The way we think about work is broken | Barry Schwartz

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Ramazan Şen

Today I'm going to talk about work.

Bugün iş hakkında konuşacağım.

And the question I want to ask and answer is this:

Sormak ve cevaplamak istediğim soru şu:

"Why do we work?"

"Niye çalışıyoruz?"

Why do we drag ourselves out of bed every morning

Neden bir TED benzeri maceradan diğerine atlamakla

instead of living our lives

dolu bir hayat yaşamak yerine,

just filled with bouncing from one TED-like adventure to another?

her sabah kendimizi yataktan dışarı sürüklüyoruz?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

You may be asking yourselves that very question.

Kendinize tam da bu soruyu soruyor olabilirsiniz.

Now, I know of course, we have to make a living,

Biliyorum, elbette ki geçinmek zorundayız;

but nobody in this room thinks that that's the answer to the question,

ama "Niye çalışıyoruz?" sorusuna cevabın bu olmadığını bu odadaki

"Why do we work?"

herkes biliyor.

For folks in this room, the work we do is challenging,

Bu odadaki kişiler için, yaptığımız iş zorlayıcı,

it's engaging, it's stimulating, it's meaningful.

ilgi uyandırıcı, ilham verici, anlamlı.

And if we're lucky, it might even be important.

Eğer şanslıysak, önemli bile olabilir.

So, we wouldn't work if we didn't get paid,

Eğer para verilmeseydi, çalışmazdık;

but that's not why we do what we do.

ama yaptığımız şeyi yapma sebebimiz bu değil.

And in general,

Bence genelde,

I think we think that material rewards are a pretty bad reason

yaptığımız işi yapmak için maddi ödüllerin oldukça

for doing the work that we do.

kötü bir sebep olduğunu düşünüyoruz.

When we say of somebody that he's "in it for the money,"

Biri hakkında "işi para için yapıyor" dersek,

we are not just being descriptive.

pek iyi tasvir etmiş olmayız.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, I think this is totally obvious,

Bence bu tamamen aşikâr;

but the very obviousness of it raises what is for me

ama benim için bu kadar açık olması

an incredibly profound question.

inanılmaz derin bir soruyu akla getiriyor.

Why, if this is so obvious,

Eğer bu kadar aşikârsa,

why is it that for the overwhelming majority of people on the planet,

niye gezegendeki insanların çok büyük bir çoğunluğunun

the work they do has none of the characteristics

yaptıkları iş, bizi her sabah uyandırıp, yataktan kaldırarak

that get us up and out of bed and off to the office every morning?

ofise gitmemizi sağlayan özelliklerin hiçbirine sahip değil?

How is it that we allow the majority of people on the planet

Nasıl oluyor da gezegendeki insanların çoğunun

to do work that is monotonous, meaningless and soul-deadening?

monoton, anlamsız ve insanı tüketen işler yapmalarına izin veriyoruz?

Why is it that as capitalism developed,

Neden kapitalizm geliştikçe,

it created a mode of production, of goods and services,

işten gelebilecek maddi olmayan tatminlerin hepsini yok eden

in which all the nonmaterial satisfactions that might come from work were eliminated?

mallar ve hizmetleri üreten bir model yarattık?

Workers who do this kind of work,

Bu tip işleri yapan çalışanlar,

whether they do it in factories, in call centers,

ister fabrikalarda, çağrı merkezlerinde olsun,

or in fulfillment warehouses,

isterse ikmal depolarında,

do it for pay.

işi para için yapıyorlar.

There is certainly no other earthly reason to do what they do except for pay.

Yaptıkları işi yapmak için para dışında kesinlikle akla gelen başka bir neden yok.

So the question is, "Why?"

Soru ise, "Neden?"

And here's the answer:

İşte cevabı:

the answer is technology.

Cevap, teknoloji.

Now, I know, I know --

Evet, biliyorum, biliyorum --

yeah, yeah, yeah, technology, automation screws people, blah blah --

evet, evet, evet, teknoloji, otomasyon insanları mahveder, falan filan --

that's not what I mean.

demek istediğim o değil.

I'm not talking about the kind of technology

Hayatımızı çevreleyen ve insanların öğrenmek için

that has enveloped our lives, and that people come to TED to hear about.

TED'e geldiği tür bir teknolojiden bahsetmiyorum.

I'm not talking about the technology of things,

Nesnelerin teknolojisinden bahsetmiyorum,

profound though that is.

ne kadar önemli olsa da.

I'm talking about another technology.

Diğer bir teknolojiden bahsediyorum.

I'm talking about the technology of ideas.

Fikirlerin teknolojisinden bahsediyorum.

I call it, "idea technology" --

Ona "fikir teknolojisi" diyorum --

how clever of me.

ne kadar akıllıyım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

In addition to creating things, science creates ideas.

Bilim nesneler yaratmak yanında, fikirler de yaratır.

Science creates ways of understanding.

Bilim, kavrama yolları yaratır.

And in the social sciences,

Sosyal bilimlerde,

the ways of understanding that get created are ways of understanding ourselves.

yaratılan kavrama yolları, kendimizi anlama yollarıdır.

And they have an enormous influence on how we think, what we aspire to,

Nasıl düşündüğümüz, ne istediğimiz ve nasıl davrandığımızla ilgili

and how we act.

muazzam bir etkisi vardır.

If you think your poverty is God's will, you pray.

Eğer yoksulluğunuzun Tanrı'nın iradesi olduğunu düşünürseniz, dua edersiniz.

If you think your poverty is the result of your own inadequacy,

Eğer yoksulluğunuzun kendi yetersizliğinizin sonucu olduğunu düşünürseniz,

you shrink into despair.

umutsuzluğa düşersiniz.

And if you think your poverty is the result of oppression and domination,

Yoksulluğunuzun nedeninin zulüm ve baskının sonucu olduğunu düşünürseniz,

then you rise up in revolt.

o zaman başkaldırırsınız.

Whether your response to poverty is resignation or revolution,

Yoksulluğa cevabınızın çekilme veya devrim olması,

depends on how you understand the sources of your poverty.

yoksulluğunuzun kaynağını ne olarak algıladığınıza bağlı.

This is the role that ideas play in shaping us as human beings,

Fikirlerin biz insanları şekillendirmede oynadığı rol budur

and this is why idea technology may be the most profoundly important technology

ve belki de bilimin bize verdiği en önemli teknoloji

that science gives us.

fikir teknolojisidir.

And there's something special about idea technology,

Fikir teknolojisini, nesnelerin teknolojisinden farklı yapan

that makes it different from the technology of things.

özel bir şey var.

With things, if the technology sucks,

Nesneler söz konusu olunca, eğer teknoloji kötüyse,

it just vanishes, right?

sadece kaybolur, değil mi?

Bad technology disappears.

Kötü teknoloji yok olur.

With ideas --

Fikirlere gelince --

false ideas about human beings will not go away

insanların yanlış fikirleri, eğer insanlar

if people believe that they're true.

doğru olduklarına inanıyorlarsa gitmez.

Because if people believe that they're true,

Çünkü eğer insanlar doğru olduklarına inanıyorlarsa,

they create ways of living and institutions

bu yanlış fikirlerle tutarlı yaşama biçimleri

that are consistent with these very false ideas.

ve kurumlar yaratırlar.

And that's how the industrial revolution created a factory system

İşte sanayi devrimi böyle bir fabrika sistemi yarattı,

in which there was really nothing you could possibly get out of your day's work,

günün sonunda para almak dışında, muhtemelen işinizden

except for the pay at the end of the day.

elde edebileceğiniz başka bir şeyin olmadığı bir yer.

Because the father -- one of the fathers

Çünkü Sanayi Devrimi'nin babası,

of the Industrial Revolution, Adam Smith --

babalarından biri olan Adam Smith,

was convinced that human beings were by their very natures lazy,

insanların doğasının tembel olduğuna ve uğraşmaya değer

and wouldn't do anything unless you made it worth their while,

hâle getirmediğiniz sürece hiçbir şey yapmayacaklarına inanmıştı.

and the way you made it worth their while

Uğraşmaya değer hâle getirmenin yolu ise,

was by incentivizing, by giving them rewards.

teşvik etmek, onlara ödüller vermekti.

That was the only reason anyone ever did anything.

İnsanların herhangi bir şey yapmalarının tek nedeni buydu.

So we created a factory system consistent with that false view of human nature.

Böylece insan doğası ile ilgili bu yanlış düşünceyle tutarlı bir fabrika sistemi yarattık.

But once that system of production was in place,

Ancak bu üretim sistemi bir kere uygulamaya konunca,

there was really no other way for people to operate,

Adam Smith'in görüşüyle tutarlı bir yol dışında,

except in a way that was consistent with Adam Smith's vision.

insanların başka türlü çalışmasının bir yolu yoktu.

So the work example is merely an example

Yani çalışma örneği, sadece yanlış fikirlerin

of how false ideas can create a circumstance

nasıl onları gerçek hâle getiren koşullar yaratabildiğini

that ends up making them true.

gösteren bir örnek.

It is not true

"Artık işlerin iyi yapılmadığı",

that you "just can't get good help anymore."

doğru değil.

It is true

İnsanlara küçük düşürücü

that you "can't get good help anymore"

ve sıkıcı işler verdiğinizde,

when you give people work to do that is demeaning and soulless.

"artık işlerin iyi yapılmadığı" ise doğru.

And interestingly enough, Adam Smith --

Oldukça ilginç, Adam Smith --

the same guy who gave us this incredible invention

bize kitle üretimi ve iş bölümünü içeren

of mass production, and division of labor

bu inanılmaz icadı sunan aynı kişi

-- understood this.

-- bunu anlamıştı.

He said, of people who worked in assembly lines,

Montaj hatlarında çalışan insanlar,

of men who worked in assembly lines, he says:

montaj hatlarında çalışan adamlar için şöyle dedi:

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"Kişi genelde bir insanın mümkün olabileceği en aptal hâle gelir."

Now, notice the word here is "become."

Dikkat edin, burada kelime "hâle gelmek".

"He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become."

"Kişi genelde bir insanın mümkün olabileceği en aptal hâle gelir."

Whether he intended it or not, what Adam Smith was telling us there,

Kasten veya değil, Adam Smith'in bize bu konuda söylediği şey,

is that the very shape of the institution within which people work

insanların çalıştığı kuruluşun şeklinin

creates people who are fitted to the demands of that institution

o kuruluşun taleplerine uygun insanlar yarattığı

and deprives people of the opportunity

ve işlerinden almaları gereken türde bir tatmini

to derive the kinds of satisfactions from their work that we take for granted.

elde etmeleri imkânından yoksun bıraktığı.

The thing about science -- natural science --

Bilimle ilgili şey şu -- doğa bilimleri --

is that we can spin fantastic theories about the cosmos,

kozmosla ilgili inanılmaz teoriler üretebiliriz

and have complete confidence

ve kozmosun teorilerimize

that the cosmos is completely indifferent to our theories.

karşı tamamen kayıtsız olduğuna eminiz.

It's going to work the same damn way

Kozmos hakkında nasıl bir teoriye

no matter what theories we have about the cosmos.

sahip olursak olalım, o aynı kahrolası şekilde işleyecek.

But we do have to worry about the theories we have of human nature,

Ama insan doğasıyla ilgili kuramlar hakkında kaygılanmamız lazım,

because human nature will be changed by the theories we have

çünkü insan doğası insanları açıklamamıza ve anlamamıza

that are designed to explain and help us understand human beings.

yardımcı olmak için ortaya konan kuramlar ile değişecektir.

The distinguished anthropologist, Clifford Geertz, said, years ago,

Ünlü antropolog Clifford Geertz yıllar önce,

that human beings are the "unfinished animals."

insanların "tamamlanmamış hayvanlar" olduğunu söyledi.

And what he meant by that was that it is only human nature

Bununla kastettiği şey, sadece insan doğasının

to have a human nature

insanların yaşadığı toplumun ürünü olan

that is very much the product of the society in which people live.

insan doğasına sahip olduklarıydı.

That human nature, that is to say our human nature,

O insan doğası, yani insan doğamız,

is much more created than it is discovered.

keşfedilmekten çok yaratılıyor.

We design human nature

İnsan doğasını tasarlamak,

by designing the institutions within which people live and work.

insanların yaşadığı ve çalıştığı kurumları tasarlamakla olur.

And so you people --

Yani siz insanlar --

pretty much the closest I ever get to being with masters of the universe --

evrenin efendilerine şimdiye dek ancak bu kadar yakın olabildim --

you people should be asking yourself a question,

siz insanlar, kendi örgütlerinizi yönetmek için geri döndüğünüzde

as you go back home to run your organizations.

kendinize bir soru sormalısınız.

Just what kind of human nature do you want to help design?

Sadece ne tür bir insan doğası tasarlamaya katkıda bulunmak istiyorsunuz?

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)

Thanks.

Teşekkürler.