What makes us feel good about our work? | Dan Ariely

Dan Ariely: Dan Ariely: Yaptığımız işte bize kendimizi iyi hissettiren nedir?

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Gokhan Topalhan Gözden geçirme: Enise Zabitci

I want to talk a little bit today about labor and work.

Bugün biraz iş gücü ve çalışma

hakkında konuşmak istiyorum.

When we think about how people work,

İnsanların nasıl çalıştığını düşündüğümüzde,

the naive intuition we have

sahip olduğumuz saf sezgi

is that people are like rats in a maze --

insanların bir labirent içinde fareler gibi olduğu ve

that all people care about is money,

tüm ilgilendiklerinin para olduğudur.

and the moment we give them money,

Ve biz insanlara para verdiğimiz an,

we can direct them to work one way,

onları o şekilde veya

we can direct them to work another way.

bu şekilde çalışmaya yönlendirebiliriz.

This is why we give bonuses to bankers and pay in all kinds of ways.

Bu yüzden bankacılara ikramiye verip değişik yollarla ödeme yaparız.

Ve biz gerçekten insanların çalışma sebebi ve iş gücü piyasasının neye benzediği hakkında

And we really have this incredibly simplistic view

of why people work, and what the labor market looks like.

bu inanılmaz basit görüşe sahibiz.

At the same time, if you think about it,

Aynı zamanda, eğer bunun hakkında düşünürsek,

there's all kinds of strange behaviors in the world around us.

etrafımızda her türlü garip davranışın olduğunu görüyoruz.

Think about something like mountaineering and mountain climbing.

Dağ tırmanışı ve dağcılık gibi şeyleri düşünün.

Eğer dağ tırmanışı yapan, zorlu dağlara tırmanan insanların kitaplarını okuyorsanız,

If you read books of people who climb mountains, difficult mountains,

do you think that those books are full of moments of joy and happiness?

bu kitapların sevinç ve mutluluk anlarıyla dolu olduğunu mu düşünüyorsunuz?

No, they are full of misery.

Hayır, onlar sefalet doludur.

Aslında, bunların hepsi donmalar ve zorlu yürüyüşler hakkındadır

In fact, it's all about frostbite and having difficulty walking,

and difficulty breathing --

ve nefes zorluğu --

cold, challenging circumstances.

soğuk, zor şartlar.

And if people were just trying to be happy,

Ve eğer insanlar sadece mutlu olmaya çalışıyor olsaydı,

the moment they would get to the top,

zirveye ulaştıkları anda,

they would say, "This was a terrible mistake.

"Bu korkunç bir hataydı,

I'll never do it again."

bir daha asla tekrarlamayacağım.” derlerdi.

(kahkahalar)

(Laughter)

"Instead, let me sit on a beach somewhere drinking mojitos."

"Bunun yerine, ben gideyim deniz kenarı bir yerde mojito içeyim.”

But instead, people go down,

Ama böyle söylemek yerine, insanlar aşağı iner

and after they recover, they go up again.

ve toparlandıktan sonra, tekrar yukarı çıkarlar.

And if you think about mountain climbing as an example,

Ve eğer dağ tırmanışını bir örnek olarak düşünürsek,

it suggests all kinds of things.

bu örnek bize birçok şey ileri sürer.

Bu bizim amaca, bir tepeye ulaşmayı önemsediğimizi ileri sürer.

It suggests that we care about reaching the end, a peak.

Bu bizim mücadeleyi, meydan okumayı önemsediğimizi ileri sürer.

It suggests that we care about the fight, about the challenge.

It suggests that there's all kinds of other things that motivate us

Bizi çalışmaya ya da belli şekillerde davranmaya isteklendiren

birçok farklı şeyin olduğunu ileri sürer.

to work or behave in all kinds of ways.

Benim şahsen bu konuda düşünmeye başlamam

And for me personally, I started thinking about this

after a student came to visit me.

bir öğrencinin ziyaretime gelmesinden sonra oldu.

Bu öğrenci daha önceki yıllarda öğrencim olan biriydi.

This was one of my students from a few years earlier,

Bir gün kampüse geri geldi

and he came one day back to campus.

ve bana şu hikayeyi anlattı:

And he told me the following story:

He said that for more than two weeks,

İki haftadan fazla bir süredir bir PowerPoint sunumu üzerinde çalışıyormuş.

he was working on a PowerPoint presentation.

He was working in a big bank,

Büyük bir bankada çalışıyormuş.

and this was in preparation for a merger and acquisition.

Bu bir birleşme ve devralma için hazırlıkmış.

And he was working very hard on this presentation --

Bu sunum üzerinde oldukça yoğun çalışıyormuş--

graphs, tables, information.

grafikler, tablolar, bilgiler.

He stayed late at night every day.

Her gece geç saatlere kadar işte kalmış.

And the day before it was due,

Ve bitirilmesi gerekenden bir gün önce,

he sent his PowerPoint presentation to his boss,

PowerPoint sunumunu patronuna göndermiş

ve patronu ona bir cevap yazarak şöyle demiş:

and his boss wrote him back and said,

"Nice presentation, but the merger is canceled."

"Güzel sunum, ama birleşme iptal edildi."

And the guy was deeply depressed.

Adam derin bir depresyona girmiş.

Now at the moment when he was working,

Çalıştığı zamanlarda

he was actually quite happy.

aslında oldukça mutluymuş.

Every night he was enjoying his work,

Her gece yaptığı o işten zevk alıyormuş,

he was staying late, he was perfecting this PowerPoint presentation.

geç saatlere kadar çalışıp, bu PowerPoint sunumunu mükemmel hale getirmiş.

But knowing that nobody would ever watch it made him quite depressed.

Ama kimsenin izlemeyeceğini bilmek onu oldukça depresyona sokmuş.

So I started thinking about how do we experiment

Bu yüzden bu 'çalışmalarımızın meyveleri' fikriyle

with this idea of the fruits of our labor.

biz nasıl deneyler yapabiliriz diye düşünmeye başladım.

And to start with, we created a little experiment

Ve başlangıç olarak, küçük bir deney hazırladık.

in which we gave people Legos,

İnsanlara legolar verdik ve onlardan bu legolarla bir şey yapmalarını istedik.

and we asked them to build with Legos.

And for some people, we gave them Legos and we said,

Ve bazı insanlara da legolar verdik ve dedik ki,

"Hey, would you like to build this Bionicle for three dollars?

"3 dolara bu Bionicle’ı yapmak ister misin?

We'll pay you three dollars for it."

Bunun için sana 3 dolar ödeyeceğiz."

And people said yes, and they built with these Legos.

İnsanlar kabul etti ve verdiğimiz legoları yaptılar.

And when they finished, we took it, we put it under the table,

Bitirdiklerinde Bionicle’ı aldık masanın altına koyduk

and we said, "Would you like to build another one,

ve dedik ki, “Bir tane daha yapmak ister misin, bu sefer 2,70 dolar karşılığında?"

this time for $2.70?"

If they said yes, we gave them another one,

Eğer evet derlerse, onlara başka bir tane daha verdik.

and when they finished, we asked them,

Ve bitirdiklerinde, onlara

"Başka bir tane daha kurmak ister misin?" 2,40 dolar, 2,10 dolar karşılığında,

"Do you want to build another one?" for $2.40, $2.10, and so on,

until at some point people said,

“Hayır, o kadara değmez.” diyene kadar, ödenecek miktarı azaltarak sorduk.

"No more. It's not worth it for me."

İşte buna anlamlı şartlandırma diyoruz.

This was what we called the meaningful condition.

People built one Bionicle after another.

İnsanlar art arda Bionicle inşa ettiler.

After they finished every one of them,

Her birini bitirdiklerinde, onları masanın altına koyduk.

we put them under the table.

Ve deneyin sonunda onlara dedik ki,

And we told them that at the end of the experiment,

we will take all these Bionicles, we will disassemble them,

bu Bionicle'ları alacağız ve tekrar parçalara ayıracağız,

we will put them back in the boxes,

onları kutulara koyup bir sonraki katılımcı için kullanacağız.

and we will use it for the next participant.

There was another condition.

Başka bir şartlandırma şekli daha var.

This other condition was inspired by David, my student.

Bu diğer şartlandırmada öğrencim David’den esinlenildi.

And this other condition we called the Sisyphic condition.

Ve buna Sisifos şartlandırması diyoruz.

And if you remember the story about Sisyphus,

Eğer Sisifos hakkındaki hikayeyi hatırlarsanız,

Sisyphus was punished by the gods to push the same rock up a hill,

Sisifos tanrılar tarafından aynı taşı tepeye çıkarmakla cezalandırılmıştı,

and when he almost got to the end,

Tam sona gelmek üzereyken,

the rock would roll over, and he would have to start again.

taş yuvarlanıp düşüyordu ve tekrar başlamak zorunda kalıyordu.

And you can think about this as the essence of doing futile work.

Siz bunu boşa iş yapmanın esası olarak düşünebilirsiniz.

You can imagine that if he pushed the rock on different hills,

Eğer taşı farklı bir tepeye taşısaydı, en azından

at least he would have some sense of progress.

biraz ilerleme hissi yaşayabilirdi diye düşünebilirsiniz.

Also, if you look at prison movies,

Aynı zamanda, eğer hapishane filmlerine bakarsanız,

bazen gardiyanlar mahpuslara işkence olsun diye

sometimes the way that the guards torture the prisoners

is to get them to dig a hole, and when the prisoner is finished,

bir çukur kazdırırlar

ve mahpus işini bitirdiğinde, çukuru geri doldurtup tekrar kazdırırlar.

they ask him to fill the hole back up and then dig again.

There's something about this cyclical version

Bu birşeylerin tekrar tekrar tekrar yapıldığı

of doing something over and over and over

döngüsel uyarlamada özellikle

that seems to be particularly demotivating.

şevk kırıcı birşey var.

So in the second condition of this experiment,

Bu yüzden deneyin ikinci şeklinde, biz de aynen bunu yaptık.

that's exactly what we did.

İnsanlara dedik ki “3 dolara bir Bionicle’ı yapmak ister misin?”

We asked people,

"Would you like to build one Bionicle for three dollars?"

And if they said yes, they built it.

Evet derlerse, yaptılar.

Sonra dedik ki “2,70 dolar karşılığında bir tane daha yapmak ister misin?”

Then we asked them, "Do you want to build another one for $2.70?"

And if they said yes, we gave them a new one,

Evet derlerse, yeni bir tane verdik

and as they were building it,

ve onlar yenisini yaparken

we took apart the one that they just finished.

biz henüz bitirdikleri Bionicle’ı parçalarına ayırdık.

Ve onlar yenisini yapmayı bitirdiklerinde,

And when they finished that,

we said, "Would you like to build another one,

“Bir tane daha yapmak ister misiniz, bu sefer 30 sent daha az alacaksınız?”

this time for 30 cents less?"

And if they said yes,

Eğer evet derlerse, daha önce onların yapıp bizim parçalarına ayırdığımızı verdik.

we gave them the one that they built and we broke.

Bu böyle bitmeyen bir döngüydü,

So this was an endless cycle of them building,

onlar yapıyor, biz gözlerinin önünde parçalıyorduk.

and us destroying in front of their eyes.

Now what happens when you compare these two conditions?

Şimdi bu iki deneyi karşılaştırırsak ne olur?

The first thing that happened was that people built many more Bionicles --

Öncelikle olan şey

anlamlı şartlandırmadaki insanlar Sisifos şartlandırmasındaki insanlardan

eleven in the meaningful condition,

daha fazla Bionicle yaptılar. —11’e karşı 7 —

versus seven in the Sisyphus condition.

And by the way, we should point out that this was not big meaning.

Bu arada, çok büyük bir anlamdan bahsetmediğimizi de belirtelim

İnsanlar kansere çare buluyor ya da köprüler inşa ediyor falan değiller.

People were not curing cancer or building bridges.

People were building Bionicles for a few cents.

İnsanlar birkaç sent için Bionicle yapıyorlardı.

And not only that, everybody knew

Dahası, hepsi Bionicle’ların kısa bir süre sonra parçalanacağını biliyorlardı.

that the Bionicles would be destroyed quite soon.

So there was not a real opportunity for big meaning.

Öyle büyük bir anlam için gerçek bir fırsat yoktu.

But even the small meaning made a difference.

Ama küçük bir anlam bile bir fark yarattı.

Now we had another version of this experiment.

Sonra bu deneyin başka bir uyarlamasını yaptık.

In this other version of the experiment,

Deneyin bu diğer uyarlamasında

we didn't put people in this situation,

insanları bu duruma sokmadık,

we just described to them the situation,

sadece durumu onlara anlattık; tıpkı size şimdi anlattığım gibi

much as I am describing to you now,

and we asked them to predict what the result would be.

ve onlara sonucun ne olacağını tahmin etmelerini istedik.

Ne oldu ?

What happened?

People predicted the right direction but not the right magnitude.

İnsanların tahminleri doğru yöndeydi ama doğru çapta değildi.

People who were just given the description of the experiment

Deneyin sadece anlatıldıği insanlar anlamlı şartlandırmadaki

said that in the meaningful condition,

insanların muhtemelen bir tane daha fazla Bionicle yapacağını söylediler.

people would probably build one more Bionicle.

So people understand that meaning is important,

Yani insanlar anlamın etkisini biliyorlar,

sadece bu etkinin büyüklüğünü bilmiyorlar,

they just don't understand the magnitude of the importance,

the extent to which it's important.

ne derecede etkili olabileceğini bilmiyorlar.

Bir başka veriyi daha inceledik.

There was one other piece of data we looked at.

Düşünürseniz, legolari seven insanlar vardır, sevmeyenler vardır.

If you think about it, there are some people who love Legos,

and some people who don't.

And you would speculate that the people who love Legos

Ve diyebilirsiniz ki legoları seven insanlar

az para için bile olsa daha çok lego yapiyor olabilir,

would build more Legos, even for less money,

because after all, they get more internal joy from it.

çünkü ne de olsa bundan daha çok içten bir zevk alıyorlar.

And the people who love Legos less would build less Legos

Ve logoları daha az seven insanlar daha az lego yapıyor,

because the enjoyment that they derive from it is lower.

çünkü bu işten daha az zevk alıyorlar.

And that's actually what we found in the meaningful condition.

Ve anlamlı şartlandırmada bizim de bulduğumuz gerçekten bu oldu.

There was a very nice correlation between the love of Legos

Lego sevgisi ve insanların yaptığı lego sayısı arasında

and the amount of Legos people built.

çok güzel bir ilinti vardı.

Sisofik şartlandırmada ne oldu ?

What happened in the Sisyphic condition?

In that condition, the correlation was zero --

Sisofik şartlandırma yönteminde bu ilinti sıfırdı.

there was no relationship between the love of Legos,

Lego sevgisiyle kaç tane yaptıkları arasında hiç ilişki yoktu.

and how much people built,

which suggests to me that with this manipulation

Buradan aklıma gelen şey bu insanların gözlerinin önünde

of breaking things in front of people's eyes,

oyuncakları parçalama hilesiyle

esasen bu uğraştan alabilecekleri bütün keyfi kaçırdık.

we basically crushed any joy that they could get out of this activity.

We basically eliminated it.

Kökünden ortadan kaldırdık.

Soon after I finished running this experiment,

Bu deneyi bitirdikten kısa bir süre sonra

I went to talk to a big software company in Seattle.

Seattle şehrinde büyük bir yazılım şirketine konuşma yapmaya gittim.

I can't tell you who they were, but they were a big company in Seattle.

Kim olduklarını söyleyemem ama Seattle’da büyük bir şirket.

Yazılım şirketi içinde farklı bir binaya yerleştirilmiş bir gruptu.

This was a group within the software company

that was put in a different building,

and they asked them to innovate,

Onlardan bir yenilik, şirketin yeni büyük ürününü geliştirmelerini istemişlerdi.

and create the next big product for this company.

And the week before I showed up,

Ben varmadan bir hafta önce

the CEO of this big software company went to that group, 200 engineers,

bu büyük yazılım şirketinin CEO’su bu 200 mühendisten oluşan gruba gidip

and canceled the project.

projeyi iptal etmişti.

And I stood there in front of 200

Hayatımda konuştuğum en sıkıntılı 200 kişinin önünde duruyordum.

of the most depressed people I've ever talked to.

Ve onlara yaptığımız bazı Lego deneylerinden bahsettim,

And I described to them some of these Lego experiments,

and they said they felt like they had just been through that experiment.

bana adeta aynı deneyden geçtiklerini hissettiklerini söylediler.

Onlara sordum, dedim ki;

And I asked them, I said,

"How many of you now show up to work later than you used to?"

“Kaçınız işe daha önce geldiğinizden daha geç geliyorsunuz?”

And everybody raised their hand.

Hepsi elini kaldırdı.

I said, "How many of you now go home earlier than you used to?"

Dedim ki, “Kaçınız eve daha önce gittiğinizden daha erken gidiyorsunuz?”

Hepsi elini kaldırdı.

Everybody raised their hand.

“Kaçınız harcama raporlarınıza eklememeniz gereken şeyler ekliyorsunuz?”

I asked them, "How many of you now add

not-so-kosher things to your expense reports?"

And they didn't raise their hands,

Hani gerçekten ellerini kaldırmadılar ama beni akşam yemeğine çıkartıp

but they took me out to dinner

harcama raporlarıyla neler yapabileceklerini gösterdiler.

and showed me what they could do with expense reports.

Ve onlara sordum, dedim ki;

And then I asked them, I said,

“CEO sizin canınızı sıkmamak için ne yapabilirdi?”

"What could the CEO have done to make you not as depressed?"

And they came up with all kinds of ideas.

Bir çok farklı fikir ortaya attılar.

They said the CEO could have asked them to present to the whole company

CEO son iki yıldır neler yaptıklarını ve neye karar verdiklerini

about their journey over the last two years

bütün şirkete sunmalarını isteyebilirdi dediler.

and what they decided to do.

He could have asked them to think about which aspect of their technology

Onların teknolojilerinin hangi yönünün organizasyonun diğer kısımlarına

uyabileceğini düşünmelerini isteyebileceğini söylediler.

could fit with other parts of the organization.

He could have asked them to build some next-generation prototypes,

Onlardan bazı ön ürünler, yeni nesil ön ürünler hazırlamalarını isteyip

and see how they would work.

nasıl çalışacağını görebilirdi dediler.

But the thing is that any one of those would require some effort and motivation.

Ama şu var ki bunların her biri

biraz çaba ve motivasyon gerektirir.

And I think the CEO basically did not understand the importance of meaning.

Ve sanırım CEO basitçe anlamın önemini anlamamıştı.

Eğer CEO, tıpkı bizim katılımcılarımız gibi,

If the CEO, just like our participants,

thought the essence of meaning is unimportant,

anlamın özünün önemsiz olduğunu düşündüyse

then he [wouldn't] care.

umursamamış olabilir.

And he would say, "At the moment I directed you in this way,

Ve diyebilir ki, “O zaman sizi öyle yönlendirmiştim,

and now that I'm directing you in this way,

ve şimdi böyle yönlendiriyorum,

everything will be okay."

herşey iyi olacak."

But if you understood how important meaning is,

Ama anlamın önemini anladıysanız,

then you would figure out that it's actually important

insanların yaptıkları şeyleri umursamalarını sağlamak için

to spend some time, energy and effort

biraz zaman, enerji ve çaba harcamanın

gerçekten önemli olduğu sonucuna varırsınız.

in getting people to care more about what they're doing.

Bir sonraki deney biraz farklıydı.

The next experiment was slightly different.

We took a sheet of paper with random letters,

Üzerinde rastgele harfler olan bir sayfa kağıt aldık

ve insanlardan aynı harf çiftlerini bulmalarını istedik.

and we asked people to find pairs of letters

that were identical next to each other.

That was the task.

Görev buydu.

People did the first sheet,

İnsanlar ilk sayfayı yaptılar.

then we asked if they wanted to do another for a little less money,

Sonra biraz daha az para karşılığında bir sayfa daha yapar mısınız diye sorduk.

Ve sonraki sayfayı biraz daha az, vesaire..

the next sheet for a little bit less, and so on and so forth.

Elimizde üç şartlandırma vardı.

And we had three conditions.

In the first condition, people wrote their name on the sheet,

İlk şartlandırmada insanlar sayfanın üzerine isimlerini yazdılar,

found all the pairs of letters,

bütün harf çiftlerini buldular, deneyi yapana verdiler.

gave it to the experimenter,

the experimenter would look at it,

Deneyci baştan sonra inceleyip

scan it from top to bottom,

say "Uh huh," and put it on the pile next to them.

“hı hı” dedi ve kağıdı yanlarındaki öbeğin üstüne koydu.

In the second condition, people did not write their name on it.

İkinci şartlandırmada insanlar üzerine isimlerini yazmadılar.

The experimenter looked at it,

Deneyci şöyle bir baktı,

took the sheet of paper, did not look at it, did not scan it,

kağıdı aldi ve hiç bakıp incelemeden

and simply put it on the pile of pages.

basitçe kağıt öbeğinin üstüne koydu.

So you take a piece, you just put it on the side.

Yani bir parça alıp, sadece kenara koydunuz.

In the third condition,

Üçüncü şartlandırmada

the experimenter got the sheet of paper,

deneyci sayfayı alıp doğrudan kağıt imha makinesine koydu.

and put it directly into a shredder.

(Laughter)

Bu üç şartlandırmada ne oldu ?

What happened in those three conditions?

In this plot I'm showing you at what pay rate people stopped.

Bu grafikte size insanların hangi ücrette durduklarını gösteriyorum.

So low numbers mean that people worked harder.

Düşük rakamlar insanların daha gayretli çalıştığı anlamına geliyor. Daha çok çalıştılar.

They worked for much longer.

In the acknowledged condition,

Tasdik edilme şartlanmasında, insanlar 15 sent seviyesine kadar çalıştılar.

people worked all the way down to 15 cents.

At 15 cents per page,

Sayfa başı 15 sent seviyesinde, artık çaba sarfetmeyi bıraktılar.

they basically stopped these efforts.

In the shredder condition, it was twice as much -- 30 cents per sheet.

Kağıt imha makinesi durumunda, iki kat fazlaydı - sayfa başı 30 sent.

And this is basically the result we had before.

Bu basitçe daha önce aldığımız sonuç.

You shred people's efforts, output --

İnsanların çabalarını, ürettiklerini imha ettiğinizde

you get them not to be as happy with what they're doing.

yaptıklarıyla o kadar mutlu olmamalarını sağlayabiliyorsunuz.

But I should point out, by the way,

Ama şunu da işaret etmeliyim bu arada

kağıt imha makinesi şartlanmasında insanlar hile yapabilirdi.

that in the shredder condition, people could have cheated.

They could have done not so good work,

Çok da iyi olmayan bir iş çıkarabilirlerdi,

because they realized people were just shredding it.

çünkü insanların zaten imha edeceğini fark etmişlerdi.

So maybe the first sheet you'd do good work,

Belki ilk kağıt için iyice uğraşırsınız,

but then you see nobody is really testing it,

ama sonra kimsenin gerçekten kontrol etmediğini görünce

so you would do more and more and more.

bir tane daha, bir tane daha, bir tane daha yaparsınız.

So in fact, in the shredder condition,

Yani aslında, kağıt imha makinesi şartlanmasında

people could have submitted more work and gotten more money,

insanlar daha fazla sayfa tamamlayıp, daha fazla para alabilirlerdi

ve daha az çaba harcayabilirlerdi.

and put less effort into it.

But what about the ignored condition?

Peki ya göz ardı etme şartlandırması?

Would the ignored condition be more like the acknowledged

Göz ardı etme şartlandırması daha çok tasdik edilen şartlanma gibi mi yoksa imha makinesi gibi mi,

or more like the shredder, or somewhere in the middle?

ya da ortalarda bir yerlerde mi ?

It turns out it was almost like the shredder.

Hemen hemen imha makinesi şartlandırması gibi olduğu ortaya çıktı.

Now there's good news and bad news here.

Şimdi burada hem iyi haber hem de kötü haber var.

The bad news is that ignoring the performance of people

Kötü haber şu ki, insanların performansını göz ardı etmek

çabalarını gözlerinin önünde imha etmek kadar kötü.

is almost as bad as shredding their effort in front of their eyes.

Ignoring gets you a whole way out there.

Göz ardı etmek sizi tamamen devre dışı bırakıyor.

The good news is that by simply looking at something that somebody has done,

İyi haber de şu, birinin yaptığı şeye basitçe bir bakıp,

scanning it and saying "Uh huh,"

inceleyip, “hı hı” demek

that seems to be quite sufficient

tamamıyla yeterli olarak görünüyor

to dramatically improve people's motivations.

ve insanların motivasyonunu önemli ölçüde artırıyor.

So the good news is that adding motivation

Yani iyi haber motivasyonu arttırmak o kadar da zor görünmüyor.

doesn't seem to be so difficult.

The bad news is that eliminating motivations

Kötü haber şu ki; motivasyonu düşürmek

seems to be incredibly easy,

inanılmaz kolay görünüyor

and if we don't think about it carefully, we might overdo it.

ve eğer dikkatli düşünmezsek, dozunu kaçırabiliriz.

So this is all in terms of negative motivation,

Şimdi bütün bunlar negatif motivasyon

or eliminating negative motivation.

ya da negatif motivasyonu ortadan kaldırma ile ilgiliydi.

Sizlere göstereceğim bir sonraki kısım pozitif motivasyon ile ilgili.

The next part I want to show you is something about positive motivation.

So there is a store in the U.S. called IKEA.

Amerika’da bir mağaza var, IKEA isimli.

And IKEA is a store with kind of okay furniture

IKEA, parçalarının monte edilmesinin zaman aldığı orta kalitede mobilya satan bir yer.

that takes a long time to assemble.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I don't know about you,

Sizi bilmem ama, ben parçaları birleştirdiğim her sefer

but every time I assemble one of those,

it takes me much longer, it's much more effortful,

daha çok zaman harcıyorum, daha çok uğraşıyorum, daha çok kafam karışıyor.

it's much more confusing, I put things in the wrong way --

Parçaları yanlış şekillerde koyuyorum.

I can't say I enjoy those pieces.

Bu mobilyaların pek hoşuma gittiğini söyleyemeyeceğim.

Bütun bu işlemin pek hoşuma gittiğini de söyleyemeyeceğim.

I can't say I enjoy the process.

But when I finish it,

Ama bitirdiğimde, o IKEA mobilyayı diğerlerinden

I seem to like those IKEA pieces of furniture

more than I like other ones.

daha çok seviyorum gibi geliyor.

(Laughter)

And there's an old story about cake mixes.

Kek karışımları ile ilgili eski bir hikaye var.

So when they started cake mixes in the '40s,

40lı yıllarda ilk kek karışımlarını yapmaya başladıklarında

bu tozu alıp bir kutunun içine koydular

they would take this powder and they would put it in a box,

and they would ask housewives to basically pour it in,

ve ev hanımlarına basitçe bir kaba boşaltıp su eklemelerini,

stir some water in it,

karıştırıp fırına vermelerini istediler ve - işte! - kekiniz hazır.

mix it, put it in the oven, and -- voila -- you had cake.

But it turns out they were very unpopular.

Ama hiç tutulmadığını gördüler.

People did not want them,

İnsanlar istemediler.

and they thought about all kinds of reasons for that.

Araştırmacılar buna neden olabilecek bir çok şeyi düşündüler.

Belki tadı güzel değildi.

Maybe the taste was not good?

No, the taste was great.

Hayır, tadı harikaydı.

What they figured out was that there was not enough effort involved.

Sonra farkettiler ki yeteri kadar çaba harcanmıyordu.

It was so easy that nobody could serve cake to their guests

O kadar kolaydı ki kimse bu keki misafirlerine ikram edip

and say, "Here is my cake."

buyrun “İşte benim kekim” diyemiyordu.

No, it was somebody else's cake, as if you bought it in the store.

Hayır, hayır, hayır, başkasının kekiydi.

Sanki hazır alınmış bir kek gibiydi.

It didn't really feel like your own.

Size aitmiş hissi vermiyordu.

So what did they do?

Peki ne yaptılar ?

They took the eggs and the milk out of the powder.

Yumurtayı ve sütü karışımdan çıkardılar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now you had to break the eggs and add them,

Artık yumurtaları kırıp eklemeniz gerekiyordu.

you had to measure the milk and add it, mixing it.

Sütü ölçüp, ekleyip karıştırmanız gerekiyordu.

Artık sizin kekiniz oldu. Herşey yoluna girdi.

Now it was your cake. Now everything was fine.

(Laughter)

(Alkışlar)

(Applause)

Now, I think a little bit like the IKEA effect,

Şimdi sanırım biraz IKEA etkisi gibi

by getting people to work harder,

insanları daha çok çalıştırarak

they actually got them to love what they're doing

yaptıkları şeyi daha fazla sevmelerini sağladılar.

to a higher degree.

Peki bu soruya deneysel olarak nasıl bakabiliriz ?

So how do we look at this question experimentally?

İnsanlardan origami yapmalarını istedik.

We asked people to build some origami.

We gave them instructions on how to create origami,

Origaminin nasıl yapılacağını anlatan açıklama verdik

and we gave them a sheet of paper.

ve bir sayfa kağıt verdik.

And these were all novices,

Herkes acemiydi, oldukça çirkin seyler yaptılar.

and they built something that was really quite ugly --

nothing like a frog or a crane.

Hiçbiri kurbağa ya da vinç gibi şeyler değildi.

Ama sonra onlara dedik ki, “Bak, bu origami aslında bize ait.

But then we told them, "Look, this origami really belongs to us.

You worked for us, but I'll tell you what, we'll sell it to you.

Sen bizim için çalıştın, ama bak ne diyeceğim, sana satalım bunu.

How much do you want to pay for it?"

Kaç para ödemek istersin?”

And we measured how much they were willing to pay for it.

Ve kaç para ödeyebileceklerini ölçtük.

And we had two types of people:

İki tip insan vardı.

We had the people who built it,

Yapan insanlar vardı ve

and the people who did not build it,

yapmayıp dışardan gözlemci olarak bakan insanlar vardı.

and just looked at it as external observers.

And what we found was that the builders thought

Yapanların bunların güzel origami parçaları

that these were beautiful pieces of origami --

olduğunu düşündüklerini gördük;

(Laughter)

ve onlar beş kat daha fazla ödeyebileceklerdi,

and they were willing to pay five times more for them

than the people who just evaluated them externally.

dışardan gözlemci olan insanlarla karşılaştırdığımızda.

Now you could say -- if you were a builder,

Şimdi diyebilirsiniz ki, eğer siz yaptıysanız,

do you think [you'd say], "Oh, I love this origami,

Ne düşünürsünüz, “Ben bu origamiyi çok seviyorum ama biliyorum ki başka kimse sevmez” mi

but I know that nobody else would love it?"

Or "I love this origami, and everybody else will love it as well?"

yoksa “Ben bu origamiyi çok seviyorum ve herkes de çok sevecek” mi ?

Which one of those two is correct?

Bu ikisinden hangisi doğru ?

Turns out the builders not only loved the origami more,

Gördük ki, yapanlar, sadece origamiyi sevmediler,

they thought that everybody would see the world in their view.

herkesin dünyayı kendilerinin gördüğü gibi göreceğini düşündüler.

Herkesin çok seveceğini düşündüler.

They thought everybody else would love it more as well.

Bir sonraki uyarlamada IKEA etkisini yapmayı denedik.

In the next version, we tried to do the IKEA effect.

We tried to make it more difficult.

Daha zor bir hale getirmeye çalıştık.

Bazı insanlara aynı görevi verdik.

So for some people, we gave the same task.

For some people, we made it harder by hiding the instructions.

Bazılarından açıklamayı saklayıp işi zorlaştırdık.

Sayfanın en üstünde origaminin nasıl katlandığını anlatan küçük şekiller vardı.

At the top of the sheet, we had little diagrams

of how you fold origami.

Bazı insanlara o kısımları vermedik.

For some people, we just eliminated that.

Yani şimdi daha zorlaşmıştı. Ne oldu ?

So now this was tougher.

What happened?

Tarafsız olarak bakarsak, origami şimdi daha çirkindi, daha zordu.

Well in an objective way,

the origami now was uglier, it was more difficult.

Ve kolay origamiye baktığımızda aynı şeyi gördük:

Now when we looked at the easy origami, we saw the same thing --

Yapanlar daha çok sevdi, gözlemciler daha az sevdi.

builders loved it more, evaluators loved it less.

When you looked at the hard instructions,

Zor açıklamalara baktığımızda,

the effect was larger.

etki daha büyüktü.

Why?

Neden? Çünkü şimdi origamiyi yapanlar daha da çok sevmişti.

Because now the builders loved it even more.

(Laughter)

They put all this extra effort into it.

Çok daha fazla çaba harcadılar.

Peki gözlemciler? Çok daha az sevdiler.

And evaluators?

They loved it even less.

Because in reality, it was even uglier than the first version.

Çünkü gerçekte ilk hallerinden çok daha çirkinlerdi.

(Laughter)

Tabii ki, bu size nasıl değerlendirme yaptığımız hakkında birşeyler anlatıyor.

Of course, this tells you something about how we evaluate things.

Now think about kids.

Şimdi çocukları düşünün.

Farzedin ki size sordum, “Çocuğunuzu kaça satarsınız?”

Imagine I asked you, "How much would you sell your kids for?"

Your memories and associations and so on.

Hatıralarınızı, bağınızı falan.

Most people would say for a lot, a lot of money.

Birçok insan çok fazla, hem de bayağı çok fazla ister,

(Laughter)

On good days.

iyi günlerde..

(Laughter)

(Kahkahalar)

But imagine this was slightly different.

Ama farzedin ki biraz farklı olsaydı.

Imagine if you did not have your kids.

Farzedin ki kendi çocuğunuz olmasaydı,

ve bir gün bir parka gittiğinizde çocuklarla tanışsaydınız,

And one day you went to the park and you met some kids.

They were just like your kids,

sanki sizin çocuklarınızmış gibi.

and you played with them for a few hours,

Birkaç saat oynasaydınız onlarla.

Ayrılmak üzereyken, ebeveynleri deseydi ki,

and when you were about to leave, the parents said, "Hey, by the way,

“Ha, bu arada, ayrılmadan önce, eğer ilgilenirseniz, satılıklar.”

just before you leave, if you're interested, they're for sale."

(Laughter)

(Kahkahalar)

How much would you pay for them now?

Kaç para öderdiniz?

Most people say not that much.

Birçok insan pek fazla değil der.

Bunun sebebi çocuklarımızın çok değerli olmasıdır.

And this is because our kids are so valuable,

not just because of who they are,

Sadece kim olduklarıyla ilgili değil,

but because of us,

bizim yüzümüzden, bize çok yakın olmaları yüzünden,

because they are so connected to us,

and because of the time and connection.

zaman ve ilişki yüzünden.

Bu arada, IKEA açıklamalarının iyi olmadığını düşünüyorsanız

By the way, if you think IKEA instructions are not good,

what about the instructions that come with kids, those are really tough.

bir de çocukların kullanma kılavuzunu bir düşünün.

Oldukça zor.

(Laughter)

(Kahkahalar)

By the way, these are my kids, which, of course, are wonderful and so on.

Bu arada, bunlar benim çocuklarım, ve tabii ki harikalar falan.

Which comes to tell you one more thing,

Size bir şey daha söyleme fırsatı veriyor

which is, much like our builders,

o da şu ki; tıpkı bizim lego yapan denekler gibi,

when they look at the creature of their creation,

kendi yaratmış olduğumuz varlığa baktığımızda

başka insanların onu bizim gibi görmediklerini anlamıyoruz.

we don't see that other people don't see things our way.

Son bir yorum yapayım.

Let me say one last comment.

Adam Smith’e karşı Karl Marx’ı düşünürseniz

If you think about Adam Smith versus Karl Marx,

Adam Smith had a very important notion of efficiency.

Adam Smith’in verimin önemi konusunda çok önemli bir görüşü vardı.

He gave an example of a pin factory.

İğne fabrikası örneğini verirdi.

He said pins have 12 different steps,

İğnelerin 12 farklı aşaması olduğunu söylerdi

and if one person does all 12 steps, production is very low.

ve bir insan bütün 12 aşamayı yaparsa üretim çok düşük olurdu.

But if you get one person to do step one,

Ama bir insan birinci aşamayı yaparsa

and one person to do step two and step three and so on,

ve başka bir insan ikinci aşamayi, diğeri üçüncüyü şeklinde giderse,

production can increase tremendously.

Üretim olağanüstü düzeyde artabilir.

And indeed, this is a great example,

Gerçekten de, bu harika bir örnek ve Sanayi Devrimi’nin ve verimliliğin sebebidir.

and the reason for the Industrial Revolution and efficiency.

Öte yandan Karl Marx

Karl Marx, on the other hand,

said that the alienation of labor is incredibly important

emeğin yabancılaşmasının insanların yaptıkları şeyle ilişkilerini

in how people think about the connection to what they are doing.

düşünmelerinde inanılmaz önemli olduğunu söyledi.

And if you do all 12 steps, you care about the pin.

Eğer bütün 12 aşamayı siz yaparsanız, iğneye önem verirsiniz.

But if you do one step every time, maybe you don't care as much.

Ama her seferinde sadece bir aşama yaparsanız, belki o kadar önemsemezsiniz.

Sanırim Sanayi Devrimi’nde

I think that in the Industrial Revolution,

Adam Smith Karl Marx’tan daha doğruydu

Adam Smith was more correct than Karl Marx.

But the reality is that we've switched,

ama gerçek şu ki, bizler değiştik.

Artık bilgi ekonomisindeyiz.

and now we're in the knowledge economy.

You can ask yourself, what happens in a knowledge economy?

Kendinize sorabilirsiniz, bilgi ekonomisinde ne olur?

Is efficiency still more important than meaning?

Verimlilik anlamdan hala daha önemli midir ?

I think the answer is no.

Bence cevap hayır.

I think that as we move to situations

Bence insanların çabaları, dikkatleri, verdikleri önem,

in which people have to decide on their own

hissettikleri bağ konularında kendileri karar vermeleri gerektiği

about how much effort, attention, caring, how connected they feel to it,

durumlara doğru ilerledikçe

ve işe giderken ve duş alırken emekleri hakkında düşünürlerken

are they thinking about labor on the way to work,

and in the shower and so on,

all of a sudden Marx has more things to say to us.

bir anda Marx bize daha çok şey anlatabiliyor.

So when we think about labor,

Yani emek hakkında düşünürken, genellikle motivasyon ve ödemeyi eş alırız

we usually think about motivation and payment as the same thing,

but the reality is that we should probably add all kinds of things to it --

ama gerçekte daha birçok farklı şey eklememiz lazım

meaning, creation, challenges, ownership, identity, pride, etc.

anlam, yaratım, zorluklar, sahiplik, kimlik, gurur... vs

The good news is that if we added all of those components

İyi haber bütün bu bileşenleri ekleyip düşünürsek,

and thought about them --

kendi anlamımızı, gururumuzu, motivasyonumuzu nasıl yaratabiliriz diye,

how do we create our own meaning, pride, motivation,

and how do we do it in our workplace,

ve bunu iş yerimizde ve çalışanlarımız için nasıl yaparız diye,

and for the employees --

I think we could get people to be both more productive and happier.

bence insanları hem daha üretken hem de daha mutlu yapabiliriz.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)