The secret formula to Agatha Christie's murder mysteries - Jamie Bernthal

Translator: Bestjan Mamo Reviewer: Helena Bedalli

Agatha Christie is the best-selling novelist of all time.

Agatha Kristi është novelistja më e shitur e të gjitha kohërave.

But in 1916, she wasn’t even the most promising writer in her family.

Por në vitin 1916, ajo nuk ishte shkrimtarja më premtuese as në familje.

Her older sister Madge had already written several short stories,

Motra e saj e madhe Mexh tashmë i kishte shkruar disa tregime të shkurtra,

while Agatha hadn’t published any.

kurse Agatha nuk kishte botuar asnjë.

So when Agatha shared her desire to write a mystery novel,

Kështu që kur Agatha ndau dëshirën e saj për të shkruar një roman misteri,

Madge scoffed.

Mexh e përqeshi.

She bet that Agatha wouldn’t be able to create a compelling mystery—

Ajo vuri bast se Agatha nuk do ishte në gjendje të krijonte një mister tërheqës -

and certainly not something she couldn't solve.

dhe sigurisht jo diçka që ajo nuk do mund ta zgjidhte.

Today, the novel that came of that bet

Sot, romani që doli si rrjedhojë e ati basti

stands alongside almost 100 other mysteries written by Christie,

qëndron përkrah pothuajse 100 mistereve të tjera të shkruara nga Kristi,

each one a cleverly constructed puzzle box

secila prej tyre një kuti enigmash të ndërtuara me zgjuarsi

of clues, misdirection, and human drama.

me të dhëna, keqdrejtime dhe drama njerëzore.

So let's investigate how she crafted these perfect crimes.

Pra, le të hetojmë se si ajo i përpunoi këto krime të përsosura.

Christie designed her stories in many ways,

Kristi i projektoi tregimet e saj në shumë mënyra,

but one of the most important decisions was the setting.

por një nga vendimet më të rëndësishme ishte vendndodhja.

From a remote island to a snow-stalled train car,

Nga një ishull i largët deri në një vagon treni të bllokuar nga bora,

she favored locations isolated from society.

ajo favorizonte vende të izoluara nga shoqëria.

By restricting the scope of her stories,

Duke kufizuar shtrirjen e tregimeve të saj,

Christie limited possible suspects and built tension

Kristi kufizoi numrin e të dyshuarve të mundshëm dhe shkaktoi tension

by forcing characters to stay put—

duke i detyruar personazhet të mos largohen-

even with a killer among them.

edhe kur një vrasës ndodhej mes tyre.

Sometimes she further heightened the drama

Ndonjëherë ajo e theksoi më tej dramën

by making the characters strangers,

duke i bërë personazhet të huaj,

unsure who they can trust.

të pasigurt se kujt mund t’i besojnë.

But while her settings are eerie and extraordinary,

Por teksa vendndodhjet e saj janë të frikshme dhe jashtëzakonshme,

her characters are just the opposite.

personazhet janë pikërisht e kundërta.

One of the biggest criticisms of Christie’s novels

Një nga kritikat më të mëdha kundër romaneve të Kristit

is that they’re full of two-dimensional people.

është se ata janë plot me personazhe dydimensionalë.

But Christie avoided complex characters for a reason.

Por Kristi i shmangu personazhet komplekse për një arsye.

By reducing people to a handful of simple traits,

Duke i reduktuar njerëzit në një pakicë me tipare të thjeshta,

she provided readers with predictable suspects.

ajo u paraqiti lexuesve disa të dyshuar të parashikueshëm.

Well, usually predictable.

Epo, zakonisht të parashikueshëm.

Christie also used the audience's expectations against them.

Christie gjithashtu përdori pritshmëritë e audiencës kundër tyre.

However, this typecasting sometimes relied on

Megjithatë, kjo tipografi nganjëherë mbështetej

what contemporary readers know to be harmful stereotypes.

në ato që lexuesit bashkëkohorë njohin si stereotipe të dëmshme.

She frequently caricatured particular occupations and ethnic groups

Ajo karikaturonte shpesh në veçanti profesionet dhe grupet etnike

for comic effect,

për efekt komik,

reinforcing the prejudices of her time.

duke përforcuar paragjykimet e kohës së saj.

This is certainly not an element of Christie’s work worth emulating,

Ky është me siguri një element i punës së saj që nuk ia vlen të imitohet,

and fortunately, many modern mystery writers

dhe për fat të mirë, shumë shkrimtarë të misterit modern

have found less problematic ways to use this technique.

kanë gjetur mënyra më pak problematike për ta përdorur këtë teknikë.

Even when she got it wrong,

Edhe kur e kishte gabim,

Christie worked to make her characters feel authentic.

Kristi punoi t’i bënte personazhet e saj të ndiheshin autentikë.

She closely observed the people around her,

Ajo vëzhgonte nga afër njerëzit rreth saj,

and constantly scribbled down details from overheard conversations.

dhe vazhdimisht shkruante detaje nga bisedat e dëgjuara.

She would then rearrange these details to piece her mysteries together,

Më pas ajo do t’i riorganizonte këto detaje për t’i puthitur misteret e saj,

often switching who the murderer was as she worked.

shpesh duke ndryshuar se kush ishte vrasësi teksa ajo punonte. Kjo

This approach kept information murky and disoriented even the sharpest readers.

qasje e shfaqte informacionin të turbullt e çorientonte edhe lexuesit më të mprehtë.

However, there’s an important balance to strike

Sidoqoftë, ekziston një ekuilibër i rëndësishëm

between being clever and being confusing.

midis të qenit i zgjuar dhe konfuz.

Nobody wants to read a predictable mystery,

Asnjë nuk do të lexojë mistere të parashikueshëm,

but if things get too convoluted you can lose your reader altogether.

por nëse gjërat ndërlikohen shumë , ju mund ta humbni fare lexuesin .

Christie handled this in part by keeping her language simple and accessible.

Kristi e menaxhoi këtë pjesërisht duke e mbajtur gjuhën të thjeshtë dhe informale.

She used short sentences and clear, snappy dialogue

Ajo përdorte fjali të shkurtra dhe dialog të qartë e të shpejtë për t’i

to help readers follow information.

ndihmuar lexuesit ta ndjeknin informacionin.

This kind of clarity is essential,

Kjo lloj qartësie është thelbësore,

because the best mysteries string their audience along

sepse misteret më të mira e tërheqin audiencën e tyre

with a carefully laid trail of clues.

me një gjurmë të dhënash të vendosura me kujdes.

With Christie, a good clue is one the reader will remember,

Sipas Kristit, një e dhënë e mirë është një që lexuesi e mban mend,

but usually, fail to completely understand.

por zakonisht, nuk arrin ta kuptojë plotësisht.

For example, when a character cries that “Everything tastes foul today,”

Për shembull, kur një personazh qan se “Gjithçka shijon keq sot”,

just minutes before he dies,

vetëm pak minuta para se të vdiste,

the reader races to determine who poisoned his beverage.

lexuesi garon për të përcaktuar se kush e helmoi pijen e tij.

But they’re likely failing to truly consider this clue.

Por ka të ngjarë të mos e konsiderojë me të vërtetë këtë të dhënë.

If everything tasted foul that day,

Nëse gjithçka shijonte keq atë ditë,

then he’d been poisoned long before that drink.

atëherë ai ishte helmuar kohë përpara asaj pijeje.

Christie also used clues to intentionally mislead her audience.

Kristi përdorte gjithashtu të dhëna për ta mashtruar qëllimisht audiencën e saj.

For example, readers might recognize a clue associated with one suspect,

Për shembull, lexuesit mund të njihnin një të dhënë lidhur me një të dyshuar,

only to learn that it was being used to frame them.

vetëm të mësonin që ajo qe përdorur për t’i mashtruar ata.

Other times, she built misdirection directly into the story’s structure—

Herë të tjera, ajo implementonte çorientim në strukturën e tregimit -

like when a narrator reporting the murder is revealed to be the killer.

si kur një dëshmitar që raporton vrasjen zbulohet se është vrasësi.

Outside crime and clues,

Përveç krimit dhe të dhënave,

there’s one more ingredient in Christie’s formula:

ka edhe një përbërës tjetër në formulën e Kristit:

the detective.

detektivi.

Christie created many sleuths,

Kristi krijoi shumë investigues,

but her most enduring are Hercule Poirot and Miss Jane Marple.

por më afatgjatët prej tyre janë Herkul Pairo dhe Miss Xhejn Marpëll.

Neither this petit Belgian refugee nor this elderly amateur detective

As ky refugjat shtatshkurtër belg dhe as kjo detektive e moshuar amatore nuk

are traditional heroes.

janë heronj tradicionalë.

But their outsider status is exactly what helps them slip past security

Por statusi i tyre i huaj është pikërisht cfarë i ndihmon ata të shmangin sigurinë e

and make suspects let their guard down.

t’i bëjnë të dyshuarit të ulin vigjilencën.

As you might have guessed, Agatha won her sister’s bet.

Siç mund ta keni marrë me mend, Agatha e fitoi bastin e motrës së saj.

Her eccentric detectives, clever clues, and simplified suspects

Detektivët e saj të çuditshëm, të dhënat e zgjuara dhe të dyshuarit e thjeshtë

form a blueprint that has stumped countless readers.

formojnë një planimetri që ka trullosur lexues të panumërt.

And now that you've uncovered her strategies,

Dhe tani që ju i keni zbuluar strategjitë e saj,

the only mystery left is what stories you can tell with these secrets.

i vetmi mister i mbetur është se çfarë historish mund të tregoni me këto sekrete.