Can we eat to starve cancer? | William Li

Translator: Leo De Cooman Reviewer: James Piton

Good afternoon.

Saluton.

There's a medical revolution happening all around us,

Okazas kuraca revolucio ĉirkaŭ ni,

and it's one that's going to help us conquer

kaj ĝi helpos nin venki

some of society's most dreaded conditions,

iujn el la plej timigaj aferoj en la socio,

including cancer.

interalie kanceron.

The revolution is called angiogenesis,

Kaj la revolucio nomiĝas angiogenezo,

and it's based on the process that our bodies use to grow blood vessels.

kaj ĝi baziĝas sur la procezo,

kiun nia korpo uzas por kreskigi angiojn.

So why should we care about blood vessels?

Kial do ni okupiĝu pri angioj?

Well, the human body is literally packed with them --

Nu, la homa korpo estas laŭvorte plenplena je ili:

60,000 miles worth in a typical adult.

100 000 km da ili en mezuma plenkreskulo.

End to end, that would form a line that would circle the earth twice.

Unu post la alia ili estigus linion ...

dufoje ĉirkaŭantan la teron.

The smallest blood vessels are called capillaries.

La plej malgrandaj angioj nomiĝas kapilaroj

We've got 19 billion of them in our bodies.

Ni havas 19 miliardojn da ili en nia korpo.

And these are the vessels of life,

Kaj tiuj estas la kanaloj de la vivo, kaj,

and as I'll show you, they can also be the vessels of death.

kiel mi montros al vi,

ili povas ankaŭ esti la kanaloj de la morto.

Now, the remarkable thing about blood vessels

Rimarkindaĵo pri angioj estas tio,

is that they have this ability

ke ili kapablas adaptiĝi

to adapt to whatever environment they're growing in.

al ĉiu medio, en kiu ili kreskas.

Ekzemple, en la hepato ili formas kanalojn

For example, in the liver, they form channels to detoxify the blood;

por senvenenigi la sangon.

in the lungs, they line air sacs for gas exchange.

En la pulmo ili tapetas aerveziketojn por gasinterŝanĝo.

In muscle, they corkscrew,

En muskolo ili korktirile ruliĝas tiel, ke muskoloj povas kuntiriĝi

so that muscles can contract without cutting off circulation.

sen interrompi la cirkuladon.

And in nerves, they course along like power lines,

Kaj nervojn ili laŭiras kiel elektrokabloj

keeping those nerves alive.

vivotenantaj tiujn nervojn.

We get most of these blood vessels

Kaj ni akiras la plimulton de tiuj angioj,

when we're actually still in the womb.

kiam ni ankoraŭ estas en la utero.

Kaj tio signifas, ke en plenkreskuloj

And what that means is that as adults,

blood vessels don't normally grow.

angioj normale ne kreskas,

Except in a few special circumstances.

escepte en kelkaj specialaj cirkonstancoj.

In women, blood vessels grow every month,

En virinoj, angioj kreskas ĉiumonate

to build the lining of the uterus.

por konstrui la tapeton en la utero.

During pregnancy, they form the placenta,

Dum gravedo ili formas la placenton,

which connects mom and baby.

kiu interkonektas patrinon kaj bebon.

And after injury, blood vessels actually have to grow under the scab

Kaj post vundiĝo, angioj

efektive devas kreski sub la krusto

in order to heal a wound.

por resanigi vundon.

And this is actually what it looks like,

Kaj jen kiel tio aspektas.

hundreds of blood vessels, all growing toward the center of the wound.

Centoj da angioj

ĉiuj kreskantaj al la centro de la vundo.

So the body has the ability to regulate

Tiel la korpo kapablas reguligi

the amount of blood vessels that are present at any given time.

la kvanton de angioj, kiuj ĉeestas je iu momento.

It does this through an elaborate and elegant system of checks and balances,

Kaj ĝi faras tion per malsimpla

kaj eleganta sistemo de kontroloj kaj ekvilibroj,

stimulators and inhibitors of angiogenesis,

stimuliloj kaj malstimuliloj de angiogenezo,

such that, when we need a brief burst of blood vessels,

tiamaniere ke, kiam ni bezonas subitan kreskon de angioj,

the body can do this by releasing stimulators,

la korpo povas fari tion liberigante stimulilojn,

proteins called angiogenic factors,

proteinojn nomatajn angiogenezaj faktoroj,

that act as natural fertilizer, and stimulate new blood vessels to sprout.

kiuj agas kiel natura sterkaĵo

kaj stimulas la estiĝon de novaj angioj.

When those excess vessels are no longer needed,

Kaj kiam tiuj troaj angioj ne plu estas bezonataj,

the body prunes them back to baseline,

la korpo pritondas ilin reen al la komenca kvanto

using naturally-occurring inhibitors of angiogenesis.

uzante nature ĉeestantajn inhibiciilojn de angiogenezo.

There are other situations where we start beneath the baseline,

Ekzistas aliaj situacioj, kie ni komencas sub la normala kvanto,

kaj ni devas kreskigi pli da angioj nur por reveni al normalaj niveloj.

and we need to grow more blood vessels, just to get back to normal levels --

Ekzemple post vundiĝo.

for example, after an injury --

Kaj korpo povas ankaŭ fari tion,

and the body can do that too, but only to that normal level,

sed nur ĝis tiu normala nivelo,

that set point.

tiu fiksa punkto.

But what we now know, is that for a number of diseases,

Sed ni nun scias, ke ĉe kelkaj malsanoj

there are defects in the system,

estas mankoj en la sistemo,

where the body can't prune back extra blood vessels,

kie la korpo ne povas pritondi la ekstrajn angiojn

or can't grow enough new ones in the right place at the right time.

aŭ ne povas kreskigi sufiĉe da novaj

en la ĝusta loko kaj la ĝusta tempo.

And in these situations, angiogenesis is out of balance.

Kaj en tiuj situacioj angiogenezo

estas ekster ekvilibro.

And when angiogenesis is out of balance,

Kaj kiam angiogenezo estas en malekvilibro,

a myriad of diseases result.

miriado da malsanoj ekestas.

For example, insufficient angiogenesis -- not enough blood vessels --

Ekzemple nesufiĉa angiogenezo,

ne sufiĉaj sangotubetoj,

leads to wounds that don't heal, heart attacks,

estigas nesaniĝantajn vundojn, korhaltojn,

legs without circulation, death from stroke,

krurojn sen cirkulado, morton pro apopleksio,

nerve damage.

nervodifektojn.

And on the other end, excessive angiogenesis --

Kaj aliflanke, troa angiogenezo,

tro da sangotubetoj, malsanigas.

too many blood vessels -- drives disease,

and we see this in cancer, blindness,

Kaj tion ni vidas en kancero, blindeco,

arthritis, obesity, Alzheimer's disease.

artrito, obezo,

Alzheimer-malsano.

In total, there are more than 70 major diseases

Entute estas pli ol 70 ĉefaj malsanoj

affecting more than a billion people worldwide,

afliktantaj pli ol miliardon da homoj tutmonde,

that all look on the surface to be different from one another,

kiuj malsanoj unuavide aspektas malsamaj,

sed efektive ĉiuj kundividas ...

but all actually share abnormal angiogenesis

nenormalan angiogenezon

as their common denominator.

kiel komunan econ.

And this realization is allowing us to re-conceptualize

Kaj ĉi tiu konscio ebligas nin

rekoncepti la manieron,

the way that we actually approach these diseases,

laŭ kiu ni efektive ektraktas tiujn malsanojn

by controlling angiogenesis.

per regado de angiogenezo.

Now, I'm going to focus on cancer,

Nun mi koncentriĝos pri kancero,

because angiogenesis is a hallmark of cancer --

ĉar angiogenezo estas karakterizo de kancero,

every type of cancer.

ĉia kancero.

So here we go.

Do, ni ekiras.

This is a tumor: dark, gray, ominous mass growing inside a brain.

Jen tumoro, malluma, griza, minaca maso

kreskanta ene de cerbo.

And under the microscope,

Kaj tra la mikroskopo vi povas vidi

you can see hundreds of these brown-stained blood vessels,

centojn da tiuj brunmakulaj angioj,

capillaries that are feeding cancer cells,

kapilaroj, kiuj nutras kancerĉelojn,

bringing oxygen and nutrients.

alportante oksigenon kaj nutraĵon.

But cancers don't start out like this,

Sed kanceroj ne komenciĝas ĉi tiel.

and in fact, cancers don't start out with a blood supply.

Kaj efektive, kanceroj ne ekkreskas

kun sangoprovizo.

They start out as small, microscopic nests of cells,

Ili ekestas kiel malgrandaj, mikroskopaj nestoj de ĉeloj,

that can only grow to one half a cubic millimeter in size.

kiuj povas kreski nur ĝis grandeco ...

de duono de kuba milimetro.

That's the tip of a ballpoint pen.

Tiom, kiom la pinto de globetskribilo.

Then they can't get any larger because they don't have a blood supply,

Poste ili ne povas plu pligrandiĝi, ĉar ili ne havas sangoprovizon,

ili do ricevas nesufiĉe da oksigeno aŭ nutraĵo.

so they don't have enough oxygen or nutrients.

In fact, we're probably forming these microscopic cancers

Kaj fakte ni verŝajne formas tiajn

mikroskopajn kancerojn ĉiumomente en nia korpo.

all the time in our body.

Autopsy studies from people who died in car accidents

Nekropsiaj esploroj pri homoj mortintaj en aŭtomobilakcidentoj

have shown that about 40 percent of women between the ages of 40 and 50

montris, ke proksimume 40 procentoj

de virinoj 40- ĝis 50-jaraĝaj

actually have microscopic cancers in their breasts.

efektive havas mikroskopajn

kancerojn en siaj mamoj.

About 50 percent of men in their 50s and 60s

Proksimume 50 procentoj el viroj 50- ĝis 60-jaraĝaj

have microscopic prostate cancers,

havas mikroskopajn prostatkancerojn.

and virtually 100 percent of us, by the time we reach our 70s,

Kaj verŝajne 100 procentoj el ni,

kiam ni fine iĝos 70-jaraĝaj,

will have microscopic cancers growing in our thyroid.

havos mikroskopajn kancerojn kreskantajn en nia tiroido.

Yet, without a blood supply,

Malgraŭ tio, sen sangoprovizo

most of these cancers will never become dangerous.

la plimulto de ĉi tiuj kanceroj

neniam fariĝos danĝeraj.

Dr. Judah Folkman, who was my mentor

D-ro Judah Folkman, kiu estis mia mentoro,

and who was the pioneer of the angiogenesis field,

kaj kiu estis la pioniro en la angiogeneza kampo,

once called this "cancer without disease."

iam nomis ĝin "kancero sen malsano".

So the body's ability to balance angiogenesis,

Do la korpa kapablo ekvilibrigi angiogenezon,

when it's working properly,

se ĝi taŭge funkcias,

prevents blood vessels from feeding cancers.

malhelpas angiojn nutri kancerojn.

And this turns out to be

Kaj ĉi tio montriĝas

one of our most important defense mechanisms

unu el niaj plej gravaj defendomekanismoj

against cancer.

kontraŭ kancero.

In fact, if you actually block angiogenesis

Fakte, se vi efektive blokas angiogenezon

and prevent blood vessels from ever reaching cancer cells,

kaj malhelpas angiojn iam atingi kancerĉelojn,

tumoroj simple ne povas kreski.

tumors simply can't grow up.

But once angiogenesis occurs,

Sed kiam angiogenezo okazas,

cancers can grow exponentially.

kanceroj povas kreski eksponenciale.

And this is actually how a cancer goes from being harmless,

Kaj tio efektive estas,

kiel kancero unue sendanĝera

to being deadly.

iĝas mortiga.

Cancer cells mutate,

Kancerĉeloj mutacias

and they gain the ability to release lots of those angiogenic factors,

kaj ili akiras la kapablon liberigi

tiajn angiogenezajn faktorojn, natura sterkaĵo,

natural fertilizer,

that tip the balance in favor of blood vessels invading the cancer.

kiuj puŝas la ekvilibron favore al angioj

invadantaj la kanceron.

And once those vessels invade the cancer,

Kaj kiam tiuj angioj invadis la kanceron,

it can expand, it can invade local tissues,

ĉi tiu povas plivastiĝi, ĝi povas invadi lokajn histojn.

and the same vessels that are feeding tumors

Kaj la samaj angioj, kiuj nutras tumorojn,

allow cancer cells to exit into the circulation as metastases.

ebligas al kancerĉeloj eniri la cirkuladon

kiel metastazoj.

And unfortunately, this late stage of cancer

Kaj, bedaŭrinde, ĉi tiu malfrua stadio de kancero

is the one at which it's most likely to be diagnosed,

estas tiu, kiu estos

plej probable diagnozata,

when angiogenesis is already turned on,

kiam angiogenezo jam komenciĝis,

and cancer cells are growing like wild.

kaj kanceraj ĉeloj sovaĝe kreskas.

So, if angiogenesis is a tipping point

Do, se angiogenezo

estas punkto de nereiro

between a harmless cancer and a harmful one,

inter sendanĝera kaj danĝera,

then one major part of the angiogenesis revolution

tiam ĉefa parto de la angiogeneza revolucio

is a new approach to treating cancer

estas nova alproksimiĝo al kuracado de kancero

by cutting off the blood supply.

per interrompo de la sangoprovizado.

We call this antiangiogenic therapy,

Ni nomas tion kontraŭangiogeneza terapio,

and it's completely different from chemotherapy,

kaj ĝi tute malsamas al ĥemioterapio,

because it selectively aims

ĉar ĝi elekte celas

at the blood vessels that are feeding the cancers.

la angiojn, kiuj nutras la kancerojn.

We can do this because tumor blood vessels are unlike normal, healthy vessels

Kaj ni povas fari tion,

ĉar tumoraj angioj estas malkiel normalaj, sanaj angioj,

kiajn ni vidas en aliaj lokoj de la korpo.

we see in other places of the body --

they're abnormal, they're very poorly constructed,

Ili estas nenormalaj;

ili estas tre malbone konstruitaj;

and because of that, they're highly vulnerable

kaj tial ili estas preskaŭ tute senŝirmaj

to treatments that target them.

kontraŭ kuracadoj, kiuj celas ilin.

In effect, when we give cancer patients antiangiogenic therapy --

Efektive, kiam ni donas al kanceruloj

kontraŭangiogenezan terapion --

here, an experimental drug for a glioma,

ĉi-kaze eksperimenta medikamento por gliomo,

which is a type of brain tumor --

kiu estas speco de cerbotumoro --

you can see that there are dramatic changes that occur

oni povas vidi, ke estas subitaj ŝanĝiĝoj, kiuj okazas,

when the tumor is being starved.

kiam la tumoro estas nenutrata.

Here's a woman with a breast cancer,

Jen virino kun mamkancero

being treated with the antiangiogenic drug called Avastin,

kuracata per la kontraŭangiogeneza medikamento nomata Avastin,

which is FDA approved.

kiu estas aprobita de FDA.

And you can see that the halo of blood flow

Kaj vi povas vidi, ke la nimbo de sangofluo

disappears after treatment.

malaperas post kuracado.

Well, I've just shown you two very different types of cancer

Nu, mi ĵus montris al vi

du tre malsimilajn specojn de kancero,

that both responded to antiangiogenic therapy.

kiuj ambaŭ reagis al kontraŭangiogeneza terapio.

So a few years ago, I asked myself,

Do, antaŭ kelkaj jaroj, mi demandis al mi

"Can we take this one step further and treat other cancers,

"Ĉu ni povas plupaŝi,

kaj kuraci aliajn kancerojn,

even in other species?"

eĉ en aliaj specioj?".

So here is a nine year-old boxer named Milo,

Jen do naŭjara hundo nomata Milo,

who had a very aggressive tumor

kiu havis tre agreseman tumoron

called a malignant neurofibroma growing on his shoulder.

nomatan maligna neŭrofibromo kreskantan sur ĝia ŝultro.

It invaded into his lungs.

Ĝi invadis ĝiajn pulmojn.

His veterinarian only gave him three months to live.

Ĝia veterinaro antaŭvidis por ĝi nur trimonatan pluvivon.

So we created a cocktail of antiangiogenic drugs

Tial ni preparis koktelon el kontraŭangiogenezaj medikamentoj,

that could be mixed into his dog food,

kiuj povos esti miksataj en ĝia hundonutraĵo

as well as an antiangiogenic cream,

kaj ankaŭ kontraŭangiogenezan ungventon,

that could be applied on the surface of the tumor.

kiu povos esti aplikata sur la surfaco de la tumoro.

And within a few weeks of treatment,

Kaj post nur kelkaj semajnoj da kuracado

we were able to slow down that cancer's growth,

ni sukcesis malplirapidigi la kreskon de tiu kancero tiel,

such that we were ultimately able to extend Milo’s survival

ke ni fine povis etendi la postvivon de Milo

to six times what the veterinarian had initially predicted,

al sesoblo de kiom la veterinaro komence antaŭvidis,

all with a very good quality of life.

ĉiom kun tre bona vivokvalito.

And we've subsequently treated more than 600 dogs.

Kaj poste ni kuracis pli ol 600 hundojn.

We have about a 60 percent response rate,

Ni havas proksimume 60 procentan respondindicon

and improved survival for these pets

kaj plibonigitan postvivon por ĉi tiuj dorlotbestoj,

that were about to be euthanized.

kiuj estis eŭtanaziotaj.

So let me show you a couple of even more interesting examples.

Do mi montru al vi du

eĉ pli interesajn ekzemplojn.

This is 20-year-old dolphin living in Florida,

Jen 20-jara delfeno vivanta en Florido;

and she had these lesions in her mouth

ĝi havis ĉi tiujn vundojn en sia buŝo,

that, over the course of three years,

kiuj dum tri jaroj evoluis

developed into invasive squamous cell cancers.

en invadantajn skvamĉelajn kancerojn.

So we created an antiangiogenic paste.

Tial ni preparis kontraŭangiogenezan ungventon.

We had it painted on top of the cancer three times a week.

Ni ŝmiris ĝin sur la kanceron

trifoje ĉiusemajne.

And over the course of seven months,

Kaj post sep monatoj

the cancers completely disappeared,

la kanceroj tute malaperis,

and the biopsies came back as normal.

kaj la biopsioj reiĝis normalaj.

Here's a cancer growing on the lip

Jen kancero kreskanta sur la lipo

of a Quarter Horse named Guinness.

de ĉevalo nomata Guiness.

It's a very, very deadly type of cancer called an angiosarcoma.

Ĝi estas treege mortiga kancerspeco nomata angiosarkomo.

It had already spread to his lymph nodes,

Ĝi jam disvastiĝis en la limfajn gangliojn,

so we used an antiangiogenic skin cream for the lip,

tial ni uzis kontraŭangiogenezan haŭtŝmiraĵon por la lipo

and the oral cocktail, so we could treat from the inside as well as the outside.

kaj trinkeblan miksaĵon, tiel ni povus kuraci ĝin

ene kaj ankaŭ ekstere.

And over the course of six months,

Kaj ene de ses monatoj

he experienced a complete remission.

ĝi spertis kompletan resaniĝon.

And here he is six years later,

Kaj jen post ses jaroj

Guinness, with his very happy owner.

Guiness kun sia feliĉega posedanto.

(Applause)

(Aplaŭdo)

Now obviously, antiangiogenic therapy could be used for a wide range of cancers.

Nu, evidente, kontraŭangiogeneza terapio

povus esti uzata por vasta gamo da kanceroj.

And in fact, the first pioneering treatments

Kaj fakte la unuaj pioniraj kuraciloj

for people as well as dogs,

por homoj kaj ankaŭ por hundoj

are already becoming available.

jam fariĝas haveblaj.

There are 12 different drugs, 11 different cancer types.

Estas 12 diversaj medikamentoj, 11 diversaj kancerspecoj,

But the real question is:

sed la vera demando estas:

How well do these work in practice?

Kiel ili efektivas en praktiko?

So here's actually the patient survival data

Jen la donitaĵoj pri la postvivo de pacientoj

from eight different types of cancer.

de 8 diversspecaj kanceroj.

The bars represent survival time

Kaj la strioj reprezentas postvivan tempon

taken from the era in which there was only chemotherapy,

prenitan el la epoko,

en kiu haveblis nur ĥemioterapio,

or surgery, or radiation available.

aŭ operacio, aŭ priradiado.

But starting in 2004,

Sed ekde 2004,

when antiangiogenic therapies first became available,

kiam kontraŭangiogenezaj terapioj unue havebliĝis,

vi povas vidi, ke estis

you can see that there has been a 70 to 100 percent improvement in survival

70- ĝis 100-procenta

plibonigo en postvivo

for people with kidney cancer, multiple myeloma,

por homoj kun renkancero, multobla mielomo,

colorectal cancer, and gastrointestinal stromal tumors.

rektumkancero kaj gastrointestaj stromaj tumoroj.

That's impressive.

Tio estas impona.

But for other tumors and cancer types,

Sed por por aliaj tumoroj kaj kancertipoj,

the improvements have only been modest.

la plibonigoj estis nur modestaj.

So I started asking myself,

Tial mi ekdemandis al mi,

"Why haven't we been able to do better?"

"Kial ni ne kapablis fari pli bone?"

And the answer, to me, is obvious:

Kaj la respondo por mi estas evidenta;

we're treating cancer too late in the game,

ni ekkuracas kanceron tro malfrue en la ludo,

when it's already established,

kiam ĝi jam instaliĝis,

and oftentimes, it's already spread or metastasized.

kaj ofte jam disvastiĝis aŭ metastazis.

And as a doctor,

Kaj estante kuracisto mi scias,

I know that once a disease progresses to an advanced stage,

ke kiam malsano evoluis ĝis progresinta stadio,

achieving a cure can be difficult, if not impossible.

atingi resanigon

povas esti malfacile, eĉ neeble.

So I went back to the biology of angiogenesis, and started thinking:

Tial mi revenis al la biologio

de angiogenezo

kaj ekpensis:

Could the answer to cancer be preventing angiogenesis,

Ĉu la reago al kancero

povus esti prevento de angiogenezo,

beating cancer at its own game,

venkante kanceron en ties propra ludo,

so the cancers could never become dangerous?

por ke la kanceroj neniam povu iĝi danĝeraj?

This could help healthy people,

Tio povus helpi sanajn homojn

as well as people who've already beaten cancer once or twice,

kaj ankaŭ homojn, kiuj estas jam frapitaj de kancero

unu- aŭ dufoje

and want to find a way to keep it from coming back.

kaj volas trovi manieron malhelpi ĝian revenon.

So to look for a way to prevent angiogenesis in cancer,

Do por serĉi metodon malhelpi angiogenezon en kancero

I went back to look at cancer's causes.

mi reiris rigardi al la kaŭzoj de kancero.

And what really intrigued me,

Kaj tio, kio vere scivoligis min,

was when I saw that diet accounts for 30 to 35 percent

estis kiam mi vidis, ke dieto

kaŭzas 30-35 procentojn

of environmentally-caused cancers.

de kanceroj kaŭzitaj de medio.

Now the obvious thing is to think about what we could remove from our diet,

Nun la evidenta afero estas pripensi,

kion ni povus forigi el nia dieto, kion ni forstreku, forprenu.

what to strip out, take away.

But I actually took a completely opposite approach,

Sed mi fakte prenis tute malan alproksimiĝon

and began asking: What could we be adding to our diet

kaj ekdemandis: Kion ni povus aldoni al nia dieto,

that's naturally antiangiogenic,

kio estas nature kontraŭangiogeneza,

and that could boost the body's defense system,

kio povus akceli la korpan defendan sistemon

and beat back those blood vessels that are feeding cancers?

kaj malkreskigi tiujn angiojn, kiuj nutras kancerojn?

In other words, can we eat to starve cancer?

Alivorte, ĉu ni povas manĝi por malsategigi kanceron?

(Laughter)

Nu, la respondo estas jesa.

Well, the answer is yes, and I'm going to show you how.

Kaj mi montros al vi, kiel.

And our search for this has taken us to the market,

Kaj nia esploro pri tio

kondukis nin al la vendejo, la bieno kaj la spicejo,

the farm and to the spice cabinet,

because what we've discovered

ĉar ni eltrovis tion

is that Mother Nature has laced a large number

ke patrino Naturo dotis grandan nombron

of foods and beverages and herbs

da manĝaĵoj kaj trinkaĵoj kaj herboj

with naturally-occurring inhibitors of angiogenesis.

per nature troviĝantaj malstimuliloj

de angiogenezo.

Here's a test system we developed.

Jen elprova sistemo, kiun ni evoluigis.

At the center is a ring

Centre estas ringo, el kiu centoj da angioj

from which hundreds of blood vessels are growing out in a starburst fashion.

kreskas steleksplode.

Kaj ni povas uzi tiun sistemon

And we can use this system to test dietary factors

por elprovi dietajn faktorojn

at concentrations that are obtainable by eating.

ĉe koncentriĝoj akireblaj per manĝado.

Let me show you what happens

Mi do montros tion, kio okazas, kiam ni enmetas

when we put in an extract from red grapes.

eltiraĵon el ruĝaj vinberoj.

The active ingredient is resveratrol,

La aktiva ingredienco estas resveratrolo.

it's also found in red wine.

Ĝi estas ankaŭ trovata en ruĝa vino.

This inhibits abnormal angiogenesis,

Ĝi malstimulas nenormalan angiogenezon

by 60 percent.

60-procente.

Here's what happens when we added an extract from strawberries.

Jen kio okazas, kiam ni aldonas eltiraĵon el fragoj.

It potently inhibits angiogenesis.

Ĝi potence malstimulas angiogenezon.

And extract from soybeans.

Kaj eltiraĵo el sojfaboj.

And here is a growing list

Kaj jen kreskaanta listo pri nia

of antiangiogenic foods and beverages that we're interested in studying.

kontraŭangiogenezaj manĝaĵoj kaj trinkaĵoj,

kiuj interesas nin por pristudado.

For each food type,

Kaj por ĉiu speco de manĝaĵo

we believe that there are different potencies

ni kredas, ke estas malsamaj potencoj

within different strains and varietals.

en malsamaj formoj kaj varioj.

And we want to measure this because,

Kaj ni volas mezuri tion, ĉar,

well, while you're eating a strawberry

nu, dum oni manĝas fragon

or drinking tea,

aŭ trinkas teon,

why not select the one that's most potent

kial ne elekti tiun, kiu estas plej potenca

for preventing cancer?

por preventi kanceron.

So here are four different teas that we've tested.

Do jen kvar malsamaj teoj, kiujn ni elprovis.

They're all common ones: Chinese jasmine, Japanese sencha,

Ĉiuj el ili estas ordinaraj,

ĉina jasmeno, japana senĉo,

Earl Grey and a special blend that we prepared,

Frua Griza kaj speciala miksaĵo, kiun ni preparis.

and you can see clearly that the teas vary in their potency,

Kaj vi povas klare vidi,

ke la teoj varias laŭ efikeco

from less potent to more potent.

de malpli potenca al pli potenca.

Sed kio ravegas, estas tio,

But what's very cool

is when we combine the two less potent teas together,

ke kiam ni efektive kombinas la du

malpli potencajn teojn kune,

the combination, the blend, is more potent than either one alone.

la kombinaĵo, la miksaĵo,

estas pli potenca ol nur unu aparta el ili.

This means there's food synergy.

Tio signifas, ke estas sinergio de nutraĵoj.

Here's some more data from our testing.

Jen kelkaj pliaj donitaĵoj el nia elprovado.

Now in the lab, we can simulate tumor angiogenesis,

Nun en la laboratorio ni ŝajnigas tumoran angiogenezon

represented here in a black bar.

reprezentatan ĉi tie per nigra strio.

And using this system, we can test the potency of cancer drugs.

Kaj laŭ tiu sistemo ni povas elprovi la efikecon de kontraŭkanceraj medikamentoj

So the shorter the bar,

Ju pli mallonga la strio,

the less angiogenesis -- that's good.

des malpli da angiogenezo, tio estas bona.

And here are some common drugs

Kaj jen kelkaj ordinaraj medikamentoj,

that have been associated with reducing the risk of cancer in people.

kiuj estis asociigataj al la reduktado

de la kancerrisko en homoj.

Statins, nonsteroidal anti-inflammatory drugs,

Statinoj, nesteroidaj kontraŭinflamaj medikamentoj

kaj kelkaj aliaj,

and a few others -- they inhibit angiogenesis, too.

ili ankaŭ malstimulas angiogenezon.

And here are the dietary factors

Kaj jen la dietaj faktoroj

going head-to-head against these drugs.

flanke al flanke kun tiuj medikamentoj.

You can see they clearly hold their own,

Vi povas vidi, ke ili klare defendiĝas

and in some cases, they're more potent than the actual drugs.

kaj, en iuj kazoj, ili estas pli potencaj

ol la veraj medikamentoj.

Soy, parsley, garlic, grapes, berries.

Sojo, petroselo, ajlo,

vinberoj, beroj,

I could go home and cook a tasty meal using these ingredients.

mi povus hejmen iri kaj kuiri bongustan manĝaĵon

uzante ĉi tiujn ingrediencojn.

Imagine if we could create the world's first rating system,

Do imagu, se ni povus estigi

la tutmonde unuan taksosistemon,

in which we could score foods

en kiu ni povus atribui poentojn

according to their antiangiogenic, cancer-preventative properties.

al manĝaĵoj laŭ ties kontraŭangiogenezaj

kanceropreventaj ecoj.

And that's what we're doing right now.

Kaj jen tio, kion ni nun faras.

Now, I've shown you a bunch of lab data,

Mi montris al vi aron da laboritoriaj donitaĵoj,

and so the real question is:

kaj nun la vera demando estas:

What is the evidence in people

Kio estas la pruvo en homoj,

that eating certain foods can reduce angiogenesis in cancer?

ke manĝi certajn manĝaĵojn povas redukti

angiogenezon en kancero?

Well, the best example I know

Nu, la plej bona ekzemplo, kiun mi konas,

is a study of 79,000 men followed over 20 years,

estas esploro de 79 mil viroj ...

sekvitaj dum pli ol 20 jaroj,

in which it was found that men who consumed cooked tomatoes

en kiu montriĝis, ke viroj, kiuj konsumis

kuiritajn tomatojn du aŭ tri fojojn ĉiusemajne,

two to three times a week,

had up to a 50 percent reduction

havis redukton ĝis 50 procentoj

in their risk of developing prostate cancer.

en sia risko esti trafata de prostatkancero.

Now, we know that tomatoes are a good source of lycopene,

Nun ni scias, ke tomatoj estas bona fonto de likopeno,

and lycopene is antiangiogenic.

kaj likopeno estas kontraŭangiogeneza.

But what's even more interesting from this study,

Sed eĉ pli interesa en tiu studo estas tio,

is that in those men who did develop prostate cancer,

ke el la trafitoj de prostatkancero,

those who ate more servings of tomato sauce,

tiuj, kiuj manĝis pli da manĝaĵoj kun tomatosaŭco

actually had fewer blood vessels feeding their cancer.

efektive havis malpli da angioj

nutrantaj la kanceron.

So this human study is a prime example

Do tiu prihoma studo estas perfekta ekzemplo

of how antiangiogenic substances present in food and consumed at practical levels,

kiel kontraŭangiogenezaj substancoj

en manĝaĵoj kaj konsumitaj je praktikaj niveloj

can have an impact on cancer.

povas efiki sur kancero.

And we're now studying the role of a healthy diet --

Kaj ni nun esploras

la rolon de saniga dieto

with Dean Ornish at UCSF and Tufts University --

kun Dean Ornish kaj UCSF kaj Tufts University

the role of this healthy diet on markers of angiogenesis

pri la rolo de ĉi tiu saniga dieto en signoj de angiogenezo,

that we can find in the bloodstream.

kiujn ni povas trovi en la sangocirkulado.

Obviously, what I've shared with you has some far-ranging implications,

Nu, simple, tio, kion mi sciigis al vi, havas iun sekvoriĉan enhavon

even beyond cancer research.

eĉ preter kanceresplorado.

Because if we're right, it could impact consumer education,

Ĉar se ni pravas, ĝi povus efiki sur konsumanta edukado

food services, public health

manĝaĵoservoj, publika sano

and even the insurance industry.

kaj eĉ la asekura industrio.

And in fact, some insurance companies

Kaj fakte, iuj asekuraj kompanioj

are already beginning to think along these lines.

jam komencas pensi en tiu direkto.

Check out this ad from BlueCross BlueShield of Minnesota.

Rigardu tiun reklamon de Blue Cross Blue Shield of Minnesota.

For many people around the world,

Kaj por multaj homoj tutmonde

dietary cancer prevention may be the only practical solution,

dieta kancerprevento

povas esti la sola praktika solvo,

because not everybody can afford expensive end-stage cancer treatments,

ĉar ne ĉiuj kapablas pagi multekostan finstadian kancerkuracadon,

but everybody could benefit from a healthy diet

sed ĉiuj povus profiti

el saniga dieto surbaze de loka, daŭrigebla,

based on local, sustainable, antiangiogenic crops.

kontraŭangiogenezaj kultivaĵoj.

Now, finally,

Nun, fine,

I've talked to you about food,

mi parolis al vi pri manĝaĵo,

and I've talked to you about cancer,

kaj mi parolis al vi pri kancero,

so there's just one more disease that I have to tell you about,

do restas nur unu plia malsano, pri kiu mi rakontu,

and that's obesity.

kaj tiu estas obezo.

Because it turns out that adipose tissue -- fat --

Ĉar montriĝis,

ke grasa histo, graso,

is highly angiogenesis-dependent.

estas tre dependa de angiogenezo.

And like a tumor, fat grows when blood vessels grow.

Kaj, kiel tumoro, graso kreskas, kiam angioj kreskas.

So the question is:

Tial la demando estas: Ĉu ni povas malpliigi grason

Can we shrink fat by cutting off its blood supply?

per interrompo de ties sangoprovizo?

The top curve shows the body weight of a genetically obese mouse

Jen la supra kurbo montras la korpan pezon

de genetike obeza muso,

that eats nonstop until it turns fat,

kiu manĝas senĉese,

ĝis ĝi iĝas grasa kiel ĉi tiu laneca tenispilko.

like this furry tennis ball.

(Laughter)

And the bottom curve is the weight of a normal mouse.

Kaj la malsupra kurbo montras la pezon de normala muso.

If you take the obese mouse

Se vi prenas la obezan muson kaj donas al ĝi

and give it an angiogenesis inhibitor, it loses weight.

angiogenezan inhibiciilon, ĝi perdas pezon.

Stop the treatment, gains the weight back. Restart the treatment, loses the weight.

Haltu la kuracadon, la pezo revenas.

Rekomencu la kuracadon, ĝi denove perdas la pezon.

Stop the treatment, it gains the weight back.

Haltigu la kuracadon, ĝi reakiros la pezon.

And, in fact, you can cycle the weight up and down

Kaj fakte vi povas ondigi la pezon supren kaj malsupren

simple malstimulante angiogenezon.

simply by inhibiting angiogenesis.

So this approach that we're taking for cancer prevention

Do ĉi tiu alproksimiĝo, kiun ni faras por kancermalhelpo

may also have an application for obesity.

povas ankaŭ havi aplikon

je obezo.

The truly interesting thing about this

La reala, vere interesa afero pri ĉi tio, estas tio,

is that we can't take these obese mice

ke ne eblas preni tiun obezajn musojn

and make them lose more weight

kaj igi ilin perdi pli da pezo

than what the normal mouse's weight is supposed to be.

ol kiom normala musa pezo devus esti.

In other words, we can't create supermodel mice.

Alivorte, ni ne povas krei supermodelulinajn musojn.

(Ridado)

(Laughter)

And this speaks to the role of angiogenesis

Kaj ĉi tio temas pri la rolo de angiogenezo

in regulating healthy set points.

en regulado de sanfiksantaj punktoj.

Albert Szent-Györgi once said,

Albert Szent-Gyorgi iam diris, ke

"Discovery consists of seeing what everyone has seen,

"Malkovro konsistas el vido de tio, kion ĉiu vidis,

and thinking what no one has thought."

kaj pensi, kion neniu pensis."

I hope I've convinced you

Mi esperas esti konvinkinta vin,

that for diseases like cancer, obesity and other conditions,

ke por malsanoj, kiaj kancero, obezo kaj aliaj aferoj,

there may be a great power

povas esti granda potenco

in attacking their common denominator: angiogenesis.

en atako al ilia komuna denominatoro, angiogenezo.

And that's what I think the world needs now.

Kaj jen tio, pri kio mi pensas, ke la mondo bezonas nun. Dankon.

Thank you.

(Applause)

(Aplaŭdo)

June Cohen: I have a quick question for you.

June Cohen: Do tiuj medikamentoj ne estas

JC: So these drugs aren't exactly in mainstream cancer treatments right now.

vere uzataj en ĉefaj kancerkuracadoj aktuale.

For anyone out here who has cancer, what would you recommend?

Por iu ĉi tie, kiu havas kanceron,

kion vi rekomendus?

Do you recommend pursuing these treatments now, for most cancer patients?

Ĉu vi rekomendas daŭrigi la nunajn kuracadojn, por la plimulto de kancerpacientoj?

William Li: Ekzistas kontraŭaniogenezaj kuracadoj,

William Li: There are antiangiogenic treatments

kiuj estas aprobitaj de FDA.

that are FDA approved,

and if you're a cancer patient,

Kaj se vi estas kancerpaciento

or working for one or advocating for one, you should ask about them.

aŭ laboras por iu, aŭ rekomendas por iu,

vi demandu pri ili.

And there are many clinical trials.

Kaj estas multaj klinikaj elprovoj.

The Angiogenesis Foundation is following almost 300 companies,

Fondaĵo Angiogenezo sekvas preskaŭ 300 firmaojn,

and there are about 100 more drugs in that pipeline.

kaj estas proksimume 100 pliaj

medikamentoj en tiu vico.

So, consider the approved ones,

Do konsideru la aprobitajn,

look for clinical trials,

serĉu klinikajn provojn,

but then between what the doctor can do for you,

kaj tamen inter tio, kion la kuracisto povus fari por vi,

we need to start asking what can we do for ourselves.

oni ekdemandu, kion oni povas fari por si mem.

Kaj tio estas unu el la temoj, pri kiuj mi parolis,

This is one of the themes I'm talking about:

ke oni povas povigi sin mem farante aferojn,

We can empower ourselves

to do the things that doctors can't do for us,

kiujn kuracistoj ne povas fari por ni,

which is to use knowledge and take action.

tio estas: uzi scion kaj ekagi.

And if Mother Nature has given us some clues,

Kaj se patrino Naturo alportis al ni iujn indicojn,

we think there might be a new future in the value of how we eat,

ni pensas, ke eble estas nova estonteco

en la valoro de tio, kion ni manĝas.

and what we eat is really our chemotherapy three times a day.

Kaj tio, kion ni manĝas, vere estas nia ĥemioterapio trifoje en tago.

JC: Right. And along those lines,

JC: Ĝuste. Kaj laŭ tiuj indikoj,

for people who might have risk factors for cancer,

por tiuj, kiuj eble riskas kanceron,

would you recommend pursuing any treatments prophylactically,

ĉu vi rekomendus daŭrigi iajn antaŭzorgajn kuracadojn

or simply pursuing the right diet,

aŭ simple daŭrigi la ĝustan dieton

with lots of tomato sauce?

kun multe da tomatosaŭco?

WL: Well, you know, there's abundant epidemiological evidence,

WL: Nu, vi scias, ke estas abundaj epidemiologiaj indikoj.

and I think in the information age,

Kaj mi pensas, ke en la informa erao,

it doesn't take long to go to a credible source like PubMed,

ne daŭras longe por iri al kredinda fonto,

kia Pubmed, National Library of Medicine,

the National Library of Medicine,

to look for epidemiological studies for cancer risk reduction

por serĉi epidemiologiajn studojn

por redukti kancerriskon

based on diet and based on common medications.

surbaze de dieto kaj surbaze de ordinaraj medikamentoj.

And that's certainly something that anybody can look into.

Kaj tio estas certe io, pri kio ĉiu ajn povas informiĝi.

JC: Okay. Well, thank you so much.

JC: En ordo. Nu, dankegon.

(Applause)

(Aplaŭdo)