The way we think about work is broken | Barry Schwartz

Translator: Rezhin Ahmad Reviewer: mabbast chato

Today I'm going to talk about work.

ئەمڕۆ باسی کار دەکەم.

And the question I want to ask and answer is this:

و ئەو پرسیارەی دەمەوێت بیکەم و وەڵامکەی ئەمەیە:

"Why do we work?"

بۆچی کار دەکەین؟

Why do we drag ourselves out of bed every morning

بۆچی هەموو بەیانییەک بە نارحەتی جێگای نووستنەکەمان بە جێدەهێڵین

instead of living our lives

لەجیاتی ئەوەی ژیانی خۆمان بژین

just filled with bouncing from one TED-like adventure to another?

تەنها پڕبوو لە هەڵبەلەرانەوە لە یەکێک وەک سەرکێشییەکی تر؟

(Laughter)

(پێکەنین)

You may be asking yourselves that very question.

لەوانەیە زۆر ئەو پرسیارە لەخۆتان بکەن.

Now, I know of course, we have to make a living,

ئێستا، دەزانم دەبێت بژێوی مان دەست کەوێ

but nobody in this room thinks that that's the answer to the question,

بەڵام هیچ کەسێک لەم ژوورە بیر دەکاتەوە کە ئەمە وەڵامی پرسیارەکەیە،

"Why do we work?"

“بۆچی کار دەکەین؟”

For folks in this room, the work we do is challenging,

بۆ خەڵکی ئەم ژوورە ئەو ئیشەی کە ئێمە دەیکەین، بەرەنگاربوونەوەیە،

it's engaging, it's stimulating, it's meaningful.

ئەوە سەرنج ڕاکێشە، هاندەرە ئەوە مانای هەیە.

And if we're lucky, it might even be important.

و ئەگەر بەختمان هەبوو لەوانەیە گرنگ بێت.

So, we wouldn't work if we didn't get paid,

بۆیە، کار ناکەین ئەگەر پارەمان پێ نەدرا،

but that's not why we do what we do.

بەڵام ئەوە نیە کە ئێمە ئەو کارە دەکەین.

And in general,

هەروەها بە گشتی،

I think we think that material rewards are a pretty bad reason

پێم وایە کە پاداشتی ماددی هۆکارێکی زۆر خراپن

for doing the work that we do.

بۆ ئەنجامدانی ئەو کارەی کە ئێمە دەیکەین.

When we say of somebody that he's "in it for the money,"

کاتێک دەڵێین کەسێک کە ئەو "بۆ پارە" لەناوی دایە،

we are not just being descriptive.

ئێمە تەنها بە ویرای نەبووین.

(Laughter)

(پێکەنین)

Now, I think this is totally obvious,

ئێستا، وابزانم ئەمە بە تەواوی ئاشکرایە،

but the very obviousness of it raises what is for me

بەڵام زۆر دیارە ئەوەی بۆ من هەیە بەرزیان ئەکەمەوە

an incredibly profound question.

پرسیارێکی زۆر قوڵ.

Why, if this is so obvious,

بۆچی ئەگەر ئەمە زۆر ڕوونە،

why is it that for the overwhelming majority of people on the planet,

بۆچی بۆ ئەو هەمووە زۆرینەی خەڵکی ئەم هەسارەیە،

the work they do has none of the characteristics

ئەو ئیشەی کە دەیکەن هیچ کام لە تایبەتمەندیەکانی نییە

that get us up and out of bed and off to the office every morning?

کە لە جێگاکەمان دەرمان دێنن و سەرمان ئەخەن و هەموو بەیانییەک دەچینە ئۆفیسەکە؟

How is it that we allow the majority of people on the planet

چۆن ڕێگە بە زۆرینەی خەڵکی ئەم هەسارەیە دەدەین

to do work that is monotonous, meaningless and soul-deadening?

بۆ ئەنجامدانی ئەو کارە کە بێ جیاوازیە بێ مانا و گیان کوژ؟

Why is it that as capitalism developed,

بۆچی وەک سەرمایەداری گەشەی کرد،

it created a mode of production, of goods and services,

شێوازی بەرهەمهێنانی دروستکرد لە کەلوپەل و خزمەتگوزاری،

in which all the nonmaterial satisfactions that might come from work were eliminated?

کە هەموو ڕازییە نامادییەکان لەوانەیە لە کار لادرابێت؟

Workers who do this kind of work,

ئەو کرێکارانەی کە ئەم جۆرە کارە دەکەن،

whether they do it in factories, in call centers,

ئەگەر لە کارگەکاندا ئەو کارە بکەن لە ناوەندی پەیوەندیکردن،

or in fulfillment warehouses,

یان لە کۆگای بەجێهینان،

do it for pay.

بۆ پارە کار بکە.

There is certainly no other earthly reason to do what they do except for pay.

بێگومان هیچ هۆکارێکی تر لە زەوی نیە بۆ ئەو کارەی بکەن کە دەیکەن جگە لە پارە.

So the question is, "Why?"

کەواتە پرسیارەکە ئەوەیە کە بۆچی؟

And here's the answer:

وەڵامەکەش ئەمە:

the answer is technology.

وەڵامەکە تەکنەلۆجیایە.

Now, I know, I know --

ئێستا، دەزانم، دەزانم—

yeah, yeah, yeah, technology, automation screws people, blah blah --

بەڵێ، تەکنەلۆجیا، خۆکار بە خەڵک دەدلێ، بلاهـ بلاهـ

that's not what I mean.

مەبەستم ئەوە نیە.

I'm not talking about the kind of technology

من باسی جۆرەکانی تەکنەلۆجیایەک ناکەم

that has enveloped our lives, and that people come to TED to hear about.

کە ژیانی ئێمەی پاک کردویتەوه و ئەو خەڵکانەی دێن بۆ تێد تا گوێیان لێ بێت

I'm not talking about the technology of things,

من باسی تەکنەلۆجیای شتەکان ناکەم،

profound though that is.

ئەوە گاری گەری نییە.

I'm talking about another technology.

من باسی تەکنەلۆژیایەکی تر دەکەم.

I'm talking about the technology of ideas.

باسی تەکنەلۆجیای بیرۆکەکان دەکەم.

I call it, "idea technology" --

من ناوی دەبەم، بە “تەکنەلۆجیای بیرۆکە”

how clever of me.

چەند زیرەکم.

(Laughter)

(پێکەنین)

In addition to creating things, science creates ideas.

جگە لە دروستکردنی شت، زانست بیرۆکە دروست دەکات.

Science creates ways of understanding.

زانست ڕێگاکانی تێگەیشتن دەپێکێت .

And in the social sciences,

و لە زانستە کۆمەڵایەتیەکاندا،

the ways of understanding that get created are ways of understanding ourselves.

ئەو ڕێگایانەی تێگەیشتن دروست دەبێت ڕێگای تێگەیشتنن لە خۆمان.

And they have an enormous influence on how we think, what we aspire to,

و کاریگەری زۆر گەورەیان هەیە کە چۆن بیر بکەینەوە، ئەوەی کە هیوای بۆ دەخوازین،

and how we act.

هەروەها چۆن کار دەکەین.

If you think your poverty is God's will, you pray.

ئەگەر پێت وایە هەژاریت ئەوە خودا وەسوەسی تۆیە، تۆ نوێژ بکە.

If you think your poverty is the result of your own inadequacy,

ئەگەر پێتوایە هەژاریتان دەرئەنجامی لە کورتهێنانی خۆتە،

you shrink into despair.

تۆ دەچیتە نائومێدیەوە.

And if you think your poverty is the result of oppression and domination,

ئەگەر پێت وایە هەژاریت ئەنجامی زۆرداری و زاڵمە،

then you rise up in revolt.

پاشان هەڵدەستنەوه بەسەر ئەو یاخی بوونە.

Whether your response to poverty is resignation or revolution,

ئایا وەڵامەکەت بۆ هەژاری دەست لەکارکێشانەوە یان شۆڕش،

depends on how you understand the sources of your poverty.

پەیوەستە بە چۆنیەتی تێگەیشتنت لە سەرچاوەی هەژاریتان.

This is the role that ideas play in shaping us as human beings,

ئه مه ئه و ڕۆڵه یه که بیرۆکه کان ده یبینێت لە شێوەی ئێمەی مرۆڤ،

and this is why idea technology may be the most profoundly important technology

بۆیە لەوانەیە کە تەکنەلۆجیای بیرۆکە گرنگترین تەکنەلۆجیای بێت

that science gives us.

کە زانست پێمان دەدات.

And there's something special about idea technology,

و شتێکی تایبەتی هەیە دەربارەی تەکنەلۆجیای بیرۆکە،

that makes it different from the technology of things.

کە جیاوازی دەکات لە تەکنەلۆجیای شتەکانەوە.

With things, if the technology sucks,

لەگەڵ شتەکاندا، ئەگەر تەکنەلۆژیا زۆر ناخۆش بێت،

it just vanishes, right?

تەنها ون دەبێت، وایە؟

Bad technology disappears.

تەکنەلۆژیای خراپ دیار نامێنێت.

With ideas --

بە بیرۆکەوە—

false ideas about human beings will not go away

بیرۆکەی هەڵە دەربارەی مرۆڤ ناڕوات

if people believe that they're true.

ئەگەر خەڵک باوەڕیان بەوە بێت کە ڕاستن.

Because if people believe that they're true,

چونکە ئەگەر خەڵک باوەڕی پێبکەن کە ڕاستن،

they create ways of living and institutions

ئەوان ڕێگای ژیان دەدۆزنەوە و دامەزراوەکان

that are consistent with these very false ideas.

کە گونجاون لەگەڵ ئەم بیرۆکە زۆر هەڵەدا.

And that's how the industrial revolution created a factory system

بەو شێوەیەش شۆڕشی پیشەسازی سیستەمێکی کارگەی دروستکرد

in which there was really nothing you could possibly get out of your day's work,

کە بەڕاستی ھیچ شتێکی باشی تێدا نەبوو بۆت لەوانەیە لە کاری ڕۆژانەت بچیە دەرەوە،

except for the pay at the end of the day.

جگە لە پێدان لە کۆتایی ڕۆژەکا.

Because the father -- one of the fathers

چونکە باوکەکە— یەکێک لە باوکەکان

of the Industrial Revolution, Adam Smith --

لە شۆڕشی پیشەسازی ئادەم سمیث—

was convinced that human beings were by their very natures lazy,

قەناعەتی بە مرۆڤ کرد بەهۆی سروشتی خۆیان تەمبەڵ بوون،

and wouldn't do anything unless you made it worth their while,

و هیچ شتێک ناکات مەگەر تۆ بە هات بۆ دروست کردبێ،

and the way you made it worth their while

و ئەو ڕێگایەی کە تۆ کردت بە شایەنی ئەوان

was by incentivizing, by giving them rewards.

بە هەڵکردنی بە پێدانی پاداشت پێیان.

That was the only reason anyone ever did anything.

ئەوە تاکە هۆکار بوو کە هەر کەسێک هیچ شتێکی کردووە.

So we created a factory system consistent with that false view of human nature.

بۆیە سیستەمێکی کارگەمان دروست کرد لەگەڵ ئەو بۆچوونە درۆیانەی بۆ سروشتی مرۆڤ هەیە.

But once that system of production was in place,

بەڵام جارێک ئەو سیستەمی بەرهەم هێنانە لە شوێنی خۆی بوو،

there was really no other way for people to operate,

هیچ رێگایەکی تر نەبوو بۆ ئەوەی خەڵک نەشتەرگەری بکات،

except in a way that was consistent with Adam Smith's vision.

جگە لە ڕێگایەک کە گونجاو بوو لەگەڵ بینینی ئادەم سمیس.

So the work example is merely an example

کەواتە نموونەی کار تەنها نموونەیەکە

of how false ideas can create a circumstance

کە چۆن بیرۆکەی هەڵە دەتوانێت بارودۆخێک دروست بکات

that ends up making them true.

کە کۆتایی دێنێت بە ڕاستکردنی ئەوان.

It is not true

ئەمە ڕاست نییە

that you "just can't get good help anymore."

کە تۆ "تەنها ناتوانیت چیتر یارمەتیەکی باش بەدەست بێنی”

It is true

ئەوە ڕاستە

that you "can't get good help anymore"

کە تۆ "چیتر ناتوانییارمەتییەکی باش بەدەست بێنی"

when you give people work to do that is demeaning and soulless.

کاتێک تۆ کار بە خەڵک دەدەیت بیکەن ئەوە بێ مانایە و بێ ڕۆحە

And interestingly enough, Adam Smith --

و بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش، ئادەم سمیس—

the same guy who gave us this incredible invention

هەمان ئەو پیاوەی کە ئەم داهێنانە سەرسوڕهێنەرە بە ئێمەدا

of mass production, and division of labor

لە بەرهەمهێنانی بەکۆمەڵ، و دابەشکردنی کارد

-- understood this.

لەوە تێگەیشتم.

He said, of people who worked in assembly lines,

وتی، لەو کەسانەی کاریان کردووە لە هێڵەکانی بەکۆمەڵدا،

of men who worked in assembly lines, he says:

بۆ ئەو پیاوانەی کاریان کرد لە کارگەکە وتی:

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"ئەو بە گشتی وەک خۆی گەمژە دەبێت کە مرۆڤ دەبێت ببێت.”

Now, notice the word here is "become."

ئێستا، تێبینی وشەی ئێرە بکە کە "ببە"

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"ئەو بە گشتی وەک خۆی گەمژە دەبێت کە مرۆڤ دەبێت ببێت.”

Whether he intended it or not, what Adam Smith was telling us there,

ئەگەر مەبەستی بێت یان نا ئادەم سمیس چی پێوتین لەوێ،

is that the very shape of the institution within which people work

ئەوەیە کە شێوەی زۆری دەزگاکە کە خەڵک کاری پێدەکات

creates people who are fitted to the demands of that institution

ئەو کەسانەی دروست دەکات کە گونجاون بۆ داواکارییەکانی ئەو ئەو دامەزراوەیە

and deprives people of the opportunity

و خەڵکی بێبەش دەکات لە دەرفەت

to derive the kinds of satisfactions from their work that we take for granted.

بۆ دەستبەرکردنی جۆری ڕازیبوون لە کارەکانیان کە ئێمە وەریدەگرین

The thing about science -- natural science --

دەربارەی زانست زانستی سروشتی—

is that we can spin fantastic theories about the cosmos,

ئەوەیە کە دەتوانین بیرەکان نایاب بسوڕین دەربارەی کۆسمۆس،

and have complete confidence

و متمانەی تەواویان هەیە

that the cosmos is completely indifferent to our theories.

کە کۆسمۆس بەتەواوی بێ جیاوازیە لە بیروباوەڕەکانمان.

It's going to work the same damn way

کە بە هەمان شێوە کار دەکات

no matter what theories we have about the cosmos.

گرنگ نییە کە بیرەکان چی ئێمە هەمانە دەربارەی کۆسمۆس.

But we do have to worry about the theories we have of human nature,

بەڵام دەبێت ئێمە خەمی ئەو بیرکردانەی کە لە سروشتی مرۆڤەوە هەمانە بێت،

because human nature will be changed by the theories we have

چونکە سروشتی مرۆڤ دەگۆڕێت بەو تێورانەی هەمانە

that are designed to explain and help us understand human beings.

کە دیزاین کراوە بۆ روونکردنەوە و یارمەتیمان دەدات لە تێگەیشتنمان بۆ مرۆڤ.

The distinguished anthropologist, Clifford Geertz, said, years ago,

مرۆڤناسی دیاری کراو کلیفۆرد گێیتز وتی، چەند ساڵێک لەمەوبەر،

that human beings are the "unfinished animals."

کە مرۆڤ “ئاژەڵە تەواو نەکراوەکانن“

And what he meant by that was that it is only human nature

و مەبەستی شی لەوە ئەوە بوو کە ئەوە تەنها سروشتی مرۆڤە

to have a human nature

بۆ ئەوەی سروشتێکی مرۆیی هەبێت

that is very much the product of the society in which people live.

کە زۆر بەرهەمی ئەو کۆمەڵگایانەی کە خەڵکی تێدا دەژین

That human nature, that is to say our human nature,

کە سروشتی مرۆڤ کە بڵێین سروشتی مرۆڤیمان،

is much more created than it is discovered.

زۆر زیاتر دروست کراوە لەوەی کە دۆزراوەتەوە.

We design human nature

سروشتی مرۆڤ دیزاین دەکەین

by designing the institutions within which people live and work.

بە دیزاینکردنی دامەزراوەکان کە خەڵک تیایدا دەژین و کار دەکەن.

And so you people --

هەروەها ئێوەی مرۆڤ—

pretty much the closest I ever get to being with masters of the universe --

زۆر نزیکترین کەسم دەست کەوی بۆ ئەوەی لەگەڵ ماستەرەکانی گەردووندا بن—

you people should be asking yourself a question,

ئێوە پێویستە پرسیار بکەن پرسیارێک لە خۆتان بکەن،

as you go back home to run your organizations.

کە دەگەڕێیتەوە ماڵەوە بۆ بەڕێوەبردنی ڕێکخراوەکانت.

Just what kind of human nature do you want to help design?

تەنها چ جۆرە سروشتێکی مرۆڤ دەتەوێت یارمەتی دیزاین بدات؟

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Thanks.

سوپاس.