The habits of happiness | Matthieu Ricard

Аудармашы: TEDtalks-KZ TEDtalks-KZ Редактор: Islam Talapbayev

So, I guess it is a result of globalization

Менің ойымша, Эверестте Кока- Коланын банктары,

that you can find Coca-Cola tins on top of Everest

Монтереда буддалық монах бар деген ақиқатты глобализациянын үлкен жетістігі деп санаса болады.

and a Buddhist monk in Monterey.

(Laughter)

(Күлкі)

And so I just came, two days ago, from the Himalayas

Екі күн бүрын сіздердің шақыруларыңызды алған мезетте Гималайдан келдім.

to your kind invitation.

So I would like to invite you, also, for a while, to the Himalayas themselves.

Сол Гималайдын тамаша тауларымен және керемет жерлерімен сіздерді таныстырғым келіп отыр.

And to show the place where meditators, like me,

Мен өз басым,

who began with being a molecular biologist in Pasteur Institute,

өмір жолын Пастер білім ордасында молекулалық биологиядан бастай отырып,

and found their way to the mountains.

қазіргі кезеңде осы таулардын арасында медитациямен айналысудамын.

So these are a few images I was lucky to take and be there.

Суретке түсірген бірнеше әдемі жерлерді сіздерге көрсету мүмкіндігі туып отыр.

There's Mount Kailash in Eastern Tibet -- wonderful setting.

Мынау - өте сұлу көрінісі бар Тибеттің күншығысында орналасқан Қайлас тауы.

This is from Marlboro country.

Бұл Мальбор елінен.

(Laughter)

(Күлкі)

This is a turquoise lake.

Ал мынау – Бируз көлі.

A meditator.

Адам медитациямен айналысуда.

This is the hottest day of the year somewhere in Eastern Tibet, on August 1.

Бұл Шығыс Тибетте болған ең ыстық күндердің бірі, 1- ші тамыз кезі.

And the night before, we camped, and my Tibetan friends said,

Сондай күндердін бірінде біз лагерімізді құрып, жайғасып біткен кезде, тибеттік достарым:

"We are going to sleep outside."

«Біз далаға жатамыз» - демесі бар ма. Мен олардан: «Неге? Шатырда барлықтарыңа орын жетеді»- десем.

And I said, "Why? We have enough space in the tent."

Олар: «Рас, бірақ -бүгін жаз» - деп жауап қайтқан еді.

They said, "Yes, but it's summertime."

(Laughter)

(Күлкі)

So now, we are going to speak of happiness.

Ал енді бақыт тақырыбында сөз қозғағым келіп отыр.

As a Frenchman, I must say

Франциялық ретінде айта кетуім керек,

that there are a lot of French intellectuals

Франция зиялыларының ішінен «бақыт дегенді қызық емес нәрсе» - деп санайтындары баршылық.

that think happiness is not at all interesting.

(Laughter)

(Күлкі)

I just wrote an essay on happiness, and there was a controversy.

Осыдан біраз бұрын, мен бақыт туралы эссе жазған етінмін, сол менде біраз ой толғанысын туғыздырды.

And someone wrote an article saying,

Бір мақаланын авторы «бізді бұл бақыт деген лас іспен араластырмауын» өтінгені бар ма?

"Don't impose on us the dirty work of happiness."

(Күлкі)

(Laughter)

"We don't care about being happy. We need to live with passion.

«Бізді бақыт деген нарсе қызықтырмайды. Біз құштарлықпен өмір сүруіміз керек.

We like the ups and downs of life.

Біз қиялмен көкке қалықтағанды және жерге құлағанды жақсы көреміз.

We like our suffering because it's so good when it ceases for a while."

Біз өз қиындықтарымызды жақсы көреміз. Себебі, олар біраз уақытқа кідірген кезде қалай қуанамыз».

(Laughter)

(Күлкі)

This is what I see from the balcony of my hermitage in the Himalayas.

Міне, мынау - террасадан түсірілген Гималай тұрғындарының көрінісі.

It's about two meters by three, and you are all welcome any time.

Оның көлемі 2 де 3 метр, енді өздерініз ойлай берініздер, сіздердін барлықтарыныз кез келген уақытқа шақырылдыңыздар.

(Laughter)

(Күлкі).

Now, let's come to happiness or well-being.

Бақыт пен шаттық тақырыбына қайта келсек.

And first of all, you know, despite what the French intellectuals say,

Қанша француз зиялылары солай ойлағанымен,

it seems that no one wakes up in the morning thinking,

арамызда таңертесімен тұрып: « Бұл күн қалай қиналсам екен?»

"May I suffer the whole day?"

- деп ойлайтын жан бар ма екен?

(Laughter)

(Күлкі).

Which means that somehow, consciously or not,

Демек, біраз үніліп қарасақ, саналы түрде немесе оның шарқына терең үңілмей,

directly or indirectly, in the short or the long term,

немесе тура әлде жанама, немесе аз уақыт бойынша әлде ұзақ уақытқа

whatever we do, whatever we hope, whatever we dream --

қай жағынан алып қарасақ та,

барлығының бақытқа және қуанышқа деген кішкентай болса да талпынысы бар.

somehow, is related to a deep, profound desire for well-being or happiness.

As Pascal said, even the one who hangs himself,

Паскальдын айтуынша, тіпті дарға асылғысы келген адам,

somehow, is looking for cessation of suffering.

осы өмірдің қайғы- қасіретінен құтылғысы келгеннен осы жолды таңдайды, тек ол басқаша жолдарды көрмейді.

He finds no other way.

But then, if you look in the literature, East and West,

Басқа шығыс пен батыс елдерінін көркем әдебиеттеріне үнілетін болсақ,

you can find incredible diversity of definition of happiness.

бақыт сөзіне көптеген анықтамалар табамыз.

Some people say, I only believed in remembering the past,

Біреулері тек өткен күндердің естелігіне

imagining the future, never the present.

және болашақ туралы қиялға сенетінін, ал осы шаққа сенбейтінін айтады.

Some people say happiness is right now;

Басқалары бақыт болашақ туралы армандаған кезде ғана болады, ал осы шақта жоқ деп жатады.

it's the quality of the freshness of the present moment.

Керісінше басқалары нағыз бақыт осы болып жатқан кезең дейді, себебі бақыт - сол уақыттағы сенің қобалжу әсерің.

And that led Henri Bergson, the French philosopher, to say,

Әркімнің әр түрлі ойлары Анри Бергсондымынандай тұжырымға келуге итермеледі:

"All the great thinkers of humanity have left happiness in the vague

«Барлық ғасырдың дана адамдары бақыт туралы анық бір нарсенә айтпаған,

so that each of them could define their own terms."

өйткені әркім өз бақытын өзінше бағаласын деп».

Well, that would be fine if it was just a secondary preoccupation in life.

Егер бақыт бізге керек емес нарсе болса, бізді мұнша толғандырмаса керек-ті.

But now, if it is something that is going to determine

Жоқ, бақыт өміріміздің

the quality of every instant of our life,

әр сәтін билейді деп тұрған жоқпыз.

then we better know what it is, have some clearer idea.

Бақыт туралы толық түсінігіміз болу үшін, оның мағынысын жақсылып түсініп алу керек.

And probably, the fact that we don't know that is why, so often,

Бақыттың не екенін толық білмегендіктен,

although we seek happiness, it seems we turn our back to it.

оны іздеуде көбінесе қателесеміз.

Although we want to avoid suffering,

Негізінде қиындықтардан қашуға тырысқанымыз, бақытқа қарай келе жатырық деген нарсе емес.

it seems we are running somewhat towards it.

And that can also come from some kind of confusions.

Бұл негізінде әртүрлі түсініктердің араласуынан туындайды.

One of the most common ones is happiness and pleasure.

Бақыт пен көңіл көтеруді бірге қарастырып көрейік.

But if you look at the characteristics of those two,

Ерекшелеріне қайрайық.

pleasure is contingent upon time, upon its object,

Көңіл көтерудін арнайы уақыты, нысаны және арнай орны бар.

upon the place.

It is something that -- changes of nature.

Табиғатына қарай өзгеріп тұрады.

Beautiful chocolate cake: first serving is delicious,

Мысалы, керемет шоколадты тортты алсақ, бірінші үлесінде дәмді болады,

second one not so much, then we feel disgust.

екіншісінде онша қатты емес, ал үшіншісінде енді жиіркену сезімі пайда болады.

(Laughter)

(Күлкі)

That's the nature of things.

Осы сезім табиғатымызда бар.

We get tired.

I used to be a fan of Bach.

Мен Бахтын тыңдаушысы едім, шығармаларын гитарада ойнайтынмын.

I used to play it on the guitar, you know.

I can hear it two, three, five times.

Оны екі, үш, төрт, бес рет тыңдай алатын едім.

If I had to hear it 24 hours, non-stop, it might be very tiring.

Бірақ, маған оны кідірмеден 24 сағат тындайсын десе, бұл мені жалықтырып жіберетін еді.

If you are feeling very cold, you come near a fire, it's so wonderful.

Ал сіз суық жерден келдіз, мысалы, сізге отқа жақырдаған кезде жылынып өзіңізді рахат сезіне астайсыз.

After some moments, you just go a little back,

Сол кезде отқа тым жақын болып кетсеніз, бір жерініз күйіп қалады дейік, ол кезде өте қатты ауырытын болады.

and then it starts burning.

It sort of uses itself as you experience it.

Және тағы көптеген мысалдар келтірсе болады.

And also, again, it can -- also, it's something that you --

Тағы бір нәрсе, рахаттану жанындағылырға өтпелі емес.

it is not something that is radiating outside.

Айта кететін болсақ,

Like, you can feel intense pleasure

бір адам бір нарседен қатты ләззат

and some others around you can be suffering a lot.

алу мүмкін, сол бірдей заттан басқа адам

Now, what, then, will be happiness?

қатты азап көруі мүмкін. Сонда бақыт неде?

And happiness, of course, is such a vague word, so let's say well-being.

Әрине, «бақыт» сөзінің мағынасы анық емес болғандықтан, «ризашылық» деп қарастырайық.

And so, I think the best definition, according to the Buddhist view,

Буддалықтардың көз қарасы бойынша, риза болу – бұл тек жағымды әсер ғана емес.

is that well-being is not just a mere pleasurable sensation.

Сонымен қатар, бұл бейбітшілік пен

It is a deep sense of serenity and fulfillment.

өзіңнің жетістікке жете алу мүмкіндіктерінің терең сезімі,

өмірде кездестірген барлық эмойиялық күйлерді,

A state that actually pervades

and underlies all emotional states,

and all the joys and sorrows that can come one's way.

қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.

For you, that might be surprising.

қиыншылық пен қуаныш сезімдерін терең бойына сіңіретін қал.

Can we have this kind of well-being while being sad?

Бұлар сіздерге біраз ерсі көрінуі мүмкін. Адам азап шеккен кезде ризашылық сезімдерің бастан кешіре ала ма? Неге болсмас қа?

In a way, why not?

Because we are speaking of a different level.

Негізінде, біз оның басқа деңгейі туралы сөз қозғап жатарық.

Look at the waves coming near the shore.

Жағалаудағы шайып жатқан толқындарға көз жүгіртейік.

When you are at the bottom of the wave, you hit the bottom.

Егер бір адам толқын астында қалса,

You hit the solid rock.

түбіне ұрылады және қатты заттарға қақтығысатын болады.

When you are surfing on the top, you are all elated.

. Ал толқынның үстінде жүзгендер күшті ләззат алуда.

So you go from elation to depression -- there's no depth.

Демек, ләззат алу мен теңіз түбіне құлау арасы қатты алыс емес.

Now, if you look at the high sea,

Егер мұхит бетіне қарайтын болсақ, ол өте тұнық және тыныш болып көрінуі мүмкін,

there might be beautiful, calm ocean, like a mirror.

There might be storms,

дегенмен мұхит бойы қатты толқындар мен дауылдарға толы. Ал оның терең түбі тыныш, еш қозғалаыссыз.

but the depth of the ocean is still there, unchanged.

So now, how is that?

Қалай сонда?

It can only be a state of being, not just a fleeting emotion, sensation.

Мұндай секілді біздің келіп-кетер сезімдеріміз емес,

Even joy -- that can be the spring of happiness.

қалыпты күйіміз болуы мүмкін.

But there's also wicked joy, you can rejoice in someone's suffering.

Бірақ, кейде табалайшылық деген нарсе бар, ол біреудін қиыншығына басқа біреу қуану.

So how do we proceed in our quest for happiness?

Бақыт ізденісінде қалай әрекет ету керек?

Very often, we look outside.

We think that if we could gather this and that, all the conditions,

Көбінесе біздің ізденістеріміз өзінен шығып кетеді.

something that we say, "Everything to be happy --

Қөбіміз баққытты болу үшін төрт құбылан түгел болу керрек деп ойлап,

to have everything to be happy."

«бақытты болу үшін керек нарселердін» бәрін қолымызда болғанын қалап, алдымызға жинап алуға тырысамыз.

That very sentence already reveals the doom, destruction of happiness.

Солардын ішінен біреуіне қол жеткізі алмай қалсақ болды

To have everything.

өзімізді бақытсыз адам ретінде санаймыз

If we miss something, it collapses.

And also, when things go wrong, we try to fix the outside so much,

Әлде бір іс ретімен жүрмесе, біз сыртқы ортамызды өзгертуге тырысамыз.

but our control of the outer world is limited,

Бірақ оны өзгерте күшіміз шектеулі әрі уақытша екенін білу бермейміз.

temporary, and often, illusory.

So now, look at inner conditions.

Оған ішкі жан дүниемізбен қарасақ қалай болады. Олар әлде қайда мықты емес пе?

Aren't they stronger?

Isn't it the mind that translates

Біздің санамыз емес пе айналамызда болып жатқан жағдайларды қабылдайтын?

the outer condition into happiness and suffering?

And isn't that stronger?

Оның бізге қалай болып сезінетінін бақылайтын сол біздің ішкі сана- сезіміміз.

We know, by experience,

Бұл әлде қайда қуатты емес пе? Өмірдегі тәжірибелерімізден «бір кішкентай жұмақта» өмір сүре тұра,

that we can be what we call "a little paradise,"

and yet, be completely unhappy within.

оның ішінде адам бақыттыз болуы мүмкін екенін біліміз.

The Dalai Lama was once in Portugal,

Бірде Далай- ламаның Португалияда болған кезінде,

and there was a lot of construction going on everywhere.

айналасында тек құрылыс істері жүріп жатқан еді.

So one evening, he said, "Look, you are doing all these things,

Ол сол кезде: «Қараныздаршы, сіздерде қандай қызу құрылыс жүріп жатыр.

but isn't it nice, also, to build something within?"

Егер ішін де берекеге толтыратын құрылыс болғанда керемет болар еді."

And he said, "[Without] that -- even if you get a high-tech flat

Себебі, қаншалықты заманауи әсем пәтерь,

on the 100th floor of a super-modern and comfortable building,

100- қабаттық ғимаратта болғанымен,

if you are deeply unhappy within,

оның ішінде бақыттсыз болсаныз,

all you are going to look for is a window from which to jump."

онда сіз тек жерге қарай секіріп шығатын терезе іздеуде болады ісіңіз».

So now, at the opposite,

Басқа жақтан қарайтын болсақ,

we know a lot of people who, in very difficult circumstances,

кейбір қиын жағдайларда өмір сүріп жатқан адамдар көптеген қиыншылықтарға жолықса да

manage to keep serenity, inner strength, inner freedom, confidence.

еш мұңаймай, өздерін сенімді әрі мықты ұстауда.

So now, if the inner conditions are stronger --

Демек, егер ішкі жан дүниеміздің хәлі маңыздырақ болса....

of course, the outer conditions do influence,

Әрине, сыртқы жағдайымыздың өмірімізде маңызды орны бар:

and it's wonderful to live longer, healthier,

Керемет емес пе ұзақ, денің сау болған,

to have access to information, education,

үлкен білім ордаларында білім алу,

to be able to travel, to have freedom.

басқа елдерге саяхат жасау мүмкіндіктердің болғаны.

It's highly desirable.

However, this is not enough.

Бірақ бұлардың бәрі – тек қана көмекші заттар.

Those are just auxiliary, help conditions.

The experience that translates everything is within the mind.

Барлығы санымыздың ішіндегі сезіммен қабылданады.

So then, when we ask oneself

Онда өзімізден сұрайықшы, қалай бақыт шартының құрылуының қамын ойластыру керек.

how to nurture the condition for happiness,

the inner conditions, and which are those which will undermine happiness.

Ішкі жан дүниеміз бақытта болуымызға қандай кедергі келтіруі мүмкін?

So then, this just needs to have some experience.

Бұл сұрақтарға жауап беру үшін өмірден арнайы тәжірибелеріміз болу керек.

We have to know from ourselves, there are certain states of mind

Біз өз ішкі дүниемізден ерекше бір ризашылық,

that are conducive to this flourishing, to this well-being,

разылық пен мерей ұялата алатын бір күйін табуымыз керек.

what the Greeks called eudaimonia, flourishing.

Оны ертеректе гректер эвдемонизм деп атаған екен.

There are some which are adverse to this well-being.

Сонымен қатар тағы бір сондай күй бар,

And so, if we look from our own experience,

бірақ ол керісінше бір затқа қарағанда

anger, hatred, jealousy, arrogance,

жек көрінушілік және ашу,

obsessive desire, strong grasping,

they don't leave us in such a good state after we have experienced it.

ыза туғызады.

And also, they are detrimental to others' happiness.

Бұл айналасындағыларға жағымсыз әсерін тигізеді.

So we may consider that the more those are invading our mind,

Бұл сезім қаншалықты санамызды билесе,

and, like a chain reaction,

соншалықты өзімізді бақытсыз және қасіретте сезінетін боламыз.

the more we feel miserable, we feel tormented.

At the opposite, everyone knows deep within

Шындығында, өздеріңізге үңіліп қарайтын болсаңыз, байқайтындарыңыз –

that an act of selfless generosity,

if from the distance, without anyone knowing anything about it,

егер бір пенде кең пейілмен, жақсы раймен, жасырын түрде бір қайырлы іс жасаса, мысалы кез келген нәрсе болуы мүмкін:

we could save a child's life, make someone happy.

бір сәбиді құтқарса немесе біреуге қуаныш сыйласа,

We don't need the recognition. We don't need any gratitude.

қарсылығына ештеңе күтпей

Just the mere fact of doing that

– мұндай әрекеттен кейін адамның жан дүниесін тылсым әдемі сезім бойлай кетеді.

fills such a sense of adequation with our deep nature.

And we would like to be like that all the time.

Содан кейін осындай күйде қалғысы келеді.

So is that possible,

Сонда адам өз өмір сүру салтын, ішкі дүниесін өзгерте алады ма?

to change our way of being, to transform one's mind?

Aren't those negative emotions, or destructive emotions,

Ал жағымсыз, жаман сезімдер

inherent to the nature of mind?

біздің жадымызда табиғатымыздан бар болмақ емес пе?

Is change possible in our emotions, in our traits, in our moods?

Олай болмаса, өз мінездерімізді, сезімдерімізді және көңіл күйлерімізді өзгерте аламыз ба?

For that we have to ask, what is the nature of mind?

Бұл сұрақтарға жауап беру үшін алдымен, ақыл есіміздің жаратылысына тереңірек үңілу керек.

And if we look from the experiential point of view,

Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады

there is a primary quality of consciousness

Сыртқы дүние біздің сезім мүшелерімізге әсерін тигізу арқылы «түйсік» туғызады

that's just the mere fact to be cognitive, to be aware.

– бұл негізінен біздің ойлай және сезіне алатынымызды көрсететін факт.

Consciousness is like a mirror that allows all images to rise on it.

Түйсік – барлық нәрселердің анық бейнесін көрсететін айна.

You can have ugly faces, beautiful faces in the mirror.

Мейлі келбеті әсем болсын - болмасын

The mirror allows that, but the mirror is not tainted,

айна кез келген келбетте қабылдай береді,

is not modified, is not altered by those images.

одан айна еш құртылмайды еш кірленбейді.

Likewise, behind every single thought

Бұған орай, біздің әр ойымыздың астарында таза, пәк бір түйсік бар.

there is the bare consciousness, pure awareness.

This is the nature.

Ол - табиғаттан. Ол басқа жаман мінездермен немесе жек көрушіліктермен кірленбейді.

It cannot be tainted intrinsically with hatred or jealousy because then,

if it was always there --

Себебі, өздеріңізде байқаған шығарсыздар, бір адам қаншалықты қатыгез, жауыз болғанымен,

like a dye that would permeate the whole cloth --

then it would be found all the time, somewhere.

оның жүрегінде мейлі кішкентай болсын бір мейрімділік болады.

We know we're not always angry, always jealous, always generous.

Өкінішке орай бәріміздеде сол қасиеттер бар.

So, because the basic fabric of consciousness

Демек, түйсігіміздің негізі –

is this pure cognitive quality that differentiates it from a stone,

бір табиғи жаратылыс, біздің тастан айырмашылығымызды көрсететіні.

there is a possibility for change because all emotions are fleeting.

Бұдан шығатын қорытынды,

That is the ground for mind training.

түйсігіміз арқылы санамызды жетілдірсе болады.

Mind training is based on the idea that two opposite mental factors

Санамызды жетілдірумен негізінде

cannot happen at the same time.

бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!

You could go from love to hate.

бір-біріне қарама-қарсы екі күй бірге бола алмайтыны астарланған. Сезім сүйіспеншіліктен өшпенділікке ауысуы мүмкін!

But you cannot, at the same time, toward the same object,

Алайда, адам жаратылысы бір уақытта,

the same person, want to harm and want to do good.

бір адамға жақсылық және жамандық тіле алмайды.

You cannot, in the same gesture, shake hand and give a blow.

Бір уақытта біреудің қолын алып тұрып, оны ұра алмайды.

So, there are natural antidotes to emotions

Сонымен, табиғаттың біздің санамызды құртатын

that are destructive to our inner well-being.

жаман күйлерге өз қарсы жақтары бар.

So that's the way to proceed.

Солармен әрекет ету керек. Қуаныш – қызғанышқа қарсы.

Rejoicing compared to jealousy.

A kind of sense of inner freedom

Ішіміздегі еркіндік сезімі – ашкөздік пен өзін-өзі тежеу сезімдеріне қарсы.

as opposite to intense grasping and obsession.

Benevolence, loving kindness against hatred.

Кеңпейіл мен мейрімділік – өшпенділікке қарсы.

But, of course, each emotion then would need a particular antidote.

Барлық сезімдердің өз қарсылығы бар.

Another way is to try to find a general antidote to all emotions,

Тағы бір басқа амал –

and that's by looking at the very nature.

табиғатымыздың терең түптерін зерттеп, бір қарсылық, барлығына қарсы қолдана алатын, табу керек.

Usually, when we feel annoyed, hatred or upset with someone,

Көбінесе бізді наразылық, ашу - ыза , қатыгездік сезімдері бойлаған кезде

or obsessed with something,

біздің ақыл есіміз осындай сезімдер объектісіне қайта-қайта орала береді.

the mind goes again and again to that object.

Each time it goes to the object,

Әр оралған сайын жек көру мен жаман сезімдер күшейе береді.

it reinforces that obsession or that annoyance.

So then, it's a self-perpetuating process.

Осылай болу арқылы үрдісіміз тоқтаусыз дами береді.

So what we need to look for now is,

Бұл кезде сыртқа емес адам өзінің ішкі дүниесіне мән беру керек.

instead of looking outward, we look inward.

Look at anger itself.

Біраз бұл туралы талқылап көрейік.

It looks very menacing,

like a billowing monsoon cloud or thunderstorm.

Ашу сырт көзге қауіп төндіруші болып көрінеді,

We think we could sit on the cloud,

жаңбыр кезіндегі бұлттар немесе ызғарлы найзағай іспеттес.

but if you go there, it's just mist.

Likewise, if you look at the thought of anger,

Алыстан бұлтқа отыру мүмкін тәрізді көрінеді, алайда жақындап келгенде оның жай тұман екенін көресің.

it will vanish like frost under the morning sun.

Соған ұқсас, ашу да қырау сияқты күн көтерілмей тұрып қаптап кетеді де,

If you do this again and again, the propensity,

бірақ күннің жайлап көтерілуімен олда ери бастайды.

the tendencies for anger to arise again

Егер осылай қайталап істей берсек,

will be less and less each time you dissolve it.

ең соңында су болып ағып жоқ болып кетеді.

And, at the end, although it may rise,

Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.

it will just cross the mind,

like a bird crossing the sky without leaving any track.

Осылай санамыздағы ашуды да жеңсек болады.

So this is the principal of mind training.

Міне, сананы жетілдірудің мәнісі осында.

Now, it takes time,

Мұндай өрескел сезімдер бұрыннан жадымызға сіңіп кеткен соң,

because it took time for all those faults in our mind, the tendencies, to build up,

одан айығу да біраз уақыт қажет етеді.

so it will take time to unfold them as well.

But that's the only way to go.

Алайда бұл тек одан айрылудың тек жолы.

Mind transformation -- that is the very meaning of meditation.

Сананы қайта қалпына келтіру – медитацияның негізгі мақсаты.

It means familiarization with a new way of being,

Бұл тұрмыстың жаңа тәсілдерімен танысу,

new way of perceiving things,

қабылдаудың жаңа жолдары, шындықпен толық жанасу,

which is more in adequation with reality,

with interdependence, with the stream and continuous transformation,

өзара тәуелділікпен,

which our being and our consciousness is.

күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.

So, the interface with cognitive science,

күнделікті тұрмысымыздағы және санамыздағы өзгерістермен біздің ілесуіміз.

since we need to come to that, it was, I suppose, the subject of --

Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.

we have to deal in such a short time -- with brain plasticity.

Сонымен, сана психологиясымен қатынас – осы қысқа уақытта сіздерге түсіндіре кететін жайттардың бірі.

Мидың ырғақтылығы. . Ұзақ уақыттан бері миды тұрақты деп санап келді.

The brain was thought to be more or less fixed.

All the nominal connections, in numbers and quantities,

Тек 20 жыл бұрын ми құрылысындағы жүйке жүйелерінің, нейрон жасушаларының сандары және

were thought, until the last 20 years,

нейрон жасушаларының сандары және өсімталдығы

to be more or less fixed when we reached adult age.

Now, recently, it has been found that it can change a lot.

адам жасы ұлғайған сайын қатты өзгеретіні мәлім болды.

A violinist, as we heard, who has done 10,000 hours of violin practice,

Мысалы, бір скрипкашының 10 сағат тынымсыз дайындықтан кейін миының,

some area that controls the movements of fingers in the brain changes a lot,

саусағына жауап беретін бөлігі өзгеріске ұшырайды

increasing reinforcement of the synaptic connections.

және нейрондардың арасындағы байланыстардың қарқыны арта түседі.

So can we do that with human qualities?

Адами қасиеттерге осылай қол жеткізе аламыз ба?

With loving kindness, with patience, with openness?

Әлде махаббатқа, төзімділікке?

So that's what those great meditators have been doing.

Негізінде ұлы адамдар дәл осылай, медитациямен айналыса отырып соларға қол жеткізген.

Some of them who came to the labs,

Висконсин штатында, Мэдисон немесе Беркли жоғары оқу орнының лабораториясында

like in Madison, Wisconsin, or in Berkeley,

did 20 to 40,000 hours of meditation.

20-дан 40 мың сағатқа дейін медитациядан тәжірибесі барларға тексеру өткізді.

They do, like, three years' retreat, where they do meditate 12 hours a day.

Олар бұрында күніне 12 сағат арнайы 3 жылдық кезеңде медитациямен айналысқан,

And then, the rest of their life, they will do three or four hours a day.

енді олар күніне 3-4 сағаттан өмірлерінің соңына дейін айналысады.

They are real Olympic champions of mind training.

Бұлар – сананы жетілдіруден олимпиада чемпиондары.

(Laughter)

(Күлкі)

This is the place where the meditators -- you can see it's kind of inspiring.

Мынау – адамдардың медитациямен айналысып отырған кезеңі – оларды қалай жігерлендіріп тұрғаны көзге анық көрініп тұр.

Now, here with 256 electrodes.

Ал мынау 256 электродпен өткізілген сынақ.

(Күлкі)

(Laughter)

So what did they find?

Ашылуы неде болған еді? Әрине, сол өзіміздің күткенімізде.

Of course, same thing.

The scientific embargo --

Эмбарго ғылымда. Бұл Nature журналында мәлімденген соң,

a paper has been submitted to "Nature," hopefully, it will be accepted.

қабылдайды деген үміттеміз.

It deals with the state of compassion, unconditional compassion.

Зерттеу нысаны: шартсыз жанашырлықтың ахуалы болды.

We asked meditators, who have been doing that for years and years,

Біз ұзақ жылдар бойы медитациямен айналысқандарды тауып,

to put their mind in a state where there's nothing but loving kindness,

олардан өз сана сезімдерін тек ізгілікке толы күйге келтірулерін өтіндік.

total availability to sentient being.

Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.

Of course, during the training, we do that with objects.

Сананы жетілдіру үрдісін нысанға байланысты жасаймыз.

We think of people suffering, of people we love,

Біздің ойымызда қиыншылықты бастан кешіріп жатқандар, біз жақсы көретін адамдар.

but at some point, it can be a state which is all pervading.

Бір мезетте бәрін қамти алатын күйде боламыз.

Here is the preliminary result,

Міне – осындай нәтижеге қол жеткіздік. Оларды көрсете аламын деп ойлаймын.

which I can show because it's already been shown.

The bell curve shows 150 controls,

Қоңырауға ұқсас ирек - бұл 150 адамнан тұратын бақылау тобының мәліметтері.

and what is being looked at

is the difference between the right and the left frontal lobe.

Мидың шеке бөлігінің сол және оң жақтарының айырмашылықтары өлшенді.

In very short, people who have more activity

Қысқаша түсіндіре кетейін. Егер адамның ми қыртысының оң алдыңғы жағы белсенді болса – адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.

in the right side of the prefrontal cortex

are more depressed, withdrawn.

адам тұйық, тез мұңаюға жақын, көтеріңкі көңіл күйде аз болады.

They don't describe a lot of positive affect.

It's the opposite on the left side:

Керісінше, мидың сол жағы белсенді болса – адам жайдарман, қуанышты,

more tendency to altruism,

to happiness, to express, and curiosity and so forth.

өзіне сенімді және әр денеге қызығушылығы басым болады.

So there's a basic line for people. And also, it can be changed.

Демек, адамдарда әрқашан бірдеңеге икемділік болады, оның үстіне құбылмалы.

If you see a comic movie, you go off to the left side.

Комедия көріп отырған кезде сол жаққа жылжу болады.

If you are happy about something, you'll go more to the left side.

. Бір нәрсеге қуану - тағы біраз сол жаққа өзгеріс.

Сарыуайымға түсу – оң жаққа қарау қозғалыс.

If you have a bout of depression, you'll go to the right side.

Here, the -0.5 is the full standard deviation

Минус оннан бес (0.5) - бұл стандартқа сәйкес адамның

of a meditator who meditated on compassion.

ауытқуы жанашырлық медитациясын қамтитын.

It's something that is totally out of the bell curve.

Қоңырау тәріздес иректен жырақта болатын нәрсе.

So, I've no time to go into all the different scientific results.

Ғылым нәтижелеріне тереңірек үңілетін уақытымыз жоқ.

Hopefully, they will come.

Олар сосын сіздердің қолдарыңызға тиеді деген үміттемін.

But they found that -- this is after three and a half hours

Олар сосын.... Мынау үш жарым сағаттық fMRI томографында,

in an fMRI,

it's like coming out of a space ship.

ғарыш алаңынан қайтып келгенге ұқсайды.

Also, it has been shown in other labs --

Және де басқа лабораторияларда,

for instance, Paul Ekman's labs in Berkeley --

мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың

that some meditators are able, also,

мысалы Паул Екманның Беркелейдегі лабораториясында медитациямен айналысатындардың

to control their emotional response more than it could be thought.

өздерінің эмоциональдық реакциясын,қиял еткеннен әлде қайда күшті бақылай алатыны дәлелденген болатын.

Like the startle experiments, for example.

Мысалы ретінде шошу тәжірибесін алайық.

If you sit a guy on a chair

Адамда орындыққа отырғызады,

with all this apparatus measuring your physiology,

and there's kind of a bomb that goes off,

физиологиялық көрсеткіштерді өлшейтін құралдарды қосады да жанына әр түрлі жарылғыш заттарды қойып оның инстинктівтік реакциясын бақылайды.

it's such an instinctive response that,

in 20 years, they never saw anyone who would not jump.

20 жыл бойғы тәжірибелердің ішінде селк етпеген адам болмаған.

Some meditators, without trying to stop it,

Ал медитациямен айналысқан жандарға жасағанда,

but simply by being completely open,

олар толығымен тыныштықта сабырлық танытып отырды.

thinking that that bang is just going to be a small event like a shooting star,

Олар үшін жарылғыштар тыныш аққан жұлдыздай көрінді.

they are able not to move at all.

Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе

So the whole point of that is not, sort of, to make, like,

Әрине, сіздерге олардың қалай тыныш отырғанын немесе

a circus thing of showing exceptional beings who can jump, or whatever.

сіздердің алдарыңызға цирктік қойылым, қайталанбас секірулерді көрсету емес бұл тәжірибенің мақсаты.

It's more to say that mind training matters.

Негізгі айтқымыз келіп отырған жайт сананы жетілдіру – көңіл бөлуге тұрарлық.

That this is not just a luxury.

This is not a supplementary vitamin for the soul.

Бұл – жай аусарлық емес. Бұл – рухымызды көтеретін дәрумен де емес.

This is something that's going to determine

Санамызды жетілдіру өміріміздің әрбір сәтіндегі қобалжудың қасиетін анықтайды.

the quality of every instant of our lives.

We are ready to spend 15 years achieving education.

Біз өміріміздің 15 жылын оқуға сарп ете аламыз.

We love to do jogging, fitness.

Біз фитнеске, жүгірулерге қатысқан ұнайды.

We do all kinds of things to remain beautiful.

Өз басымыздың сұлулығы үшін көптеген нәрселер жасаймыз.

Yet, we spend surprisingly little time taking care of what matters most --

Ал бұл болса, соңында

the way our mind functions --

біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.

which, again, is the ultimate thing

біздің сезімдеріміздің әдемі сипатын қалыптастырады.

that determines the quality of our experience.

Now, compassion is supposed to be put in action.

Осының төңірегінде әрекеттерге аяушылық пайда болады.

That's what we try to do in different places.

Осы - біздің қалыптастырғымыз тұрғаны.

Just this one example is worth a lot of work.

Мына бір мысал сол үлкен іске бастама болар деп ойлаймын.

This lady with bone TB, left alone in a tent,

Бір туберкулез ауруына шалдыққан әйел

was going to die with her only daughter.

One year later, how she is.

тыныштықта өлу үшін қызымен бір шатырға шығарылған. Міне, мынау – сол әйел бір жылдан кейін.

Different schools and clinics we've been doing in Tibet.

Ал мынау – біздің Тибеттегі мектебіміз және ауруханамыз.

And just, I leave you with the beauty of those looks

Осы керемет көріністерге қараудың өзі үлкен бақыт туралы тіл қатып тұрғандай.

that tells more about happiness than I could ever say.

Секіріп жүрген Тибет монахтарының бейнесі бақыт туралы мен түсіндіргеннен әлде қайда көп нәрсе айтып тұр.

(Laughter)

Ойнап секіріп жүрген Ұшып жүрген монахтар.

And jumping monks of Tibet.

(Laughter)

(Күлкі)

Flying monks.

Тибет монахтары.

Назарларыңызға көп рахмет!!!

Thank you very much.