The habits of happiness | Matthieu Ricard

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

So, I guess it is a result of globalization

وابزانم ئەمە بەهۆی جیهانگیرییەوەیە کە دەتوانن

that you can find Coca-Cola tins on top of Everest

قوتوی کۆکا کۆلا لە سەر لوتکەی ئیڤیریست و پیاوێکی ئایینی بودایی لە مۆنتێری ببینن.

and a Buddhist monk in Monterey.

(Laughter)

-پێکەنین

And so I just came, two days ago, from the Himalayas

من دو رۆژ لەمەوپێش لە هیمالایاوا هاتم بۆ بانگێشتە جوانەکەتان

to your kind invitation.

So I would like to invite you, also, for a while, to the Himalayas themselves.

بۆیە دەمەوێت بۆ ماوەیەک منیش بانگێشتتان بکەم بۆ خودی هیمالایا

And to show the place where meditators, like me,

ئەو شوێنانەتان نیشان بدەم کە تێڕامێنەرەکانی وەک من

who began with being a molecular biologist in Pasteur Institute,

کە یەکەمجار زیندەوەرناسێکی مولولەیی بوون لە پەیمانگای پاستۆر

and found their way to the mountains.

و دوایی بەرەو چیاکان بە رێ کەوتون

So these are a few images I was lucky to take and be there.

ئەمەش چەند وێنەیەکە کە بەختەوەر بوم لەو شوێنانە بم و وێنەیان بگرم

There's Mount Kailash in Eastern Tibet -- wonderful setting.

ئەمە چیای کایلاشە لە رۆژهەڵاتی تبت - شوێنێکی زۆر جوانا

This is from Marlboro country.

ئەمە لە وڵاتی مارلبۆرۆوەیە

(Laughter)

-پێکەنین

This is a turquoise lake.

ئەمە چەمێکی پیرۆزەییە

A meditator.

ئەمە تێڕامێنێکە

This is the hottest day of the year somewhere in Eastern Tibet, on August 1.

ئەمە گەرمترین رۆژی ساڵە لە شوێنێکی رۆژهەڵاتی تبت، لە ١ی مانگی ئاب

And the night before, we camped, and my Tibetan friends said,

شەوی پێشو لە چادردا ماینەوە و هاوڕێ تبتییەکانم وتیان

"We are going to sleep outside."

"ئێمە لە دەرەوە دەمێنینەوە." و من وتم: بۆچی؟ لە چادرەکەدا جێگەمان دەبێتەوە."

And I said, "Why? We have enough space in the tent."

وتیان "بەڵێ بەڵام هاوینە."

They said, "Yes, but it's summertime."

(Laughter)

-پێکەنین

So now, we are going to speak of happiness.

ئێستا بە نیازین باسی دڵخۆشی بکەین

As a Frenchman, I must say

وەک کەسێکی فەرەنسی، پێویستە ئەوە بڵێم کە بیرمەندی فەرەنسی زۆر هەن

that there are a lot of French intellectuals

کە دەڵێن دڵخۆشی شتێکی سەرنجڕاکێش نیە.

that think happiness is not at all interesting.

(Laughter)

-پێکەنین

I just wrote an essay on happiness, and there was a controversy.

من وتارێکم نوسی و مشتومڕی لێ کەوتەوە

And someone wrote an article saying,

کەسێک وتارێکی نوسی و وتی "ئیشە پیسەکەی دلخۆشییمان بەسەردا مەسەپێنە."

"Don't impose on us the dirty work of happiness."

-پێکەنین

(Laughter)

"We don't care about being happy. We need to live with passion.

"ئێمە بایەخ بەوە نادەین دڵخۆش بین. ئێمە دەمانەوێت بە سۆزەوە بژین.

We like the ups and downs of life.

ئێمە حەزمان لەە هەوراز و نشێوەکانی ژیانە

We like our suffering because it's so good when it ceases for a while."

ئێمە حەزمان لە ناڕەحەتییەکانمانە چونکە زۆر خۆشە کە بۆ ماوەیەک رادەوەستن."

(Laughter)

-پێکەنین

This is what I see from the balcony of my hermitage in the Himalayas.

لە باڵکۆنی خەڵوەتەکەم لە هیمالایا ئەم دیمەنەم لێوە دیارە

It's about two meters by three, and you are all welcome any time.

نزیکەی ٢ مەتر بە ٣ مەترە، هەر کاتێ دێن بەخێر بێن

(Laughter)

-پێکەنین

Now, let's come to happiness or well-being.

ئێستاش با بێینە سەر دڵخۆشی و تەندروستی

And first of all, you know, despite what the French intellectuals say,

پێش هەمو شتێک، بە بێ گوێدانە قسەی بیرمەندە فەرەنسییەکان

it seems that no one wakes up in the morning thinking,

لەوە ناچێت کەس هەبێت بەیانی کە خەو هەڵسێت بڵێت

"May I suffer the whole day?"

"ئایا دەتوانم بەدرێژایی ئەمڕۆ ناڕەحەتی بچێژم؟"

(Laughter)

-پێکەنین

Which means that somehow, consciously or not,

ئەمە مانای وایە بەجۆرێک - لە روی ئاگاییەوە بێت یان نا

directly or indirectly, in the short or the long term,

راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ، لە کورتمەودا یان درێژ مەودادا

whatever we do, whatever we hope, whatever we dream --

هەرچییەک بکەین، هەر هیوایەک بخوازین، هەر خەونێکمان هەبێت

بە جۆرێک پەیوەندی هەیە بە ئارەزوویەکی قوڵ و بەهێزەوە بۆ تەندروستی و دڵخۆشی

somehow, is related to a deep, profound desire for well-being or happiness.

As Pascal said, even the one who hangs himself,

وەک پاسکاڵ وتوێتی، تەنانەت ئەو کەسەی کە خۆی هەڵدەواسێت

somehow, is looking for cessation of suffering.

بەجۆرێک بەشوێن کۆیاییهێنان بە ناڕەحەتییەکاندا دەگەڕێت - و هیچ ریگەیەکی تر نادۆزێتەوە

He finds no other way.

But then, if you look in the literature, East and West,

بەڵام ئەگەر بە ئەدەبی رۆژهەڵات و رۆژئاوادا بگەڕێیت

you can find incredible diversity of definition of happiness.

دەتوانیت پێناسەی زۆر جیاوازی دڵخۆشی بدۆزیتەوە

Some people say, I only believed in remembering the past,

هەندێ کەس دەڵێن من تەنیا باوەڕم بە یادکردنەوەی رابردو هەبووە

imagining the future, never the present.

لەگەڵ خەیاڵکردنەوە لە داهاتو، نەک لە ئێستا.

Some people say happiness is right now;

هەندێ کەس دەڵین دڵخۆشی واتە ئەم ساتە

it's the quality of the freshness of the present moment.

بریتییە لە چۆنێتی تازەیی ئەم ساتەی ئێستا.

And that led Henri Bergson, the French philosopher, to say,

ئەمەش وایکردووە هێنری بێرگسۆنی فەیلەسوفی فەرەنسی بڵێت

"All the great thinkers of humanity have left happiness in the vague

"هەمو بیرمەندە گەورەکانی جیهان دڵخۆشییان لە تەمومژدا هێشتۆتەوە

so that each of them could define their own terms."

بۆ ئەوەی هەر کەسێک - هەمو تاکە کەسێک بتوانێ بە شێوازی خۆی پێناسەی بکات."

Well, that would be fine if it was just a secondary preoccupation in life.

ئەمە باش بو ئەگەر تەنیا خولیایەکی پلەدووی ژیانمان بوایە

But now, if it is something that is going to determine

بەڵام ئێستا کە دڵخۆشی شتێکە بڕیار لەسەر

the quality of every instant of our life,

چۆنێتی هەمو ساتەکانی ژیانمان دەدات

then we better know what it is, have some clearer idea.

کەواتە وا باشترە کە بزانین چییە و تێگەیشتنێکی رونترمان هەبێت لەسەری.

And probably, the fact that we don't know that is why, so often,

رەنگە لەبەر ئەوەی کە نازانین چیە، زۆر جار

although we seek happiness, it seems we turn our back to it.

هەرچەندە بەدوای دڵخۆشیدا دەگەڕێین، وا دەردەکەوێت کە پشتی تێ دەکەین

Although we want to avoid suffering,

هەرچەندە دەمانەوێت خۆمان لە ناڕەحەتی دور بخەینەوە، وا دەردەکەوێت کە ئێمە بەرەو روی دەچین

it seems we are running somewhat towards it.

And that can also come from some kind of confusions.

ئەمەش رەنگە لە جۆرە سەرلێشیوانێکەوە سەرچاوەی گرتبێت

One of the most common ones is happiness and pleasure.

یەکێک لە سەرلێشیوانە هەرە بەربڵاوەکان بریتییە لە دڵخۆشی و هەستی خۆشی

But if you look at the characteristics of those two,

بەڵام ئەگەر تەماشای خەسڵەتەکانی هەردوکیان بکەیت

pleasure is contingent upon time, upon its object,

هەستی خۆشی پەیوەستە بە کاتەوە، بە شتەوە، بە شوێنەوە

upon the place.

It is something that -- changes of nature.

شتێکە کە گۆڕانی سروشتە

Beautiful chocolate cake: first serving is delicious,

کێکێکی شۆکلاتی جوان: یەکەم قاش بەتامە

second one not so much, then we feel disgust.

دووەمیان ئەوەندە خۆش نیە، دوای ئەوە لێی بێزار دەبین

(Laughter)

-پێکەنین

That's the nature of things.

ئەمە سروشتی شتەکانە، ئێمە ماندو دەبین.

We get tired.

I used to be a fan of Bach.

من جاران هەواداری (باخ) بوم. جاران بە گیتار مۆسیقاکانیم لێ دەدا.

I used to play it on the guitar, you know.

I can hear it two, three, five times.

دەتوانم ٢ جار، ٣ جار، ٥ جار گوێی لێ بگرم

If I had to hear it 24 hours, non-stop, it might be very tiring.

ئەگەر پێویشت بکات بەبێ وەستان ٢٤ کاتژمێر گوێی لێ بگرم زۆر ماندوم دەکات

If you are feeling very cold, you come near a fire, it's so wonderful.

ئەگەر هەست بە سەرما دەکەیت دەچیتە نزیک ئاگرەوە، ئەوە زۆر خۆشە

After some moments, you just go a little back,

ئینجا دوای کەمێک تۆزێک دەچیتە دواوە، دواتر خەریکە دەسوتێیت

and then it starts burning.

It sort of uses itself as you experience it.

ئەمە کە ئەزمونی دەکەیت دەردەکەوێت

And also, again, it can -- also, it's something that you --

هەروەها - ئەمە شتێکە کە تۆ

it is not something that is radiating outside.

شتێک نیە کە لە ناوەوە بەرەو دەرەوە بڵاوببێتەوە

Like, you can feel intense pleasure

بۆ نمونە دەکرێت تۆ هەست بە خۆشییەکی زۆر بکەیت

and some others around you can be suffering a lot.

بەڵام ئەوانەی چواردەورت ناڕەحەتی بچێژن

Now, what, then, will be happiness?

ئەی دوای ئەوە، دڵخۆشی چیە؟

And happiness, of course, is such a vague word, so let's say well-being.

دڵخۆشی بە دڵنیاییەوە وشەیەکی زۆر ناڕونە، کەواتە با بڵێین تەندروستی.

And so, I think the best definition, according to the Buddhist view,

بۆیە من وا دەزانم باشترین پێناسە بەپێی بۆچونی بودایی

is that well-being is not just a mere pleasurable sensation.

ئەوەیە کە تەندروستی بریتی نیە لە هەستێکی خۆش

It is a deep sense of serenity and fulfillment.

بریتییە لە هەستێکی قوڵی ئارامی و ئاسودەیی

ئەو بارەیە کە بەڕاستی هەمو هەستەکانی تیا دانراوە

A state that actually pervades

and underlies all emotional states,

and all the joys and sorrows that can come one's way.

و هەمو خۆشی و ناڕەحەتییەکان کە دەکرێت بێنە رێی کەسێک.

For you, that might be surprising.

رەنگە ئەمە بۆ ئێوە سەرسامکەر بێت.

Can we have this kind of well-being while being sad?

ئایا دەتوانیت ئەم جۆرە تەندروستییەتان هەبێت کاتێ ناڕەحەتن؟ لەبەرچی؟

In a way, why not?

Because we are speaking of a different level.

چونکە ئێمە باسی ئاستێکی جیاواز دەکەین.

Look at the waves coming near the shore.

تەماشای ئەم شەپۆلانە بکە کە دێن بۆ ئێرە بۆ کەنارەکە

When you are at the bottom of the wave, you hit the bottom.

کاتێ کە تۆ لە خوارەوەی شەپۆلەکەدابیت، بەر خوارەوە دەکەویت

You hit the solid rock.

خۆت دەکێشیت بە بەردە رەقەکەدە

When you are surfing on the top, you are all elated.

کاتێ بەسەر ئاوەکەوە بیت، ئەوا بەرز دەبیتەوە

So you go from elation to depression -- there's no depth.

کەواتە تۆ لە بەرزبونەوەوە بەرەو نزمبونەوە دەچیت - هیچ قوڵاییەکی تیا نیە

Now, if you look at the high sea,

ئێستاش ئەگەر تەماشای دەریاکە بکەیت رەنگە جوان بێت، هێمن بێت، وەکو ئاوێنە بێت

there might be beautiful, calm ocean, like a mirror.

There might be storms,

رەنگە زریان رو بدات، بەڵام قولایی زەریاکە هەر بونی هەیە و نەگۆڕاوە

but the depth of the ocean is still there, unchanged.

So now, how is that?

کەواتە ئەوە چۆنە؟

It can only be a state of being, not just a fleeting emotion, sensation.

دەکرێت تەنیا بارێکی بون بێت نەک هەستێکی تێپەڕ

Even joy -- that can be the spring of happiness.

تەنانەت چێژیش - کە دەکرێت ببێت بە هۆی زیادبونی دڵخۆشی

But there's also wicked joy, you can rejoice in someone's suffering.

بەڵام چێژی خراپیش هەیە، رەنگە چێژ لە ناڕەحەتییەکانی کەسێک وەرگریت

So how do we proceed in our quest for happiness?

کەواتە ئێمە چۆن بە شوێن دڵخۆشیدا دەچین؟ زۆر جار تەماشای دەرەوەی خۆمان دەکەین

Very often, we look outside.

We think that if we could gather this and that, all the conditions,

وا دەزانین ئەگەر ئەم شتە و ئەو شتەمان هەبێت، هەمو مەرجەکانمان هەیە

something that we say, "Everything to be happy --

ئەو شتانەمان هەیە کە دەڵێین "هەمو شتێکمان هەیە بۆ دڵخۆشی --

to have everything to be happy."

هەمو شتێکمان هەیە بۆ ئەوەی دڵخۆش بین."

That very sentence already reveals the doom, destruction of happiness.

خودی ئەم رستەیە نیشانەی کۆتایی و داڕمانی دڵخۆشی ئاشکرا دەکات

To have everything.

بونی هەمو شتێک. ئەگەر شتێکمان نەبێ ئەوا دڵخۆشییەکە دادەڕوخێت

If we miss something, it collapses.

And also, when things go wrong, we try to fix the outside so much,

هەروەها کاتێ شتەکان تێک دەچن زۆر هەوڵ دەدەین دەرەوە چارەسەر بکەین

but our control of the outer world is limited,

بەڵام کۆنترۆڵی ئێمە لەسەر دەرەوە سنوردارە، کاتییە و زۆر جار وەهمییە.

temporary, and often, illusory.

So now, look at inner conditions.

ئینجا ئێستا تەماشای مەرجە ناوخۆییەکان بکە. ئایا ئەوانە بەهێزتر نین؟

Aren't they stronger?

Isn't it the mind that translates

ئایا ئەوە مێشک نیە کە هەلومەرجە دەرەکییەکان وەردەگێڕێتە سەر دڵخۆشی و ناڕەحەتی؟

the outer condition into happiness and suffering?

And isn't that stronger?

ئایا ئەمە بەهێزتر نیە؟

We know, by experience,

ئێمە بە ئەزمون بۆمان دەرکەوتووە کە دەتوانین ببین بەو شتەی پێی دەڵێین "بەهەشتێکی بچوک"

that we can be what we call "a little paradise,"

and yet, be completely unhappy within.

کەچی لە ناخەوە بە تەواوی ناڕەحەتین

The Dalai Lama was once in Portugal,

جارێکیان دەلایلاما لە پورتوگال بو

and there was a lot of construction going on everywhere.

لەوێ بیناسازییەکەی زۆر ئەنجام دەدرا

So one evening, he said, "Look, you are doing all these things,

ئێوارەیەک وتی "سەیر کە ئێوە ئەو هەمو شتە دروست دەکەن

but isn't it nice, also, to build something within?"

بەڵام ئایا جوان نیە ئەگەر شتێکیش لە ناخدا دروست بکەن؟"

And he said, "[Without] that -- even if you get a high-tech flat

هەروەها وتی "ئەگەر ئەوە نەکەن - تەنانەت ئەگەر شوقەیەکی زۆر پێشکەوتو بەدەست بهێنن

on the 100th floor of a super-modern and comfortable building,

لە نهۆمی هەزارەمی باڵەخانەیەکی زۆر پێشکەوتو و ئاسودە

if you are deeply unhappy within,

ئەگەر لە ناخەوە بە تەواوی ناڕەحەت بیت

all you are going to look for is a window from which to jump."

تەنیا بۆ پەنجەرەیەک دەگەڕێیت کە خۆتی لێوە فڕێ بدەیتە خوارەوە."

So now, at the opposite,

ئێستاش بە پێچەوانەوە

we know a lot of people who, in very difficult circumstances,

خەڵکێکی زۆر دەناسین کە لە هەلومەرجە زۆر سەختەکاندا

manage to keep serenity, inner strength, inner freedom, confidence.

دەتوانن ئارامی و هێزی ناوخۆیی و ئازادی و متمانەیان بپارێزن

So now, if the inner conditions are stronger --

ئەگەر هەلومەرجە ناوخۆییەکان بەهێزتر بن

of course, the outer conditions do influence,

بە دڵنیاییەوە هەلومەرجە دەرەکییەکانیش کاریگەرییان هەیە

and it's wonderful to live longer, healthier,

و زۆر خۆشە کە ژیانێکی زۆرتر بژیت، و تەندروستتر بیت

to have access to information, education,

دەستت بگات بە زانیاری، بە پەروەردە، بتوانیت سەفەر بکەیت

to be able to travel, to have freedom.

و ئازادییت هە بێت، ئەمە زۆر پەسەندە.

It's highly desirable.

However, this is not enough.

بەڵام بەس نیە. ئەمانە تەنیا هەلومەرجی یارمەتیدەرن

Those are just auxiliary, help conditions.

The experience that translates everything is within the mind.

ئەو ئەزمونەی کە هەمو شتەکان وەردەگێڕێت لەناو مێشکەوەیە

So then, when we ask oneself

بۆیە کاتێ کە دەپرسین چۆن دەتوانین هەلومەرجەکانی دڵخۆشی بەهێز بکەین

how to nurture the condition for happiness,

the inner conditions, and which are those which will undermine happiness.

هەلومەرجە ناوەکییەکان، ئەوانەی کە دڵخۆشیمان دیاری دەکەن

So then, this just needs to have some experience.

ئەوکاتە ئەمە تەنیا پێویستی بە ئەزمون هەیە

We have to know from ourselves, there are certain states of mind

دەبێت لە خۆمانەوە بزانین، کە چەند حاڵەتێکی دیاریکراوی مێشک هەیە

that are conducive to this flourishing, to this well-being,

کە یارمەتیدەری ئەم گەشەیە و ئەم تەندروستییەیە

what the Greeks called eudaimonia, flourishing.

یۆنانیییەکان بەمە دەڵێن گەشانەوە.

There are some which are adverse to this well-being.

هەندێ شت هەن کە دژی تەندروستیین

And so, if we look from our own experience,

هەروەها ئەگەر لە ئەزمونی خۆمانەوە تەماشا بکەین

anger, hatred, jealousy, arrogance,

توڕەیی، رق، بەخیلی، لەخۆباییبون، ئارەزوییەک بە بوبێت بە خولیا، تێگەیشتنی بەهێز

obsessive desire, strong grasping,

they don't leave us in such a good state after we have experienced it.

ئەمانە دوای ئەوەی کە ئەزمونمان کردن ناهێڵن لە حاڵەتێکی باشدا بمێنینەوە

And also, they are detrimental to others' happiness.

هەروەها ئەمانە دڵخۆشیی کەسانی تریش دیاری دەکەن

So we may consider that the more those are invading our mind,

رەنگە وا بزانین کە تا زیاتر ئەم شتانە مێشکمان داگیر بکەن

and, like a chain reaction,

وەک کاردانەوەی زنجیرەیی، زیاتر هەست بە بەدبەختی و بە ئەشکەنجە دەکەین

the more we feel miserable, we feel tormented.

At the opposite, everyone knows deep within

بە پێچەوانەوە، هەمو کەسێ لە قوڵایی ناخیدا بەخشندەییەکی تیادایە

that an act of selfless generosity,

if from the distance, without anyone knowing anything about it,

ئەگەر لە دورەوە بێت و کەس هیچی لەبارەوە نەزانێت

we could save a child's life, make someone happy.

دەتوانین مناڵێک رزگار بکەین، کەسێک دڵخۆش بکەین

We don't need the recognition. We don't need any gratitude.

ئێمە پێویستمان بەوە نیە پێ بزانن. پێویستمان بە هیچ سوپاسێک نیە

Just the mere fact of doing that

تەنیا ئەو راستییە لە قوڵایی سروشتماندا ئەو هەستی لەبارییەمان بۆ پڕ دەکاتەوە

fills such a sense of adequation with our deep nature.

And we would like to be like that all the time.

و دەمانەوێت هەمیشە بەو جۆرە بین

So is that possible,

کەواتە ئایا دەکرێت کە شێوازی بونمان بگۆڕین، مێشکمان بگۆڕین؟

to change our way of being, to transform one's mind?

Aren't those negative emotions, or destructive emotions,

ئایا ئەو هەستە نەرێنییانە یاخود ئەو هەستە روخێنەرانە

inherent to the nature of mind?

لە سروشتی مێشکماندا نین؟

Is change possible in our emotions, in our traits, in our moods?

ئایا گۆڕانکاری لە هەستەکانماندا پێویستە، لە خەسڵەتەکانماندا، لە مەزاجماندا؟

For that we have to ask, what is the nature of mind?

بۆ ئەمە دەبێت بپرسین سروشتی مێشک چیە؟

And if we look from the experiential point of view,

ئەگەر لە روی تاقیکردنەوەوە تەماشای بکەین

there is a primary quality of consciousness

چۆنێتییە سەرەکییەکەی بریتییە لە ئاگایی

that's just the mere fact to be cognitive, to be aware.

ئەوەیە کە بزانیت، کە بە ئاگا بیت

Consciousness is like a mirror that allows all images to rise on it.

ئاگایی وەکو ئاوێنەیەک وایە کە رێگە بە هەمو وێنەیەک دەدات لەسەری دەرکەوێت

You can have ugly faces, beautiful faces in the mirror.

دەتوانیت دەموچاوی ناشیرین و دەموچاوی جوان لەسەر ئاوێنە ببینیت

The mirror allows that, but the mirror is not tainted,

ئاوێنەکە رێگەی پێ دەدات، بەڵام ئاوێنەکە بە وێنەکان پیس نابێت

is not modified, is not altered by those images.

ناگۆڕێت، نابێت بە شتێکی تر

Likewise, behind every single thought

بە هەمان شێوە لە پشت هەمو بیرکردنەوەیەکەوە ئاگاییەکەی روت ئاگاییەکی بێگەرد هەیە

there is the bare consciousness, pure awareness.

This is the nature.

ئەمە سروشتەکەیە. ناتوانرێت بە رق و بەخیلی پیس بکرێت چونکە

It cannot be tainted intrinsically with hatred or jealousy because then,

if it was always there --

ئەگەر هەمیشە بونی هەبێت وەک بۆیەیەک لەسەر جلەکەت

like a dye that would permeate the whole cloth --

then it would be found all the time, somewhere.

ئەوا هەمیشە لە شوێنێکدا دەیدۆزیتەوە

We know we're not always angry, always jealous, always generous.

دەزانین لە تۆ هەمیشە توڕە نیت، هەمیشە بەخیل نیت، هەمیشە بەخشندە نیت

So, because the basic fabric of consciousness

کەواتە لەبەر ئەوەی پێکهاتەی بنەڕەتی ئاگایی

is this pure cognitive quality that differentiates it from a stone,

بریتتیە لەو زانینیە روتەی کە جیای دەکاتەوە لە بەردێک

there is a possibility for change because all emotions are fleeting.

کەواتە ئەگەری گۆڕانکاری هەیە چونکە هەمو هەستەکان گۆڕانیان بەسەر دێت

That is the ground for mind training.

ئەمە مەیدانی مەشقکردنە بە مێشک

Mind training is based on the idea that two opposite mental factors

مەشقکردن بە مێشک لەسەر ئەو بیرۆکەیە بنیاد نراوە کە دو هۆکاری ئەقڵیی دژ بەیەک

cannot happen at the same time.

ناتوانرێت لە یەک کاتدا بونیان هەبێت

You could go from love to hate.

دەتوانیت لە رقەوە بەرەو خۆشەویستی بچیت

But you cannot, at the same time, toward the same object,

بەڵام ناتوانیت لە یەک کاتدا بەرامبەر هەمان شت

the same person, want to harm and want to do good.

یان هەمان کەس بتەوێت ئازایشی پێ بگەینیت و سودیشی پێ بگەیەنیت

You cannot, in the same gesture, shake hand and give a blow.

ناتوانیت بە هەمان جوڵە تەوقەش بکەیت و بۆکسیش بهاویت

So, there are natural antidotes to emotions

کەواتە دژەتەنی سروشتی بەرامبەر هەستەکان هەن

that are destructive to our inner well-being.

کە تەندروستی ناخمان دەڕوخێنن.

So that's the way to proceed.

کەواتە ئەمە ئەو رێگەیەیە کە بیگرینە بەر. چێژ وەرگرتن لە بەرامبەر بەخیلی

Rejoicing compared to jealousy.

A kind of sense of inner freedom

جۆرە هەستێکی ئازادی ناوخۆیی لە بەرامبەر خولیا و پەیوەستبونێکی چڕ

as opposite to intense grasping and obsession.

Benevolence, loving kindness against hatred.

چاکەخوازی و بەزەیی و خۆشەویستی لەبەرامبەر رق و کینە

But, of course, each emotion then would need a particular antidote.

بەڵام بە دڵنیاییەوە بەرامبەر هەمو هەستێک دژەتەنێکی تایبەتمان دەوێت

Another way is to try to find a general antidote to all emotions,

رێگەیەکی تر ئەوەیە هەوڵ بدەین دژەتەنێکی گشتی بۆ هەمو هەستەکان بدۆزینەوە

and that's by looking at the very nature.

ئەمەش لە رێگەی تەماشاکردنی خودی سروشتەوە دەبێت

Usually, when we feel annoyed, hatred or upset with someone,

بە گشتی کاتێ هەست بێزاری، رق و ناڕەحەتبون دەکەین بەرامبەر کەسێک

or obsessed with something,

یاخود شتێک بووە بە خولیامان کە مێشکمان جار لە دوای جار دەگەڕێتەوە سەری

the mind goes again and again to that object.

Each time it goes to the object,

هەر جارێک کە دەچێتەوە سەر ئەو شتە، خولیاکە یاخود بێزاربونەکە بەهێزتر دەکاتەوە

it reinforces that obsession or that annoyance.

So then, it's a self-perpetuating process.

کەواتە ئەمە پرۆسەیەکە بەردەوامی بە خۆی دەدات

So what we need to look for now is,

کەواتە ئێستا پێویستە تەماشای ناوەوە بکەین لەبری یئەوەی تەماشای دەرەوە بکەین

instead of looking outward, we look inward.

Look at anger itself.

تەماشای خودی توڕەیی بکەین

It looks very menacing,

like a billowing monsoon cloud or thunderstorm.

شتێکی زۆر شومە وەکو هەورێکی باراناوای یاخود زریانێک وایە

We think we could sit on the cloud,

بەڵام ئێمە وا دەزانین دەتوانین لەسەر هەور دانیشین بەڵام کە دەچینە ئەوێ دەبینین تەنیا هەر تەمە

but if you go there, it's just mist.

Likewise, if you look at the thought of anger,

بە هەمان شێوە ئەگەر تەماشای بیرکردنەوەی توڕەیی بکەین

it will vanish like frost under the morning sun.

وەک زوقمی بەر هەتاوی بەیانیان دەتوێتەوە

If you do this again and again, the propensity,

ئەگەر ئەمە جار لە دوای جار دوبارە بکەیتەوە

the tendencies for anger to arise again

مەیلی توڕەیی بۆ سەرهەڵدانەوە

will be less and less each time you dissolve it.

کەمتر دەبێتەوە

And, at the end, although it may rise,

و لە کۆتاییدا هەرچەندە رەنگە سەرهەڵبداتەوە بەڵام تەنیا بە مێشکدا تێدەپەڕێت

it will just cross the mind,

like a bird crossing the sky without leaving any track.

وەک ئەو باڵندەیەی بە ئاسماندا تێ دەپەڕێت بەبێ ئەوەی هیچ شوێنێک بەجێ بهێڵێت

So this is the principal of mind training.

کەواتە ئەمە بنەمای راهێنانی مێشکە

Now, it takes time,

ئمە کاتی دەوێت چونکە هەمو ئەو هەڵانەی ناو مێشکمان کاتیان ویستووە

because it took time for all those faults in our mind, the tendencies, to build up,

ئەوە ئارەزووانە، بۆ ئەوەی کەڵەکە بن، کەواتە بۆ ئەوەی جیایان بکەیتەوە کاتی دەوێت

so it will take time to unfold them as well.

But that's the only way to go.

بەڵام ئەوە تەنیا رێگەیە.

Mind transformation -- that is the very meaning of meditation.

گٶڕینی مێشک - ئەمە خودی مانای تێڕامانە

It means familiarization with a new way of being,

واتە ناسینی رێگەیەکی نوێی بون

new way of perceiving things,

رێگەیەکی نوێی بینینی شتەکان، کە زۆر گونجاوترە لەگەڵ راقیع دا

which is more in adequation with reality,

with interdependence, with the stream and continuous transformation,

بە پشتبەستن بە یەکتر، لەگەڵ گٶڕانی تەوژم و ئاگایی

which our being and our consciousness is.

کە بونی ئێمە و ئاگاییمانە.

So, the interface with cognitive science,

کەواتە، روکاری زانستی زانین

since we need to come to that, it was, I suppose, the subject of --

چونکە پێویستمان بەوەیە باسی بکەین، کە وا بزانم بریتی بو لە بابەتی

we have to deal in such a short time -- with brain plasticity.

پێویستە لە کاتێکی زۆر کورتدا باسی بکەین-

بابەتی نەرمی مێشک. پێشتر بڕوا وابو مێشک تا رادەیەک چەسپاوە

The brain was thought to be more or less fixed.

All the nominal connections, in numbers and quantities,

هەمو پەیوەندییە بکەرییەکان، لە روی ژمارە و چەندایەتییەوە وا دەزانرا

were thought, until the last 20 years,

تا بیست ساڵ لەمەوپێش - وا دەزانرا کە کاتێ دەگەینە قۆناغی پێگەیشتن دەچەسپێت.

to be more or less fixed when we reached adult age.

Now, recently, it has been found that it can change a lot.

ئێستا بەم دواییە ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە دەکرێت زۆر بگٶڕێن

A violinist, as we heard, who has done 10,000 hours of violin practice,

کەمانچەژەنێک، وەک بیستمان، کە ١٠٠٠٠ کاتژمێر راهێنانی کەمانچەی ئەنجام داوە

some area that controls the movements of fingers in the brain changes a lot,

هەندێ لەو ناوچانەی مێشکی کە کۆنترۆڵی جوڵانی پەنجەکانی دەکەن زۆر دەگۆڕێت

increasing reinforcement of the synaptic connections.

کە پەیوەندییە بەیەکداچووەکان بەهێزتر دەکات.

So can we do that with human qualities?

ئایا ئێمە دەتوانین ئەم کارە لە بواری خەسڵەتەکانی مرۆڤدا بکەین؟

With loving kindness, with patience, with openness?

لەگەڵ خۆشەویستی و بەزەیی، لەگەڵ سەبر و لەگەڵ کراوەیی؟

So that's what those great meditators have been doing.

ئەوە ئەو کارەیە کە تێڕامێنە مەزنەکان ئەنجامی دەدەن.

Some of them who came to the labs,

هەندێ لەوانە کە هاتونەتە تاقیگەکان، بۆ نمونە بۆ مادیسۆن، ویسکۆنسن یان بێرکلی

like in Madison, Wisconsin, or in Berkeley,

did 20 to 40,000 hours of meditation.

بۆ ماوەیت ٢٠ - ٤٠٠٠٠ کاتژمێر تێڕامانیان کردووە

They do, like, three years' retreat, where they do meditate 12 hours a day.

بۆ ماوەی ٣ ساڵ پاشەکشێیان کردووە و رۆژانە ١٢ کاتژمێر تێڕامانیان ئەنجام داوە

And then, the rest of their life, they will do three or four hours a day.

و پاشان بە درێژایی تەمەنیان رۆژانە ٣-٤ کاتژمێر تێڕامان دەکەن

They are real Olympic champions of mind training.

ئەوانە بە راستی قارەمانی ئۆڵۆمپیین لە بواری راهێنانی مێشک

(Laughter)

-پێکەنین

This is the place where the meditators -- you can see it's kind of inspiring.

ئەمە شوێنی تێڕامێنەکانە - دەبینن جۆرێک ئیلهامبەخشە

Now, here with 256 electrodes.

ئەمەش بە ٢٥٦ جەمسەری کارەباییەوە

-پێکەنین

(Laughter)

So what did they find?

ئەی چییان دۆزییەوە؟ بەدڵیناییەوە شتێکیان دۆزییەوە

Of course, same thing.

The scientific embargo --

ئابڵوقەی زانست هەمیشە بە دەوری "سروشت"دا درابو

a paper has been submitted to "Nature," hopefully, it will be accepted.

بەو هیوایەی کە قبوڵ بکرێت.

It deals with the state of compassion, unconditional compassion.

ئەمە مامەڵە لەگەڵ حاڵەتی هاوسۆزییدا دەکات، هاوسۆزی بێمەرج.

We asked meditators, who have been doing that for years and years,

ئێمە داوامان لەو تێڕامێنانە کردووە کە چەند ساڵێکی زۆرە ئەم کارە دەکەن

to put their mind in a state where there's nothing but loving kindness,

کە مێشکیان بخەنە حاڵەتێکەوە کە هیچی تیا نیە جگە لە خۆشەویستی و بەزەیی

total availability to sentient being.

ئامادەییەکی تەواو بۆ بونێکی ئارام.

Of course, during the training, we do that with objects.

بە دڵنیاییەوە لە کاتی راهێنانەکاندا ئەم کارە لەسەر شتەکان دەکەین

We think of people suffering, of people we love,

بیر لە خەڵک دەکەینەوە کە ئازار دەچێژن، بیر لە خەڵک دەکەینەوە کە خۆشمان دەوێن

but at some point, it can be a state which is all pervading.

بەڵام لە خاڵیکدا حاڵەتێک هەیە کە هەمو ئەمانە ئامادەیە

Here is the preliminary result,

ئەمە ئەنجامێکی بەراییە، کە دەتوانم بیخەمە رو چونکە لە راستیدا خراونەتە رو

which I can show because it's already been shown.

The bell curve shows 150 controls,

ئەو چەماوەیە ١٥٠ کۆنترۆڵ نیشان دەدات و ئەوەی کە تەماشا دەکرێت

and what is being looked at

is the difference between the right and the left frontal lobe.

بریتییە لە جیاوازی نێوان پلی راست و چەپی پێشەوە

In very short, people who have more activity

زۆر بە کورتی، ئەو کەسانەی کە زۆر چالاکی بە بەشی لای راستی توێژی پێشەوە دەکەن

in the right side of the prefrontal cortex

are more depressed, withdrawn.

زۆر خەمۆک و خۆ دورخەرەوەن. ئەمانە زۆر کاریگەری ئەرێنی ناخەنە رو

They don't describe a lot of positive affect.

It's the opposite on the left side:

لە لای چەپ بە پێچەوانەوەیە: ئارەزوویەکی زیاتر بۆ مرۆڤدۆستی هەیە

more tendency to altruism,

to happiness, to express, and curiosity and so forth.

بۆ دڵخۆشی، بۆ دەربڕین، بۆ حەزکردن بە زانین، و تا دوایی

So there's a basic line for people. And also, it can be changed.

کەواتە هێڵێکی بنەڕەتی هەیە بۆ خەڵک. هەروەها دەکرێت بگۆڕدرێت

If you see a comic movie, you go off to the left side.

ئەگەر تۆ فیلمێکی کۆمیدی ببینیت دەچیتە لای چەپ

If you are happy about something, you'll go more to the left side.

ئەگەر سەبارەت بە شتێک دڵخۆش بیت زیاتر بەرەو لای چەپ دەچیت

ئەگەر بەرەو خەمۆکی بچیت دەچیتە لای راست

If you have a bout of depression, you'll go to the right side.

Here, the -0.5 is the full standard deviation

ئەمە بە لادانی پێودانگی -٠.٥ ەوە

of a meditator who meditated on compassion.

سەبارەت بە تێڕامێنێک کە تێڕامانی لەسەر هاوسۆزی کردووە.

It's something that is totally out of the bell curve.

ئەمە بە تەواوی چەماوەیەکی ناچونیەکە

So, I've no time to go into all the different scientific results.

من کاتی ئەوەم نیە بچمە ئەنجامە جیاوازە زانستییەکانەوە

Hopefully, they will come.

بەو هیوایەم کە بڵاو بکرێنەوە

But they found that -- this is after three and a half hours

بەڵام ئەوەیان دۆزییەوە - ئەمە دوای ٣ کاتژمێر و نیو پشکنین بە ئێف ئێم ئار ئای

in an fMRI,

it's like coming out of a space ship.

ئەمە وەک ئەوە وایە لە کەشتییەکی ئاسمانی دابەزیت

Also, it has been shown in other labs --

هەروەها لە تاقیگەی تریشدا دەرکەوتووە

for instance, Paul Ekman's labs in Berkeley --

بۆ نمونە لە تاقیگەکەی پاوڵ ئیکمان لە بێرکلی

that some meditators are able, also,

کە هەندێ تێڕامێن دەتوانن

to control their emotional response more than it could be thought.

وەڵامە هەستییەکانیان زیاد لەوەی چاوەڕوان کرابو کۆنترۆڵ بکەن

Like the startle experiments, for example.

بۆ نمونە تاقیکردنەوەی شۆکی لەپڕ.

If you sit a guy on a chair

ئەگەر کەسێک لەسەر ئەم کورسییە دانیشێنیت بەم هەمو کەرەسەی پێوانەی فسیۆلۆجییەوە

with all this apparatus measuring your physiology,

and there's kind of a bomb that goes off,

و جۆرە بۆمبێک بتەقێتەوە، وەڵامەکە ئەوەندە غەریزییە

it's such an instinctive response that,

in 20 years, they never saw anyone who would not jump.

کە لەم ٢٠ ساڵەی دواییدا کەسێک نەبووە کە لە جێی خۆی بەرز نەبوبێتەوە.

Some meditators, without trying to stop it,

هەندێ لە تێڕامێنەکان بە بێ ئەوەی هەوڵ بدەن بیوەستێنن

but simply by being completely open,

تەنیا بەوەی کە تەواو کراوە بون

thinking that that bang is just going to be a small event like a shooting star,

بەو بیرکردنەوەیەوە کە زرمەکە روداوێکی زۆر بچوکە، وەک ئەستێرەیەک کە دەکشێت

they are able not to move at all.

توانییان بە هیچ جۆرێک نەجوڵێن

So the whole point of that is not, sort of, to make, like,

کەواتە هەمو بیرۆکەی ئەم شتە لەوەدا نیە کە

a circus thing of showing exceptional beings who can jump, or whatever.

وەکو سێرکێک وا بێت بۆ نیشاندانی توانا نائاساییەکانی وەک بازدان و شتی تر

It's more to say that mind training matters.

بەڵکو ئەوەیە کە راهێنان بە مێشک گرنگە. ئەمە تەنیا کارێکی خۆشگوزەرانی نیە

That this is not just a luxury.

This is not a supplementary vitamin for the soul.

هیچ ڤیتامینێکی بەهێزکەر نیە بۆ رۆح

This is something that's going to determine

ئەمە شتێکە کە بڕیار لە چۆنێتی هەمو ساتێکی ژیانمان دەدات

the quality of every instant of our lives.

We are ready to spend 15 years achieving education.

ئێمە ئامادەین کە ١٥ ساڵ بە پەروەردەوە بەسەر ببەین

We love to do jogging, fitness.

حەزمان لە جوڵە و وەرزشە

We do all kinds of things to remain beautiful.

هەمو شتێک دەکەین بۆ ئەوەی بە جوانی بمێنینەوە

Yet, we spend surprisingly little time taking care of what matters most --

کەچی سەیر لەوەدایە کاتێکی زۆر کەم دەدەین بەو شتەی لە هەموی گرنگترە

the way our mind functions --

کە بریتییە لە رێگەی کارکردنی مێشکمان

which, again, is the ultimate thing

کە بریتییە لەو شتەی کە بڕیار لەسەر چۆنێتی ئەزمونەکانمان دەدات

that determines the quality of our experience.

Now, compassion is supposed to be put in action.

ئێستاش هاوسۆزییەکەمان دەبێت بخرێتە گەڕ.

That's what we try to do in different places.

ئەمە ئەو شتەیە کە لە شوێنی جیاجیا دەمانەوێت ئەنجامی بدەین

Just this one example is worth a lot of work.

تەنیا ئەم یەک نمونەیە ماندوبونێکی زۆر دەهێنێت

This lady with bone TB, left alone in a tent,

ئەم خانمە کە نەخۆشی سیلی ئیسقانی هەیە لەگەڵ کچەکەی لە چادرەکەیدا بەجێهێڵراوە بمرێت

was going to die with her only daughter.

One year later, how she is.

ساڵی دواتر، چۆنە.

Different schools and clinics we've been doing in Tibet.

ئێمە لە تبت قوتابخانە و نەخۆشخانەی جیاوازمان دروست کردووە

And just, I leave you with the beauty of those looks

و بەجێتان دەهێڵم تەماشای جوانیی ئەو نیگایانە بکەن

that tells more about happiness than I could ever say.

کە دەتوانن زۆر لەوە زیاتر باسی دڵخۆشی بکەن کە من دەتوانم بیڵێم

(Laughter)

ئەمەش پیاوە ئایینییە بازدەرەکانە لە تبت

And jumping monks of Tibet.

(Laughter)

-پێکەنین

Flying monks.

پیاوە ئایینییە فڕیوەکان

زۆر سوپاس.

Thank you very much.