsten hebben.
04:52
About 50 percent of men in their 50s and 60s
97
292480
2341
En bij 50% van de mannen tussen de 50 en 70
04:54
have microscopic prostate cancers,
98
294845
2529
werden microscopische prostaatkankers gevonden.
04:57
and virtually 100 percent of us, by the time we reach our 70s,
99
297398
3667
En bij zo goed als 100% van de mensen
van in de zeventig
05:01
will have microscopic cancers growing in our thyroid.
100
301089
2681
vinden we zo'n kankers in de schildklier.
05:04
Yet, without a blood supply,
101
304580
1656
Nochtans zullen, zonder bloedtoevoer,
05:06
most of these cancers will never become dangerous.
102
306260
3272
de meeste van deze kankers
nooit gevaarlijk worden.
05:10
Dr. Judah Folkman, who was my mentor
103
310667
2206
Dr. Judah Folkman, mijn vroegere mentor,
05:12
and who was the pioneer of the angiogenesis field,
104
312897
2396
en pionier op gebied van angiogenese,
05:15
once called this "cancer without disease."
105
315317
3492
noemde dit ooit "kanker zonder ziekte".
05:19
So the body's ability to balance angiogenesis,
106
319885
2805
Het vermogen van het lichaam om angiogenese in toom te houden
05:22
when it's working properly,
107
322714
1522
zal, als het goed werkt,
05:24
prevents blood vessels from feeding cancers.
108
324260
2256
verhinderen dat bloedvaten kankers gaan voeden.
05:26
And this turns out to be
109
326540
1696
Dit blijkt een van onze
05:28
one of our most important defense mechanisms
110
328260
2776
belangrijkste verdedigingsmechanismen
05:31
against cancer.
111
331060
1229
tegen kanker te zijn.
05:33
In fact, if you actually block angiogenesis
112
333472
2261
In feite kunnen, als je angiogenese blokkeert en
05:35
and prevent blood vessels from ever reaching cancer cells,
113
335757
2769
je voorkomt dat bloedvaten de kankercellen kunnen bereiken,
tumoren eenvoudigweg niet uitgroeien.
05:38
tumors simply can't grow up.
114
338550
1401
05:39
But once angiogenesis occurs,
115
339975
1753
Maar eens de angiogenese gestart
05:41
cancers can grow exponentially.
116
341752
2183
kunnen kankers exponentieel gaan groeien.
05:44
And this is actually how a cancer goes from being harmless,
117
344649
4309
En zo is het dat
een kanker van onschadelijk
05:48
to being deadly.
118
348982
1167
naar dodelijk overgaat.
05:50
Cancer cells mutate,
119
350918
1318
Kankercellen muteren en
05:52
and they gain the ability to release lots of those angiogenic factors,
120
352260
3287
verwerven het vermogen om een hoop
angiogene factoren, de natuurlijke meststof, vrij te maken,
05:55
natural fertilizer,
121
355571
1171
05:56
that tip the balance in favor of blood vessels invading the cancer.
122
356766
3446
waardoor het evenwicht wordt verbroken ten voordele van
bloedvaten die de kanker bereiken.
06:00
And once those vessels invade the cancer,
123
360236
2000
En zodra deze vaten de kanker binnendringen
06:02
it can expand, it can invade local tissues,
124
362260
2976
begint hij te groeien, locale weefsels verdringend.
06:05
and the same vessels that are feeding tumors
125
365260
2301
En dezelfde vaten die de kankers voeden,
06:07
allow cancer cells to exit into the circulation as metastases.
126
367585
4214
maken het mogelijk dat kankercellen
in de bloedbaan terechtkomen als metastasen.
06:12
And unfortunately, this late stage of cancer
127
372688
2754
Spijtig genoeg is dit late stadium van kanker
06:15
is the one at which it's most likely to be diagnosed,
128
375466
3960
datgene waarbij de kanker pas
wordt gediagnosticeerd,
06:19
when angiogenesis is already turned on,
129
379450
2015
als de angiogenese al in volle gang is
06:21
and cancer cells are growing like wild.
130
381489
2564
en kankercellen beginnen te woekeren.
06:24
So, if angiogenesis is a tipping point
131
384997
4105
Dus, als angiogenese
de balans kan doen omslaan
06:29
between a harmless cancer and a harmful one,
132
389126
3110
van een onschadelijke kanker naar een schadelijke,
06:32
then one major part of the angiogenesis revolution
133
392260
3274
dan betekent dat een belangrijk deel van de angiogenese revolutie bestaat in
06:35
is a new approach to treating cancer
134
395558
1755
een nieuwe benadering van kankerbehandeling,
06:37
by cutting off the blood supply.
135
397337
1777
door het afsnijden van de bloedtoevoer.
06:40
We call this antiangiogenic therapy,
136
400169
3208
Dat noemen we antiangiogene therapie,
06:43
and it's completely different from chemotherapy,
137
403401
2278
compleet verschillend van chemotherapie,
06:45
because it selectively aims
138
405703
1880
omdat ze zich bij voorkeur richt op
06:47
at the blood vessels that are feeding the cancers.
139
407607
2537
de bloedvaten die de kankers voeden.
06:50
We can do this because tumor blood vessels are unlike normal, healthy vessels
140
410644
4435
En we kunnen dit doen omdat
tumor bloedvaten, anders zijn dan normale, gezonde bloedvaten
elders in het lichaam.
06:55
we see in other places of the body --
141
415103
1790
06:56
they're abnormal, they're very poorly constructed,
142
416917
3124
Ze zijn abnormaal;
ze zijn slecht opgebouwd;
07:00
and because of that, they're highly vulnerable
143
420065
2254
en daardoor hoogst kwetsbaar
07:02
to treatments that target them.
144
422343
1809
voor op hen gerichte behandelingen.
07:05
In effect, when we give cancer patients antiangiogenic therapy --
145
425926
3532
Als we kankerpatiënten
antiangiogene therapie toedienen -
07:09
here, an experimental drug for a glioma,
146
429482
2984
zoals hier, een experimeteel medicijn voor glioom,
07:12
which is a type of brain tumor --
147
432490
1746
een type van hersentumor -
07:14
you can see that there are dramatic changes that occur
148
434260
2782
kan je zien dat er dramatische veranderingen optreden,
07:17
when the tumor is being starved.
149
437066
1802
zodra de tumor uitgehongerd wordt.
07:19
Here's a woman with a breast cancer,
150
439963
1904
Hier zie je een vrouw met borstkanker
07:21
being treated with the antiangiogenic drug called Avastin,
151
441891
2924
behandeld worden met het antiangiogene medicijn Avastin,
07:24
which is FDA approved.
152
444839
1968
dat FDA goedgekeurd is.
07:26
And you can see that the halo of blood flow
153
446831
2693
En je kan zien dat de halo van de bloedstroom
07:29
disappears after treatment.
154
449548
1985
na behandeling verdwijnt.
07:32
Well, I've just shown you two very different types of cancer
155
452723
3513
Ik heb jullie net twee zeer
verschillende vormen van kankers getoond
07:36
that both responded to antiangiogenic therapy.
156
456260
2769
die beiden reageren op antiangiogene therapie.
07:39
So a few years ago, I asked myself,
157
459426
2159
Daarom vroeg ik me enkele jaren geleden af
07:41
"Can we take this one step further and treat other cancers,
158
461609
3936
of we nog een stapje verder konden zetten
en andere kankers behandelen,
07:45
even in other species?"
159
465569
1793
zelfs bij andere diersoorten.
07:49
So here is a nine year-old boxer named Milo,
160
469148
2390
Zo heb je daar deze negen jaar oude boxer Milo
07:51
who had a very aggressive tumor
161
471562
1674
die een zeer agressieve kanker,
07:53
called a malignant neurofibroma growing on his shoulder.
162
473260
3008
kwaadaardig neurofibroom genoemd, had op zijn schouder.
07:56
It invaded into his lungs.
163
476292
1585
Hij drong zelfs de longen in.
07:57
His veterinarian only gave him three months to live.
164
477901
2484
Zijn veearts gaf hem nog drie maanden.
08:00
So we created a cocktail of antiangiogenic drugs
165
480409
2827
Daarom maakten we een cocktail van antiangiogene medicatie
08:03
that could be mixed into his dog food,
166
483260
1976
die door zijn eten kon worden gemengd
08:05
as well as an antiangiogenic cream,
167
485260
2253
alsook een antiangiogene crème,
08:07
that could be applied on the surface of the tumor.
168
487537
2568
die op de tumor kon worden aangebracht.
08:10
And within a few weeks of treatment,
169
490537
2135
Op enkele weken tijd slaagden we erin
08:12
we were able to slow down that cancer's growth,
170
492696
2326
de groei van de kanker te vertragen
08:15
such that we were ultimately able to extend Milo’s survival
171
495046
3253
waardoor we Milo zesmaal langer konden laten
08:18
to six times what the veterinarian had initially predicted,
172
498323
3619
leven dan wat de veearts hem nog gaf.
08:21
all with a very good quality of life.
173
501966
1965
En dat met een goede levenskwaliteit.
08:24
And we've subsequently treated more than 600 dogs.
174
504566
2670
Daarna hebben we meer dan 600 honden behandeld.
08:27
We have about a 60 percent response rate,
175
507260
2270
We hadden ongeveer 60 percent "response rate"
08:29
and improved survival for these pets
176
509554
2412
en een verbeterde overleving voor deze huisdieren
08:31
that were about to be euthanized.
177
511990
1754
die op het punt stonden om geëuthanaseerd te worden.
08:34
So let me show you a couple of even more interesting examples.
178
514514
3305
Laat me u ook nog een paar
nog interessantere voorbeelden tonen.
08:38
This is 20-year-old dolphin living in Florida,
179
518414
2325
Dit is een 20 jaar oude dolfijn uit Florida
08:40
and she had these lesions in her mouth
180
520763
2151
en ze had deze laesies in haar mond
08:42
that, over the course of three years,
181
522938
1786
die zich in de loop der jaren hadden
08:44
developed into invasive squamous cell cancers.
182
524748
2582
ontwikkeld tot invasieve plaveiselcel carcinomen.
08:47
So we created an antiangiogenic paste.
183
527870
2460
Daarom maakten we een antiangiogene pasta.
08:50
We had it painted on top of the cancer three times a week.
184
530632
3604
Daarmee bestreken we de kanker
drie maal per week.
08:54
And over the course of seven months,
185
534559
2199
In de loop van zeven maanden
08:56
the cancers completely disappeared,
186
536782
1714
verdwenen de kankers volledig,
08:58
and the biopsies came back as normal.
187
538520
2293
en die biopsies werden terug normaal bevonden.
09:02
Here's a cancer growing on the lip
188
542893
1706
Hier een kanker op de lip van
09:04
of a Quarter Horse named Guinness.
189
544623
1968
van een Amerikaans quarter horse, Guiness genaamd.
09:06
It's a very, very deadly type of cancer called an angiosarcoma.
190
546615
3103
Dit is een zeer, zeer dodelijk type kanker, angiosarcoom genaamd.
09:09
It had already spread to his lymph nodes,
191
549742
1968
Hij was al uitgezaaid naar de lymfeknopen.
09:11
so we used an antiangiogenic skin cream for the lip,
192
551734
3024
Daarom gebruikten we een antiangiogene huidcrème voor de lip
09:14
and the oral cocktail, so we could treat from the inside as well as the outside.
193
554782
4581
en een orale cocktail, zodat we zowel inwendige
als uitwendige behandeling konden toepassen.
09:19
And over the course of six months,
194
559387
2127
Na zes maanden
09:21
he experienced a complete remission.
195
561538
1825
ondervond hij een volledige remissie.
09:24
And here he is six years later,
196
564593
3151
en hier zie je hem zes laar na datum,
09:27
Guinness, with his very happy owner.
197
567768
2881
Guiness met zijn zeer gelukkige eigenaar.
09:30
(Applause)
198
570673
2563
(Applaus)
09:33
Now obviously, antiangiogenic therapy could be used for a wide range of cancers.
199
573260
4853
Het is dus duidelijk dat antiangiogene therape
voor een breed gebied van kankers kan worden toegepast.
09:38
And in fact, the first pioneering treatments
200
578510
2285
Op dit moment komen de eerste pionier behandelingen
09:40
for people as well as dogs,
201
580819
1571
zowel voor mensen als
09:42
are already becoming available.
202
582414
1636
voor honden beschikbaar.
09:44
There are 12 different drugs, 11 different cancer types.
203
584074
3541
Er zijn 12 verschillende medicijnen, 11 verschillende kankertypes,
09:47
But the real question is:
204
587996
1240
maar de hamvraag is:
09:49
How well do these work in practice?
205
589260
1976
Hoe goed doen ze het in de praktijk?
09:51
So here's actually the patient survival data
206
591543
3113
Hier zie je de patiënt overlevingsgegevens
09:54
from eight different types of cancer.
207
594680
1785
voor acht verschillende vormen van kanker.
09:56
The bars represent survival time
208
596489
2459
De balken stellen de overlevingstijd voor
09:58
taken from the era in which there was only chemotherapy,
209
598972
3540
uit de tijd
toen er alleen nog maar chemotherapie,
10:02
or surgery, or radiation available.
210
602536
1952
heelkunde of bestraling beschikbaar was.
10:05
But starting in 2004,
211
605194
2373
Maar vanaf 2004,
10:07
when antiangiogenic therapies first became available,
212
607591
2626
toen voor de eerste maal antiangiogene therapie beschikbaar kwam,
kan je zien dat er
10:10
you can see that there has been a 70 to 100 percent improvement in survival
213
610241
4910
70 tot 100% verbetering
in overleven optrad
10:15
for people with kidney cancer, multiple myeloma,
214
615175
3161
voor mensen met nierkanker, multiple myeloom,
10:18
colorectal cancer, and gastrointestinal stromal tumors.
215
618360
3222
colorectale kanker en gastro-intestinale stromale tumoren.
10:22
That's impressive.
216
622439
1167
Dat is indrukwekkend.
10:24
But for other tumors and cancer types,
217
624241
2959
Maar voor andere tumoren en kankertypes
10:27
the improvements have only been modest.
218
627224
2110
waren de verbeteringen eerder bescheiden.
10:30
So I started asking myself,
219
630260
1884
Dus vroeg ik me af:
10:32
"Why haven't we been able to do better?"
220
632168
2087
"Waarom slaagden we er niet in om een beter resultaat te halen?"
10:35
And the answer, to me, is obvious:
221
635421
2127
En het antwoord lag voor de hand:
10:37
we're treating cancer too late in the game,
222
637572
2302
we behandelen kankers te laat in hun ontwikkeling,
10:39
when it's already established,
223
639898
1659
als ze al ver ontwikkeld zijn,
10:41
and oftentimes, it's already spread or metastasized.
224
641581
2655
en al vaak verspreid of gemetastatiseerd zijn.
10:44
And as a doctor,
225
644732
1151
En als dokter weet ik
10:45
I know that once a disease progresses to an advanced stage,
226
645907
3842
dat, eens dat een ziekte vergevorderd is,
10:49
achieving a cure can be difficult, if not impossible.
227
649773
3904
een remedie vinden
moeilijk, zoniet onmogelijk wordt.
10:54
So I went back to the biology of angiogenesis, and started thinking:
228
654804
5884
Dus wendde ik me terug naar de biologie
van de angiogenese
en dacht:
11:00
Could the answer to cancer be preventing angiogenesis,
229
660712
5002
"Misschien bestaat het antwoord op kanker
in het voorkomen van angiogenese,
11:05
beating cancer at its own game,
230
665738
1865
waardoor de kanker in zijn eigen spel wordt verslagen
11:07
so the cancers could never become dangerous?
231
667627
2633
zodat de kankers nooit meer gevaarlijk kunnen worden?"
11:11
This could help healthy people,
232
671674
1682
Dit kan zowel gezonde mensen
11:13
as well as people who've already beaten cancer once or twice,
233
673380
3707
als mensen die kanker al een paar keer
hebben overwonnen, helpen om
11:17
and want to find a way to keep it from coming back.
234
677111
2742
een manier te vinden om hem te beletten om terug te komen.
11:20
So to look for a way to prevent angiogenesis in cancer,
235
680456
2780
Zoek dus een manier om angiogenese bij kanker te voorkomen.
11:23
I went back to look at cancer's causes.
236
683260
1976
Ik nam opnieuw de oorzaken van kanker door.
11:25
And what really intrigued me,
237
685832
1404
En wat me echt intrigeerde
11:27
was when I saw that diet accounts for 30 to 35 percent
238
687260
4333
was toen ik zag dat dieet
instond voor 30 tot 35%
11:31
of environmentally-caused cancers.
239
691617
1918
van de door het milieu veroorzaakte kankers.
11:34
Now the obvious thing is to think about what we could remove from our diet,
240
694393
3714
Het ligt voor de hand om uit te zoeken
wat we kunnen weglaten uit ons dieet.
11:38
what to strip out, take away.
241
698131
1658
11:40
But I actually took a completely opposite approach,
242
700702
2791
Maar ik nam een helemaal tegengestelde benadering
11:43
and began asking: What could we be adding to our diet
243
703517
3389
en begon te vragen: "Wat kunnen we aan ons dieet toevoegen
11:46
that's naturally antiangiogenic,
244
706930
2481
dat van nature antiangiogeen is,
11:49
and that could boost the body's defense system,
245
709435
2333
iets dat ons verdedigingsmechanisme zou kunnen verbeteren
11:51
and beat back those blood vessels that are feeding cancers?
246
711792
3079
en wat die kankervoedende bloedvaten zou kunnen terugdringen?
11:54
In other words, can we eat to starve cancer?
247
714895
3397
Met andere woorden, kunnen we zo eten dat de kanker wordt uitgehongerd?
11:58
(Laughter)
248
718316
1325
Wel, het antwoord is ja.
11:59
Well, the answer is yes, and I'm going to show you how.
249
719665
2745
En ik ga jullie tonen op welke manier.
12:02
And our search for this has taken us to the market,
250
722434
3364
Onze zoektocht hiernaar
leidde ons naar de markt, de boerderij en de kruidenwinkel
12:05
the farm and to the spice cabinet,
251
725822
1849
12:07
because what we've discovered
252
727695
1462
omdat we hadden ontdekt dat
12:09
is that Mother Nature has laced a large number
253
729181
2270
moeder natuur een groot aantal
12:11
of foods and beverages and herbs
254
731475
1761
voedingsmiddelen en dranken had voorzien
12:13
with naturally-occurring inhibitors of angiogenesis.
255
733260
3490
van natuurlijk voorkomende inhibitoren
van angiogenese.
12:17
Here's a test system we developed.
256
737638
1699
We ontwikkelden volgende testmethode.
12:19
At the center is a ring
257
739361
1159
In het centrum zie je een ring van waaruit honderden bloedvaten
12:20
from which hundreds of blood vessels are growing out in a starburst fashion.
258
740544
3610
uitgroeien tot een stervormig patroon.
We kunnen dit systeem gebruiken
12:24
And we can use this system to test dietary factors
259
744178
2919
om dieetfactoren uit te testen
12:27
at concentrations that are obtainable by eating.
260
747121
2832
in concentraties die je krijgt door voeding.
12:30
Let me show you what happens
261
750969
1389
Laat me u even aantonen wat er gebeurt als we
12:32
when we put in an extract from red grapes.
262
752382
2738
een extract van rode druiven toedienen.
12:35
The active ingredient is resveratrol,
263
755144
2092
Het actieve ingrediënt is resveratrol.
12:37
it's also found in red wine.
264
757260
1520
Je vindt het ook in rode wijn.
12:39
This inhibits abnormal angiogenesis,
265
759431
2805
Het inhibeert abnormale angiogenese
12:42
by 60 percent.
266
762260
1166
met 60%.
12:44
Here's what happens when we added an extract from strawberries.
267
764537
3167
Hier zie je wat er gebeurt als we een aardbei-extract toevoegen.
12:47
It potently inhibits angiogenesis.
268
767728
2508
Het heeft een sterk antiangiogeen effect.
12:50
And extract from soybeans.
269
770980
1655
En een extract van sojabonen.
12:53
And here is a growing list
270
773985
1921
En hier is de steeds meer aangroeiende lijst
12:55
of antiangiogenic foods and beverages that we're interested in studying.
271
775930
4023
van antiangiogene voeding en dranken
die we momenteel aan het bestuderen zijn.
13:00
For each food type,
272
780572
1990
En voor elk voedingstype
13:02
we believe that there are different potencies
273
782586
2222
denken we dat er verschillende effectiviteiten zijn
13:04
within different strains and varietals.
274
784832
2350
tussen de verschillende rassen en variëteiten.
13:07
And we want to measure this because,
275
787206
2231
Dat willen we meten omdat
13:09
well, while you're eating a strawberry
276
789461
2214
je, als je dan toch een aardbei wil eten
13:11
or drinking tea,
277
791699
1477
of thee wil drinken,
13:13
why not select the one that's most potent
278
793200
2036
er evengoed eentje kan uitkiezen met de sterkste
13:15
for preventing cancer?
279
795260
1299
werking tegen kanker.
13:17
So here are four different teas that we've tested.
280
797260
3076
We hebben vier soorten thee getest.
13:20
They're all common ones: Chinese jasmine, Japanese sencha,
281
800360
3876
Het zijn gewone soorten:
Chinese jasmijn, Japanse sencha,
13:24
Earl Grey and a special blend that we prepared,
282
804260
2620
Earl Grey en een speciaal door ons zelf bereid mengsel.
13:26
and you can see clearly that the teas vary in their potency,
283
806904
3701
Je kan duidelijk zien dat
deze theesoorten variëren
13:30
from less potent to more potent.
284
810629
2461
van weinig naar meer effectief.
Maar het fijne is dat
13:34
But what's very cool
285
814002
1484
13:35
is when we combine the two less potent teas together,
286
815510
3749
als we twee minder
effectieve soorten combineren,
13:39
the combination, the blend, is more potent than either one alone.
287
819283
4293
de combinatie, het mengsel
effectiever is dan elk apart.
13:44
This means there's food synergy.
288
824545
2311
Er is dus een voedingssynergie.
13:49
Here's some more data from our testing.
289
829634
1889
Hier nog wat gegevens van onze testmethode.
13:51
Now in the lab, we can simulate tumor angiogenesis,
290
831547
2912
In het lab simuleren we tumor angiogenese
13:54
represented here in a black bar.
291
834483
1991
hier voorgesteld met een zwarte balk.
13:56
And using this system, we can test the potency of cancer drugs.
292
836498
3068
Met deze methode kunnen we de potentie van kankermedicatie uittesten.
13:59
So the shorter the bar,
293
839590
1532
Hoe korte de balk
14:01
the less angiogenesis -- that's good.
294
841146
2055
des te minder angiogenese, wat goed is.
14:04
And here are some common drugs
295
844260
1839
Hier zijn enkele gewone medicamenten
14:06
that have been associated with reducing the risk of cancer in people.
296
846123
4113
waarvan men denkt dat ze de kans
op kanker bij mensen verminderen.
14:10
Statins, nonsteroidal anti-inflammatory drugs,
297
850260
2801
Statinen, niet-steroïdale anti-inflammatoire medicijnen
en enkele anderen
14:13
and a few others -- they inhibit angiogenesis, too.
298
853085
3214
blijken ook angiogenese te inhiberen.
14:17
And here are the dietary factors
299
857260
1976
En hier zie je de dieetbestanddelen
14:19
going head-to-head against these drugs.
300
859260
2895
vergeleken met deze medicijnen.
14:22
You can see they clearly hold their own,
301
862179
2057
Zoals je kan zien zijn ze ook effectief
14:24
and in some cases, they're more potent than the actual drugs.
302
864260
3370
en, in sommige gevallen, zelf effectiever
dan de eigenlijke medicijnen.
14:28
Soy, parsley, garlic, grapes, berries.
303
868011
3939
Soja, peterselie, knoflook,
druiven, bessen.
14:32
I could go home and cook a tasty meal using these ingredients.
304
872527
3206
Ik zou thuis een smakelijk maaltje
met deze ingrediënten kunnen bereiden.
14:36
Imagine if we could create the world's first rating system,
305
876840
3968
Zo zouden we het eerste
puntensysteem in de wereld kunnen opstellen
14:40
in which we could score foods
306
880832
1547
waarin we voedingsmiddelen een score zouden kunnen geven
14:42
according to their antiangiogenic, cancer-preventative properties.
307
882403
3617
volgens hun antiangiogene,
kanker voorkomende eigenschappen.
14:46
And that's what we're doing right now.
308
886567
1993
Daarmee zijn we nu bezig.
14:49
Now, I've shown you a bunch of lab data,
309
889599
1926
Nu heb ik jullie een hoop lab data getoond
14:51
and so the real question is:
310
891549
1784
maar de hamvraag is:
14:53
What is the evidence in people
311
893357
2278
"Welk bewijsmateriaal bestaat er dat mensen
14:55
that eating certain foods can reduce angiogenesis in cancer?
312
895659
3857
met bepaalde voedingsstoffen angiogenese
bij kanker kunnen voorkomen?"
15:00
Well, the best example I know
313
900500
1736
Het beste voorbeeld dat ik ken
15:02
is a study of 79,000 men followed over 20 years,
314
902260
4061
is een studie van 79.000 mannen,
gevolgd gedurende 20 jaar,
15:06
in which it was found that men who consumed cooked tomatoes
315
906345
2841
waarbij men had gevonden dat wie
twee of driemaal per week gekookte tomaten at,
15:09
two to three times a week,
316
909210
1490
15:10
had up to a 50 percent reduction
317
910724
2512
zijn risico op prostaatkanker
15:13
in their risk of developing prostate cancer.
318
913260
2273
met 50% zag verminderen.
15:16
Now, we know that tomatoes are a good source of lycopene,
319
916366
3306
Nu weten we dat tomaten een goede bron van lycopeen zijn
15:19
and lycopene is antiangiogenic.
320
919696
2540
en lycopeen is antiangiogeen.
15:22
But what's even more interesting from this study,
321
922617
2318
Maar wat nog interessanter is in dit onderzoek
15:24
is that in those men who did develop prostate cancer,
322
924959
2557
is dat bleek dat bij mannen die prostaatkanker ontwikkelden
15:27
those who ate more servings of tomato sauce,
323
927540
2794
degenen die het meest tomatensaus aten
15:30
actually had fewer blood vessels feeding their cancer.
324
930358
3104
minder bloedvaten vormden,
die de kanker voedden.
15:34
So this human study is a prime example
325
934260
2418
Dit onderzoek op mensen is een eerste voorbeeld
15:36
of how antiangiogenic substances present in food and consumed at practical levels,
326
936702
4926
van hoe dat antiangiogene stoffen,
aanwezig in bloed en normaal geconsumeerd,
15:41
can have an impact on cancer.
327
941652
1584
kanker kunnen beïnvloeden.
15:43
And we're now studying the role of a healthy diet --
328
943936
3300
Nu zijn we bezig met een studie van
de rol van een gezond dieet,
15:47
with Dean Ornish at UCSF and Tufts University --
329
947260
2976
samen met Dean Ornish, UCSF en de Tufts University,
15:50
the role of this healthy diet on markers of angiogenesis
330
950260
3426
over de rol van dit gezonde dieet op de markers van angiogenese
15:53
that we can find in the bloodstream.
331
953710
1903
die we in het bloed kunnen vinden.
15:55
Obviously, what I've shared with you has some far-ranging implications,
332
955960
3722
Het is duidelijk dat wat ik jullie heb verteld verstrekkende gevolgen kan hebben
15:59
even beyond cancer research.
333
959706
1530
tot zelfs buiten het kankeronderzoek.
16:01
Because if we're right, it could impact consumer education,
334
961260
3252
Omdat als we gelijk hebben, het van invloed zal zijn op de consumentenopvoeding,
16:04
food services, public health
335
964536
1817
de voedingsindustrie, de publieke gezondheid
16:06
and even the insurance industry.
336
966377
1859
en zelfs de verzekeringsindustrie.
16:08
And in fact, some insurance companies
337
968600
1786
Er zijn al verzekeringsbedrijven die
16:10
are already beginning to think along these lines.
338
970410
2310
hier al rekening mee beginnen te houden.
16:12
Check out this ad from BlueCross BlueShield of Minnesota.
339
972744
2874
Bijvoorbeeld deze advertentie van Blue Cross Blue Shield of Minnesota.
16:16
For many people around the world,
340
976671
1675
En voor velen over de wereld
16:18
dietary cancer prevention may be the only practical solution,
341
978370
3762
zal diëtaire kankerpreventie
misschien de enige praktische mogelijkheid zijn
16:22
because not everybody can afford expensive end-stage cancer treatments,
342
982156
3449
omdat niet iedereen zich dure eindstadium kankerbehandelingen kan veroorloven,
16:25
but everybody could benefit from a healthy diet
343
985629
2691
maar iedereen zou kunnen genieten van
een gezond dieet gebaseerd op locale, duurzame
16:28
based on local, sustainable, antiangiogenic crops.
344
988344
3622
antiangiogene gewassen.
16:33
Now, finally,
345
993505
2198
Nu, uiteindelijk,
16:35
I've talked to you about food,
346
995727
1683
ik heb over voeding gepraat,
16:37
and I've talked to you about cancer,
347
997434
1802
en over kanker,
16:39
so there's just one more disease that I have to tell you about,
348
999260
3300
maar er is nog een ziekte waarover ik iets moet zeggen
16:42
and that's obesity.
349
1002584
1652
en dat is zwaarlijvigheid.
16:44
Because it turns out that adipose tissue -- fat --
350
1004260
3976
Want het blijkt dat
adipeus weefsel, vet dus,
16:48
is highly angiogenesis-dependent.
351
1008260
1976
erg afhankelijk is van angiogenese.
16:50
And like a tumor, fat grows when blood vessels grow.
352
1010886
2770
En zoals bij een tumor groeit vet aan door ontwikkeling van bloedvaten.
16:53
So the question is:
353
1013680
1218
De vraag is dus: "Kunnen we vet reduceren
16:54
Can we shrink fat by cutting off its blood supply?
354
1014922
2705
door de bloedtoevoer ernaartoe te verminderen?"
16:58
The top curve shows the body weight of a genetically obese mouse
355
1018730
4505
De bovenste curve toont het lichaamsgewicht van een
genetisch zwaarlijvige muis
17:03
that eats nonstop until it turns fat,
356
1023259
3150
die onophoudelijk zit te eten,
totdat ze eruitziet als een harige tennisbal.
17:06
like this furry tennis ball.
357
1026433
1654
17:08
(Laughter)
358
1028111
1186
17:09
And the bottom curve is the weight of a normal mouse.
359
1029321
3191
De onderste curve laat het gewicht zien van een normale muis.
17:12
If you take the obese mouse
360
1032536
1302
Als je de zwaarlijvige muis nu een
17:13
and give it an angiogenesis inhibitor, it loses weight.
361
1033862
2673
angiogene inhibitor toedient, verliest ze aan gewicht.
17:16
Stop the treatment, gains the weight back. Restart the treatment, loses the weight.
362
1036559
3942
Stop de behandeling en ze komt terug aan.
Herstart de behandeling en het gewicht gaat terug omlaag.
17:20
Stop the treatment, it gains the weight back.
363
1040525
2111
Stop de behandeling en ze komt terug aan.
17:22
And, in fact, you can cycle the weight up and down
364
1042660
2357
Zo kan je het gewicht op en af laten gaan
door de angiogenese te beïnvloeden.
17:25
simply by inhibiting angiogenesis.
365
1045041
1992
17:27
So this approach that we're taking for cancer prevention
366
1047057
2745
Dus kan deze benadering voor kankerpreventie
17:29
may also have an application for obesity.
367
1049826
2318
ook toepassing vinden
tegen zwaarlijvigheid.
17:33
The truly interesting thing about this
368
1053347
2104
Het waarlijk interessante hieraan is
17:35
is that we can't take these obese mice
369
1055475
1976
dat we deze zwaarlijvige muizen
17:37
and make them lose more weight
370
1057475
1761
niet meer gewicht kunnen laten verliezen
17:39
than what the normal mouse's weight is supposed to be.
371
1059260
2769
dan wat gewoon is voor een normale muis.
17:42
In other words, we can't create supermodel mice.
372
1062481
3009
We kunnen dus geen supermodel-muizen maken..
We kunnen dus geen supermodel-muizen maken..
17:45
(Laughter)
373
1065514
1261
17:46
And this speaks to the role of angiogenesis
374
1066799
2044
Dit spreekt voor de rol voor angiogenese
17:48
in regulating healthy set points.
375
1068867
1797
bij het reguleren van gezonde normen.
17:51
Albert Szent-Györgi once said,
376
1071764
1907
Albert Szent-Gyorgi zei ooit:
17:53
"Discovery consists of seeing what everyone has seen,
377
1073695
2541
"Ontdekking bestaat erin te zien wat iedereen zag
17:56
and thinking what no one has thought."
378
1076260
1896
en te denken wat niemand ooit dacht."
17:58
I hope I've convinced you
379
1078521
1430
Ik hoop dat ik jullie overtuigd heb
17:59
that for diseases like cancer, obesity and other conditions,
380
1079975
3260
dat voor ziekten als kanker, zwaarlijvigheid en andere kwalen
18:03
there may be a great power
381
1083259
1822
er grote mogelijkheden liggen
18:05
in attacking their common denominator: angiogenesis.
382
1085105
3127
door hun overeenkomst, angiogenese, te behandelen.
18:08
And that's what I think the world needs now.
383
1088256
2056
En ik ben ervan overtuigd dat de wereld dit nodig heeft. Ik dank u.
18:10
Thank you.
384
1090336
1151
18:11
(Applause)
385
1091511
6375
En ik ben ervan overtuigd dat de wereld dit nodig heeft. Ik dank u.
18:21
June Cohen: I have a quick question for you.
386
1101650
2072
June Cohen: Deze medicijnen zijn nu
18:23
JC: So these drugs aren't exactly in mainstream cancer treatments right now.
387
1103746
4878
nog geen standaardbehandeling.
18:28
For anyone out here who has cancer, what would you recommend?
388
1108648
3588
Voor iemand met kanker,
wat zou u aanraden?
18:32
Do you recommend pursuing these treatments now, for most cancer patients?
389
1112260
3718
Beveelt u deze behandelingen al aan voor de meeste kankerpatiënten?
William Li: "Er zijn al antiangiogene behandelingen
18:36
William Li: There are antiangiogenic treatments
390
1116002
2208
die door de FDA zijn goedgekeurd.
18:38
that are FDA approved,
391
1118234
1411
18:39
and if you're a cancer patient,
392
1119669
1984
En als je zelf een kankerpatiënt bent
18:41
or working for one or advocating for one, you should ask about them.
393
1121677
3911
of ervoor werkt of ervoor pleit,
dan zou je ernaar moeten vragen.
18:45
And there are many clinical trials.
394
1125612
2624
Er zijn al vele klinische testen.
18:48
The Angiogenesis Foundation is following almost 300 companies,
395
1128260
2976
De Aniogenese Foundation volgt bijna 300 bedrijven
18:51
and there are about 100 more drugs in that pipeline.
396
1131260
4401
en er zitten ongeveer 100
medicijnen in de pijplijn.
18:55
So, consider the approved ones,
397
1135685
1551
Dus overweeg de goedgekeurde medicatie,
18:57
look for clinical trials,
398
1137260
1698
let op klinische testen,
18:58
but then between what the doctor can do for you,
399
1138982
2499
maar naast wat de dokter voor je kan doen,
19:01
we need to start asking what can we do for ourselves.
400
1141505
2537
moeten we ons afvragen wat we voor onszelf kunnen doen.
Een van de thema's waarover ik het heb, is
19:04
This is one of the themes I'm talking about:
401
1144066
2080
dat het in onze macht ligt om voor onszelf zaken te doen
19:06
We can empower ourselves
402
1146170
1155
19:07
to do the things that doctors can't do for us,
403
1147349
2187
die de dokters voor ons niet kunnen doen,
19:09
which is to use knowledge and take action.
404
1149560
2072
en dat is kennis gebruiken en actie ondernemen.
19:11
And if Mother Nature has given us some clues,
405
1151656
2580
Als moeder natuur ons al enige tips heeft gegeven
19:14
we think there might be a new future in the value of how we eat,
406
1154260
4252
dan ligt het aan ons om uit te zoeken
wat de waarde is van ons voedsel.
19:18
and what we eat is really our chemotherapy three times a day.
407
1158536
3098
In wat we eten; driemaal per dag onze eigen chemotherapie.
19:21
JC: Right. And along those lines,
408
1161658
2049
JC: Juist. Volgt hier dan uit
19:23
for people who might have risk factors for cancer,
409
1163731
2505
dat voor mensen die een hoog kankerrisico hebben
19:26
would you recommend pursuing any treatments prophylactically,
410
1166260
3239
je bepaalde behandelingen ter voorkoming zou aanbevelen
19:29
or simply pursuing the right diet,
411
1169523
2208
of alleen maar het juiste dieet
19:31
with lots of tomato sauce?
412
1171755
1481
met hopen tomatensaus volgen?
19:33
WL: Well, you know, there's abundant epidemiological evidence,
413
1173539
3198
WL: Er is overvloedig epidemiologisch bewijsmateriaal.
19:36
and I think in the information age,
414
1176761
1691
En in dit informatietijdperk
19:38
it doesn't take long to go to a credible source like PubMed,
415
1178476
2839
is het eenvoudig een betrouwbare bron te vinden,
zoals Pubmed, the National Library of Medicine,
19:41
the National Library of Medicine,
416
1181339
1586
19:42
to look for epidemiological studies for cancer risk reduction
417
1182949
3286
om epidemiologische studies
voor risicovermindering van kanker
19:46
based on diet and based on common medications.
418
1186259
2870
gebaseerd op dieet of doordeweekse medicijnen.
19:49
And that's certainly something that anybody can look into.
419
1189153
2747
Dat is iets dat iedereen kan doen.
19:51
JC: Okay. Well, thank you so much.
420
1191924
1646
JC: Oké. Wij danken u zeer.
19:53
(Applause)
421
1193594
1991
(Applaus)
Over deze website

Deze site laat u kennismaken met YouTube-video's die nuttig zijn om Engels te leren. U ziet Engelse lessen gegeven door topdocenten uit de hele wereld. Dubbelklik op de Engelse ondertitels op elke videopagina om de video af te spelen. De ondertitels scrollen synchroon met het afspelen van de video. Heeft u opmerkingen of verzoeken, neem dan contact met ons op via dit contactformulier.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7