What is color? - Colm Kelleher

Translator: Çlirim Sheremeti Reviewer: Helena Bedalli

One of the most striking properties about life is that it has color.

Njëra ndër vetitë më të mrekullueshme të jetës është se ka ngjyrë.

Për të kuptuar fenomemin e ngjyrës, të ndihmon nëse mendon për dritën si valë.

To understand the phenomenon of color, it helps to think about light as a wave.

But, before we get to that,

Por, para se të dalim aty,

let's talk a little bit about waves in general.

le të flasim pak për valët në përgjithësi.

Imagine you're sitting on a boat on the ocean watching a cork bob up and down in the water.

Imagjinoni që jeni ulur në një varkë në oqean duke shikuar një tapë duke lëvizur në ujë

The first thing you notice about the motion is that it repeats itself.

Gjëja e parë që vëreni rreth lëvizjes është që përsëritet.

The cork traces the same path over and over again... up and down, up and down.

Tapa ndjek të njëjtën rrugë tërë kohës... lart e poshtë, lart e poshtë.

This repetitive or periodic motion is characteristic of waves.

Kjo lëvizje përsëritëse ose periodike është karakteristikë e valëve.

Then you notice something else...

Pastaj ju vëreni diçka tjetër...

using a stopwatch, you measure the time it takes for the piece of cork

duke përdorur kohëmatës, ju matni kohën që i duhet copës së tapës

to go over its highest position down to its lowest and then back up again.

për të shkuar nga pozicioni i saj më i lartë në atë më të ultin dhe pastaj përsëri.

Suppose this takes two seconds.

Supozojmë se kjo i merr dy sekonda.

Për të përdorur zhargonin e fizikës, ju keni matur periodën e valëve që oshilon tapa.

To use the physics jargon, you've measured the period of the waves that cork is bobbing on.

That is, how long it takes a wave to go through its full range of motion once.

Kjo është, sa kohë i mer një vale për të kryer një lëvizje të plotë një herë.

The same information can be expressed in a different way by calculating the wave's frequency.

I njëjti informacion mund të shprehet në mënyrë të ndryshme duke kalkuluar frekuencën e valës

Frequency, as the name suggest, tells you how frequent the waves are.

Frekuenca, sic sugjeron edhe emri, tregon se sa të shpeshta janë valët.

That is, how many of them go by in one second.

Kjo është, sa prej tyre kalojnë në një sekondë.

If you know how many seconds one full wave takes,

Nëse e di se sa sekonda i mer një vale e plotë,

then it's easy to work out how many waves go by in one second.

atëherë është e lehtë ta kuptosh se sa valë kalojnë në një sekondë.

In this case, since each wave takes 2 seconds, the frequency is 0.5 waves per second.

Në këtë rast, pasi secila valë merr 2 sekonda, frekuenca është 0.5 valë për sekondë.

So enough about bobbing corks... What about light and color?

Po mjaft rreth lëvizjes së tapave... çka rreth dritës dhe ngjyrës?

If light is a wave, then it must have a frequency. Right?

Nëse drita është valë, atëherë duhet të ketë frekuencë. Saktë?

Well... yes, it does.

Epo... po, ka.

And it turns out that we already have a name for the frequency of the light that our eyes detect.

Duket se kemi tashmë një emër për frekuencën e dritës që perceptojnë sytë tanë.

It's called color.

Quhet ngjyrë.

That's right. Color is nothing more than a measure of how quickly the light waves are waving.

Po pra. Ngjyra nuk është asgjë tjetër vecse një matje e asaj se sa shpejt valët po valëzohen.

If our eyes were quick enough, we might be able to observe this periodic motion directly,

Nëse sytë tonë do ishin mjaftueshëm të shpejtë, ne ndoshta do të mundeshim të vëzhgonim këtë

lëvizje periodike në mënyrë direkte,

like we can with the cork and the ocean.

sic mundemi me tapën dhe oqeanin.

But the frequency of the light we see is so high,

Por frekuenca e dritës që ne shohim është aq e lartë,

it waves up and down about 400 million million times a second,

Valëzon lart e poshtë rreth 400 milion milion herë në sekondë,

that we can't possibly see it as a wave. But we can tell, by looking at its color, what its frequency is.

saqë nuk është e mundur ta shohim si valë. Por mund të themi, duke shikuar ngjyrën,

se çfarë frekuence është.

The lowest frequency light that we can see is red and the highest frequency is purple.

Frekuenca më e ulët e dritës që ne mund të shohim është e kuqja, dhe më e larta është lejla.

In between all the other frequencies form a continuous band of color, called the visible spectrum.

Në mes të këtyre, të gjithë frekuencat e tjera formojnë një brez ngjyrash të vazhdueshëm,

i quajtur spektri i dukshëm.

So, what if you had a yellow pencil sitting on your desk?

çka nëse keni një laps të verdhë mbi tavolinën tuaj?

Dielli rrezaton të gjitha ngjyrat e dritës, kështu të gjitha ngjyrat po godasin lapsin tënd.

Well, the sun emits all colors of light, so light of all colors is hitting your pencil.

The pencil looks yellow because it reflects yellow light more than it reflects the other colors.

Lapsi duket i verdhë sepse reflekton dritën e verdhë më shumë sesa ngjyrat tjera.

Çka ndodh me dritën e kaltër, lejla dhe të kuqe?

What happens to the blue, purple and red light?

They get absorbed and the energy they are carrying is turned into heat.

Ato absorbohen dhe energjia që mbartin kthehet në nxehtësi.

It is similar with objects of other colors.

Ndodh e njëjta gjë edhe me objekte të ngjyrave tjera.

Blue things reflect blue light, red things reflect red light and so on.

Gjërat e kaltërta reflektojnë dritë të kaltër, të kuqet reflektojnë dritë të kuqe dhe kështu me rradhë.

White objects reflect all colors of light,

Objektet e bardha reflektojnë të gjitha ngjyrat e dritës,

while black things do exactly the opposite and absorb at all frequencies.

ndërsa gjërat e zeza bëjnë pikërisht të kundërtën dhe absorbojnë te të gjitha frekuencat.

This - by the way - is why it's uncomfortable to wear your favorite Metallica t-shirt on a sunny day.

Kjo - meqë ra fjala - është arsyeja pse është e parehatshme të veshësh fanellën e Metallica-s

në një ditë me diell.