The way we think about work is broken | Barry Schwartz

Translator: Khanh Do-Bao Reviewer: Link Le

Today I'm going to talk about work.

Hôm nay tôi sẽ nói về công việc.

And the question I want to ask and answer is this:

Và câu hỏi tôi muốn đặt ra là

"Why do we work?"

"Tại sao chúng ta phải làm việc?"

Why do we drag ourselves out of bed every morning

Tại sao chúng ta phải thức dậy mỗi buổi sáng

instead of living our lives

thay vì tận hưởng cuộc sống

just filled with bouncing from one TED-like adventure to another?

đầy ắp những cuộc phiêu lưu kiểu như TED đây?

(Laughter)

(Cười)

You may be asking yourselves that very question.

Bạn hẳn cũng đang tự hỏi bản thân câu hỏi này.

Now, I know of course, we have to make a living,

Giờ tôi hiểu rằng, ta còn phải kiếm sống,

but nobody in this room thinks that that's the answer to the question,

nhưng không ai trong thính phòng này nghĩ rằng kiếm sống là câu trả lời đúng cho

"Why do we work?"

"Tại sao chúng ta phải làm việc?"

For folks in this room, the work we do is challenging,

Đối với những ai trong phòng này, công việc chúng ta làm đầy thử thách,

it's engaging, it's stimulating, it's meaningful.

Nó thú vị, đầy tính khích lệ, có ý nghĩa.

And if we're lucky, it might even be important.

Nếu chúng ta may mắn, nó còn có tầm quan trọng nữa.

So, we wouldn't work if we didn't get paid,

Thế thì, chúng ta sẽ không làm việc nếu không được trả lương,

but that's not why we do what we do.

nhưng đó không phải lý do chúng ta cố công làm việc.

And in general,

Vì nhìn chung,

I think we think that material rewards are a pretty bad reason

tôi nghĩ rằng chúng ta thấy phần thưởng vật chất là lý do tồi

for doing the work that we do.

để thúc đẩy ta làm việc.

When we say of somebody that he's "in it for the money,"

Khi chúng ta nói ai đó "làm chỉ vì đồng tiền,"

we are not just being descriptive.

ẩn ý trong câu không chỉ mang nghĩa đen.

(Laughter)

(Cười)

Now, I think this is totally obvious,

Tôi nghĩ điều này hoàn toàn hiển nhiên,

but the very obviousness of it raises what is for me

nhưng điều rất hiển nhiên đó khiến tôi thắc mắc

an incredibly profound question.

một câu hỏi vô cùng sâu sắc.

Why, if this is so obvious,

Tại sao, nếu nó quá hiển nhiên,

why is it that for the overwhelming majority of people on the planet,

mà vẫn đúng với đa số mọi người trên hành tinh này.

the work they do has none of the characteristics

Công việc họ làm không đủ tính chất

that get us up and out of bed and off to the office every morning?

khiến ta thức dậy rời khỏi giường và đến văn phòng mỗi buổi sáng?

How is it that we allow the majority of people on the planet

Tại sao chúng ta nỡ để cho đa số mọi người trên hành tinh này

to do work that is monotonous, meaningless and soul-deadening?

làm công việc đơn điệu, vô nghĩa và mài mòn tâm hồn?

Why is it that as capitalism developed,

Tại sao sự phát triển của chủ nghĩa tư bản

it created a mode of production, of goods and services,

tạo ra cách thức sản xuất sản phẩm và dịch vụ,

in which all the nonmaterial satisfactions that might come from work were eliminated?

trong đó sự thoả mãn phi vật chất xuất phát từ công việc bị loại bỏ?

Workers who do this kind of work,

Những người làm những việc như thế,

whether they do it in factories, in call centers,

dù họ có ở nhà máy, tổng đài,

or in fulfillment warehouses,

hay chất dỡ kho hàng hóa,

do it for pay.

họ làm việc để được trả lương mà thôi.

There is certainly no other earthly reason to do what they do except for pay.

Hẳn là không có lý do trần tục nào khác để làm việc mà không được trả lương.

So the question is, "Why?"

Vậy câu hỏi là, "Tại sao?"

And here's the answer:

Và đây là câu trả lời:

the answer is technology.

Đó chính là công nghệ.

Now, I know, I know --

Phải, phải, tôi biết, tôi biết rồi...

yeah, yeah, yeah, technology, automation screws people, blah blah --

ừ thì công nghệ, tự động hóa hủy hoại con người, này kia...

that's not what I mean.

đó không phải ý tôi.

I'm not talking about the kind of technology

Tôi không nói dạng công nghệ

that has enveloped our lives, and that people come to TED to hear about.

đã bao vây cuộc sống của chúng ta, hay là loại mà mọi người đến TED để nghe về chúng

I'm not talking about the technology of things,

Tôi không nói về công nghệ vật chất,

profound though that is.

dù nó khá là vĩ đại.

I'm talking about another technology.

Tôi nói đến một công nghệ khác,

I'm talking about the technology of ideas.

công nghệ của những ý tưởng.

I call it, "idea technology" --

Tôi gọi đó là, "công nghệ ý tưởng"

how clever of me.

thật thông minh sáng láng.

(Laughter)

(Cười)

In addition to creating things, science creates ideas.

Bên cạnh việc tạo ra vật chất, khoa học còn tạo ra ý tưởng.

Science creates ways of understanding.

Khoa học còn tạo ra cách hiểu biết.

And in the social sciences,

Như trong ngành khoa học xã hội,

the ways of understanding that get created are ways of understanding ourselves.

Những phương cách hiểu biết ở đây là phương cách hiểu rõ bản thân.

And they have an enormous influence on how we think, what we aspire to,

Chúng có ảnh hưởng lớn đến cách ta suy nghĩ, điều ta mong mỏi,

and how we act.

và cách ta hành động.

If you think your poverty is God's will, you pray.

Nếu bạn cho rằng nghèo đói là ý Chúa, bạn cầu nguyện.

If you think your poverty is the result of your own inadequacy,

Nếu bạn nghĩ nghèo đói là kết quả của sự ngu đốt của bản thân,

you shrink into despair.

bạn sẽ lún sâu vào tuyệt vọng.

And if you think your poverty is the result of oppression and domination,

Và nếu bạn nghĩ nghèo đói là do áp bức bóc lột,

then you rise up in revolt.

thì bạn sẽ vùng lên chống đối.

Whether your response to poverty is resignation or revolution,

Phản ứng của ta về cái nghèo dù là buông xuôi hay nổi dậy

depends on how you understand the sources of your poverty.

phụ thuộc vào cách ta hiểu về nguồn gốc sự nghèo của ta.

This is the role that ideas play in shaping us as human beings,

Đấy là vai trò của ý tưởng trong việc hình thành bản chất con người

and this is why idea technology may be the most profoundly important technology

và là lý do tại sao công nghệ ý tưởng có lẽ là công nghệ ý nghĩa nhất

that science gives us.

mà khoa học đem lại cho ta.

And there's something special about idea technology,

Và có một điều rất đặc biệt về công nghệ ý tưởng,

that makes it different from the technology of things.

nó khác biệt với công nghệ tạo ra vật chất cụ thể.

With things, if the technology sucks,

Đối với vật chất, nếu công nghệ tệ hại

it just vanishes, right?

nó sẽ biến mất, đúng không?

Bad technology disappears.

Công nghệ tồi sẽ tàn đi.

With ideas --

Còn ý tưởng tồi thì...

false ideas about human beings will not go away

Ý tưởng sai lạc về con người sẽ không mất đi

if people believe that they're true.

nếu người ta tin rằng nó đúng.

Because if people believe that they're true,

Bởi nếu người ta tin rằng điều gì đó là chân lý,

they create ways of living and institutions

họ sẽ tạo ra cách sống và những thể chế

that are consistent with these very false ideas.

thống nhất với ý tưởng sai lạc đó.

And that's how the industrial revolution created a factory system

Đó là cách nền cách mạng công nghiệp thiết lập hệ thống nhà máy

in which there was really nothing you could possibly get out of your day's work,

khiến bạn không thể bòn rút được lợi ích nào từ ngày công của mình

except for the pay at the end of the day.

ngoại trừ chút lương cuối ngày.

Because the father -- one of the fathers

Bởi vì một trong những người sáng lập

of the Industrial Revolution, Adam Smith --

của cuộc cách mạng công nghiệp, Adam Smith

was convinced that human beings were by their very natures lazy,

tin rằng về bản chất con người rất lười biếng,

and wouldn't do anything unless you made it worth their while,

và sẽ không tự giác làm gì cả trừ khi việc đó có lợi cho họ,

and the way you made it worth their while

và cách làm cho người ta thấy có lợi

was by incentivizing, by giving them rewards.

là đưa ra phần thưởng động viên.

That was the only reason anyone ever did anything.

Đấy là lý do duy nhất con người ta chịu động tay làm việc.

So we created a factory system consistent with that false view of human nature.

Thế là ta thiết lập nên hệ thống nhà máy hợp với quan điểm sai lầm đó về con người.

But once that system of production was in place,

Nhưng một khi hệ thống sản xuất đó đã hoàn thành,

there was really no other way for people to operate,

thật sự chẳng còn cách nào khác đề con người ta làm việc,

except in a way that was consistent with Adam Smith's vision.

ngoài cách mà Adam Smith đã trình bày.

So the work example is merely an example

Ví dụ vừa rồi chỉ để chứng tỏ

of how false ideas can create a circumstance

ý tưởng sai lầm có thể tạo nên hoàn cảnh

that ends up making them true.

mà cuối cùng lại làm "ý tưởng sai" đó đúng như thế nào

It is not true

Câu nói

that you "just can't get good help anymore."

"thời đại bây giờ chẳng ai giúp ai" không đúng.

It is true

Quả đúng là

that you "can't get good help anymore"

"chẳng ai thèm giúp ai"

when you give people work to do that is demeaning and soulless.

khi ta cho người ta công việc mất thể diện, không hồn.

And interestingly enough, Adam Smith --

Cũng khá thú vị là chính Adam Smith

the same guy who gave us this incredible invention

người đã cho ta phát minh kỳ diệu

of mass production, and division of labor

về sản xuất hàng loạt, chia khâu lao động

-- understood this.

ông hiểu điều này.

He said, of people who worked in assembly lines,

Ông nói rằng, những người làm việc tại dây chuyền lắp ráp

of men who worked in assembly lines, he says:

những con người đó, ông ta nói rằng:

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"Một người nhìn chung sẽ trở nên ngu ngốc ở mức con người có thể đạt được."

Now, notice the word here is "become."

Giờ hãy lưu ý từ "trở nên"

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"Một người nhìn chung sẽ trở nên ngu ngốc ở mức con người có thể đạt được."

Whether he intended it or not, what Adam Smith was telling us there,

Dù có chủ ý hay không thì Adam Smith có ý bảo ta

is that the very shape of the institution within which people work

thể chế con người ta làm việc

creates people who are fitted to the demands of that institution

tạo ra con người phù hợp với yêu cần của thể chế đó

and deprives people of the opportunity

và tước đoạt từ họ cơ hội

to derive the kinds of satisfactions from their work that we take for granted.

nhận được niềm thoả mãn từ công việc ta cho là tầm thường.

The thing about science -- natural science --

Khoa học..., khoa học tự nhiên có cái hay ở chỗ

is that we can spin fantastic theories about the cosmos,

ta có thể thêu dệt nên muôn vàn giả thuyết kỳ thú về vũ trụ

and have complete confidence

mà vẫn hoàn toàn tự tin rằng

that the cosmos is completely indifferent to our theories.

vũ trụ chẳng hề quan tâm đến những giả thuyết ấy.

It's going to work the same damn way

Vụ trũ vẫn cứ tiếp diễn theo cách riêng

no matter what theories we have about the cosmos.

mặc kệ mớ lý thuyết ta đặt ra về nó.

But we do have to worry about the theories we have of human nature,

Nhưng ta phải cẩn thận với các thuyết về bản chất con người,

because human nature will be changed by the theories we have

bởi bản chất con người sẽ bị thay đổi bởi những giả thuyết

that are designed to explain and help us understand human beings.

mà ta đặt ra nhằm giải thích, giúp ta hiểu về bản chất đó.

The distinguished anthropologist, Clifford Geertz, said, years ago,

Nhà nhân học có tiếng Clifford Geertz nhiều năm trước có phát biểu

that human beings are the "unfinished animals."

rằng nhân loại là "động vật chưa tiến hoá hết"

And what he meant by that was that it is only human nature

Ý ông muốn nói bản năng con người là

to have a human nature

sở hữu bản chất người

that is very much the product of the society in which people live.

nó là sản phẩm của xã hội con người đang sống.

That human nature, that is to say our human nature,

Điều đó có nghĩa là bản chất con người chúng ta

is much more created than it is discovered.

được tạo ra chứ không sẵn có.

We design human nature

Chúng ta tạo nên bản chất con người

by designing the institutions within which people live and work.

cách thiết kế những thể chế để mọi người sinh sống và làm việc.

And so you people --

Các bạn ở đây...

pretty much the closest I ever get to being with masters of the universe --

gần như là những người chủ tạo nên vũ trụ.

you people should be asking yourself a question,

Khi quay trở về điều hành tổ chức của mình,

as you go back home to run your organizations.

các bạn nên tự hỏi mình một câu:

Just what kind of human nature do you want to help design?

Ta thực sự muốn thiết kế nên bản chất con người như thế nào?

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thanks.

Cảm ơn.