The most Martian place on Earth | Armando Azua-Bustos

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

This is a picture of a sunset on Mars

ဒါက ၂၀၁၃ မှာ NASA's Curiosity rover ရိုက်ယူခဲ့တဲ့

taken by NASA's Curiosity rover in 2013.

အင်္ဂါဂြိုဟ်ပေါ်က နေဝင်ချိန်ပုံပါ။

Mars is a very cold planet,

အင်္ဂါဂြိုဟ်ဟာ အရမ်းအေးတဲ့ ဂြိုဟ်တစ်ခု၊

flooded with high levels of UV radiation

ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည် မြင့်မားစွာ လွှမ်းနေပြီး

အင်မတန် ခြောက်သွေ့ပါတယ်။

and extremely dry.

သိရသလောက် အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို သက်ရှိအတွက် ခြောက်သွေ့လွန်းတယ်လို့ ယူဆထားတယ်။

In fact, Mars is considered to be too dry for life as we know it.

I'm an astrobiologist.

နက္ခတ်ဇီဝဗေဒပညာရှင်ပါ၊

I try to understand the origin of life on Earth

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်က သက်ရှိမူလနဲ့ စကြာဝဠာထဲက အခြားနေရာမှာ

သက်ရှိ ရှာဖွေဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေတွေကို

and the possibilities of finding life

elsewhere in the universe.

နားလည်ဖို့ ကြိုးစားပါတယ်။

People sometimes ask me,

တစ်ခါတစ်ရံ လူတွေမေးတာက

how can you be an astrobiologist

ကိုယ်ပိုင် အာကာသယာဉ်မပိုင်ရင်

if you don't have your own spaceship?

နက္ခတ်ဇီဝပညာရှင် ဘယ်လိုဖြစ်နိုင်မလဲ။

Well, what I do is that I study life

ကောင်းပြီ၊ ကျွန်တော်လုပ်တာက စကြဝဠာထဲက

in those environments on Earth

အခြားစိတ်ဝင်စားစရာ နေရာတွေနဲ့ နီးစပ်စွာ

that most closely resemble other interesting places in the universe.

တူညီတဲ့ ကမ္ဘာမြေပေါ်က ဒီဝန်းကျင်တွေမှာ သက်ရှိကို လေ့လာတာပါ၊

ကမ္ဘာမြေပေါ်က သက်ရှိအားလုံးဟာ ရေလိုအပ်တော့

All life on Earth requires water,

so in my case I focus on the intimate relationship

ကျွန်တော့ ကိစ္စမှာ ရေနဲ့ သက်ရှိကြားက ရင်းနှီးတဲ့

ဆက်စပ်မှုကို အာရုံစိုက်ပါတယ်။

between water and life

in order to understand

အင်္ဂါဂြိုဟ်လို ခြောက်သွေ့တဲ့

if we could find life in a planet as dry as Mars.

ဂြိုဟ်တစ်ခုထဲမှာ သက်ရှိတွေ့နိုင်မလားဆိုတာ နားလည်ဖို့အတွက်ပါ။

But since I do not have the 2.5 billion dollars

ဒါပေမဲ့ ကိုယ်ပိုင် စက်ရုပ်ကို အင်္ဂါဂြိုဟ်ကို ပို့ဖို့

ဘီလီယံချီတဲ့ ဒေါ်လာတွေမရှိတာကြောင့်

to send my own robot to Mars,

I study the most Martian place on Earth,

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်က အင်္ဂါဂြိုဟ်အဆန်ဆုံး နေရာ Atacama Desert

the Atacama Desert.

ကိုလေ့လာပါတယ်။

Located in northern Chile,

ချီလီမြောက်ပိုင်းမှာရှိပြီး

it is the oldest and driest desert on Earth.

ဒါက ကမ္ဘာမြေပေါ်က သက်တမ်းအရင့်ဆုံးနဲ့ အခြောက်သွေ့ဆုံးပါ။

ဘယ်လိုပူတဲ့ စိတ်ကူး သင့်ကိုပေးဖို့

To give you an idea of how dry it is,

နှစ်စဉ် မိုးရေချိန် ၁၀၀၀ မီလီရွာတဲ့ ဟောဒီ Vancouver ကိုတွေးကြည့်ပါ။

consider here in Vancouver it rains over 1,000 millimeters of rain every year.

In the Atacama, there are places with no reported rains

Atacama မှာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၄၀၀ မိုးရွာတယ်လို့

in the last 400 years.

မကြားဖူးတဲ့ နေရာတွေရှိနေတယ်။

How do I know this?

ဒါကို ကျွန်တော် ဘယ်လိုသိတာလဲ။

Well, because I was born and raised in the Atacama --

အကြောင်းက ကျွန်တော်ဟာ Atacama မှာ မွေးဖွား ကြီးပြင်းခဲ့လို့ပါ။

(ရယ်သံများ)

(Laughter)

So I had a unique advantage

ဒီတော့ ဒီသဲကန္တာရကို စလေ့လာတော့

when I started studying this desert.

ထူးခြားတဲ့ တစ်ပန်းသာမှုရှိခဲ့တယ်။

So let me tell you guys a few fantastic examples

ရေးလုံးဝမရှိလုနီးပါးနဲ့ ရှင်သန်ဖို့ ဘဝ ပြုပြင်ပြောင်းလဲပုံအကြောင်း

he has found

တွေရှိခဲ့တဲ့

ဆန်းပြားတဲ့ နမူနာအချို့ကို ကိုယ်လူတွေကို ပြောပြပါရစေ။

on how life has adapted to live with almost no water at all.

One of my first findings was in the entrance of a cave

ပထမဆုံး တွေ့ခဲ့တာက ပစိဖိတ် သမုဒ္ဒရာကို မျက်နှာမူနေတဲ့

facing the Pacific Ocean.

ဂူတစ်လုံးရဲ့ အဝမှာပါ။

ဒီနေရာမှာ ဂူအဝကို ဖုံးထားတဲ့ ပင့်ကူအိမ်တွေရဲ့ထိပ်မှာပဲ ပေါက်နေတဲ့

In this place, we reported a new type of microalgae

that grew only on top of the spiderwebs that covered the cave entrance.

ရေမှော်အသေးစား အသစ်တစ်မျိုးကို ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

Have you ever seen a spiderweb early in the morning?

ပင့်ကူအိမ်ကို မနက်စောစောမှာ မြင်ဖူးလား။

It's covered with dew,

နှင်းစက်တွေနဲ့ ဖုံးထားတော့

so this microalgae learned that in order to carry photosynthesis

ဒီရေမှော်အသေးစားက ကမ္ဘာမြေပေါ်က အခြောက်သွေ့ဆုံး

သဲကန္တာရရဲ့ ကမ်းရိုးတန်းမှာ အစာချက်လုပ်ဖို့ သင်ယူခဲ့တာက

in the coast of the driest desert on Earth,

ပင့်ကူအိမ်တွေကို သုံးနိုင်တာပါ။

they could use the spiderwebs.

So here they may access the water from the fogs

ဒီတော့ ဒီနေရာတွေကို မနက်ပိုင်းမှာ ပုံမှန် ဖုံးတဲ့

မြူတွေကနေ ရေဆီကို ဝင်ရောက်နိုင်တာပါ။

that regularly cover these areas in the morning.

In another cave, we found a different type of microalgae.

နောက်တစ်ဂူမှာ မတူတဲ့ အသေးစားရေမှော် တစ်မျိုးကို တွေ့ခဲ့တယ်။

ဒီတစ်ခုက သမုဒ္ဒရာ မြူခိုးကို ရေအရင်းအဖြစ်အဖြစ်လည်း သုံးနိုင်ပြီး

This one is able to use ocean mist as a source of water,

and strikingly lives in the very bottom of a cave,

ဂူတစ်လုံးရဲ့ အောက်ခြေမှာ သိသိသာသာကို ရှင်သန်နေတယ်၊

so it has adapted to live with less than 0.1 percent

ဒီတော့
ပုံမှန် အပင်တစ်ပင်လိုအပ်တဲ့ အလင်းရောင်ပမာဏရဲ့

of the amount of light that regular plants need.

၀.၁% လျော့လျော့နဲ့ကို ရှင်သန်ဖို့ ကျင့်သားရထားတယ်။

ဒီတွေ့မှုအမျိုးအစားတွေက ကျွန်တော့ကို ညွှန်းတာက အင်္ဂါဂြိုဟ်မှာ

These type of findings suggest to me that on Mars,

ဂူတွေအတွင်းမှာ အစာချက်လုပ်တဲ့ သက်ရှိတောင် တွေ့နိုင်တယ်လို့ပါ

we may find even photosynthetic life inside caves.

And by the way, that's me.

ပြောရဦးမယ်၊ ဒါက ကျွန်တော်လေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

အခု ၁၅ နှစ်နီးပါး NASA က ရှာဖွေထားတဲ့ ဒီ Yungay ဒေသဟာ

Now, for almost 15 years this region of Yungay, discovered by NASA,

was thought to be the driest place of this desert,

ဒီသဲကန္တာရရဲ့ အခြောက်သွေးဆုံးနေရာလို့ အထင်ခံရပေမဲ့

but I knew that it was not.

ဒါဟာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာ သိခဲ့တယ်။

How? You already know the answer.

ဘယ်လိုလဲ။ အဖြေကို သင်တို့သိပြီးသားပါ၊

ကိုယ်က ဒီကန္တာရမှာ မွေးပြီး ကြီးပြင်းခဲ့လို့ပါ။

Because I was born and raised in this desert.

So I remembered that I usually see fogs in Yungay,

ဒီတော့ Yungay မှာ မြူတွေကို အမြဲလို မြင်ရတာကို မှတ်မိတယ်၊

နေရာအတော်များများမှာ အာရုံခံတွေ တပ်ဆင်ပြီးနောက်

so after setting sensors in a number of places,

where I remember never seeing fogs or clouds,

ကျွန်တော်မှတ်မိတဲ့နေရာက မြူတွေ၊ တိမ်းတွေ တစ်ခါမှ မတွေ့ရဘူး၊

I reported four other sites much drier than Yungay,

Yungay ထက် အများကြီး ပိုခြောက်သွေ့တဲ့ အခြားနေရာ လေးခုကို ဒီတစ်ခု

with this one, María Elena South,

တောင်ဘက် María Elena နဲ့အတူ ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

ကမ္ဘာမှာ တကယ့်ကို အခြောက်သွေ့ဆုံးဖြစ်ပြီး

being the truly driest place on Earth,

as dry as Mars,

အင်္ဂါဂြိုဟ်လို ခြောက်သွေ့ကာ

and amazingly, just a 15-minute ride

အံ့ဩစရာ ကျွန်တော် မွေးဖွားတဲ့

from the small mining town where I was born.

မိုင်းတွင်းမြို့ကနေ ၁၅ မိနစ်ပဲ စီးရတာပါ။

အခု ဒီရှာဖွေမှုမှာ ကမ္ဘာပေါ်က သက်ရှိအတွက် ခြောက်သွေ့မှု အကန့်အသတ်ကို

Now, in this search, we were trying to actually find the dry limit

for life on Earth,

ကြိုးစား ရှာနေခဲ့တယ်။

a place so dry that nothing was able to survive in it.

ခြောက်သွေ့လွန်းလို့ ဒီထဲမှာ ဘာမှ မရှင်ကျန်နိုင်တဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။

But even here, well hidden underground,

ဒါပေမဲ့ ဒီမှာတောင် မြေအောက်မှာ ပုန်းကွယ်နေတဲ့

အသေးစား ဇီဝရုပ်မျိုးစုံ အများကြီး တွေ့ခဲ့တယ်။

we found a number of different microorganisms,

which suggested to me that similarly dry places, like Mars,

ဒါက ညွှန်းတာက အင်္ဂါဂြိုဟ်လို အလားတူခြောက်သွေ့တဲ့ နေရာတွေ

တည်ရှိနိုင်တယ်လို့ပါ။


may be inhabited.

We even have some preliminary evidences

အခြောက်ခံထားတဲ့ အခြေအနေမှာ

that these microorganisms may still be active

ဒီအသေးစား ဇီဝရုပ်တွေဟာ ရှင်နေနိင်တယ်လို့

in the desiccated state,

ပဏာမ အထောက်အထားတွေတောင် ရှိပါတယ်။

like walking mummies all around us,

ကျွန်တော်တို့ ဝန်းကျင်က လမ်းလျှောက်နေတဲ့ မမ်မီတွေလိုပေါ့၊

သူတိုတွေဟာ ခရမ်းလွန် ရောင်ခြည်ကို စွမ်းအင် အရင်းအမြစ်အဖြစ် သုံးနေနိုင်တယ်။

and that they may be using UV radiation as a source of energy.

If confirmed, this would have a huge impact on our definition of life,

အတည်ပြုလိုက်ရင် ဒါဟာ စကြာဝဠာရဲ့ အြခားနေရာမှာ သက်ရှိရှာပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

on how we look for life elsewhere in the universe.

သက်ရှိ အဓိပ္ပါယ်အပေါ် ဧရာမသက်ရောက်မှု ဖြစ်လိမ့်မယ်။

Due to its clear skies, by 2020,

၎င်းရဲ့ ကြည်လင်တဲ့ ကောင်းကင်တွေကြောင့် ၂၀၂၀ မတိုင်ခင်

60 percent of the biggest telescopes on Earth

ကမ္ဘာပေါ်က အကြီးဆုံး အဝေးကြည့်မှန်ပြောင်း ၆၀% ကို

will be located in the Atacama,

Atacama မှာ ချထားလိမ့်မယ်။

and while everyone else will be looking among the stars

ဒီပြင်လူတိုင်းက "ကျွန်တော်တို့ချည်းပဲလား" ဆိုတဲ့

to answer the question, "Are we alone?"

မေးခွန်းကိုဖြေဖို့ ကြယ်တွေကြား ကြည့်နေစဉ်

I will be looking down to the ground

ကျွန်တော်ဟာ မြေပြင်ကို ငုံ့ကြည့်ရင်း

searching for this same answer

အိမ်နောက်ဖေးမှာ ဒီအဖြေကိုပဲ

in my own backyard.

ရှာဖွေနေပါလိမ့်မယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)