What makes us feel good about our work? | Dan Ariely

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy

I want to talk a little bit today about labor and work.

Денеска ќе зборувам

за трудот и работата.

When we think about how people work,

Кога размислуваме за работата на луѓето,

the naive intuition we have

сите наивно мислиме

is that people are like rats in a maze --

дека луѓето се како стаорци во лавиринт --

дека луѓето се заинтересирани само за пари,

that all people care about is money,

and the moment we give them money,

и дека во моментот кога ќе им дадеме пари,

we can direct them to work one way,

ќе можеме да ги насочиме

we can direct them to work another way.

да работата вака или онака.

This is why we give bonuses to bankers and pay in all kinds of ways.

Токму поради ова им даваме бонуси на банкарите и им плаќаме на секакви начини.

Имаме едно навистина поедноставено гледиште

And we really have this incredibly simplistic view

of why people work, and what the labor market looks like.

во поглед на тоа зошто луѓето работат и како изгледа пазарот на трудот.

At the same time, if you think about it,

Истовремено, ако размислите,

there's all kinds of strange behaviors in the world around us.

во светот околу нас има еден куп чудни однесувања.

Think about something like mountaineering and mountain climbing.

Помислете на планинарењето и алпинизмот.

Ако читате книги од луѓе кои се качуваат по планини, тешки планини,

If you read books of people who climb mountains, difficult mountains,

do you think that those books are full of moments of joy and happiness?

мислите дека ваквите книги се полни со моменти на радост и среќа?

No, they are full of misery.

Не, тие се исполнети со беда.

Всушност, се зборува само за смрзнатини, потешкотии во

In fact, it's all about frostbite and having difficulty walking,

and difficulty breathing --

одењето и дишењето --

cold, challenging circumstances.

во ладни, предизвикувачки услови.

And if people were just trying to be happy,

А ако луѓето едноставно барале среќа,

the moment they would get to the top,

тогаш моментот кога ќе дојдат до врвот,

they would say, "This was a terrible mistake.

тие би рекле, "Ова беше ужасна грешка.

I'll never do it again."

Никогаш нема да ја повторам."

(Смеа)

(Laughter)

"Instead, let me sit on a beach somewhere drinking mojitos."

Подобро ќе си седам на плажа некаде и ќе си пијам мохито."

But instead, people go down,

Но наместо тоа, луѓето се симнуваат,

and after they recover, they go up again.

и откако ќе се опорават, тие пак се искачуваат.

And if you think about mountain climbing as an example,

Ако размислите за планинарењето како еден пример,

it suggests all kinds of things.

тој ни кажува многу работи.

Ни кажува дека ни е битно да дојдеме до крајот, до врвот.

It suggests that we care about reaching the end, a peak.

Ни кажува дека ни е битна борбата, предизвикот.

It suggests that we care about the fight, about the challenge.

It suggests that there's all kinds of other things that motivate us

Ни кажува дека постојат други работи

кои нè мотивираат да работиме или да се однесуваме на различни начини.

to work or behave in all kinds of ways.

А јас лично, за ова почнав да размислувам

And for me personally, I started thinking about this

after a student came to visit me.

откако еден студент дојде кај мене.

Тоа беше еден мој поранешен студент, од пред неколку години.

This was one of my students from a few years earlier,

Еден ден повторно дојде во кампусот.

and he came one day back to campus.

И ми ја раскажа следнава приказна:

And he told me the following story:

He said that for more than two weeks,

Рече дека повеќе од две недели работел на една ПауерПоинт презентација.

he was working on a PowerPoint presentation.

He was working in a big bank,

Работеше во една голема банка.

and this was in preparation for a merger and acquisition.

Ова било како подготовка за спојувањето со некоја друга банка.

And he was working very hard on this presentation --

Тој вложил многу голем напор за оваа презентација --

graphs, tables, information.

графици, табели, информации.

He stayed late at night every day.

Секоја вечер останувал до касно.

And the day before it was due,

И еден ден пред крајниот рок,

he sent his PowerPoint presentation to his boss,

тој му ја испратил ПауерПоинт презентацијата на неговиот шеф,

а шефот му возвратил и рекол,

and his boss wrote him back and said,

"Nice presentation, but the merger is canceled."

"Фина презентација, но спојувањето е откажано."

And the guy was deeply depressed.

И дечкото бил длабоко разочаран.

Now at the moment when he was working,

Но, во моментот кога работел,

he was actually quite happy.

бил прилично среќен.

Every night he was enjoying his work,

Секоја ноќ уживал во својата работа,

he was staying late, he was perfecting this PowerPoint presentation.

останувал до касно, ја усовршувал неговата ПауерПоинт презентација.

But knowing that nobody would ever watch it made him quite depressed.

Но сознанието дека никој никогаш нема да ја види, прилично го разочарало.

So I started thinking about how do we experiment

И така почнав да размислувам како да експериментирам

with this idea of the fruits of our labor.

со оваа идеја за плодовите од нашиот труд.

And to start with, we created a little experiment

И за почеток, направивме еден мал експеримент

in which we gave people Legos,

во кој на луѓето им дадовме Лего коцки, и ги замоливме да ги склопуваат.

and we asked them to build with Legos.

And for some people, we gave them Legos and we said,

На некои луѓе, им ги дадовме Лего коцките, и рековме,

"Hey, would you like to build this Bionicle for three dollars?

"Еј, би сакала ли да го склопиш овој Бионикл за три долари?

We'll pay you three dollars for it."

Ќе ти платиме три долари за него."

And people said yes, and they built with these Legos.

Луѓето велеа да, и ги склопуваа Лего коцките.

And when they finished, we took it, we put it under the table,

А кога ќе завршеа, ги земавме, ги стававме под масата,

and we said, "Would you like to build another one,

и им велевме, "Сакаш ли да склопиш уште еден, овој пат за 2.70 долари?

this time for $2.70?"

If they said yes, we gave them another one,

Ако речеа да, им дававме уште еден.

and when they finished, we asked them,

А кога ќе завршеа, ги прашувавме,

"Сакаш ли да склопиш уште еден?" за 2.40, 2.10 долари, и така натаму,

"Do you want to build another one?" for $2.40, $2.10, and so on,

until at some point people said,

сè до моментот кога ќе речеа, "Повеќе не. Не вреди веќе."

"No more. It's not worth it for me."

Ова беше групата "со смисла."

This was what we called the meaningful condition.

People built one Bionicle after another.

Луѓето склопуваат еден Бионикл по друг.

After they finished every one of them,

Откако ќе ги завршеа, ги стававме под масата.

we put them under the table.

И им кажавме дека на крајот од експериментот,

And we told them that at the end of the experiment,

we will take all these Bionicles, we will disassemble them,

ќе ги земеме сите Бионикли, ќе ги разглобиме,

we will put them back in the boxes,

ќе ги вратиме назад во кутиите, и ќе ги користиме за следниот учесник.

and we will use it for the next participant.

There was another condition.

Имаше и друга група.

This other condition was inspired by David, my student.

За правилата во оваа група, бев инспириран од Дејвид, мојот студент.

And this other condition we called the Sisyphic condition.

Другата група беше "Сизифофската."

And if you remember the story about Sisyphus,

И ако се сеќавате на приказната за Сизиф,

Sisyphus was punished by the gods to push the same rock up a hill,

тој бил казнет од боговите, така што истата карпа морал да ја турка нагоре по еден рид,

and when he almost got to the end,

и кога речиси ќе дојдел до врвот,

the rock would roll over, and he would have to start again.

карпата се стркалувала надоле, и морал да започне одново.

And you can think about this as the essence of doing futile work.

Ова ви е метафората за залудно вложен труд.

You can imagine that if he pushed the rock on different hills,

Ако ја туркал карпата по различни ридови,

at least he would have some sense of progress.

барем ќе имал одредено чувство на напредок.

Also, if you look at prison movies,

Исто така, ако гледате затворски филмови,

ќе видите дека стражарите ги мачат затворениците на тој начин

sometimes the way that the guards torture the prisoners

is to get them to dig a hole, and when the prisoner is finished,

што ги тераат да копаат дупка,

а кога затвореникот ќе заврши, од него бараат да ја затрупа дупката и повторно да ја ископа.

they ask him to fill the hole back up and then dig again.

There's something about this cyclical version

Ваквиот цикличен процес во кој

of doing something over and over and over

правите нешто одново и одново и одново

that seems to be particularly demotivating.

се чини дека е особено демотивирачки.

So in the second condition of this experiment,

Значи во втората група од експериментот, токму тоа го направивме.

that's exactly what we did.

Ги прашавме луѓето, "Би сакал ли да склопиш еден Бионикл за три долари?"

We asked people,

"Would you like to build one Bionicle for three dollars?"

And if they said yes, they built it.

Ако речеа да, го склопуваа.

Потоа ги прашавме, "Сакаш ли да склопиш уште еден за 2.70 долари?"

Then we asked them, "Do you want to build another one for $2.70?"

And if they said yes, we gave them a new one,

Ако речеа да, им дававме уште еден,

and as they were building it,

и додека го склопуваат,

we took apart the one that they just finished.

ние го расклопуваме оној што веќе го завршиле.

Кога ќе го завршеа тој,

And when they finished that,

we said, "Would you like to build another one,

им велевме, "Сакаш ли да склопиш уште еден, овој пат за 2.40 долари?"

this time for 30 cents less?"

And if they said yes,

Ако речеа да, им го дававме оној растурениот кој веќе го имаа склопено.

we gave them the one that they built and we broke.

Значи ова беше бескраен круг

So this was an endless cycle of them building,

во којшто тие склопуваа, а ние уништувавме пред нивни очи.

and us destroying in front of their eyes.

Now what happens when you compare these two conditions?

Е сега, што ќе заклучиме ако ги споредиме овие две групи?

The first thing that happened was that people built many more Bionicles --

Најпрвин ќе заклучиме

дека луѓето направија многу повеќе Бионикли -- склопија 11 наспроти седум --

eleven in the meaningful condition,

во групата "со смисла" отколку во "сизифофската."

versus seven in the Sisyphus condition.

And by the way, we should point out that this was not big meaning.

И патем, треба да истакнеме дека смислата и не беше толку голема.

Луѓето не лечеа рак, ниту пак градеа мостови.

People were not curing cancer or building bridges.

People were building Bionicles for a few cents.

Туку склопуваа Бионикли за неколку центи.

And not only that, everybody knew

И не само тоа, сите знаеја дека Биониклите ќе бидат растурени веднаш после тоа.

that the Bionicles would be destroyed quite soon.

So there was not a real opportunity for big meaning.

Значи немаше вистинска прилика за голема смисла.

But even the small meaning made a difference.

Но, дури и малата смисла направи разлика.

Now we had another version of this experiment.

Имавме и уште една верзија на овој експеримент.

In this other version of the experiment,

Во другава верзија од експериментот,

we didn't put people in this situation,

луѓето не ги стававме во вистинска ситуација,

we just described to them the situation,

туку само им ја опишувавме ситуацијата, исто како што ви ја опишувам и на вас,

much as I am describing to you now,

and we asked them to predict what the result would be.

и ги замоливме да го предвидат крајниот резултат.

Што се случи?

What happened?

People predicted the right direction but not the right magnitude.

Луѓето ја предвидоа вистинската насока, но не и вистинската големина

People who were just given the description of the experiment

Луѓето на кои ситуацијата им беше само опишана

said that in the meaningful condition,

рекоа дека во групата "со смисла," ќе биде склопен веројатно еден Бионикл повеќе.

people would probably build one more Bionicle.

So people understand that meaning is important,

Значи луѓето ја разбираат важноста на смислата,

но едноставно не разбираат колку е голема оваа важност,

they just don't understand the magnitude of the importance,

the extent to which it's important.

не го сфаќаат степенот на важноста.

Разгледавме и едни други податоци.

There was one other piece of data we looked at.

Ако размислите, има некои луѓе кои сакаат Лего коцки и некои кои не сакаат.

If you think about it, there are some people who love Legos,

and some people who don't.

And you would speculate that the people who love Legos

И би претпоставиле дека луѓето кои сакаат Лего коцки би склопиле

повеќе коцки, дури и за помалку пари, бидејќи после сè,

would build more Legos, even for less money,

because after all, they get more internal joy from it.

склопувањето им причинува поголемо задоволство.

And the people who love Legos less would build less Legos

А луѓето кои помалку сакаат Лего коцки ќе склопат помалку коцки

because the enjoyment that they derive from it is lower.

бидејќи склопувањето им причинува помало задоволство.

And that's actually what we found in the meaningful condition.

И токму ова го увидовме во групата "со смисла."

There was a very nice correlation between the love of Legos

Имаше многу фина корелација помеѓу љубовта кон Лего коцките

and the amount of Legos people built.

и бројот на склопени Лего коцки.

Што се случи во сизифофската група?

What happened in the Sisyphic condition?

In that condition, the correlation was zero --

Во таа група корелацијата беше нула.

there was no relationship between the love of Legos,

Немаше поврзаност помеѓу љубовта кон Лего коцките и бројот на склопени коцки,

and how much people built,

which suggests to me that with this manipulation

што ни сугерира дека со оваа манипулација т.е.

of breaking things in front of people's eyes,

растурајќи ги коцките пред очите на луѓето,

ние всушност им го убивме задоволството кое би го добиле од оваа активност.

we basically crushed any joy that they could get out of this activity.

We basically eliminated it.

Целосно го елиминиравме.

Soon after I finished running this experiment,

Веднаш по завршувањето на овој експеримент,

I went to talk to a big software company in Seattle.

отидов да одржам предавање во една голема софтверска компанија од Сиетл.

I can't tell you who they were, but they were a big company in Seattle.

Не можам да ви кажам која, но тоа е една голема компанија од Сиетл.

Ова беше една група во рамките на софтверската компанија која беше ставена во друга зграда.

This was a group within the software company

that was put in a different building,

and they asked them to innovate,

Од нив било побарано да иновираат и да го создадат следниот голем продукт за оваа компанија.

and create the next big product for this company.

And the week before I showed up,

И неделата пред да се појавам,

the CEO of this big software company went to that group, 200 engineers,

извршниот директор на компанијата отишол кај оваа група, 200 инженери,

and canceled the project.

и го откажал проектот.

And I stood there in front of 200

Тоа беше најдепресивната група пред која некогаш сум одржал говор.

of the most depressed people I've ever talked to.

Им опишав неколку од овие Лего експерименти,

And I described to them some of these Lego experiments,

and they said they felt like they had just been through that experiment.

а тие рекоа дека се чувствуваат исто како да поминале низ експериментот.

И ги прашав, реков,

And I asked them, I said,

"How many of you now show up to work later than you used to?"

"Колкумина од вас сега подоцна доаѓаат на работа за разлика од претходно?

And everybody raised their hand.

И сите ги кренаа рацете.

I said, "How many of you now go home earlier than you used to?"

Реков, "Колкумина од вас сега порано си одите дома за разлика од претходно?"

И сите ги кренаа рацете.

Everybody raised their hand.

Ги прашав, "Колкумина од вас сега допишуваат не толку чесни работи во извештаите за трошоци?"

I asked them, "How many of you now add

not-so-kosher things to your expense reports?"

And they didn't raise their hands,

Не ги кренаа рацете,

but they took me out to dinner

но ме однесоа на вечера и ми покажаа што можат да направат со извештаите за трошоци.

and showed me what they could do with expense reports.

И потоа ги прашав, реков,

And then I asked them, I said,

"Што можеше да направи директорот за да не бидете толку разочарани?"

"What could the CEO have done to make you not as depressed?"

And they came up with all kinds of ideas.

И им текнаа секакви идеи.

They said the CEO could have asked them to present to the whole company

Рекоа дека директорот можел да побара да го презентираат пред целата компанија

about their journey over the last two years

нивното патување во изминативе две години и чекорите кои ги презеле.

and what they decided to do.

He could have asked them to think about which aspect of their technology

Можел да побара да размислат кој аспект од нивната технологија

би се вклопил со другите делови од организацијата.

could fit with other parts of the organization.

He could have asked them to build some next-generation prototypes,

Можел да побара да направат прототипови, некои прототипови од следната-генерација,

and see how they would work.

за да види како би функционирале.

But the thing is that any one of those would require some effort and motivation.

Но работата е што сето тоа

би барало одреден напор и мотивација.

And I think the CEO basically did not understand the importance of meaning.

И мислам дека директорот во основа не ја сфатил важноста на смислата.

Ако директорот, исто како и нашите учесници,

If the CEO, just like our participants,

thought the essence of meaning is unimportant,

мисли дека суштината на смислата е неважна,

then he [wouldn't] care.

тогаш нема да му е гајле.

And he would say, "At the moment I directed you in this way,

И ќе им рече, "Сè додека ви кажувам што да правите

and now that I'm directing you in this way,

и како да се однесувате, сè ќе биде

everything will be okay."

како што треба."

But if you understood how important meaning is,

Но ако сте сфатиле колку е важна смислата,

then you would figure out that it's actually important

тогаш ќе ви текне дека е важно да потрошите

to spend some time, energy and effort

одредено време, енергија и напор

како би ги натерале луѓето да се грижат за она што го работат.

in getting people to care more about what they're doing.

Следниот експеримент беше малку поразличен.

The next experiment was slightly different.

We took a sheet of paper with random letters,

Зедовме лист хартија на кој имаше случајни букви,

и од луѓето побаравме да ги најдат буквите кои стојат една до друга, и кои воедно се идентични.

and we asked people to find pairs of letters

that were identical next to each other.

That was the task.

Тоа беше задачата.

People did the first sheet,

Откако ќе го завршеа првиот лист

then we asked if they wanted to do another for a little less money,

ги прашувавме дали би сакале да работат на следниот лист за нешто помалку пари,

па следниот лист за уште помалку пари, и така натаму.

the next sheet for a little bit less, and so on and so forth.

Имавме три групи.

And we had three conditions.

In the first condition, people wrote their name on the sheet,

Во првата група, луѓето го пишуваа своето име на листот,

found all the pairs of letters,

ги наоѓаа сите парови на букви, и листот го предаваа на експериментаторот.

gave it to the experimenter,

the experimenter would look at it,

Експериментаторот го погледнуваше, го проверуваше од горе до доле,

scan it from top to bottom,

say "Uh huh," and put it on the pile next to them.

велеше "аха" и го ставаше во купот со другите.

In the second condition, people did not write their name on it.

Во втората група, луѓето не го пишуваа своето име на листот.

The experimenter looked at it,

Експериментаторот го погледнуваше,

took the sheet of paper, did not look at it, did not scan it,

го земаше листот хартија, воопшто не го разгледуваше,

and simply put it on the pile of pages.

и едноставно го ставаше во купот со другите.

So you take a piece, you just put it on the side.

Значи едноставно го земате и го ставате на страна.

In the third condition,

А во третата група,

the experimenter got the sheet of paper,

експериментаторот го земаше листот хартија и го ставаше директно во шредерот.

and put it directly into a shredder.

(Laughter)

Што се случи во овие три групи?

What happened in those three conditions?

In this plot I'm showing you at what pay rate people stopped.

На овој график се гледа на која платежна стапка луѓето запираа.

So low numbers mean that people worked harder.

Значи ниските броеви значат дека луѓето се труделе повеќе. Работеле многу подолго.

They worked for much longer.

In the acknowledged condition,

Во групата во која им обрнавме внимание, луѓето работеа сè до 15 центи.

people worked all the way down to 15 cents.

At 15 cents per page,

На 15 центи по страна, повеќе не сакаа да вложуваат напор.

they basically stopped these efforts.

In the shredder condition, it was twice as much -- 30 cents per sheet.

Во групата со шредерот, двапати поголема цена -- прекинаа на 30 центи по страна.

And this is basically the result we had before.

Ова во основа е истиот резултат како и претходно.

You shred people's efforts, output --

Ако им го сомелете напорот, резултатот,

you get them not to be as happy with what they're doing.

тогаш им го намалувате задоволството од она што го прават.

But I should point out, by the way,

Но треба да посочам, патем,

дека во групата со шредерот, луѓето можеле и да мамат.

that in the shredder condition, people could have cheated.

They could have done not so good work,

Можеле да не завршат толку добра работа,

because they realized people were just shredding it.

бидејќи сфатиле дека и онака листот ќе им биде сомелен во шредерот.

So maybe the first sheet you'd do good work,

Можеби на првиот лист ќе се потрудите,

but then you see nobody is really testing it,

но ќе видите дека никој не го проверува,

so you would do more and more and more.

па затоа ќе ги поминувате листовите туку така.

So in fact, in the shredder condition,

Всушност, во групата со шредерот,

people could have submitted more work and gotten more money,

луѓето можеле да предадат повеќе листови и да добијат повеќе пари,

а да вложат помалку напор.

and put less effort into it.

But what about the ignored condition?

Но што е со игнорираната група?

Would the ignored condition be more like the acknowledged

Дали би наликувала на онаа на која ѝ е посветено внимание или на онаа со шредерот,

or more like the shredder, or somewhere in the middle?

или пак е некаде во средина?

It turns out it was almost like the shredder.

Излезе дека е речиси како онаа со шредерот.

Now there's good news and bad news here.

Е сега, овде имаме и добри, но и лоши вести.

The bad news is that ignoring the performance of people

Лошите вести се дека игнорирањето на трудот на луѓето

е речиси лошо колку и мелењето на нивниот труд пред нивни очи.

is almost as bad as shredding their effort in front of their eyes.

Ignoring gets you a whole way out there.

Игнорирањето доведува до големо намалување на трудот.

The good news is that by simply looking at something that somebody has done,

Добрите вести се дека доколку едноставно погледнете кон нешто што некој направил,

scanning it and saying "Uh huh,"

ако го разледате и речете "аха,"

that seems to be quite sufficient

тоа се чини дека е доволно

to dramatically improve people's motivations.

за да доведе до драматично зголемување на мотивацијата.

So the good news is that adding motivation

Значи добрата вест е дека додавањето на мотивација се чини дека не е толку тешко.

doesn't seem to be so difficult.

The bad news is that eliminating motivations

Лошата вест е дека елиминирањето на мотивацијата

seems to be incredibly easy,

се чини дека е неверојатно лесно,

and if we don't think about it carefully, we might overdo it.

и ако не размислиме внимателно за ова, можеме да претераме.

So this is all in terms of negative motivation,

Значи сето ова беше низ призма на негативната мотивација

or eliminating negative motivation.

или елиминирање на негативната мотивација.

Следниот дел што ќе ви го покажам е нешто за позитивната мотивација.

The next part I want to show you is something about positive motivation.

So there is a store in the U.S. called IKEA.

Во САД постои продавница која се вика ИКЕА.

And IKEA is a store with kind of okay furniture

ИКЕА ви е продавница со добар мебел за кој е потребно долго време за да го склопите.

that takes a long time to assemble.

(Laughter)

(Смеа)

I don't know about you,

Не знам за вас, но секогаш кога склопувам некое парче од нив,

but every time I assemble one of those,

it takes me much longer, it's much more effortful,

ми треба подолго време, многу повеќе труд, и ми создава големи забуни.

it's much more confusing, I put things in the wrong way --

Погрешно ги склопувам работите.

I can't say I enjoy those pieces.

Не можам да кажам дека уживам.

Не можам да кажам дека уживам во процесот.

I can't say I enjoy the process.

But when I finish it,

Но кога ќе завршам, и ќе погледнам, ИКЕА мебелот повеќе ми се допаѓа

I seem to like those IKEA pieces of furniture

more than I like other ones.

отколку другите мебели.

(Laughter)

And there's an old story about cake mixes.

Има една стара приказна за тортите во прав.

So when they started cake mixes in the '40s,

Кога почнаа со тортите во прав во 40-тите,

тоа било прав кој го ставале во кутија, а потоа

they would take this powder and they would put it in a box,

and they would ask housewives to basically pour it in,

од домаќинките барале само да го истурат, да стават малку вода во него,

stir some water in it,

да го измешаат, да го стават во рерна, и си имате торта.

mix it, put it in the oven, and -- voila -- you had cake.

But it turns out they were very unpopular.

Но се покажале како многу непопуларни.

People did not want them,

Луѓето не ги сакале.

and they thought about all kinds of reasons for that.

На секаков начин се обидувале да ја објаснат непопуларноста.

Можеби вкусот не е добар.

Maybe the taste was not good?

No, the taste was great.

Не, вкусот е одличен.

What they figured out was that there was not enough effort involved.

На крај сфатиле дека тоа е така бидејќи не вложувате доволно труд.

It was so easy that nobody could serve cake to their guests

Било толку лесно што не можеле да им сервираат торта на гостите

and say, "Here is my cake."

и да речат, "Еве ја мојата торта."

No, it was somebody else's cake, as if you bought it in the store.

Не, не, не, тоа е нечија туѓа торта.

Исто како да сте ја купиле од продавница.

It didn't really feel like your own.

Немате чувство дека е ваша.

So what did they do?

И што направиле?

They took the eggs and the milk out of the powder.

Ги извадиле јајцата и млекото од правот.

(Laughter)

(Смеа)

Now you had to break the eggs and add them,

Е сега ќе мораш да ги скршиш јајцата и да ги додадеш.

you had to measure the milk and add it, mixing it.

Мораш да го измериш млекото, да го додадеш, да го измешаш.

Е сега тортата е твоја. Сега сè е во ред.

Now it was your cake. Now everything was fine.

(Laughter)

(Аплауз)

(Applause)

Now, I think a little bit like the IKEA effect,

Ова ви е како ИКЕА ефектот, терајќи ги

by getting people to work harder,

луѓето да вложат поголем напор,

they actually got them to love what they're doing

тие всушност ги натерале повеќе да го сакаат она што го работат.

to a higher degree.

И како да експериментираме со ова прашање?

So how do we look at this question experimentally?

Од луѓето побаравме да направат оригами.

We asked people to build some origami.

We gave them instructions on how to create origami,

Им дадовме инструкции како да го направат оригамито,

and we gave them a sheet of paper.

и им дадовме лист хартија.

And these were all novices,

Сите беа новајлии, и направија нешто што навистина беше грдо --

and they built something that was really quite ugly --

nothing like a frog or a crane.

ни оддалеку не личеше на жаба или жерав.

Но потоа им кажавме, рековме, "Видете, ова оригами ни припаѓа нам.

But then we told them, "Look, this origami really belongs to us.

You worked for us, but I'll tell you what, we'll sell it to you.

Ти работеше за нас, но знаеш што, ќе ти го продадеме.

How much do you want to pay for it?"

Колку би сакал да платиш за него?"

And we measured how much they were willing to pay for it.

И меревме колку се спремни да платат за оригамито.

And we had two types of people:

Имавме два вида на луѓе.

We had the people who built it,

Имавме луѓе кои го направиле,

and the people who did not build it,

и луѓе кои не учествувале во изработката, туку само набљудувале од страна.

and just looked at it as external observers.

And what we found was that the builders thought

И увидовме дека изработувачите мислат

that these were beautiful pieces of origami --

дека ова се прекрасни парчиња оригами,

(Laughter)

и се спремни да платат за нив петпати повеќе

and they were willing to pay five times more for them

than the people who just evaluated them externally.

отколку луѓето кои само ги оценувале од страна.

Now you could say -- if you were a builder,

Е сега, како изработувач, што мислите дека

do you think [you'd say], "Oh, I love this origami,

би си рекле, "Ох, го сакам ова оригами, но знам дека никој друг нема да го сака?"

but I know that nobody else would love it?"

Or "I love this origami, and everybody else will love it as well?"

Или можеби, "Го сакам ова оригами, и сите други ќе го сакаат?"

Which one of those two is correct?

Кое од овие две е точно?

Turns out the builders not only loved the origami more,

Излегува дека изработувачите не само што повеќе го сакаат оригамито,

they thought that everybody would see the world in their view.

туку и мислеа дека сите други ќе го гледаат светот преку нивните очи.

Мислеа дека и другите луѓе ќе ги сакаат оригамите.

They thought everybody else would love it more as well.

Во другата верзија го пробавме ИКЕА ефектот.

In the next version, we tried to do the IKEA effect.

We tried to make it more difficult.

Пробавме да го направиме потешко.

На некои луѓе им ја дадовме истата задача.

So for some people, we gave the same task.

For some people, we made it harder by hiding the instructions.

На некои луѓе им отежнавме така што ги сокривме инструкциите.

На врвот од листот, имаше мали дијаграми како да го склопите оригамито.

At the top of the sheet, we had little diagrams

of how you fold origami.

Кај некои луѓе го отстранивме тоа.

For some people, we just eliminated that.

Е ова беше потешко. Што се случи?

So now this was tougher.

What happened?

Реално гледано, оригамито сега беше погрдо, беше потешко.

Well in an objective way,

the origami now was uglier, it was more difficult.

Кај лесното оригами ја увидовме

Now when we looked at the easy origami, we saw the same thing --

истата работа: Изработувачите повеќе го сакаат, оценувачите помалку.

builders loved it more, evaluators loved it less.

When you looked at the hard instructions,

Кај тешките инструкции увидовме дека

the effect was larger.

ефектот е поголем.

Why?

Зошто? Бидејќи изработувачите сега го сакаат дури и повеќе.

Because now the builders loved it even more.

(Laughter)

They put all this extra effort into it.

Вложиле додатен напор за да го направат.

А оценувачите? Тие го сакаат дури и помалку.

And evaluators?

They loved it even less.

Because in reality, it was even uglier than the first version.

Бидејќи во реалноста оригамито беше погрдо за разлика од првото.

(Laughter)

Секако, ова ви наговестува за тоа како ги оценуваме работите.

Of course, this tells you something about how we evaluate things.

Now think about kids.

Сега размислете за децата.

Замислете да ве прашав, "За колку би си ги продале децата?"

Imagine I asked you, "How much would you sell your kids for?"

Your memories and associations and so on.

Вашите сеќавања и асоцијации и така натаму.

Most people would say for a lot, a lot of money.

Повеќето луѓе ќе речат за многу, многу пари --

(Laughter)

On good days.

ако им се погоди денот.

(Laughter)

(Смеа)

But imagine this was slightly different.

Но замислете нешто малку поразлично.

Imagine if you did not have your kids.

Замислете дека не сте со вашите деца,

и еден ден сте отишле во паркот и сретнувате некои деца,

And one day you went to the park and you met some kids.

They were just like your kids,

а тие се исти како вашите.

and you played with them for a few hours,

И си играте со нив неколку часа.

И само што не сте си заминале, родителите велат,

and when you were about to leave, the parents said, "Hey, by the way,

"Еј, патем, пред да си заминеш, ако си заинтересиран, на продажба се."

just before you leave, if you're interested, they're for sale."

(Laughter)

(Смеа)

How much would you pay for them now?

Колку би платиле за нив?

Most people say not that much.

Повеќето луѓе не даваат многу.

А ова е така бидејќи нашите деца ни значат многу,

And this is because our kids are so valuable,

not just because of who they are,

не само поради тоа кои сè,

but because of us,

туку поради нас, бидејќи се ептен поврзани со нас

because they are so connected to us,

and because of the time and connection.

и поради времето и поврзаноста.

И патем, ако мислите дека ИКЕА инструкциите не се добри,

By the way, if you think IKEA instructions are not good,

what about the instructions that come with kids, those are really tough.

помислете само на инструкциите кои одат со децата.

Е тие се навистина тешки.

(Laughter)

(Смеа)

By the way, these are my kids, which, of course, are wonderful and so on.

Патем, ова се моите деца, кои, се разбира, се прекрасни и така натаму.

Which comes to tell you one more thing,

Тоа ви кажува уште една работа, а тоа

which is, much like our builders,

е дека, исто како и изработувачите,

when they look at the creature of their creation,

кои кога ќе погледнат во чедото на својата креација,

и ние не забележуваме дека луѓето не ги гледаат работите како нас.

we don't see that other people don't see things our way.

За крај дозволете ми уште еден коментар.

Let me say one last comment.

Ако размислувате за Адам Смит наспроти Карл Маркс,

If you think about Adam Smith versus Karl Marx,

Adam Smith had a very important notion of efficiency.

Адам Смит придонел со многу важен поим, оној за ефикасноста.

He gave an example of a pin factory.

Тој дал пример со фабрика за игли.

He said pins have 12 different steps,

Рекол иглите имаат 12 различни етапи,

and if one person does all 12 steps, production is very low.

и ако една личност работи на сите 12 етапи, производството е многу ниско.

But if you get one person to do step one,

Но ако ставите една личност на првата етапа,

and one person to do step two and step three and so on,

друга личност на втората етапа, па на третата и така натаму,

production can increase tremendously.

ќе имате огромно зголемување на производството.

And indeed, this is a great example,

И навистина, ова е одличен пример и причина за настанокот на Индустриската Револуција и ефикасност.

and the reason for the Industrial Revolution and efficiency.

Карл Маркс, од друга страна пак,

Karl Marx, on the other hand,

said that the alienation of labor is incredibly important

рекол дека оттуѓувањето на трудот е неверојатно важно

in how people think about the connection to what they are doing.

во поглед на тоа како луѓето се поврзуваат со она што го работат.

And if you do all 12 steps, you care about the pin.

И ако работите на сите 12 етапи, иглата ќе ви значи.

But if you do one step every time, maybe you don't care as much.

Но ако работите само на една етапа, можеби и нема да ви е гајле толку.

И мислам дека во Индустриската Револуција,

I think that in the Industrial Revolution,

Адам Смит бил повеќе во право отколку Карл Маркс,

Adam Smith was more correct than Karl Marx.

But the reality is that we've switched,

но реалноста е дека нештата се променија

и сега сме во економијата на знаење.

and now we're in the knowledge economy.

You can ask yourself, what happens in a knowledge economy?

И размислете, што се случува во економијата базирана на знаење?

Is efficiency still more important than meaning?

Сè уште ефикасноста е поважна од смислата?

I think the answer is no.

Мислам дека одговорот е не.

I think that as we move to situations

Мислам дека во ситуациите

in which people have to decide on their own

во кои луѓето сами одлучуваат

about how much effort, attention, caring, how connected they feel to it,

колку да вложат напор, внимание, грижа, колку да се поврзат со продуктот,

дали мислат на трудот на пат кон работата, под туш и така натаму,

are they thinking about labor on the way to work,

and in the shower and so on,

all of a sudden Marx has more things to say to us.

наеднаш Маркс станува порелевантен за нас.

So when we think about labor,

Кога размислуваме за работата, вообичаено ги изедначуваме мотивацијата и парите,

we usually think about motivation and payment as the same thing,

but the reality is that we should probably add all kinds of things to it --

но реално гледано, веројатно треба да додадеме уште некои работи --

meaning, creation, challenges, ownership, identity, pride, etc.

смисла, креација, предизвици, сопственост, идентитет, гордост, итн.

The good news is that if we added all of those components

И добрите вести се дека ако ги додадеме овие компоненти и размислиме за тоа,

and thought about them --

како да си создадеме сопствена смисла, гордост, мотивација,

how do we create our own meaning, pride, motivation,

and how do we do it in our workplace,

како ние и нашите вработени да го постигнеме ова во работната средина,

and for the employees --

I think we could get people to be both more productive and happier.

мислам дека луѓето ќе бидат и попродуктивни, но и посреќни.

Thank you very much.

Ви благодарам многу.

(Applause)

(Аплауз)