What is color? - Colm Kelleher

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: sann tint

One of the most striking properties about life is that it has color.

အလင်းနဲ့ဆက်ဆိုင်တဲ့ အထင်ရှားဆုံး ဂုဏ်သတ္တိတွေအနက် တစ်ခုက အရောင်ရှိတာပါ။

To understand the phenomenon of color, it helps to think about light as a wave.

အရောင်ဖြစ်စဉ်ကို နားလည်ဖို့၊ အလင်းကို လှိုင်းတစ်ခုလို့ တွေးတာ အထောက်ကူဖြစ်ပါတယ်။

But, before we get to that,

သို့သော် တို့ ဒါကို မ​ရောက်ခင်

let's talk a little bit about waves in general.

လှိုင်းတွေနဲ့ ပတ်သတ်လို့ ယေဘုယျ နည်းနည်း ပြောကြစို့။

Imagine you're sitting on a boat on the ocean watching a cork bob up and down in the water.

သမုဒ္ဒရာထဲ လှေပေါ်ထိုင်၊ ရေမှာနိမ့်ချည်၊ မြင့်ချည်ဖြစ်နေတဲ​့ဖော့ဆို့ကို ကြည့်နေတယ်။

The first thing you notice about the motion is that it repeats itself.

ရွှေ့လျားမှုနဲ့ပတ်သတ်ပြီး သင် သတိပြုမိတဲ့ ပထမအရာက ထပ် ထပ်ကျော့တာပါ။

The cork traces the same path over and over again... up and down, up and down.

ဖော့ဆို့ဟာ ဒီလမ်းကြောင်းကိုပဲ အထပ်ထပ် အခါခါ တက်လိုက်၊ကျလိုက် လိုက်ပါနေမယ်။

This repetitive or periodic motion is characteristic of waves.

ဒီ အကြိမ်ကြိမ်ကျော့သော၊ အလှည့်မှန် ရွှေ့လျားခြင်းဟာ လှိုင်းရဲ့ ဝိသေသပါ။

Then you notice something else...

အခြားတစ်ခုခုကို သတိပြုမိဦးမယ်

using a stopwatch, you measure the time it takes for the piece of cork

အချိန်မှတ် နာရီသုံးကာ ဖော့ဆို့ အမြင့်ဆုံးတက်၊ အနိမ့်ဆုံးပြန်ဆင်းပြီး

to go over its highest position down to its lowest and then back up again.

နောက်တစ်ကြိမ် ပြန်တက်တဲ့ကြာချိန်ကို သင် တိုင်းမယ်။

Suppose this takes two seconds.

ဒါ အချိန် နှစ်စက္ကန့်ကြာမယ် ဆိုပါစို့။

To use the physics jargon, you've measured the period of the waves that cork is bobbing on.

ရူပဗေဒဝေါဟာရသုံးဖို့ နိမ့်၊မြင့်ဖြစ်နေတဲ့ ဖော့ဆို့ပေါ်က လှိုင်းလွှဲချိန်တိုင်းတာပါ။

That is, how long it takes a wave to go through its full range of motion once.

ဆိုလိုတာက၊ လှိုင်းရွှေ့လျားမှု အတိုင်းအတာ တစ်ခုပြည့်ဖို့ အချိန် ဘယ်လောက်ကြာမလဲ

The same information can be expressed in a different way by calculating the wave's frequency.

ဒီအချက်ကိုပဲ လှိုင်းကြိမ်နှုန်း တွက်ပြီး ကွဲပြားတဲ့နည်းနဲ့ ဖော်ပြနိုင်ပါတယ်။

Frequency, as the name suggest, tells you how frequent the waves are.

Frequency ဖော်ပြချက်ဟာ သင့်ကို လှိုင်း ဘယ်နှယ့်ကြိမ်ဖြစ်တာ ပြောပါတယ်။

That is, how many of them go by in one second.

ဒါက တစ်စက္ကန့်မှာ သူတို့ ဘယ်လောက်များ ဖြတ်သွားတယ် ဆိုလိုတယ်။

If you know how many seconds one full wave takes,

လှိုင်းပြည့်တစ်ခုဟာ အချိန်ဘယ်လောက် ကြာမယ်ကို သင်သိထားရင်

then it's easy to work out how many waves go by in one second.

ဒီနောက် တစ်စက္ကန့်မှာသွားတဲ့ လှိုင်း ဘယ်လောက်များတာ တွက်ဖို့ လွယ်ပါတယ်။

In this case, since each wave takes 2 seconds, the frequency is 0.5 waves per second.

ခုကိစ္စမှာ တစ်လှိုင်းစီက ၂ စက္ကန့်ကြာတော့ frequency က တစ်စက္ကန့်မှာ ၀.၅ လှိုင်းပါ

So enough about bobbing corks... What about light and color?

နိမ့်၊မြင့် ဖြစ်နေတဲ့ ဖော့ဆို့ကို ထားလို့ အလင်းနဲ့ဆိုင်တာ အရောင်နဲ့ဆိုင်တာ က ဘာလဲ။

If light is a wave, then it must have a frequency. Right?

အလင်းကလှိုင်းဆိုရင် ၎င်းမှာ ကြိမ်နှုန်းတစ်ခုရှိရမယ်ပေါ့

Well... yes, it does.

ကောင်းပြီ ရှိပါတယ်။

And it turns out that we already have a name for the frequency of the light that our eyes detect.

ပြီးတော့ ဒါက မျက်လုံးနဲ့ အာရုံခံတဲ့ အလင်းကြိမ်နှုန်းရဲ့ နာမည်ရှိပြီးသားပါ။

It's called color.

ဒါကို အရောင်လို့ ခေါ်ပါတယ်။

That's right. Color is nothing more than a measure of how quickly the light waves are waving.

မှန်တယ် အရောင်ဟာ အလင်းလှိုင်းတွေ မြန်မြန် လှုပ်နေပုံကို တိုင်းတာတာထက် ဘာမှမပိုပါဘူး။

If our eyes were quick enough, we might be able to observe this periodic motion directly,

တို့မျက်လုံး သိပ်လျင်ရင်၊ ဒီ အလှည့်မှန် ရွှေ့လျားခြင်းကို ဖော့ဆို့ နဲ့ သမုဒ္ဒရာကို

like we can with the cork and the ocean.

မြင်သလို တိုက်ရိုက်မြင်တွေ့နိုင်ပါတယ်။

But the frequency of the light we see is so high,

သို့ သော် မြင်တဲ့ အလင်းကြိမ်နှုန်း သိပ်မြင့်တယ်

it waves up and down about 400 million million times a second,

၎င်းက တစ်စက္ကန့်မှာ အကြိမ် သန်းပေါင်း သန်း ၄၀၀ အနိမ့် အမြင့် လှုပ်ရမ်းလို့

that we can't possibly see it as a wave. But we can tell, by looking at its color, what its frequency is.

လှိုင်းတစ်ခုလို မြင်ဖို့မဖြစ်နိုင်ပေမဲ့ အရောင်ကိုကြည့်ကာ ကြိမ်နှုန်း ပြောနိုင်တယ်

The lowest frequency light that we can see is red and the highest frequency is purple.

မြင်နိုင်တဲ့ ကြိမ်နှုန်းအနိမ့်ဆုံး အနီနဲ့ ကြိမ်နှုန်းအမြင့်ဆုံး ခရမ်းရောင်

In between all the other frequencies form a continuous band of color, called the visible spectrum.

ကြားက အခြားကြိမ်နှုန်းတွေ အားလုံး ပေါင်းရုံးလို့ မြင်နိုင်ရောင်စဉ် ခေါ်တယ်။

So, what if you had a yellow pencil sitting on your desk?

ဒီတော့ သင့် စားပွဲဇောင်းပေါ် တင်ထားတဲ့ အဝါရောင်ခဲတံရှိနှင့်ရင်ရော။

Well, the sun emits all colors of light, so light of all colors is hitting your pencil.

နေက အရောင်အားလုံး ထုတ်လွှတ်တော့ အရောင် အားလုံးပါတဲ့ အလင်းတွေ ခဲတံပေါ် ထိမှန်နေတယ်

The pencil looks yellow because it reflects yellow light more than it reflects the other colors.

ခဲတံက ဝါနေပုံပေါ်တာ တခြားအရောင်ထက် အဝါရောင်ကိုသာ အလင်းပြန်တာကြောင့်ပါ။

What happens to the blue, purple and red light?

အပြာ၊ ခရမ်း နဲ့ အနီအလင်း တွေ ဘာများဖြစ်ကုန်ပါလဲ။

They get absorbed and the energy they are carrying is turned into heat.

သူတို့ကို စုပ်ယူလိုက်ပြီး သူတို့သယ်လာတဲ့ စွမ်းအင်ကို အပူအဖြစ်ပြောင်းပေးလိုက်ပါတယ်။

It is similar with objects of other colors.

တခြားအရောင်ရှိတဲ့ အရာတွေမှာလည်း ဒါမျိုးပဲ။

Blue things reflect blue light, red things reflect red light and so on.

ပြာတဲ့ အရာဟာ အပြာရောင်ပြန်တယ်၊ နီတဲ့ ဟာက အနီရောင်ပြန်တယ်။

White objects reflect all colors of light,

ဖြူတာ ကျတော့ အရောင်စုံပြန်ပြီး

while black things do exactly the opposite and absorb at all frequencies.

မဲတာ ကျတော့ ဒါနဲ့ လုံး၀ ဆန့်ကျင်ဘက် လုပ်ပြီး ကြိမ်နှုန်းအားလုံးစုပ်ယူလိုက်တယ်။

This - by the way - is why it's uncomfortable to wear your favorite Metallica t-shirt on a sunny day.

စကားမစပ်၊ ဒါ့ကြောင့် နေသာရင် သင့်အကြိုက် Metallica တီရှပ်ဝတ်ဖို့ မသက်မသာ ဖြစ်တာပါ။