How sugar affects the brain - Nicole Avena

Çeviri: Elif Yıldırım Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Picture warm, gooey cookies,

Sıcak, tatlı kurabiyeleri,

crunchy candies, velvety cakes,

kıtır kıtır şekerleri, yumuşacık kekleri,

waffle cones piled high with ice cream.

kenarından sarkan dondurma külahları hayal edin.

Is your mouth watering?

Ağzınız sulanıyor mu?

Are you craving dessert?

Canınız tatlı mı çekiyor?

Why?

Neden?

What happens in the brain that makes sugary foods so hard to resist?

Beyninizde neler oluyor?

Şekerli gıdalara direnci güçleştiren nedir?

Sugar is a general term used to describe a class of molecules

Şeker bir molekül sınıfını tanımlamak için

kullanılan genel bir terimdir,

called carbohydrates,

karbonhidratlarıdır.

and it's found in a wide variety of food and drink.

Yiyecek ve içeceklerin çok büyük bir kısmında bulunur.

Just check the labels on sweet products you buy.

Satın aldığınız tatlı ürünlerin etiketini kontrol edin.

Glucose, fructose, sucrose,

Glukoz, fruktoz, sükroz,

maltose, lactose, dextrose, and starch

maltoz, laktoz, dekstroz ve nişasta.

are all forms of sugar.

Tamamı şekerin formlarıdır.

So are high-fructose corn syrup,

Yüksek fruktozlu mısır şurubu,

fruit juice, raw sugar, and honey.

meyve suyu, ham şeker ve bal da öyle.

And sugar isn't just in candies and desserts,

Şeker yalnızca şekerlemeler ve

tatlılarda bulunmaz.

it's also added to tomato sauce,

Domates salçasına da eklenir,

yogurt, dried fruit, flavored waters, or granola bars.

yoğurt, kurutulmuş meyveler,

meyveli sodalar

ve granola barlara da.

Since sugar is everywhere, it's important to understand

Şeker hemen hemen her yerde olduğu için

şu sorular epey önem kazandı.

how it affects the brain.

Şeker, beyni nasıl etkiliyor?

What happens when sugar hits your tongue?

Şeker dilinize değdiğinde neler oluyor?

And does eating a little bit of sugar make you crave more?

Ve azıcık şeker yemek, daha fazlasının yenmesine yol açıyor mu?

You take a bite of cereal.

Bir kaşık mısır gevreği yediniz.

The sugars it contains activate the sweet-taste receptors,

İçeriğindeki şeker,

dilinizdeki çeşitli reseptörlerden biri olan

part of the taste buds on the tongue.

tatlı tad reseptörlerini aktive ediyor.

These receptors send a signal up to the brain stem,

Bu reseptörler beyin sapına

bir sinyal gönderir,

and from there, it forks off into many areas of the forebrain,

ve oradan da, ön beynin birçok alanına sıçrar,

one of which is the cerebral cortex.

bunlardan biri de serebral kortekstir.

Different sections of the cerebral cortex process different tastes:

Serebral korteksin farklı kısımları

farklı tatları yönetir:

acı, tuzlu, lezzetli,

bitter, salty, umami,

and, in our case, sweet.

ve tabi ki tatlı.

From here, the signal activates the brain's reward system.

Buradaysa sinyal beynin

ödül mekanizmasını aktifleştirir.

This reward system is a series of electrical and chemical pathways

Bu ödül mekanizması beynin birkaç farklı bölgesi arasındaki

across several different regions of the brain.

bir takım elektriksel

ve kimyasal patikalardır.

It's a complicated network,

Bu çok karışık bir ağ sistemidir,

ancak bilinçaltındaki asıl sorunun

but it helps answer a single, subconscious question:

cevaplanmasına yardımcı olur:

should I do that again?

Bunu tekrar yapmalı mıyım?

That warm, fuzzy feeling you get when you taste Grandma's chocolate cake?

Büyükannenizin çikolatalı kekini tattığınızda

aldığınız o sıcak ve belirsiz duygu ?

That's your reward system saying,

İşte ödül mekanizmanız devreye girer ve

"Mmm, yes!"

"Mmm, Evet!"

And it's not just activated by food.

Bu sistem sadece gıdalarla aktive edilmiyor.

Socializing, sexual behavior, and drugs

Sosyalleşme, cinsel davranış ve ilaçlar da

are just a few examples of things and experiences

ödül mekanizmasını aktifleştiren

that also activate the reward system.

birkaç farklı örnek.

Ancak bu sistemin çok fazla aktifleştirilmesi

But overactivating this reward system kickstarts a series of unfortunate events:

bir dizi istenmeyen olayı tetikleyebilir:

loss of control, craving, and increased tolerance to sugar.

kontrolünü kaybetme, tekrar tekrar isteme, ve şeker toleransının artması.

Şimdi bir kaşık mısır gevreğine geri dönelim.

Let's get back to our bite of cereal.

Gevreğiniz midenizdeki macerasından sonra

It travels down into your stomach and eventually into your gut.

sonunda bağırsağınıza ulaşır.

And guess what?

Ne olmasını bekliyorsunuz?

There are sugar receptors here, too.

Şeker reseptörleri burada da var.

They are not taste buds, but they do send signals

Onlar tat tomurcuğu değil,

fakat sinyal gönderebiliyorlar.

telling your brain that you're full

Beyninize diyorlar ki;

tamam artık yeme

or that your body should produce more insulin

ya da daha fazla şeker yemek istiyorsan

to deal with the extra sugar you're eating.

daha fazla insülin üretmeyi de

kabul etmelisin.

The major currency of our reward system is dopamine,

Ödül mekanizmamızın en büyük mükâfatı dopamindir,

an important chemical or neurotransmitter.

önemli bir kimyasal ve nörotransmitter.

There are many dopamine receptors in the forebrain,

Ön beyinde çok fazla

dopamin reseptörü bulunur,

but they're not evenly distributed.

fakat eşit olarak dağılmamışlardır.

Certain areas contain dense clusters of receptors,

Bazı alanlar yoğun reseptör kümeleri içerir.

and these dopamine hot spots are a part of our reward system.

Bu dopamin alanları ödül mekanizmamızın bir parçasıdır.

Drugs like alcohol, nicotine, or heroin

Alkol, nikotin ya da eroin gibi kimyasallar

send dopamine into overdrive,

dopaminin aşırı yüklenmesine neden olur,

leading some people to constantly seek that high,

ve insanlarda tekrar tekrar isteme duygusunu uyandırır

in other words, to be addicted.

diğer bir deyişle, bağımlılık yapar.

Sugar also causes dopamine to be released, though not as violently as drugs.

Kimyasallar gibi aşırı olmasa da, şeker de dopamin salınımına sebep olur,

And sugar is rare among dopamine-inducing foods.

Dopamin artırıcı gıdalar arasında

şeker nadiren bulunur.

Broccoli, for example, has no effect,

Mesela, brokolinin hiçbir etkisi yoktur,

which probably explains

bu da muhtemelen

why it's so hard to get kids to eat their veggies.

neden çocuklara sebze yedirmenin

bu kadar zor olduğunu açıklıyor.

Speaking of healthy foods,

Sağlıklı yiyeceklerden söz açılmışken,

let's say you're hungry and decide to eat a balanced meal.

aç olduğunu ve dengeli bir öğün yemeye karar verdiğini düşünelim.

You do, and dopamine levels spike in the reward system hot spots.

Bunu yaptığında, ödül mekanizmasının yoğun alanlarında dopamin seviyesi artar.

But if you eat that same dish many days in a row,

Ancak aynı yemeği üst üste her gün yerseniz,

dopamine levels will spike less and less, eventually leveling out.

dopamin seviyesi azalır, azalır ve en sonunda düzene girer.

That's because when it comes to food,

Bunun sebebi, konu yemek olduğunda

the brain evolved to pay special attention to new or different tastes.

beyniniz yeni veya farklı tadlar için dikkat kesilir.

Why?

Neden?

İki sebebi var:

Two reasons:

first, to detect food that's gone bad.

Birincisi, bozuk yemeği tespit edebilmek.

And second, because the more variety we have in our diet,

ve ikincisi, yemeğimizde

ne kadar çeşit olursa

the more likely we are to get all the nutrients we need.

ihtiyacımız olan besinleri alma

ihtimalimiz o kadar artar.

To keep that variety up,

Bu çeşitliliği sağlamak için,

we need to be able to recognize a new food,

yeni tadları tanıyabilmeli,

and more importantly, we need to want to keep eating new foods.

daha da önemlisi, yeni lezzetler denemeyi istemeliyiz.

And that's why the dopamine levels off when a food becomes boring.

Her gün aynı yemeği yediğimizde

dopamin seviyesinin düşme sebebi budur.

Now, back to that meal.

Şimdi yemeğe geri dönelim.

What happens if in place of the healthy, balanced dish,

Sağlıklı, dengeli bir öğün yerine,

you eat sugar-rich food instead?

bol şekerli bir öğün yerseniz ne olur?

If you rarely eat sugar or don't eat much at a time,

Eğer şekerli yiyecekleri ara sıra tüketiyorsanız,

ya da az yiyorsanız,

the effect is similar to that of the balanced meal.

etkisi dengeli öğün ile benzer olacaktır.

But if you eat too much, the dopamine response does not level out.

Eğer çok fazla yiyorsanız, dopamin tepki seviyesi dengelenmez.

In other words, eating lots of sugar will continue to feel rewarding.

Diğer bir deyişle,

ödüllendirilmiş hissetmek için

yemeye devam edersiniz.

In this way, sugar behaves a little bit like a drug.

Bu açıdan, şeker uyuşturucu gibi davranır.

It's one reason people seem to be hooked on sugary foods.

İnsanların şekere bağımlı gözükmesinin bir sebebi budur.

So, think back to all those different kinds of sugar.

Bütün şeker çeşitlerini düşünelim.

Each one is unique, but every time any sugar is consumed,

Her biri kendine has, ama ne zaman şeker tüketilse,

it kickstarts a domino effect in the brain that sparks a rewarding feeling.

ödül mekanizmasını harekete geçiren bir etki başlatıyor.

Too much, too often, and things can go into overdrive.

Çok fazla, çok sık, işler bir anda kontrolden çıkabilir.

So, yes, overconsumption of sugar can have addictive effects on the brain,

Yani evet, şekerin fazla tüketilmesi beyinde bağımlılık etkisi yaratabiliyor,

but a wedge of cake once in a while won't hurt you.

ama arada sırada bir dilim pasta yemek kimseyi incitmez.