The secret formula to Agatha Christie's murder mysteries - Jamie Bernthal

Tłumaczenie: Marta Czerska Korekta: Ola Królikowska

Agatha Christie is the best-selling novelist of all time.

Agatha Christie jest najchętniej czytaną powieściopisarką wszech czasów.

But in 1916, she wasn’t even the most promising writer in her family.

Ale w 1916 roku nie była nawet najbardziej obiecującą pisarką we własnej rodzinie.

Her older sister Madge had already written several short stories,

Jej starsza siostra Madge już wcześniej stworzyła kilka opowiadań.

while Agatha hadn’t published any.

Wtedy Agatha nie napisała jeszcze żadnych.

So when Agatha shared her desire to write a mystery novel,

Gdy Agatha wyraziła chęć napisania powieści kryminalnej,

Madge scoffed.

Madge ją wyśmiała.

She bet that Agatha wouldn’t be able to create a compelling mystery—

Była pewna, że Agatha nie potrafiłaby stworzyć interesującej zagadki,

and certainly not something she couldn't solve.

a tym bardziej nie takiej, której nie mogłaby rozwiązać.

Today, the novel that came of that bet

Dziś powieść będąca wynikiem tego zakładu

stands alongside almost 100 other mysteries written by Christie,

jest jedną z niemal stu zagadek napisanych przez Christie.

each one a cleverly constructed puzzle box

Każda to sprytnie zbudowana łamigłówka,

of clues, misdirection, and human drama.

pełna tropów, zwodzenia i ludzkiego dramatu.

So let's investigate how she crafted these perfect crimes.

Oto jak Christie tworzyła te idealne zbrodnie.

Christie designed her stories in many ways,

Christie budowała historie na wiele sposobów,

but one of the most important decisions was the setting.

ale jedną z najważniejszych kwestii było miejsce akcji.

From a remote island to a snow-stalled train car,

Od odległej wyspy aż po zaśnieżony wagon.

she favored locations isolated from society.

Lubiła wybierać miejsca z dala od ludzi.

By restricting the scope of her stories,

Żeby ograniczyć zakres historii,

Christie limited possible suspects and built tension

ograniczała liczbę potencjalnych świadków i budowała napięcie,

by forcing characters to stay put—

zmuszając swoich bohaterów do pozostawania w miejscu,

even with a killer among them.

nawet gdy zabójca był wśród nich.

Sometimes she further heightened the drama

Czasem potęgowała dramatyzm,

by making the characters strangers,

tworząc postacie jako nieznajomych

unsure who they can trust.

niepewnych, komu mogą ufać.

But while her settings are eerie and extraordinary,

Ale choć tworzone przez nią miejsca akcji są upiorne i zadziwiające,

her characters are just the opposite.

bohaterowie są ich przeciwieństwem.

One of the biggest criticisms of Christie’s novels

Największa krytyka powieści

is that they’re full of two-dimensional people.

dotyczy jednak płytkości bohaterów.

But Christie avoided complex characters for a reason.

Christie z pewnego powodu unikała tworzenia złożonych postaci.

By reducing people to a handful of simple traits,

Tworząc bohaterów mających niewiele cech charakteru,

she provided readers with predictable suspects.

dawała czytelnikom przewidywalnych podejrzanych.

Well, usually predictable.

Zazwyczaj przewidywalnych.

Christie also used the audience's expectations against them.

Christie wykorzystywała przypuszczenia czytelników przeciwko nim samym.

However, this typecasting sometimes relied on

Jednak takie szufladkowanie czasem opierało się na tym,

what contemporary readers know to be harmful stereotypes.

co współcześci czytelnicy znają jako krzywdzące stereotypy.

She frequently caricatured particular occupations and ethnic groups

Nierzadko dla uzyskania komicznego efektu tworzyła karykatury

pewnych zawodów i grup etnicznych,

for comic effect,

reinforcing the prejudices of her time.

umacniając uprzedzenia panujące w jej czasach.

This is certainly not an element of Christie’s work worth emulating,

Z pewnością nie jest to coś wartego naśladowania

and fortunately, many modern mystery writers

i całe szczęście wielu współczesnych powieściopisarzy

have found less problematic ways to use this technique.

znalazło mniej problematyczne sposoby na użycie tej techniki.

Even when she got it wrong,

Mimo to

Christie worked to make her characters feel authentic.

Christie sprawiła, że jej postacie są autentyczne.

She closely observed the people around her,

Uważnie obserwowała ludzi wokół

and constantly scribbled down details from overheard conversations.

i stale notowała szczegóły zasłyszanych rozmów.

She would then rearrange these details to piece her mysteries together,

Następnie tak przestawiała te szczegóły, żeby w całości tworzyły tajemnicę,

often switching who the murderer was as she worked.

a podczas pisania często zmieniała, kto był mordercą.

This approach kept information murky and disoriented even the sharpest readers.

Takie podejście ukazywało informacje w mrocznym świetle

i dezorientowało nawet najbystrzejszych czytelników.

However, there’s an important balance to strike

Ważne jest jednak znalezienie złotego środka

between being clever and being confusing.

między byciem pomysłowym a mylącym.

Nobody wants to read a predictable mystery,

Nikt nie chce czytać przewidywalnych zagadek,

but if things get too convoluted you can lose your reader altogether.

ale jeśli historia staje się zbyt zawiła, można całkiem stracić czytelnika.

Christie handled this in part by keeping her language simple and accessible.

Christie częściowo sobie z tym poradziła, zachowując prosty i przystępny język.

She used short sentences and clear, snappy dialogue

Używała prostych zdań oraz jasnych i chwytliwych dialogów,

to help readers follow information.

żeby pomóc czytelnikom śledzić rozwój akcji.

This kind of clarity is essential,

Klarowność jest konieczna,

because the best mysteries string their audience along

bo najlepsze tajemnice wodzą czytelników za nos

with a carefully laid trail of clues.

przy pomocy ostrożnie ułożonego szlaku wskazówek.

With Christie, a good clue is one the reader will remember,

W twórczości Christie dobra wskazówka to taka, którą czytelnik zapamięta,

but usually, fail to completely understand.

ale zazwyczaj jej nie zrozumie.

For example, when a character cries that “Everything tastes foul today,”

Dla przykładu: kiedy bohater krótko przed śmiercią

just minutes before he dies,

krzyczy “Dziś wszystko smakuje ohydnie”,

the reader races to determine who poisoned his beverage.

czytelnik próbuje ustalić, kto otruł jego napój.

But they’re likely failing to truly consider this clue.

Ale prawdopodobnie nie dostrzeże innej wskazówki.

If everything tasted foul that day,

Jeśli wszystko tego dnia smakowało ohydnie,

then he’d been poisoned long before that drink.

to znaczy, że bohater został otruty dużo wcześniej.

Christie also used clues to intentionally mislead her audience.

Christie używała tych wskazówek, żeby celowo zmylić czytelników.

For example, readers might recognize a clue associated with one suspect,

Na przykład czytelnicy mogą dostrzec wskazówkę dotyczącą jednego z podejrzanych

only to learn that it was being used to frame them.

tylko po to, żeby dowiedzieć się, że zostali wrobieni.

Other times, she built misdirection directly into the story’s structure—

Innym razem Christie wbudowała zmyłkę w strukturę pisanej historii,

like when a narrator reporting the murder is revealed to be the killer.

tak jak wtedy, gdy narrator opisujący morderstwo okazuje się zabójcą.

Outside crime and clues,

Poza przestępstwami i wskazówkami

there’s one more ingredient in Christie’s formula:

Christie ma jeszcze jeden składnik przepisu na kryminał.

the detective.

Detektyw.

Christie created many sleuths,

Stworzyła ich wielu,

but her most enduring are Hercule Poirot and Miss Jane Marple.

ale najlepiej pamiętanymi są Hercule Poirot i panna Jane Marple.

Neither this petit Belgian refugee nor this elderly amateur detective

Ani niewielki belgijski uchodźca, ani starsza pani detektyw-amator

are traditional heroes.

nie są tradycyjnymi bohaterami.

But their outsider status is exactly what helps them slip past security

To właśnie status osoby z zewnątrz pozwala im ominąć ograniczenia

and make suspects let their guard down.

i uśpić czujność podejrzanych.

As you might have guessed, Agatha won her sister’s bet.

Jak pewnie zgadliście, Agatha wygrała zakład z siostrą.

Her eccentric detectives, clever clues, and simplified suspects

Jej ekscentryczni detektywi, pomysłowe wskazówki i prości podejrzani

form a blueprint that has stumped countless readers.

tworzą plan, który wprawia w zakłopotanie niezliczoną liczbę osób.

And now that you've uncovered her strategies,

Teraz, gdy już odkryliście te strategie,

the only mystery left is what stories you can tell with these secrets.

tajemnicą pozostają historie, jakie można opowiedzieć, znając te sekrety.