The Panama Papers exposed a huge global problem. What's next? | Robert Palmer

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

[On April 3, 2016 we saw the largest data leak in history.]

ဧပြီ ၃ ရက် ၂၀၁၆​ မှာ သမိုင်းဝင် အကြီးဆုံး ဒေတာပေါက်ကြားမှုကို မြင်ခဲ့ရတယ်။

[The Panama Papers exposed rich and powerful people]

ပနားမား စာရွက်တွေက ချမ်းသာ၊ သြဇာရှိသူတွေ အရမ်များတဲ့ငွေကို

[hiding vast amounts of money in offshore accounts.]

နိုင်ငံခြား စာရင်းတွေမှာ ဖုံးထားတာကို ဖော်ပြခဲ့တယ်။

[What does this mean?]

(ဒါက ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ။)

[We called Robert Palmer of Global Witness to explain.]

ရှင်းပြဖို့ Global Witness က Robert Palmer ကို ဖုန်းဆက်ခဲ့။

This week, there have been a whole slew and deluge of stories

ဒီတစ်ပတ်မှာ ပနားမား အခြေစိုက် Mossack Fonseca လို့ခေါ်တဲ့ ဥပဒေ လုပ်ငန်းတစ်ခုက

coming out from the leak of 11 million documents

စာရွက်စာတမ်း ၁၁ သန်း ပေါက်ကြားမှုကနေ သတင်းဆောင်းပါးတွေ

from a Panamanian-based law firm called Mossack Fonseca.

တစ်ပုံတစ်ခေါင်းကြီး တစ်ပြိုင်နက် ထွက်ရှိခဲ့တယ်။

The release of these papers from Panama lifts the veil on a tiny piece

ပနားမားက ဒီစာရွက်စာတမ်းတွေဟာ သိုဝှက်တဲ့ ပင်လယ်ရပ်ခြား ကုမ္ပဏီ မှတ်ပုံတင် ကမ္ဘာရဲ့

of the secretive offshore world.

အပိုင်းလေးပေါ်က ဇာပုဝါကို မလိုက်တာပါ။

We get an insight into how clients and banks and lawyers

ဖောက်သည်တွေ၊ ဘဏ်တွေနဲ့ ရှေ့နေတွေဟာ Mossack Fonseca လို ကုမ္ပဏီတွေထဲ ဘယ်ပုံ

go to companies like Mossack Fonseca

သွားတယ်ဆိုတဲ အတွင်းသဘောကို ရရှိတာပါ။

and say, "OK, we want an anonymous company,

ပြောတာက "ကောင်းပြီ၊ အမည်မဖော်လိုတဲ့ ကုမ္ပဏီတစ်ခု

can you give us one?"

လိုချင်တယ်၊ ပေးနိုင်မလား။"

So you actually get to see the emails,

ဒါနဲ့ တကယ်တော့ အီးလ်မေးတွေ မြင်လာရတယ်၊

you get to see the exchanges of messages,

သတင်းတိုတွေ ဖလှယ်တာ မြင်လာရတယ်။

you get to see the mechanics of how this works,

ဒါအလုပ်လုပ်ပုံ၊ လည်ပတ်ပုံရဲ့

how this operates.

ယန္တရားကို မြင်လာရတယ်။

Now, this has already started to have pretty immediate repercussions.

အခု ဒါက သိပ် မကြာသေးခင်က ဂယက်ရိုက်မှုတွေ စရှိနေပါပြီ။

The Prime Minister of Iceland has resigned.

Iceland ဝန်ကြီးချုပ် နှုတ်ထွက်လိုက်ရပြီ။

We've also had news

သတင်းရသေးတာက

that an ally of the brutal Syrian dictator Bashar Al-Assad

ရက်စက်တဲ့ Syrian အာဏာရှင် Bashar Al- Assad ရဲ့အနွယ်တစ်ခုက နိုင်ငံခြားကုမ္ပဏီတွေ

has also got offshore companies.

ရှိသေးတယ်ဆိုတာပါ။

There's been allegations of a $2 billion money trail

ထိပ်တန်း တယောသမားဖြစ်တဲ့ သူ့ငယ်သူငယ်ချင်းက တစ်ဆင့်

that leads back to President Vladimir Putin of Russia

Russia သမ္မတ Vladimir Putin ဆီ ဦးတည်တဲ့

via his close childhood friend,

ဒေါ်လာ ၂ ဘီလီယံ စွတ်ကြောင်းရဲ့

who happens to be a top cellist.

စွပ်စွဲချက်တွေရှိတယ်။

And there will be a lot of rich individuals out there

အဲဒီမှာ လာမည့်သတင်းဆောင်းပါးစုနဲ့ လာမည့် ပေါက်ကြား

and others who will be nervous about the next set of stories

စာရွက်စာတမ်းစု တွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ရင်ဖိုရဦးမယ့် ချမ်းသာတဲ့

and the next set of leaked documents.

သီးခြား ပုဂ္ဂိုံလ်တွေ အများအပြား ရှိပါလိမ့်မယ်။

Now, this sounds like the plot of a spy thriller

ကဲ ဒါက လျှို့ဝှက်သည်းဖို သူလျှို ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်ရဲ့ဇာတ်ကွက် (သို့)

or a John Grisham novel.

John Grisham ဝတ္ထုလို့ ထင်ရတယ်။

It seems very distant from you, me, ordinary people.

ခင်ဗျား၊ ကျွန်တော်၊ သာမန်လူတွေကနေ အရမ်း ဝေးနေပုံရတယ်။

Why should we care about this?

ဒါကို ဘာလို့ ကျွန်တော်တို့ ဂရုစိုက်သင့်တာလဲ။

But the truth is that if rich and powerful individuals

ဒါပေမဲ့ အမှန်က ချမ်းသာတဲ့၊ အာဏာရှိတဲ့ သီးခြား ပုဂ္ဂိုလ်တွေဟာ

are able to keep their money offshore

သူတို့ငွေကို ပင်လယ်ရပ်ခြားမှာ သိမ်းနိုင်ပြီး

and not pay the taxes that they should,

သူတို့ပေးသင့်တဲ့ အခွန်တွေကို မပေးတာပါ။

it means that there is less money for vital public services

ဆိုလိုတာက အဓိကကျတဲ့ အများသုံး ဝန်ဆောင်မှုတွေ၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု၊

like healthcare, education, roads.

ပညာရေး၊ လမ်းတွေလိုမျိုးမှာ ပိုက်ဆံ လျော့နည်းနေတာပါ။

And that affects all of us.

ဒါက ကျွန်တော်တို့အားလုံးက်ု ထိခိုက်ပါတယ်။

Now, for my organization Global Witness,

ကဲ ကျွန်တော့ရဲ့ Global Witness အဖွဲ့အစည်းအတွက်

this exposé has been phenomenal.

ဒီအုတ်အော်သောင်းနင်း ဖော်ထုတ်ချက်က အံ့ဩလောက်ပါတယ်။

We have the world's media and political leaders

တစ်ဦးချင်းတွေဟာ ပင်လယ်ရပ်ခြား လျှို့ဝှက် မှု သူတို့ရဲ့ အဖိုးတန် ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို

talking about how individuals can use offshore secrecy

ဖုံးကွယ်၊ ပုံဖျက်ဖို့ ဘယ်လိုသုံးနိုင်တာ ပြောနေတဲ့ ကမ္ဘာ့ မီဒီယာနဲ့ နိုင်ငံရေး

to hide and disguise their assets --

ခေါင်းဆောင်တွေ ကျွန်တော်တို့မှာ ရှိပါတယ်။

something we have been talking about and exposing for a decade.

ကျွန်တော်တို့တွေ ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုကြာ ပြောနေ၊ လှစ်ပြနေတဲ့ တစ်ခုခုပေါ့။

Now, I think a lot of people find this entire world baffling and confusing,

ကျွန်တော့အထင် လူအတော်များများက တစ်ကမ္ဘာ လုံးဟာ ခေါင်းရှုပ်၊ စိတ်ရှုပ်စရာဖြစ်ပြီး

and hard to understand how this sort of offshore world works.

ပင်လယ်ရပ်ခြား ကုမ္ပဏီလောကမျိုး အလုပ် လုပ်ပုံက နားလည်ဖို့ခက်တယ်လို့ မြင်ကြတယ်။

I like to think of it a bit like a Russian doll.

ဒါကို ရုရှား အရုပ်လိုပဲလို့ နည်းနည်း တွေးချင်မိတယ်။

So you can have one company stacked inside another company,

ဒီတော့ အတွင်းမှာ နောက် ကုမ္ပဏီတစ်ခု ထပ်ဆင့်ထားပြီး

stacked inside another company,

အဲဒီအတွင်းမှာ နောက်ကုမ္ပဏီတစ်ခု ရှိနေပြီး

making it almost impossible to really understand

ဒီနောက်ခံ တည်ဆောက်မှုတွေနောက်မှာ ဘယ်သူဆိုတာ နားလည်ဖို့ လုံးဝမဖြစ်နိုင်

who is behind these structures.

သလောက် နီးပါး ဖြစ်နေပါတယ်။

It can be very difficult for law enforcement

ဥပဒေ အာဏာတည်ဖို့အတွက် ဒါမှမဟုတ် အခွန်အာဏာပိုင်တွေ၊

or tax authorities, journalists, civil society

သတင်းစာဆရာတွေ၊ အရပ်လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ ဘာဖြစ်နေတယ်ဆိုတာ

to really understand what's going on.

နားလည်ဖို့ အရမ်းကို ခက်ခဲနိုင်ပါတယ်၊

I also think it's interesting

အမေရိကမှာ ဒီပြဿနာရဲ့

that there's been less coverage of this issue in the United States.

သတင်းပို့ချက်ဟာ ပိုနည်းနေတာကလည်း စိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းတယ်ထင်တယ်။

And that's perhaps because some prominent US people

ဖြစ်နိုင်တာက US က တစ်ချို့ အထင်ကရ ပုဂ္ဂိုလ်တွေဟာ

just haven't figured in this exposé, in this scandal.

ဒီအုတ်အော်သောင်းနင်း ဖော်ပြချက်၊ မကောင်းသတင်းမှာ မပါဝင်ကြလို့ပါ။

Now, that's not because there are no rich Americans

ကဲ ဒါက ပင်လယ်ရပ်ခြား ကုမ္ပဏီမှာ သူတို့ရဲ့ ပိုင်ဆိုင်မှုတွေ သိုဝှက်တဲ့

who are stashing their assets offshore.

ချမ်းသာတဲ့ အမေရိကန်တွေမရှိလို့ မဟုတ်ပါဘူး။

It's just because of the way in which offshore works,

ဒါက ပင်လယ်ရပ်ခြား ကုမ္ပဏီ လုပ်ဆောင်ပုံကြောင့်ပါ။

Mossack Fonseca has fewer American clients.

Mossback Fonseca မှာ အမေရိကန်ဖောက်သည် နည်းပါတယ်။

I think if we saw leaks from the Cayman Islands

ထင်တာက ပေါက်ကြားမှုတွေဟာ Cayman Islands ဒါမှမဟုတ်

or even from Delaware or Wyoming or Nevada,

Delaware ကတောင် (သို့) Wyoming (သို့) Nevada က တွေ့ရတယ်ဆိုရင်

you would see many more cases and examples linking back to Americans.

အမေရိကန်တွေကို ပြန်ချိတ်ဆက်တဲ့ အမှုတွေနဲ့ နမူနာတွေ ပိုများပါလိမ့်မယ်။

In fact, in a number of US states you need less information,

တကယ်က အမေရိကန်ပြည်နယ် အများအပြားမှာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုကို

you need to provide less information to get a company

ဖွင့်ဖို့အတွက် ပေးရတဲ့ အချက်တွေဟာ စာကြည့်တိုက် ကဒ်တစ်ခု ရဖို့ ပေးရတာထက်ကို

than you do to get a library card.

အချက်အလက် ပိုနည်းနေလို့ပါ။

That sort of secrecy in America has allowed employees of school districts

အမေရိကက လျှို့ဝှက်မှုဆိုတာမျိုးက ကျောင်းခရိုင်တွေက ဝန်ထမ်းတွေကနေ

to rip off schoolchildren.

ကျောင်းသားများကို နှပ်ချခွင့်ပေးထားတာပါ။

It has allowed scammers to rip off vulnerable investors.

ရိုက်စားတွေကနေ ပျော့ကွက်ရှိတဲ့ ရင်းနှီး မြှုပ်သူတွေကို နှပ်ချခွင့်ပေးထာတာပါ။

This is the sort of behavior that affects all of us.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ အားလုံးကို ထိခိုက်တဲ့ အပြုအမူမျိုးပါ။

Now, at Global Witness,

အခု Global Witness မှာက

we wanted to see what this actually looked like in practice.

ဒါက တကယ်တမ်း လက်တွေ့မှာ ဘယ်ပုံ ပေါက်တယ်ဆိုတာကို မြင်ချင်တာပါ။

How does this actually work?

ဒါက တကယ်တမ်း ဘယ်လို လုပ်ဆောင်လဲ။

So what we did

ဒါနဲ့ လုပ်ခဲ့ကြတာက

is we sent in an undercover investigator to 13 Manhattan law firms.

အမှတ် ၁၃ Manhattan ဥပဒေ လုပ်ငန်းတွေကို သူလျှို စုံစမ်းသူ ပို့ခဲ့တာပါ။

Our investigator posed as an African minister

ကျွန်တော်တို့ စုံစမ်းသူက သံသယရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာ ငွေတွေကို အမေရိကကို ရွေ့ပြောင်းကာ

who wanted to move suspect funds into the United States

အိမ်တစ်လုံး၊ ရွက်လှေတစ်စင်း၊ ဂျက်လေယာဉ်တစ်စင်း ဝယ်ချင်တဲ့

to buy a house, a yacht, a jet.

အာဖရိကမှ ဝန်ကြီးယောင်ဆောင်ခဲ့တယ်။

Now, what was truly shocking was that all but one of those lawyers

တကယ့်ကို လန့်စရာကောင်းတာက ရှေ့နေတွေထဲက တစ်ယောက်ကပဲ

provided our investigator with suggestions

ဒီ သံသယရှိတဲ့ ဘဏ္ဍာငွေတွေကို ရွေ့ပြောင်းပုံကို ကျွန်တော်တို့ရဲ့

on how to move those suspect funds.

စုံစမ်းသူကို အကြံဉာဏ်ပေးခဲ့တာပါ။

These were all preliminary meetings,

ဒါအားလုံးဟာ ပဏာမ အစည်းအဝေတွေဖြစ်ပြီး

and none of the lawyers took us on as a client

ဘယ်ရှေ့နေကမှ ကျွန်တော်တို့ကို ဖောက်သည်အဖြစ်

and of course no money moved hands,

လက်မခံပဲ တကယ်ကျတော့ ဘယ်ငွေမှ မရွေ့ပြောင်းခဲ့ဘူး။

but it really shows the problem with the system.

စနစ်နဲ့ပဲ ပြဿနာကို ပြသခဲ့ပါတယ်။

It's also important

ဒါကို တစ်ဦးချင်း ကိစ္စတွေအဖြစ်ပဲ

to not just think about this as individual cases.

မတွေးကြပဲဖို့ကလည်း အရေးကြီးပါတယ်။

This is not just about an individual lawyer

ဒါက ကျွန်တော်တို သူလျှိူစုံစမ်းသူကို

who's spoken to our undercover investigator and provided suggestions.

စကားပြောပြီး အကြံဉာဏ်တွေပေးတဲ့ သီးခြားရှေ့နေတစ်ယောက်ပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

It's not just about a particular senior politician

မကောင်းသတင်းမှာ အမိခံလိုက်ရတဲ့ အဆင့်မြင့် သီးခြား

who's been caught up in a scandal.

နိုင်ငံရေးသမားပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

This is about how a system works,

ဒါက ချစားခြင်း၊ အခွန်ရှောင်ခြင်း

that entrenches corruption, tax evasion, poverty and instability.

ဆင်းရဲမှုနဲ့ မတည်ငြိမ်မှု အမြစ်တွယ်နေတဲ့ စနစ်တစ်ခုရဲ့လုပ်ဆောင်ပုံပါ။

And in order to tackle this,

ဒါကို ဖြေရှင်းဖို့

we need to change the game.

ကစားပွဲကို ပြောင်းဖို့လိုပါတယ်။

We need to change the rules of the game

ဒီလို အပြုအမူတွေကို ပိုခက်ခဲအောင်လုပ်ဖို့ ကစားပွဲ

to make this sort of behavior harder.

စည်းမျဉ်းတွေကို ပြောင်းဖို့လိုပါတယ်။

This may seem like doom and gloom,

ဒါဟာ စိတ်ကုန်စရာ၊ လက်မှိုင်ချစရာပုံပေါက်ပါတယ်၊

like there's nothing we can do about it,

ကိုယ်ဘာမှကို မတတ်နိုင်တော့တာမျိုး၊

like nothing has ever changed,

ဘာမှ မပြောင်းလဲနိုင်တော့တာမျိုး၊

like there will always be rich and powerful individuals.

အမြဲပဲ ချမ်းသာတဲ့ အာဏာရှိတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ရှိလိမ့်မယ်ဆိုတာမျိုးပါ။

But as a natural optimist,

ဒါပေမဲ့ သဘာဝ အကောင်းမြင်တစ်ယောက် အနေနဲ့

I do see that we are starting to get some change.

အပြောင်းအလဲတစ်ချို့ ရဖို့ စနေတယ်လို့ မုချ မြင်ပါတယ်။

Over the last couple of years,

လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်၊ နှစ်နှစ်ကျော်က

we've seen a real push towards greater transparency

ကုမ္ပဏီပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ ပတ်သက်ရင် ပိုကြီးမားတဲ့ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုဆီကို

when it comes to company ownership.

တကယ် တွန်းပို့တာကို မြင်ထားကြတယ်။

This issue was put on the political agenda

ဒီပြဿနာက နိုင်ငံရေး အစီအစဉ်မှာ

by the UK Prime Minister David Cameron

UK ဝန်ကြီးချုပ် David Cameron က ၂၀၁၃ ခုနှစ်က

at a big G8 Summit that was held in Northern Ireland in 2013.

Nothern Ireland မှာကျင်းပတဲ့ G 8 ထိပ်သီးဆွေးနွေးပွဲ တင်သွင်းခဲ့တာပါ။

And since then, the European Union is going to be creating

အဲဒီကတည်းက ဥရောပ သမဂ္ဂဟာ အမျိုးသား အဆင့်မှာ ဥရောပတစ်လွှားက

central registers at a national level

ကုမ္ပဏီတွေကို တကယ် ပိုင်ဆိုင်၊

of who really owns and controls companies across Europe.

ထိန်းချုပ်တဲ ဗဟို မှတ်ပုံတင်မှုကို ဖန်တီးဖို့ပါ။

One of the things that is sad is that, actually, the US is lagging behind.

ပြောတာတွေထဲက တစ်ခုက တကယ်ကျတော့ US ဟာ နောက်ကောက်ကျနေတာပါ။

There's bipartisan legislation that had been introduced

လွှတ်တော်နဲ့ ဆီးနိတ်မှာ တင်သွင်းခဲ့တဲ့ နှစ်ပါတီ

in the House and the Senate,

ဥပဒေပြဋ္ဌာန်းမှု ရှိခဲ့တယ်။

but it isn't making as much progress as we'd like to see.

ဒါပေမဲ့ တိုးတက်မှုက ကျွန်တော်တို့ မြင်ချင်သလောက် မရှိပါဘူး။

So we'd really want to see the Panama leaks,

ဒီတော့ ပနားမား ပေါက်ကြားမှုတွေမှာ တကယ်ကို မြင်ချင်ပါတယ်၊

this huge peek into the offshore world,

ဒီ နိုင်ငံခြား မှတ်ပုံတင်မှုထဲကို ချောင်းကြည့်မှုကြီးကို

be used as a way of opening up in the US and around the world.

US နဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ပွင့်လာတဲ့ နည်းတစ်နည်းအနေနဲ့ အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

For us at Global Witness, this is a moment for change.

Global Witness ထဲက ကျွန်တော်တို့ အနေနဲ့ အပြောင်းအလဲအတွက် အခါသမယတစ်ခုပါ။

We need ordinary people to get angry

လျှို့ဝှက်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေ နောက်ကွယ်က ကိုယ်ပိုင် လက္ခဏာကို

at the way in which people can hide their identity

ဖုံးကွယ်ခြင်းကို သာမန်လူတွေ

behind secret companies.

စိတ်တို ဒေါသထွက်လာအောင် လုပ်ရပါမယ်။

We need business leaders to stand up and say,

စီးပွားရေး ခေါင်းဆောင်တွေ ထရပ်လျက် "ဒီလိုမျိုး လျှို့ဝှက်မှုဟာ

"Secrecy like this is not good for business."

စီးပွားရေးအတွက် မကောင်းဘူး" လို့ ပြောစေလိုပါတယ်။

We need political leaders to recognize the problem,

နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တွေဟာ ပြဿနာကို အသိအမှတ်ပြုပြီး

and to commit to changing the law to open up this sort of secrecy.

ဒီလို လျှို့ဝှက်မှုကို ဖွင့်ချဖို့ ဥပဒေ ပြောင်းလဲရန် နှစ်မြှပ်ဖို့ လိုပါတယ်။

Together, we can end the secrecy

လက်တွဲ လုပ်ကြပါက လက်ရှိ အခွန်ရှောင်မှုကို ခွင့်ပြုတဲ့

that is currently allowing tax evasion,

လျှို့ဝှက်မှု၊ ချစားမှု၊ တိုးပွားဖို့ ငွေကြေးခဝါချမှုတွေကို

corruption, money laundering to flourish.

အဆုံးသတ်နိုင်မှာပါ။