The habits of happiness | Matthieu Ricard

2,722,561 views ・ 2008-04-15

TED


Бейнені ойнату үшін төмендегі ағылшын тіліндегі субтитрлерді екі рет басыңыз.

Аудармашы: TEDtalks-KZ TEDtalks-KZ Редактор: Islam Talapbayev
00:12
So, I guess it is a result of globalization
0
12531
4015
Менің ойымша, Эверестте Кока- Коланын банктары,
00:16
that you can find Coca-Cola tins on top of Everest
1
16570
3604
Монтереда буддалық монах бар деген ақиқатты глобализациянын үлкен жетістігі деп санаса болады.
00:20
and a Buddhist monk in Monterey.
2
20198
1938
00:22
(Laughter)
3
22160
2374
(Күлкі)
00:25
And so I just came, two days ago, from the Himalayas
4
25040
5095
Екі күн бүрын сіздердің шақыруларыңызды алған мезетте Гималайдан келдім.
00:30
to your kind invitation.
5
30159
1420
00:31
So I would like to invite you, also, for a while, to the Himalayas themselves.
6
31603
4129
Сол Гималайдын тамаша тауларымен және керемет жерлерімен сіздерді таныстырғым келіп отыр.
00:37
And to show the place where meditators, like me,
7
37257
6093
Мен өз басым,
00:43
who began with being a molecular biologist in Pasteur Institute,
8
43374
3972
өмір жолын Пастер білім ордасында молекулалық биологиядан бастай отырып,
00:47
and found their way to the mountains.
9
47370
2254
қазіргі кезеңде осы таулардын арасында медитациямен айналысудамын.
00:51
So these are a few images I was lucky to take and be there.
10
51811
5000
Суретке түсірген бірнеше әдемі жерлерді сіздерге көрсету мүмкіндігі туып отыр.
00:58
There's Mount Kailash in Eastern Tibet -- wonderful setting.
11
58871
4897
Мынау - өте сұлу көрінісі бар Тибеттің күншығысында орналасқан Қайлас тауы.
01:04
This is from Marlboro country.
12
64160
1976
Бұл Мальбор елінен.
01:06
(Laughter)
13
66160
5369
(Күлкі)
01:11
This is a turquoise lake.
14
71553
1502
Ал мынау – Бируз көлі.
01:13
A meditator.
15
73925
1235
Адам медитациямен айналысуда.
01:16
This is the hottest day of the year somewhere in Eastern Tibet, on August 1.
16
76033
5103
Бұл Шығыс Тибетте болған ең ыстық күндердің бірі, 1- ші тамыз кезі.
01:21
And the night before, we camped, and my Tibetan friends said,
17
81160
4976
Сондай күндердін бірінде біз лагерімізді құрып, жайғасып біткен кезде, тибеттік достарым:
01:26
"We are going to sleep outside."
18
86160
1581
«Біз далаға жатамыз» - демесі бар ма. Мен олардан: «Неге? Шатырда барлықтарыңа орын жетеді»- десем.
01:28
And I said, "Why? We have enough space in the tent."
19
88421
2587
Олар: «Рас, бірақ -бүгін жаз» - деп жауап қайтқан еді.
01:31
They said, "Yes, but it's summertime."
20
91032
1824
01:32
(Laughter)
21
92880
1669
(Күлкі)
01:37
So now, we are going to speak of happiness.
22
97455
2681
Ал енді бақыт тақырыбында сөз қозғағым келіп отыр.
01:40
As a Frenchman, I must say
23
100160
2795
Франциялық ретінде айта кетуім керек,
01:42
that there are a lot of French intellectuals
24
102979
2048
Франция зиялыларының ішінен «бақыт дегенді қызық емес нәрсе» - деп санайтындары баршылық.
01:45
that think happiness is not at all interesting.
25
105051
3061
01:48
(Laughter)
26
108136
1000
(Күлкі)
01:49
I just wrote an essay on happiness, and there was a controversy.
27
109160
3525
Осыдан біраз бұрын, мен бақыт туралы эссе жазған етінмін, сол менде біраз ой толғанысын туғыздырды.
01:52
And someone wrote an article saying,
28
112709
2251
Бір мақаланын авторы «бізді бұл бақыт деген лас іспен араластырмауын» өтінгені бар ма?
01:54
"Don't impose on us the dirty work of happiness."
29
114984
3026
(Күлкі)
01:58
(Laughter)
30
118034
1102
01:59
"We don't care about being happy. We need to live with passion.
31
119160
4206
«Бізді бақыт деген нарсе қызықтырмайды. Біз құштарлықпен өмір сүруіміз керек.
02:03
We like the ups and downs of life.
32
123390
2351
Біз қиялмен көкке қалықтағанды және жерге құлағанды жақсы көреміз.
02:05
We like our suffering because it's so good when it ceases for a while."
33
125765
3442
Біз өз қиындықтарымызды жақсы көреміз. Себебі, олар біраз уақытқа кідірген кезде қалай қуанамыз».
02:09
(Laughter)
34
129231
3571
(Күлкі)
02:13
This is what I see from the balcony of my hermitage in the Himalayas.
35
133160
4470
Міне, мынау - террасадан түсірілген Гималай тұрғындарының көрінісі.
02:18
It's about two meters by three, and you are all welcome any time.
36
138160
3379
Оның көлемі 2 де 3 метр, енді өздерініз ойлай берініздер, сіздердін барлықтарыныз кез келген уақытқа шақырылдыңыздар.
02:21
(Laughter)
37
141563
2208
(Күлкі).
02:23
Now, let's come to happiness or well-being.
38
143795
3462
Бақыт пен шаттық тақырыбына қайта келсек.
02:28
And first of all, you know, despite what the French intellectuals say,
39
148781
4355
Қанша француз зиялылары солай ойлағанымен,
02:33
it seems that no one wakes up in the morning thinking,
40
153160
3430
арамызда таңертесімен тұрып: « Бұл күн қалай қиналсам екен?»
02:36
"May I suffer the whole day?"
41
156614
1522
- деп ойлайтын жан бар ма екен?
02:38
(Laughter)
42
158160
1335
(Күлкі).
02:39
Which means that somehow, consciously or not,
43
159519
4617
Демек, біраз үніліп қарасақ, саналы түрде немесе оның шарқына терең үңілмей,
02:44
directly or indirectly, in the short or the long term,
44
164160
4349
немесе тура әлде жанама, немесе аз уақыт бойынша әлде ұзақ уақытқа
02:48
whatever we do, whatever we hope, whatever we dream --
45
168533
4502
қай жағынан алып қарасақ та,
барлығының бақытқа және қуанышқа деген кішкентай болса да талпынысы бар.
02:53
somehow, is related to a deep, profound desire for well-being or happiness.
46
173059
5806
03:00
As Pascal said, even the one who hangs himself,
47
180088
3417
Паскальдын айтуынша, тіпті дарға асылғысы келген адам,
03:03
somehow, is looking for cessation of suffering.
48
183529
4254
осы өмірдің қайғы- қасіретінен құтылғысы келгеннен осы жолды таңдайды, тек ол басқаша жолдарды көрмейді.
03:08
He finds no other way.
49
188593
1575
03:11
But then, if you look in the literature, East and West,
50
191358
3287
Басқа шығыс пен батыс елдерінін көркем әдебиеттеріне үнілетін болсақ,
03:14
you can find incredible diversity of definition of happiness.
51
194669
4922
бақыт сөзіне көптеген анықтамалар табамыз.
03:19
Some people say, I only believed in remembering the past,
52
199615
4521
Біреулері тек өткен күндердің естелігіне
03:24
imagining the future, never the present.
53
204160
1976
және болашақ туралы қиялға сенетінін, ал осы шаққа сенбейтінін айтады.
03:26
Some people say happiness is right now;
54
206617
2913
Басқалары бақыт болашақ туралы армандаған кезде ғана болады, ал осы шақта жоқ деп жатады.
03:29
it's the quality of the freshness of the present moment.
55
209554
2895
Керісінше басқалары нағыз бақыт осы болып жатқан кезең дейді, себебі бақыт - сол уақыттағы сенің қобалжу әсерің.
03:33
And that led Henri Bergson, the French philosopher, to say,
56
213842
3837
Әркімнің әр түрлі ойлары Анри Бергсондымынандай тұжырымға келуге итермеледі:
03:37
"All the great thinkers of humanity have left happiness in the vague
57
217703
3855
«Барлық ғасырдың дана адамдары бақыт туралы анық бір нарсенә айтпаған,
03:41
so that each of them could define their own terms."
58
221582
3578
өйткені әркім өз бақытын өзінше бағаласын деп».
03:46
Well, that would be fine if it was just a secondary preoccupation in life.
59
226160
5000
Егер бақыт бізге керек емес нарсе болса, бізді мұнша толғандырмаса керек-ті.
03:51
But now, if it is something that is going to determine
60
231953
2977
Жоқ, бақыт өміріміздің
03:54
the quality of every instant of our life,
61
234954
2777
әр сәтін билейді деп тұрған жоқпыз.
03:57
then we better know what it is, have some clearer idea.
62
237755
3995
Бақыт туралы толық түсінігіміз болу үшін, оның мағынысын жақсылып түсініп алу керек.
04:02
And probably, the fact that we don't know that is why, so often,
63
242834
5302
Бақыттың не екенін толық білмегендіктен,
04:08
although we seek happiness, it seems we turn our back to it.
64
248160
3265
оны іздеуде көбінесе қателесеміз.
04:11
Although we want to avoid suffering,
65
251449
1795
Негізінде қиындықтардан қашуға тырысқанымыз, бақытқа қарай келе жатырық деген нарсе емес.
04:13
it seems we are running somewhat towards it.
66
253268
2136
04:16
And that can also come from some kind of confusions.
67
256349
3015
Бұл негізінде әртүрлі түсініктердің араласуынан туындайды.
04:20
One of the most common ones is happiness and pleasure.
68
260160
3570
Бақыт пен көңіл көтеруді бірге қарастырып көрейік.
04:23
But if you look at the characteristics of those two,
69
263754
3982
Ерекшелеріне қайрайық.
04:27
pleasure is contingent upon time, upon its object,
70
267760
5238
Көңіл көтерудін арнайы уақыты, нысаны және арнай орны бар.
04:33
upon the place.
71
273022
1398
04:35
It is something that -- changes of nature.
72
275160
4000
Табиғатына қарай өзгеріп тұрады.
04:40
Beautiful chocolate cake: first serving is delicious,
73
280160
3557
Мысалы, керемет шоколадты тортты алсақ, бірінші үлесінде дәмді болады,
04:43
second one not so much, then we feel disgust.
74
283741
2977
екіншісінде онша қатты емес, ал үшіншісінде енді жиіркену сезімі пайда болады.
04:46
(Laughter)
75
286742
2775
(Күлкі)
04:49
That's the nature of things.
76
289541
1523
Осы сезім табиғатымызда бар.
04:51
We get tired.
77
291088
1200
04:53
I used to be a fan of Bach.
78
293160
2280
Мен Бахтын тыңдаушысы едім, шығармаларын гитарада ойнайтынмын.
04:55
I used to play it on the guitar, you know.
79
295464
2001
04:57
I can hear it two, three, five times.
80
297489
1809
Оны екі, үш, төрт, бес рет тыңдай алатын едім.
04:59
If I had to hear it 24 hours, non-stop, it might be very tiring.
81
299322
4512
Бірақ, маған оны кідірмеден 24 сағат тындайсын десе, бұл мені жалықтырып жіберетін еді.
05:04
If you are feeling very cold, you come near a fire, it's so wonderful.
82
304422
3790
Ал сіз суық жерден келдіз, мысалы, сізге отқа жақырдаған кезде жылынып өзіңізді рахат сезіне астайсыз.
05:08
After some moments, you just go a little back,
83
308603
2149
Сол кезде отқа тым жақын болып кетсеніз, бір жерініз күйіп қалады дейік, ол кезде өте қатты ауырытын болады.
05:10
and then it starts burning.
84
310776
1321
05:12
It sort of uses itself as you experience it.
85
312803
3513
Және тағы көптеген мысалдар келтірсе болады.
05:19
And also, again, it can -- also, it's something that you --
86
319160
3976
Тағы бір нәрсе, рахаттану жанындағылырға өтпелі емес.
05:23
it is not something that is radiating outside.
87
323160
2191
Айта кететін болсақ,
05:25
Like, you can feel intense pleasure
88
325375
2266
бір адам бір нарседен қатты ләззат
05:27
and some others around you can be suffering a lot.
89
327665
2950
алу мүмкін, сол бірдей заттан басқа адам
05:32
Now, what, then, will be happiness?
90
332314
2822
қатты азап көруі мүмкін. Сонда бақыт неде?
05:35
And happiness, of course, is such a vague word, so let's say well-being.
91
335160
3882
Әрине, «бақыт» сөзінің мағынасы анық емес болғандықтан, «ризашылық» деп қарастырайық.
05:41
And so, I think the best definition, according to the Buddhist view,
92
341572
4328
Буддалықтардың көз қарасы бойынша, риза болу – бұл тек жағымды әсер ғана емес.
05:45
is that well-being is not just a mere pleasurable sensation.
93
345924
5554
Сонымен қатар, бұл бейбітшілік пен
05:53
It is a deep sense of serenity and fulfillment.
94
353310
3898
өзіңнің жетістікке жете алу мүмкіндіктерінің терең сезімі,
өмірде кездестірген барлық эмойиялық күйлерді,
05:59
A state that actually pervades
95
359201
6356
06:05
and underlies all emotional states,
96
365581
3721
06:09
and all the joys and sorrows that can come one's way.
97
369326
2865
қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.
06:13
For you, that might be surprising.
98
373648
2123
қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.
06:15
Can we have this kind of well-being while being sad?
99
375795
2857
Бұлар сіздерге біраз ерсі көрінуі мүмкін. Адам азап шеккен кезде ризашылық сезімдерің бастан кешіре ала ма? Неге болсмас қа?
06:19
In a way, why not?
100
379367
1267
06:21
Because we are speaking of a different level.
101
381403
2757
Негізінде, біз оның басқа деңгейі туралы сөз қозғап жатарық.
06:27
Look at the waves coming near the shore.
102
387160
2892
Жағалаудағы шайып жатқан толқындарға көз жүгіртейік.
06:31
When you are at the bottom of the wave, you hit the bottom.
103
391080
2811
Егер бір адам толқын астында қалса,
06:35
You hit the solid rock.
104
395040
1721
түбіне ұрылады және қатты заттарға қақтығысатын болады.
06:36
When you are surfing on the top, you are all elated.
105
396785
2645
. Ал толқынның үстінде жүзгендер күшті ләззат алуда.
06:39
So you go from elation to depression -- there's no depth.
106
399454
2887
Демек, ләззат алу мен теңіз түбіне құлау арасы қатты алыс емес.
06:43
Now, if you look at the high sea,
107
403779
3142
Егер мұхит бетіне қарайтын болсақ, ол өте тұнық және тыныш болып көрінуі мүмкін,
06:46
there might be beautiful, calm ocean, like a mirror.
108
406945
3423
06:50
There might be storms,
109
410693
2122
дегенмен мұхит бойы қатты толқындар мен дауылдарға толы. Ал оның терең түбі тыныш, еш қозғалаыссыз.
06:52
but the depth of the ocean is still there, unchanged.
110
412839
4330
06:58
So now, how is that?
111
418669
1467
Қалай сонда?
07:00
It can only be a state of being, not just a fleeting emotion, sensation.
112
420160
4741
Мұндай секілді біздің келіп-кетер сезімдеріміз емес,
07:04
Even joy -- that can be the spring of happiness.
113
424925
3746
қалыпты күйіміз болуы мүмкін.
07:08
But there's also wicked joy, you can rejoice in someone's suffering.
114
428695
3530
Бірақ, кейде табалайшылық деген нарсе бар, ол біреудін қиыншығына басқа біреу қуану.
07:13
So how do we proceed in our quest for happiness?
115
433597
3333
Бақыт ізденісінде қалай әрекет ету керек?
07:18
Very often, we look outside.
116
438125
2952
07:21
We think that if we could gather this and that, all the conditions,
117
441770
4304
Көбінесе біздің ізденістеріміз өзінен шығып кетеді.
07:26
something that we say, "Everything to be happy --
118
446098
3038
Қөбіміз баққытты болу үшін төрт құбылан түгел болу керрек деп ойлап,
07:29
to have everything to be happy."
119
449160
2256
«бақытты болу үшін керек нарселердін» бәрін қолымызда болғанын қалап, алдымызға жинап алуға тырысамыз.
07:31
That very sentence already reveals the doom, destruction of happiness.
120
451440
4416
Солардын ішінен біреуіне қол жеткізі алмай қалсақ болды
07:35
To have everything.
121
455880
1255
өзімізді бақытсыз адам ретінде санаймыз
07:37
If we miss something, it collapses.
122
457159
2223
07:40
And also, when things go wrong, we try to fix the outside so much,
123
460985
3799
Әлде бір іс ретімен жүрмесе, біз сыртқы ортамызды өзгертуге тырысамыз.
07:44
but our control of the outer world is limited,
124
464808
5512
Бірақ оны өзгерте күшіміз шектеулі әрі уақытша екенін білу бермейміз.
07:50
temporary, and often, illusory.
125
470344
2865
07:54
So now, look at inner conditions.
126
474263
2961
Оған ішкі жан дүниемізбен қарасақ қалай болады. Олар әлде қайда мықты емес пе?
07:57
Aren't they stronger?
127
477248
1401
07:58
Isn't it the mind that translates
128
478673
2765
Біздің санамыз емес пе айналамызда болып жатқан жағдайларды қабылдайтын?
08:01
the outer condition into happiness and suffering?
129
481462
2489
08:04
And isn't that stronger?
130
484308
1828
Оның бізге қалай болып сезінетінін бақылайтын сол біздің ішкі сана- сезіміміз.
08:06
We know, by experience,
131
486160
1749
Бұл әлде қайда қуатты емес пе? Өмірдегі тәжірибелерімізден «бір кішкентай жұмақта» өмір сүре тұра,
08:07
that we can be what we call "a little paradise,"
132
487933
3334
08:11
and yet, be completely unhappy within.
133
491291
3009
оның ішінде адам бақыттыз болуы мүмкін екенін біліміз.
08:16
The Dalai Lama was once in Portugal,
134
496160
2188
Бірде Далай- ламаның Португалияда болған кезінде,
08:18
and there was a lot of construction going on everywhere.
135
498372
2764
айналасында тек құрылыс істері жүріп жатқан еді.
08:21
So one evening, he said, "Look, you are doing all these things,
136
501160
3000
Ол сол кезде: «Қараныздаршы, сіздерде қандай қызу құрылыс жүріп жатыр.
08:24
but isn't it nice, also, to build something within?"
137
504184
2952
Егер ішін де берекеге толтыратын құрылыс болғанда керемет болар еді."
08:27
And he said, "[Without] that -- even if you get a high-tech flat
138
507160
4976
Себебі, қаншалықты заманауи әсем пәтерь,
08:32
on the 100th floor of a super-modern and comfortable building,
139
512160
5250
100- қабаттық ғимаратта болғанымен,
08:37
if you are deeply unhappy within,
140
517434
1702
оның ішінде бақыттсыз болсаныз,
08:39
all you are going to look for is a window from which to jump."
141
519160
3000
онда сіз тек жерге қарай секіріп шығатын терезе іздеуде болады ісіңіз».
08:44
So now, at the opposite,
142
524610
1526
Басқа жақтан қарайтын болсақ,
08:46
we know a lot of people who, in very difficult circumstances,
143
526160
4436
кейбір қиын жағдайларда өмір сүріп жатқан адамдар көптеген қиыншылықтарға жолықса да
08:50
manage to keep serenity, inner strength, inner freedom, confidence.
144
530620
5371
еш мұңаймай, өздерін сенімді әрі мықты ұстауда.
08:57
So now, if the inner conditions are stronger --
145
537160
2239
Демек, егер ішкі жан дүниеміздің хәлі маңыздырақ болса....
08:59
of course, the outer conditions do influence,
146
539423
2623
Әрине, сыртқы жағдайымыздың өмірімізде маңызды орны бар:
09:02
and it's wonderful to live longer, healthier,
147
542070
3584
Керемет емес пе ұзақ, денің сау болған,
09:05
to have access to information, education,
148
545678
2793
үлкен білім ордаларында білім алу,
09:08
to be able to travel, to have freedom.
149
548495
1953
басқа елдерге саяхат жасау мүмкіндіктердің болғаны.
09:11
It's highly desirable.
150
551169
2496
09:13
However, this is not enough.
151
553689
1559
Бірақ бұлардың бәрі – тек қана көмекші заттар.
09:15
Those are just auxiliary, help conditions.
152
555272
4336
09:20
The experience that translates everything is within the mind.
153
560463
3479
Барлығы санымыздың ішіндегі сезіммен қабылданады.
09:24
So then, when we ask oneself
154
564643
1685
Онда өзімізден сұрайықшы, қалай бақыт шартының құрылуының қамын ойластыру керек.
09:26
how to nurture the condition for happiness,
155
566352
4380
09:30
the inner conditions, and which are those which will undermine happiness.
156
570756
5444
Ішкі жан дүниеміз бақытта болуымызға қандай кедергі келтіруі мүмкін?
09:36
So then, this just needs to have some experience.
157
576968
2976
Бұл сұрақтарға жауап беру үшін өмірден арнайы тәжірибелеріміз болу керек.
09:40
We have to know from ourselves, there are certain states of mind
158
580349
3055
Біз өз ішкі дүниемізден ерекше бір ризашылық,
09:43
that are conducive to this flourishing, to this well-being,
159
583428
3309
разылық пен мерей ұялата алатын бір күйін табуымыз керек.
09:46
what the Greeks called eudaimonia, flourishing.
160
586761
2589
Оны ертеректе гректер эвдемонизм деп атаған екен.
09:51
There are some which are adverse to this well-being.
161
591048
3668
Сонымен қатар тағы бір сондай күй бар,
09:55
And so, if we look from our own experience,
162
595905
3559
бірақ ол керісінше бір затқа қарағанда
09:59
anger, hatred, jealousy, arrogance,
163
599488
4209
жек көрінушілік және ашу,
10:03
obsessive desire, strong grasping,
164
603721
4765
10:08
they don't leave us in such a good state after we have experienced it.
165
608510
3753
ыза туғызады.
10:12
And also, they are detrimental to others' happiness.
166
612857
3000
Бұл айналасындағыларға жағымсыз әсерін тигізеді.
10:17
So we may consider that the more those are invading our mind,
167
617160
4686
Бұл сезім қаншалықты санамызды билесе,
10:21
and, like a chain reaction,
168
621870
1651
соншалықты өзімізді бақытсыз және қасіретте сезінетін боламыз.
10:23
the more we feel miserable, we feel tormented.
169
623545
3233
10:27
At the opposite, everyone knows deep within
170
627699
3550
Шындығында, өздеріңізге үңіліп қарайтын болсаңыз, байқайтындарыңыз –
10:31
that an act of selfless generosity,
171
631273
2199
10:33
if from the distance, without anyone knowing anything about it,
172
633496
4285
егер бір пенде кең пейілмен, жақсы раймен, жасырын түрде бір қайырлы іс жасаса, мысалы кез келген нәрсе болуы мүмкін:
10:37
we could save a child's life, make someone happy.
173
637805
4202
бір сәбиді құтқарса немесе біреуге қуаныш сыйласа,
10:42
We don't need the recognition. We don't need any gratitude.
174
642031
3550
қарсылығына ештеңе күтпей
10:45
Just the mere fact of doing that
175
645605
2721
– мұндай әрекеттен кейін адамның жан дүниесін тылсым әдемі сезім бойлай кетеді.
10:48
fills such a sense of adequation with our deep nature.
176
648350
3733
10:52
And we would like to be like that all the time.
177
652770
2196
Содан кейін осындай күйде қалғысы келеді.
10:56
So is that possible,
178
656160
1581
Сонда адам өз өмір сүру салтын, ішкі дүниесін өзгерте алады ма?
10:57
to change our way of being, to transform one's mind?
179
657765
3600
11:02
Aren't those negative emotions, or destructive emotions,
180
662670
3466
Ал жағымсыз, жаман сезімдер
11:06
inherent to the nature of mind?
181
666160
2086
біздің жадымызда табиғатымыздан бар болмақ емес пе?
11:09
Is change possible in our emotions, in our traits, in our moods?
182
669160
5070
Олай болмаса, өз мінездерімізді, сезімдерімізді және көңіл күйлерімізді өзгерте аламыз ба?
11:15
For that we have to ask, what is the nature of mind?
183
675024
2578
Бұл сұрақтарға жауап беру үшін алдымен, ақыл есіміздің жаратылысына тереңірек үңілу керек.
11:18
And if we look from the experiential point of view,
184
678072
4562
Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады
11:22
there is a primary quality of consciousness
185
682658
2478
Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады
11:25
that's just the mere fact to be cognitive, to be aware.
186
685160
4493
– бұл негізінен біздің ойлай және сезіне алатынымызды көрсететін факт.
11:30
Consciousness is like a mirror that allows all images to rise on it.
187
690310
4510
Түйсік – барлық нәрселердің анық бейнесін көрсететін айна.
11:35
You can have ugly faces, beautiful faces in the mirror.
188
695160
3134
Мейлі келбеті әсем болсын - болмасын
11:38
The mirror allows that, but the mirror is not tainted,
189
698318
3472
айна кез келген келбетте қабылдай береді,
11:41
is not modified, is not altered by those images.
190
701814
3401
одан айна еш құртылмайды еш кірленбейді.
11:46
Likewise, behind every single thought
191
706160
2933
Бұған орай, біздің әр ойымыздың астарында таза, пәк бір түйсік бар.
11:49
there is the bare consciousness, pure awareness.
192
709117
4092
11:53
This is the nature.
193
713967
1315
Ол - табиғаттан. Ол басқа жаман мінездермен немесе жек көрушіліктермен кірленбейді.
11:55
It cannot be tainted intrinsically with hatred or jealousy because then,
194
715306
4601
11:59
if it was always there --
195
719931
1607
Себебі, өздеріңізде байқаған шығарсыздар, бір адам қаншалықты қатыгез, жауыз болғанымен,
12:01
like a dye that would permeate the whole cloth --
196
721562
3904
12:05
then it would be found all the time, somewhere.
197
725490
2868
оның жүрегінде мейлі кішкентай болсын бір мейрімділік болады.
12:08
We know we're not always angry, always jealous, always generous.
198
728382
3853
Өкінішке орай бәріміздеде сол қасиеттер бар.
12:13
So, because the basic fabric of consciousness
199
733160
2976
Демек, түйсігіміздің негізі –
12:16
is this pure cognitive quality that differentiates it from a stone,
200
736160
4292
бір табиғи жаратылыс, біздің тастан айырмашылығымызды көрсететіні.
12:20
there is a possibility for change because all emotions are fleeting.
201
740476
3247
Бұдан шығатын қорытынды,
12:24
That is the ground for mind training.
202
744302
2136
түйсігіміз арқылы санамызды жетілдірсе болады.
12:27
Mind training is based on the idea that two opposite mental factors
203
747160
4814
Санамызды жетілдірумен негізінде
12:31
cannot happen at the same time.
204
751998
1825
бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!
12:34
You could go from love to hate.
205
754263
1949
бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!
12:36
But you cannot, at the same time, toward the same object,
206
756236
3217
Алайда, адам жаратылысы бір уақытта,
12:39
the same person, want to harm and want to do good.
207
759477
3379
бір адамға жақсылық және жамандық тіле алмайды.
12:42
You cannot, in the same gesture, shake hand and give a blow.
208
762880
3723
Бір уақытта біреудің қолын алып тұрып, оны ұра алмайды.
12:47
So, there are natural antidotes to emotions
209
767587
3260
Сонымен, табиғаттың біздің санамызды құртатын
12:50
that are destructive to our inner well-being.
210
770871
2396
жаман күйлерге өз қарсы жақтары бар.
12:54
So that's the way to proceed.
211
774603
2025
Солармен әрекет ету керек. Қуаныш – қызғанышқа қарсы.
12:57
Rejoicing compared to jealousy.
212
777106
2841
13:00
A kind of sense of inner freedom
213
780610
2360
Ішіміздегі еркіндік сезімі – ашкөздік пен өзін-өзі тежеу сезімдеріне қарсы.
13:02
as opposite to intense grasping and obsession.
214
782994
3702
13:07
Benevolence, loving kindness against hatred.
215
787904
4361
Кеңпейіл мен мейрімділік – өшпенділікке қарсы.
13:13
But, of course, each emotion then would need a particular antidote.
216
793160
3985
Барлық сезімдердің өз қарсылығы бар.
13:18
Another way is to try to find a general antidote to all emotions,
217
798160
4976
Тағы бір басқа амал –
13:23
and that's by looking at the very nature.
218
803160
2126
табиғатымыздың терең түптерін зерттеп, бір қарсылық, барлығына қарсы қолдана алатын, табу керек.
13:26
Usually, when we feel annoyed, hatred or upset with someone,
219
806040
5459
Көбінесе бізді наразылық, ашу - ыза , қатыгездік сезімдері бойлаған кезде
13:31
or obsessed with something,
220
811523
2293
біздің ақыл есіміз осындай сезімдер объектісіне қайта-қайта орала береді.
13:33
the mind goes again and again to that object.
221
813840
2534
13:36
Each time it goes to the object,
222
816398
1826
Әр оралған сайын жек көру мен жаман сезімдер күшейе береді.
13:38
it reinforces that obsession or that annoyance.
223
818248
3055
13:41
So then, it's a self-perpetuating process.
224
821906
3240
Осылай болу арқылы үрдісіміз тоқтаусыз дами береді.
13:45
So what we need to look for now is,
225
825874
1760
Бұл кезде сыртқа емес адам өзінің ішкі дүниесіне мән беру керек.
13:47
instead of looking outward, we look inward.
226
827658
2589
13:51
Look at anger itself.
227
831000
1344
Біраз бұл туралы талқылап көрейік.
13:52
It looks very menacing,
228
832368
1538
13:53
like a billowing monsoon cloud or thunderstorm.
229
833930
4438
Ашу сырт көзге қауіп төндіруші болып көрінеді,
13:58
We think we could sit on the cloud,
230
838817
2263
жаңбыр кезіндегі бұлттар немесе ызғарлы найзағай іспеттес.
14:01
but if you go there, it's just mist.
231
841104
2056
14:03
Likewise, if you look at the thought of anger,
232
843485
3142
Алыстан бұлтқа отыру мүмкін тәрізді көрінеді, алайда жақындап келгенде оның жай тұман екенін көресің.
14:06
it will vanish like frost under the morning sun.
233
846651
3189
Соған ұқсас, ашу да қырау сияқты күн көтерілмей тұрып қаптап кетеді де,
14:10
If you do this again and again, the propensity,
234
850538
2859
бірақ күннің жайлап көтерілуімен олда ери бастайды.
14:13
the tendencies for anger to arise again
235
853421
2715
Егер осылай қайталап істей берсек,
14:16
will be less and less each time you dissolve it.
236
856160
2854
ең соңында су болып ағып жоқ болып кетеді.
14:19
And, at the end, although it may rise,
237
859509
2013
Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.
14:21
it will just cross the mind,
238
861546
1590
14:23
like a bird crossing the sky without leaving any track.
239
863160
2671
Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.
14:26
So this is the principal of mind training.
240
866530
2476
Міне, сананы жетілдірудің мәнісі осында.
14:30
Now, it takes time,
241
870358
3505
Мұндай өрескел сезімдер бұрыннан жадымызға сіңіп кеткен соң,
14:33
because it took time for all those faults in our mind, the tendencies, to build up,
242
873887
6971
одан айығу да біраз уақыт қажет етеді.
14:40
so it will take time to unfold them as well.
243
880882
2254
14:43
But that's the only way to go.
244
883647
1489
Алайда бұл тек одан айрылудың тек жолы.
14:45
Mind transformation -- that is the very meaning of meditation.
245
885607
3791
Сананы қайта қалпына келтіру – медитацияның негізгі мақсаты.
14:50
It means familiarization with a new way of being,
246
890160
2976
Бұл тұрмыстың жаңа тәсілдерімен танысу,
14:53
new way of perceiving things,
247
893160
1654
қабылдаудың жаңа жолдары, шындықпен толық жанасу,
14:54
which is more in adequation with reality,
248
894838
2298
14:57
with interdependence, with the stream and continuous transformation,
249
897160
3976
өзара тәуелділікпен,
15:01
which our being and our consciousness is.
250
901160
2146
күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.
15:04
So, the interface with cognitive science,
251
904119
1977
күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.
15:06
since we need to come to that, it was, I suppose, the subject of --
252
906120
3160
Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.
15:09
we have to deal in such a short time -- with brain plasticity.
253
909304
3524
Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.
Мидың ырғақтылығы. . Ұзақ уақыттан бері миды тұрақты деп санап келді.
15:12
The brain was thought to be more or less fixed.
254
912852
2973
15:15
All the nominal connections, in numbers and quantities,
255
915849
2642
Тек 20 жыл бұрын ми құрылысындағы жүйке жүйелерінің, нейрон жасушаларының сандары және
15:18
were thought, until the last 20 years,
256
918515
2941
нейрон жасушаларының сандары және өсімталдығы
15:21
to be more or less fixed when we reached adult age.
257
921480
3467
15:25
Now, recently, it has been found that it can change a lot.
258
925384
2752
адам жасы ұлғайған сайын қатты өзгеретіні мәлім болды.
15:28
A violinist, as we heard, who has done 10,000 hours of violin practice,
259
928655
3902
Мысалы, бір скрипкашының 10 сағат тынымсыз дайындықтан кейін миының,
15:32
some area that controls the movements of fingers in the brain changes a lot,
260
932581
4821
саусағына жауап беретін бөлігі өзгеріске ұшырайды
15:37
increasing reinforcement of the synaptic connections.
261
937426
2952
және нейрондардың арасындағы байланыстардың қарқыны арта түседі.
15:41
So can we do that with human qualities?
262
941440
3294
Адами қасиеттерге осылай қол жеткізе аламыз ба?
15:44
With loving kindness, with patience, with openness?
263
944758
3727
Әлде махаббатқа, төзімділікке?
15:49
So that's what those great meditators have been doing.
264
949160
3116
Негізінде ұлы адамдар дәл осылай, медитациямен айналыса отырып соларға қол жеткізген.
15:53
Some of them who came to the labs,
265
953378
3510
Висконсин штатында, Мэдисон немесе Беркли жоғары оқу орнының лабораториясында
15:56
like in Madison, Wisconsin, or in Berkeley,
266
956912
3900
16:00
did 20 to 40,000 hours of meditation.
267
960836
3290
20-дан 40 мың сағатқа дейін медитациядан тәжірибесі барларға тексеру өткізді.
16:04
They do, like, three years' retreat, where they do meditate 12 hours a day.
268
964936
3528
Олар бұрында күніне 12 сағат арнайы 3 жылдық кезеңде медитациямен айналысқан,
16:08
And then, the rest of their life, they will do three or four hours a day.
269
968488
3460
енді олар күніне 3-4 сағаттан өмірлерінің соңына дейін айналысады.
16:11
They are real Olympic champions of mind training.
270
971972
2977
Бұлар – сананы жетілдіруден олимпиада чемпиондары.
16:14
(Laughter)
271
974973
1501
(Күлкі)
16:17
This is the place where the meditators -- you can see it's kind of inspiring.
272
977974
3844
Мынау – адамдардың медитациямен айналысып отырған кезеңі – оларды қалай жігерлендіріп тұрғаны көзге анық көрініп тұр.
16:21
Now, here with 256 electrodes.
273
981842
3687
Ал мынау 256 электродпен өткізілген сынақ.
(Күлкі)
16:27
(Laughter)
274
987977
2692
16:31
So what did they find?
275
991056
1181
Ашылуы неде болған еді? Әрине, сол өзіміздің күткенімізде.
16:32
Of course, same thing.
276
992261
2875
16:35
The scientific embargo --
277
995160
1697
Эмбарго ғылымда. Бұл Nature журналында мәлімденген соң,
16:36
a paper has been submitted to "Nature," hopefully, it will be accepted.
278
996881
4174
қабылдайды деген үміттеміз.
16:41
It deals with the state of compassion, unconditional compassion.
279
1001406
3991
Зерттеу нысаны: шартсыз жанашырлықтың ахуалы болды.
16:45
We asked meditators, who have been doing that for years and years,
280
1005421
3715
Біз ұзақ жылдар бойы медитациямен айналысқандарды тауып,
16:49
to put their mind in a state where there's nothing but loving kindness,
281
1009160
4693
олардан өз сана сезімдерін тек ізгілікке толы күйге келтірулерін өтіндік.
16:53
total availability to sentient being.
282
1013877
1976
Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.
16:56
Of course, during the training, we do that with objects.
283
1016311
2626
Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.
16:58
We think of people suffering, of people we love,
284
1018961
2286
Біздің ойымызда қиыншылықты бастан кешіріп жатқандар, біз жақсы көретін адамдар.
17:01
but at some point, it can be a state which is all pervading.
285
1021271
3014
Бір мезетте бәрін қамти алатын күйде боламыз.
17:05
Here is the preliminary result,
286
1025324
2519
Міне – осындай нәтижеге қол жеткіздік. Оларды көрсете аламын деп ойлаймын.
17:07
which I can show because it's already been shown.
287
1027867
2330
17:10
The bell curve shows 150 controls,
288
1030221
4900
Қоңырауға ұқсас ирек - бұл 150 адамнан тұратын бақылау тобының мәліметтері.
17:15
and what is being looked at
289
1035145
2189
17:17
is the difference between the right and the left frontal lobe.
290
1037358
3368
Мидың шеке бөлігінің сол және оң жақтарының айырмашылықтары өлшенді.
17:20
In very short, people who have more activity
291
1040750
2835
Қысқаша түсіндіре кетейін. Егер адамның ми қыртысының оң алдыңғы жағы белсенді болса – адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.
17:23
in the right side of the prefrontal cortex
292
1043609
2663
17:26
are more depressed, withdrawn.
293
1046296
2993
адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.
17:29
They don't describe a lot of positive affect.
294
1049772
2650
17:33
It's the opposite on the left side:
295
1053160
2940
Керісінше, мидың сол жағы белсенді болса – адам жайдарман, қуанышты,
17:36
more tendency to altruism,
296
1056124
2012
17:38
to happiness, to express, and curiosity and so forth.
297
1058160
4139
өзіне сенімді және әр денеге қызығушылығы басым болады.
17:42
So there's a basic line for people. And also, it can be changed.
298
1062897
4093
Демек, адамдарда әрқашан бірдеңеге икемділік болады, оның үстіне құбылмалы.
17:47
If you see a comic movie, you go off to the left side.
299
1067014
2524
Комедия көріп отырған кезде сол жаққа жылжу болады.
17:49
If you are happy about something, you'll go more to the left side.
300
1069562
3416
. Бір нәрсеге қуану - тағы біраз сол жаққа өзгеріс.
Сарыуайымға түсу – оң жаққа қарау қозғалыс.
17:53
If you have a bout of depression, you'll go to the right side.
301
1073002
2905
17:56
Here, the -0.5 is the full standard deviation
302
1076710
5706
Минус оннан бес (0.5) - бұл стандартқа сәйкес адамның
18:02
of a meditator who meditated on compassion.
303
1082440
2696
ауытқуы жанашырлық медитациясын қамтитын.
18:05
It's something that is totally out of the bell curve.
304
1085160
2825
Қоңырау тәріздес иректен жырақта болатын нәрсе.
18:09
So, I've no time to go into all the different scientific results.
305
1089292
3844
Ғылым нәтижелеріне тереңірек үңілетін уақытымыз жоқ.
18:13
Hopefully, they will come.
306
1093160
1538
Олар сосын сіздердің қолдарыңызға тиеді деген үміттемін.
18:14
But they found that -- this is after three and a half hours
307
1094722
2771
Олар сосын.... Мынау үш жарым сағаттық fMRI томографында,
18:17
in an fMRI,
308
1097517
1943
18:19
it's like coming out of a space ship.
309
1099484
3093
ғарыш алаңынан қайтып келгенге ұқсайды.
18:24
Also, it has been shown in other labs --
310
1104160
1976
Және де басқа лабораторияларда,
18:26
for instance, Paul Ekman's labs in Berkeley --
311
1106160
3976
мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың
18:30
that some meditators are able, also,
312
1110160
2535
мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың
18:32
to control their emotional response more than it could be thought.
313
1112719
3417
өздерінің эмоциональдық реакциясын,қиял еткеннен әлде қайда күшті бақылай алатыны дәлелденген болатын.
18:36
Like the startle experiments, for example.
314
1116557
2015
Мысалы ретінде шошу тәжірибесін алайық.
18:38
If you sit a guy on a chair
315
1118596
1531
Адамда орындыққа отырғызады,
18:40
with all this apparatus measuring your physiology,
316
1120151
2429
18:42
and there's kind of a bomb that goes off,
317
1122604
1968
физиологиялық көрсеткіштерді өлшейтін құралдарды қосады да жанына әр түрлі жарылғыш заттарды қойып оның инстинктівтік реакциясын бақылайды.
18:44
it's such an instinctive response that,
318
1124596
2540
18:47
in 20 years, they never saw anyone who would not jump.
319
1127160
3592
20 жыл бойғы тәжірибелердің ішінде селк етпеген адам болмаған.
18:51
Some meditators, without trying to stop it,
320
1131616
2520
Ал медитациямен айналысқан жандарға жасағанда,
18:54
but simply by being completely open,
321
1134160
2374
олар толығымен тыныштықта сабырлық танытып отырды.
18:56
thinking that that bang is just going to be a small event like a shooting star,
322
1136558
5578
Олар үшін жарылғыштар тыныш аққан жұлдыздай көрінді.
19:02
they are able not to move at all.
323
1142160
1637
Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе
19:04
So the whole point of that is not, sort of, to make, like,
324
1144160
3976
Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе
19:08
a circus thing of showing exceptional beings who can jump, or whatever.
325
1148160
6801
сіздердің алдарыңызға цирктік қойылым, қайталанбас секірулерді көрсету емес бұл тәжірибенің мақсаты.
19:14
It's more to say that mind training matters.
326
1154985
2847
Негізгі айтқымыз келіп отырған жайт сананы жетілдіру – көңіл бөлуге тұрарлық.
19:18
That this is not just a luxury.
327
1158351
3283
19:21
This is not a supplementary vitamin for the soul.
328
1161658
4398
Бұл – жай аусарлық емес. Бұл – рухымызды көтеретін дәрумен де емес.
19:26
This is something that's going to determine
329
1166080
3732
Санамызды жетілдіру өміріміздің әрбір сәтіндегі қобалжудың қасиетін анықтайды.
19:29
the quality of every instant of our lives.
330
1169836
2061
19:31
We are ready to spend 15 years achieving education.
331
1171921
3620
Біз өміріміздің 15 жылын оқуға сарп ете аламыз.
19:36
We love to do jogging, fitness.
332
1176160
2976
Біз фитнеске, жүгірулерге қатысқан ұнайды.
19:39
We do all kinds of things to remain beautiful.
333
1179160
2921
Өз басымыздың сұлулығы үшін көптеген нәрселер жасаймыз.
19:43
Yet, we spend surprisingly little time taking care of what matters most --
334
1183072
6977
Ал бұл болса, соңында
19:50
the way our mind functions --
335
1190073
2244
біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.
19:52
which, again, is the ultimate thing
336
1192341
3747
біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.
19:56
that determines the quality of our experience.
337
1196112
2166
19:58
Now, compassion is supposed to be put in action.
338
1198775
2875
Осының төңірегінде әрекеттерге аяушылық пайда болады.
20:02
That's what we try to do in different places.
339
1202032
2439
Осы - біздің қалыптастырғымыз тұрғаны.
20:05
Just this one example is worth a lot of work.
340
1205160
3651
Мына бір мысал сол үлкен іске бастама болар деп ойлаймын.
20:09
This lady with bone TB, left alone in a tent,
341
1209456
2882
Бір туберкулез ауруына шалдыққан әйел
20:12
was going to die with her only daughter.
342
1212362
2731
20:15
One year later, how she is.
343
1215588
2181
тыныштықта өлу үшін қызымен бір шатырға шығарылған. Міне, мынау – сол әйел бір жылдан кейін.
20:20
Different schools and clinics we've been doing in Tibet.
344
1220160
3453
Ал мынау – біздің Тибеттегі мектебіміз және ауруханамыз.
20:26
And just, I leave you with the beauty of those looks
345
1226639
4206
Осы керемет көріністерге қараудың өзі үлкен бақыт туралы тіл қатып тұрғандай.
20:30
that tells more about happiness than I could ever say.
346
1230869
4009
Секіріп жүрген Тибет монахтарының бейнесі бақыт туралы мен түсіндіргеннен әлде қайда көп нәрсе айтып тұр.
20:34
(Laughter)
347
1234902
1143
Ойнап секіріп жүрген Ұшып жүрген монахтар.
20:36
And jumping monks of Tibet.
348
1236069
1460
20:37
(Laughter)
349
1237553
1583
(Күлкі)
20:39
Flying monks.
350
1239160
1648
Тибет монахтары.
Назарларыңызға көп рахмет!!!
20:48
Thank you very much.
351
1248134
1166
Осы веб-сайт туралы

Бұл сайт ағылшын тілін үйренуге пайдалы YouTube бейнелерімен таныстырады. Сіз әлемнің түкпір-түкпірінен келген үздік оқытушылар жүргізетін ағылшын тілі сабақтарын көресіз. Бейнені сол жерден ойнату үшін әрбір бейне бетінде көрсетілетін ағылшын тіліндегі субтитрлерді екі рет басыңыз. Субтитрлер бейнені ойнатумен синхрондалады. Егер сізде қандай да бір ескертулер немесе сұраулар болса, осы байланыс формасы арқылы бізге хабарласыңыз.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7