How free is our freedom of the press? | Trevor Timm

Translator: shkofa bakhtyar Reviewer: Daban Q Jaff

So this is James Risen.

ئەوە جەیمس ڕایزنە.

You may know him as the Pulitzer Prize-winning reporter

ڕەنگە تۆ وەک پەیامنێرى براوەى خەڵاتى بۆڵتەرزی

for The New York Times.

ڕۆژنامەى نیۆڕک تایمز بیناسیت.

Long before anybody knew Edward Snowden's name,

بۆ ماوەیەکى زۆر پێش ئەوەى هەر کەسێ ناوى ئیدوارد نۆردن بزانێ،

Risen wrote a book in which he famously exposed

ڕایزن پەرتوکێکى نووسى کە تیایدا ئاشکراى کرد

that the NSA was illegally wiretapping the phone calls of Americans.

کە ئاژانسى ئاسایشى گەل نایاسایانە گوێ لە گفتوگۆ تەلەفۆنیەکانی ئەمریکەکان دەگرێت.

But it's another chapter in that book

بەڵام بەشێکى ترى ئەم پەرتووکە

that may have an even more lasting impact.

ڕەنگە کاریگەرى زۆرى لەسەر بواریتریش هەبێت.

In it, he describes a catastrophic US intelligence operation

تیادا، باسى کۆسپەکانى ئەو کاتى ئۆپڕاسیۆنە هەواڵگریەکانى ئەمریکا دەکات

in which the CIA quite literally handed over blueprints

هەڵسا بە ڕادەست کردنى وشە بەوشەى CIAکە پلانەکانى

of a nuclear bomb to Iran.

بۆمبى ناوەکى ئێران.

If that sounds crazy, go read it.

گەر شێتانە دەردەکەوێ، بڕۆ بیخوێنەوە،

It's an incredible story.

بەڕاستى چیرۆکێکى بڕواپێنەکراوە.

But you know who didn't like that chapter?

بەڵام دەزانى کێ ئەم بەشەى بەدڵ نییە؟

The US government.

حکومەتى ئەمریکا.

For nearly a decade afterwards,

نزیکەى دە ساڵ دواتر،

Risen was the subject of a US government investigation

ڕایزن بابەتى لێکۆڵینەوەى حکومەتى ئەمریکا بوو

in which prosecutors demanded that he testify

کە داواکاری گشتى داواى لێ کرد گەواهى بەڵگەکانى بدا

against one of his alleged sources.

لە دژى یەکێک لەسەرچاوەى بەڵگەکانى.

And along the way, he became the face for the US government's recent pattern

و بە درێژاى ڕێگەکە، لەم دوایانەدا ئەو بووە هێمایەک بۆ شێوازى حکومەتى ئەمریکا

of prosecuting whistleblowers and spying on journalists.

لە لێکۆڵینەوەى دادى هەواڵگیرىدا لەسەر سیخوری کردنی پەیامنێران.

You see, under the First Amendment,

بەپێى هەموارى یەکەمى دەستور،

the press has the right to publish secret information in the public interest.

راگەیاندن مافى پەخشى زانیارە نهێنی هەیە گەر بۆ بەرژەوەندى گشتى بێت.

But it's impossible to exercise that right if the media can't also gather that news

بەڵام جێبەجێکردنى ئەم مافە ئەستەمە ئەگەر میدیاکان نەتوانن هەواڵ کۆ بکەنەوە

and protect the identities of the brave men and women

و ناسنامەى پیاو و ژنە ئازاکان بپارێزن

who get it to them.

کە پێان دەبەخشن.

So when the government came knocking,

بۆیە کاتێ حکومەت حکومەت هاتە پێشەوە،

Risen did what many brave reporters have done before him:

ڕەیزن ئەوەى کرد کە زۆرێک لە پەیامنێرە ئازاکانى پێش خۆى کردوویانە:

he refused

ئەو ڕەتى کردەوەوە

and said he'd rather go to jail.

و وتى پێى باشترە بچێتە زیندان.

So from 2007 to 2015,

هەر بۆیە لە ٢٠٠٧ بۆ ٢٠١٥،

Risen lived under the specter of going to federal prison.

ڕایزن لە ژێر تارمایی رۆیشتن بۆ زیندانى فیدراڵى دەژیا.

That is, until just days before the trial, when a curious thing happened.

چەند ڕۆژێک پێش دادگایەکە، شتێکى سەیر ڕوویدا.

Suddenly, after years of claiming it was vital to their case,

لە ناکاو، دوای ساڵانێک لە بانگەشەى حکومەت بەوەى هۆکارێکى گرینگى دۆسیەکەیە،

the government dropped their demands to Risen altogether.

حكومةت بە تەواوى لە داواکاریەکانى دژى ڕایزن شکستى هێنا.

It turns out, in the age of electronic surveillance,

وەک ئەوەى دەرکەوت، لە سەردەمى چاودێرى کردنى ئەلیکترۆنى،

there are very few places reporters and sources can hide.

شوێنى کەم هەن کە پەیامنێرەکان دەتوانن سەرچاوەکانىان بشارنەوە.

And instead of trying and failing to have Risen testify,

و لەبرى هەوڵدان شکست هێنان بەوەى ڕایزن گەواهى بەڵگەکانى بدا.

they could have his digital trail testify against him instead.

لە برى ئەوە دەیانتوانى بەڵگەى شوینەوارى پەنجەى ئەویان هەیێت.

So completely in secret and without his consent,

بۆیە زۆر بەنهێنى و بەبێ ڕەزامەندى خۆى،

prosecutors got Risen's phone records.

تۆمارە تەلەفۆنیەکانى ڕایزنیان وەرگرت.

They got his email records, his financial and banking information,

ئەوان تۆمارى ئیمێڵەکان، زانیارى دارى و بانکی،

his credit reports,

ڕاپۆرتى کرێدیتى ئەویان بەدەست هێنا،

even travel records with a list of flights he had taken.

تەنانەت تۆمارە گەشتەکان لەگەڵ لیستى گەشتە ئاسمانیەکانى برد.

And it was among this information that they used to convict Jeffrey Sterling,

و ئەمەش لە نێو ئەم زانیاریانە دابوو کە بۆ تۆمەتبارکردنى جێفری ستەرلینگ،

Risen's alleged source and CIA whistleblower.

CIA سەرچاوەى بەڵگەکانى ڕایزن و هەواڵگیرى بەکارهێنا.

Sadly, this is only one case of many.

بەداخەوە، ئەمە تەنها یەک دۆسیەیە لە نێو زۆر دۆسیەدا.

President Obama ran on a promise to protect whistleblowers,

گەر سەرۆک ئۆبامە لە بەڵێنەکەى بۆ پاراستنى هەواڵگرەکان پەشیمان بێتەوە،

and instead, his Justice Department has prosecuted more

و لەبرى ئەمە، وەزارەتى داد زیاتر دادگایان دەکات

than all other administrations combined.

کەوا هەستا بەدادگاى کردنى هەموو ئیدارە کۆکراوەکانیتر.

Now, you can see how this could be a problem,

ئێستا، دەتوانى ببینی چۆن دەکرێت ئەمە کێشە بێت،

especially because the government considers so much of what it does secret.

بە تایبەتى چونکە حکومەت بڕواى وایە زۆربەى ئەو شتانەى دەکرێن نهێنین.

Since 9/11, virtually every important story about national security

لە ١١/٩وە، هەموو چیرۆکە گرینگەکان دەربارەى ئاسایشى نەتەوایەتى

has been the result of a whistleblower coming to a journalist.

لە ئەنجامى هاتنى هەواڵگرەکانەوە بوو بۆ نێو ڕۆژنامەگەرى.

So we risk seeing the press unable to do their job

بۆیە لە مەترسىداین بەبینینى ڕاگەیاندن کە ناتوانێ کارى خۆى بکات

that the First Amendment is supposed to protect

کەوا لەسەر هەموارى یەکە پێویستە بپارێزرێت

because of the government's expanded ability to spy on everyone.

چونکە حکومەت توانایەکى زۆرى لە سیخورى کردن بەسەر هەمواندا هەیە.

But just as technology has allowed the government

بەڵام هەروەک تەکنەلۆژیا ڕێگەى بە حکومەت داوە

to circumvent reporters' rights,

بەسەرکەوتن بەسەر مافەکانى پەیامنێر،

the press can also use technology

ڕاگەیاندیش دەتوانێت تەکنەلۆژیا بەکار بێنێت

to protect their sources even better than before.

تەنانەت باشتر لە پێشوتر بۆ پاراستنی سەرچاوەکانی.

And they can start from the moment they begin speaking with them,

ئەوسا دەتوانن دەست بکەنە پاراستنى سەرچاوەکان یەکسەر دواى لێکۆڵینەوە

rather than on the witness stand after the fact.

وەک لەوگەواهیدەرەى دواى ڕاستیەکان دەوەستێ.

Communications software now exists

ئێستا بەرنامەکانى پەیوەندى بوونیان هەیە

that wasn't available when Risen was writing his book,

ئەمە بەردەست نەبوو کاتێک ڕایزن پەرتووکەکەى نووسى،

and is much more surveillance-resistant than regular emails or phone calls.

و بەرگری چاودێری کردنى لە ئیمێڵەکان و پەیوەندیە تەلەفۆنیەکان زیاترە.

For example, one such tool is SecureDrop,

بۆ نموونە، یەکێک لەم ئامێرە سکوردرۆپە،

an open-source whistleblower submission system

سیستەمى کراوەى ئاشکرا کردنى سەرچاوەى گەندەڵیە

that was originally created by the late Internet luminary Aaron Swartz,

کەوا لە بنچینەدا لە لایەن ئەستێرەى ئینتەرنێت ئارۆن سوارتز دروست کراوە،

and is now developed at the non-profit where I work,

ئێستا لەو شوێنە قازانج نەویستە پەرەى پێ دەدرێت کە کارى لێ دەکەم،

Freedom of the Press Foundation.

ڕێکخراوى ئازادى ڕاگەیاندن.

Instead of sending an email,

لە برى ناردنى ئیمێڵ،

you go to a news organization's website,

بۆ ماڵپەرى ڕێخراوى هەواڵەکان دەڕۆیت،

like this one here on The Washington Post.

وەک ئەوەى ئێرە لەسەر واشنتۆن پۆست.

From there, you can upload a document or send information

لەوێ، دەتوانى بەڵگەناکە دابەزێنى یان زانیارى بنێرى

much like you would on any other contact form.

هەروەک چۆن لەگەڵ هەر فۆرمێکى ترى پەیوەندى دەیکەى.

It'll then be encrypted and stored on a server

دوای لەسەر خزمەتگوزاریەک دەشاردرێتەوە و ئەمبار دەکرێت

that only the news organization has access to.

کەوا تەنها ڕێکخراوەکانى هەواڵ دەتوانێت پێى بگات.

So the government can no longer secretly demand the information,

بۆیە چیتر حکومەت ناتوانێت بەنهێنى داواى زانیاریەکان بکات،

and much of the information they would demand

و زۆربەى زانیاریەکان کە داواى دەکەن

wouldn't be available in the first place.

لە یەکەم شوێن بەردەست نابێت.

SecureDrop, though, is really only a small part of the puzzle

سیکوێردرۆپ، بەڕاستى تەنها بەشێکى بچوکى ئەم مەتەڵەیە

for protecting press freedom in the 21st century.

لە سەدەى ٢١ بۆ پاراستنى ئازادى ڕاگەیاندن.

Unfortunately, governments all over the world

بەداخەوە، لە سەرانسەرى جیهان

are constantly developing new spying techniques

بە بەردەوامى تەکنیکى نوێى سیخورى پەرە پێدەدەن

that put us all at risk.

کە هەموومان دەخاتە مەترسیەوە.

And it's up to us going forward to make sure

ئەمەش لەسەرووى ئێمەیە دڵنیا بین

that it's not just the tech-savvy whistleblowers,

ئەمە تەنها پسپۆریەتى تەکنەلۆژیاى هەواڵگیرى نییە،

like Edward Snowden, who have an avenue for exposing wrongdoing.

وەک ئێدوارد سنۆودن کەوا شەقامێک بۆ نیشان دانى کردارە هەڵەکان هەیە.

It's just as vital that we protect the next veteran's health care whistleblower

ئەمە تەنها چالاکیەکە کە تەندرووستی شارەزایانی هەواڵگیری دەپارێزێت

alerting us to overcrowded hospitals,

لە قەرەباڵغی نەخۆشخانەکان ئاگادارمان دەکەنەوە،

or the next environmental worker

یان کرێکاری ژینگەی داهاتوو

sounding the alarm about Flint's dirty water,

دەربارەی پیس بوونی ئاوی فڵینت زەنگی ئاگادارکردنەوە لێ دەدەن،

or a Wall Street insider

یان لە ناوەوەی واڵ ستریت

warning us of the next financial crisis.

لە قەیرانی داهاتوی دارایی ئاگادارمان دەکەنەوە.

After all, these tools weren't just built to help the brave men and women

دواتر، ئەم ئامێرانە تەنها بۆ یارمەتیدانی پیاو و ژنە ئازاکان درووست نەکراوە

who expose crimes,

کەوا تاوانەکان ئاشکرا دەکەن،

but are meant to protect all of our rights under the Constitution.

بەڵکو مەبەستێکە بۆ پاراستنی هەموو مافەکانمان لە ژێر دەستوور.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)