The secret formula to Agatha Christie's murder mysteries - Jamie Bernthal

642,092 views ・ 2022-08-18

TED-Ed


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli
00:06
Agatha Christie is the best-selling novelist of all time.
0
6794
4213
Agatha Kristi është novelistja më e shitur e të gjitha kohërave.
00:11
But in 1916, she wasn’t even the most promising writer in her family.
1
11007
5172
Por në vitin 1916, ajo nuk ishte shkrimtarja më premtuese as në familje.
00:16
Her older sister Madge had already written several short stories,
2
16304
3754
Motra e saj e madhe Mexh tashmë i kishte shkruar disa tregime të shkurtra,
00:20
while Agatha hadn’t published any.
3
20058
2168
kurse Agatha nuk kishte botuar asnjë.
00:22
So when Agatha shared her desire to write a mystery novel,
4
22602
3545
Kështu që kur Agatha ndau dëshirën e saj për të shkruar një roman misteri,
00:26
Madge scoffed.
5
26147
1460
Mexh e përqeshi.
00:27
She bet that Agatha wouldn’t be able to create a compelling mystery—
6
27940
3963
Ajo vuri bast se Agatha nuk do ishte në gjendje të krijonte një mister tërheqës -
00:31
and certainly not something she couldn't solve.
7
31903
2669
dhe sigurisht jo diçka që ajo nuk do mund ta zgjidhte.
00:34
Today, the novel that came of that bet
8
34947
2336
Sot, romani që doli si rrjedhojë e ati basti
00:37
stands alongside almost 100 other mysteries written by Christie,
9
37283
4588
qëndron përkrah pothuajse 100 mistereve të tjera të shkruara nga Kristi,
00:41
each one a cleverly constructed puzzle box
10
41954
3003
secila prej tyre një kuti enigmash të ndërtuara me zgjuarsi
00:44
of clues, misdirection, and human drama.
11
44957
3379
me të dhëna, keqdrejtime dhe drama njerëzore.
00:48
So let's investigate how she crafted these perfect crimes.
12
48544
3837
Pra, le të hetojmë se si ajo i përpunoi këto krime të përsosura.
00:52
Christie designed her stories in many ways,
13
52590
2669
Kristi i projektoi tregimet e saj në shumë mënyra,
00:55
but one of the most important decisions was the setting.
14
55259
3254
por një nga vendimet më të rëndësishme ishte vendndodhja.
00:58
From a remote island to a snow-stalled train car,
15
58805
3253
Nga një ishull i largët deri në një vagon treni të bllokuar nga bora,
01:02
she favored locations isolated from society.
16
62058
3295
ajo favorizonte vende të izoluara nga shoqëria.
01:05
By restricting the scope of her stories,
17
65686
2378
Duke kufizuar shtrirjen e tregimeve të saj,
01:08
Christie limited possible suspects and built tension
18
68064
3503
Kristi kufizoi numrin e të dyshuarve të mundshëm dhe shkaktoi tension
01:11
by forcing characters to stay put—
19
71567
2503
duke i detyruar personazhet të mos largohen-
01:14
even with a killer among them.
20
74070
2294
edhe kur një vrasës ndodhej mes tyre.
01:16
Sometimes she further heightened the drama
21
76739
2669
Ndonjëherë ajo e theksoi më tej dramën
01:19
by making the characters strangers,
22
79408
2086
duke i bërë personazhet të huaj,
01:21
unsure who they can trust.
23
81494
2210
të pasigurt se kujt mund t’i besojnë.
01:24
But while her settings are eerie and extraordinary,
24
84330
3212
Por teksa vendndodhjet e saj janë të frikshme dhe jashtëzakonshme,
01:27
her characters are just the opposite.
25
87542
2335
personazhet janë pikërisht e kundërta.
01:30
One of the biggest criticisms of Christie’s novels
26
90294
2586
Një nga kritikat më të mëdha kundër romaneve të Kristit
01:32
is that they’re full of two-dimensional people.
27
92880
2670
është se ata janë plot me personazhe dydimensionalë.
01:35
But Christie avoided complex characters for a reason.
28
95758
3128
Por Kristi i shmangu personazhet komplekse për një arsye.
01:38
By reducing people to a handful of simple traits,
29
98886
3295
Duke i reduktuar njerëzit në një pakicë me tipare të thjeshta,
01:42
she provided readers with predictable suspects.
30
102181
3253
ajo u paraqiti lexuesve disa të dyshuar të parashikueshëm.
01:45
Well, usually predictable.
31
105434
2002
Epo, zakonisht të parashikueshëm.
01:48
Christie also used the audience's expectations against them.
32
108187
4254
Christie gjithashtu përdori pritshmëritë e audiencës kundër tyre.
01:52
However, this typecasting sometimes relied on
33
112567
3169
Megjithatë, kjo tipografi nganjëherë mbështetej
01:55
what contemporary readers know to be harmful stereotypes.
34
115736
3838
në ato që lexuesit bashkëkohorë njohin si stereotipe të dëmshme.
01:59
She frequently caricatured particular occupations and ethnic groups
35
119782
4088
Ajo karikaturonte shpesh në veçanti profesionet dhe grupet etnike
02:03
for comic effect,
36
123870
1334
për efekt komik,
02:05
reinforcing the prejudices of her time.
37
125329
2545
duke përforcuar paragjykimet e kohës së saj.
02:07
This is certainly not an element of Christie’s work worth emulating,
38
127874
3586
Ky është me siguri një element i punës së saj që nuk ia vlen të imitohet,
02:11
and fortunately, many modern mystery writers
39
131460
2670
dhe për fat të mirë, shumë shkrimtarë të misterit modern
02:14
have found less problematic ways to use this technique.
40
134130
3211
kanë gjetur mënyra më pak problematike për ta përdorur këtë teknikë.
02:17
Even when she got it wrong,
41
137842
1418
Edhe kur e kishte gabim,
02:19
Christie worked to make her characters feel authentic.
42
139260
3128
Kristi punoi t’i bënte personazhet e saj të ndiheshin autentikë.
02:22
She closely observed the people around her,
43
142597
2502
Ajo vëzhgonte nga afër njerëzit rreth saj,
02:25
and constantly scribbled down details from overheard conversations.
44
145099
4671
dhe vazhdimisht shkruante detaje nga bisedat e dëgjuara.
02:30
She would then rearrange these details to piece her mysteries together,
45
150104
4296
Më pas ajo do t’i riorganizonte këto detaje për t’i puthitur misteret e saj,
02:34
often switching who the murderer was as she worked.
46
154400
3420
shpesh duke ndryshuar se kush ishte vrasësi teksa ajo punonte. Kjo
02:37
This approach kept information murky and disoriented even the sharpest readers.
47
157987
5214
qasje e shfaqte informacionin të turbullt e çorientonte edhe lexuesit më të mprehtë.
02:43
However, there’s an important balance to strike
48
163492
2586
Sidoqoftë, ekziston një ekuilibër i rëndësishëm
02:46
between being clever and being confusing.
49
166078
2711
midis të qenit i zgjuar dhe konfuz.
02:48
Nobody wants to read a predictable mystery,
50
168789
2336
Asnjë nuk do të lexojë mistere të parashikueshëm,
02:51
but if things get too convoluted you can lose your reader altogether.
51
171125
3921
por nëse gjërat ndërlikohen shumë , ju mund ta humbni fare lexuesin .
02:55
Christie handled this in part by keeping her language simple and accessible.
52
175504
5089
Kristi e menaxhoi këtë pjesërisht duke e mbajtur gjuhën të thjeshtë dhe informale.
03:01
She used short sentences and clear, snappy dialogue
53
181719
3378
Ajo përdorte fjali të shkurtra dhe dialog të qartë e të shpejtë për t’i
03:05
to help readers follow information.
54
185097
2169
ndihmuar lexuesit ta ndjeknin informacionin.
03:07
This kind of clarity is essential,
55
187558
1877
Kjo lloj qartësie është thelbësore,
03:09
because the best mysteries string their audience along
56
189435
2961
sepse misteret më të mira e tërheqin audiencën e tyre
03:12
with a carefully laid trail of clues.
57
192396
2503
me një gjurmë të dhënash të vendosura me kujdes.
03:15
With Christie, a good clue is one the reader will remember,
58
195233
3503
Sipas Kristit, një e dhënë e mirë është një që lexuesi e mban mend,
03:18
but usually, fail to completely understand.
59
198736
3212
por zakonisht, nuk arrin ta kuptojë plotësisht.
03:22
For example, when a character cries that “Everything tastes foul today,”
60
202698
4338
Për shembull, kur një personazh qan se “Gjithçka shijon keq sot”,
03:27
just minutes before he dies,
61
207036
2085
vetëm pak minuta para se të vdiste,
03:29
the reader races to determine who poisoned his beverage.
62
209121
3587
lexuesi garon për të përcaktuar se kush e helmoi pijen e tij.
03:32
But they’re likely failing to truly consider this clue.
63
212833
3379
Por ka të ngjarë të mos e konsiderojë me të vërtetë këtë të dhënë.
03:37
If everything tasted foul that day,
64
217004
2544
Nëse gjithçka shijonte keq atë ditë,
03:39
then he’d been poisoned long before that drink.
65
219548
3546
atëherë ai ishte helmuar kohë përpara asaj pijeje.
03:43
Christie also used clues to intentionally mislead her audience.
66
223928
4171
Kristi përdorte gjithashtu të dhëna për ta mashtruar qëllimisht audiencën e saj.
03:48
For example, readers might recognize a clue associated with one suspect,
67
228266
4921
Për shembull, lexuesit mund të njihnin një të dhënë lidhur me një të dyshuar,
03:53
only to learn that it was being used to frame them.
68
233187
3003
vetëm të mësonin që ajo qe përdorur për t’i mashtruar ata.
03:56
Other times, she built misdirection directly into the story’s structure—
69
236774
4713
Herë të tjera, ajo implementonte çorientim në strukturën e tregimit -
04:01
like when a narrator reporting the murder is revealed to be the killer.
70
241487
4087
si kur një dëshmitar që raporton vrasjen zbulohet se është vrasësi.
04:06
Outside crime and clues,
71
246242
1835
Përveç krimit dhe të dhënave,
04:08
there’s one more ingredient in Christie’s formula:
72
248077
3170
ka edhe një përbërës tjetër në formulën e Kristit:
04:11
the detective.
73
251247
1418
detektivi.
04:12
Christie created many sleuths,
74
252665
2002
Kristi krijoi shumë investigues,
04:14
but her most enduring are Hercule Poirot and Miss Jane Marple.
75
254667
4296
por më afatgjatët prej tyre janë Herkul Pairo dhe Miss Xhejn Marpëll.
04:19
Neither this petit Belgian refugee nor this elderly amateur detective
76
259171
4380
As ky refugjat shtatshkurtër belg dhe as kjo detektive e moshuar amatore nuk
04:23
are traditional heroes.
77
263551
1668
janë heronj tradicionalë.
04:25
But their outsider status is exactly what helps them slip past security
78
265219
4797
Por statusi i tyre i huaj është pikërisht cfarë i ndihmon ata të shmangin sigurinë e
04:30
and make suspects let their guard down.
79
270016
2210
t’i bëjnë të dyshuarit të ulin vigjilencën.
04:32
As you might have guessed, Agatha won her sister’s bet.
80
272685
3295
Siç mund ta keni marrë me mend, Agatha e fitoi bastin e motrës së saj.
04:36
Her eccentric detectives, clever clues, and simplified suspects
81
276105
4087
Detektivët e saj të çuditshëm, të dhënat e zgjuara dhe të dyshuarit e thjeshtë
04:40
form a blueprint that has stumped countless readers.
82
280192
3254
formojnë një planimetri që ka trullosur lexues të panumërt.
04:43
And now that you've uncovered her strategies,
83
283696
2294
Dhe tani që ju i keni zbuluar strategjitë e saj,
04:45
the only mystery left is what stories you can tell with these secrets.
84
285990
4338
i vetmi mister i mbetur është se çfarë historish mund të tregoni me këto sekrete.
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7