What if every satellite suddenly disappeared? - Moriba Jah

Translator: sanar dyar Reviewer: Daban Q. Jaff

One day, without warning or apparent cause,

ڕۆژێک، بەبێ ئاگادارکردنەوە یان هۆکاری ئاشکرا،

all of humanity’s artificial satellites suddenly disappear.

هەموو سەتەلایتە دەستکردەکانی مرۆڤایەتی لەناکاو ون دەبن.

The first to understand the situation

یەکەم کەس بۆ تێگەیشتن لە دۆخەکە

are a handful of government and commercial operators.

هەندێکن لە حکومەت و ئیشکەرانی بازرگانی.

But well before they have time to process what’s happened,

بەڵام پێش ئەوەی کاتیان هەبێت بۆ چارەسەری ئەوەی ڕوویدا،

millions sitting on their couches become aware that something is amiss.

ملیۆنان دانیشتوون لەسەر قەنەفەیان بە ئاگا دەبن لەوەی که شتێك نا دروستە.

TV that’s broadcast from or routed through satellites dominate the market

تی ڤی کە پەخشدەکرێت یان ئاڕاستە دەکرێت لە ڕێگەی سەتەلایت زاڵە بەسەر بازاڕدا

for international programming as well as some local channels,

بۆ بەرنامەسازی نێودەوڵەتی هەروەها هەندێک کەناڵی ناوخۆیی,

so the disappearance causes immediate disruptions, worldwide.

بۆیە وون بوون یەکسەر دەبێتە هۆی ئاڵۆزی، لە هەموو جیهاندا.

The next people affected are those traveling by air, sea, or land,

کەسە کاریگەرەکان ئەوانەن کە دێن گەشت دەکەن بە ڕێگەی ئاسمانی، دەریا، ووشکانی،

as global positioning, navigation and timing services, have entirely ceased.

وەك پێگەی جیهانی، گواستنەوە و خزمەتگوزاری کاتەکان، بە تەواوی وەستان.

Pilots, captains, and drivers have to determine their locations

فڕۆکەوان، کاپتن، و شۆفێرەکان دەبێت شوێنەکانیان دیاری بکەن

using analog instruments and maps.

بەکارهێنانی ئامێر و نەخشەی ئەنەلۆگ.

Aircraft, ships, and ground vehicles get stopped, grounded, or returned to port.

فڕۆکە، کەشتیەکان، و ئۆتۆمبێلە زەمینیەکان وەستان، یان گەڕانەوە بۆ بەندەر.

In the meantime, air traffic controllers have a difficult task on their hands

لە هەمان کاتدا، کۆنتڕۆڵکەرانی هاتووچۆی ئاسمانی ئەرکێکی قورسیان لەسەر شانە

to prevent plane crashes.

بۆ ڕێگە گرتن لە پێکدادانی فڕۆکەکان.

Within hours, most of the planet’s traffic grinds to a halt.

لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا، زۆربەی نیشانەی هاتووچۆکانی هەسارەکە هاڕینەکە دەوەستێنێت.

The effects aren’t limited to entertainment and travel.

کاریگەرییەکان سنووردار نیین بۆ چێژ وەرگرتن و گەشتکردن.

All sorts of machines, from heating and cooling systems to assembly lines,

هەموو جۆرە ئامێرەکان، لە گەرمکردنەوە و سیستەمی ساردکەرەوە بۆ هێڵەکانی کۆکردنەوە,

rely on super-accurate satellite-based timing systems,

پشت دەبەستێ بە دروستیەکی زۆر- سیستەمی کاتی لەسەر بنەمای-مانگی دەستکرد،

and many have little-to-no backup options.

و زۆرێکیان بژاردەی پاشەکەوتیان کەمە-یان-نیە.

Stoplights and other traffic control systems stop synchronizing,

گڵۆپەکانی وەستان و سیستەمەکانی تری کۆنتڕۆڵی تڕافیك دەوەستن لە هەمان کاتدا،

so police and good Samaritans step in to direct the remaining cars

تەنانەت پۆلیس و سامەریە باشەکان هەنگاو دەنێن بۆ ئاڕاستە کردنی ئۆتۆمبێلە ماوەکان

and prevent as many accidents as possible.

و تا دەکرێ ڕێگری لە زۆرترین ڕووداوەکان بکەن.

The most catastrophic impact is yet to come.

کاریگەری زۆرترین کارەسات هێشتا نەهاتوە.

Because in the next few hours, the world economy shuts down.

چونکە لە چەند کاتژمێرێکی کەمی داهاتوو، ئابووری جیهان دەڕمێت.

Satellite-based timestamps play a critical part in everything

مۆری کاتی-لەسەر بنەمای سەتەلایت ڕۆڵێکی گرینگی هەیە لە هەموو شتێك

from credit card readers and stock exchanges

لە خوێنەرانی کارتی بیمە و ئاڵوگۆڕی سەرمایە

to the systems that keep track of transactions.

بۆ ئەو سیستەمانەی کە بەدواداچوون دەکەن لە مامەڵەکردن.

People are unable to withdraw cash or make electronic payments.

خەڵك توانایان نیە بۆ ڕاکێشاننی پارە یان مامەڵەی پارەدانی ئەلیکترۆنی.

Logistics and supply chains for crucial goods like food and medicine fragment,

لۆجستیك و زنجیرەی دابینکردن گرنگە بۆ زۆر کەلوپەل وەک پارچەی خۆراك و دەرمان،

leaving people to survive on whatever is locally available.

بەجێهێشتنی خەڵك بۆ مانەوە لە ژیان لەسەر هەر شتێکی خۆماڵی کە بەردەستە.

Most countries declare a state of emergency

زۆربەی وڵاتان باری نائاسایی ڕادەگەیەنن

and call on the military to restore order.

و داوا کردن لە سوپا بۆ گەڕاندنەوەی سیستەم.

That may take quite a while.

ئەمە لەوانەیە هەندێک کات بخایەنێت.

Most navigation and communication systems are no longer operational,

زۆربەی سیستەمەکانی گەڕان و پەیوەندی چیتر کار ناکات،

so military chains of command may be in disarray.

کەواتە زنجیرەی فەرماندەیی سەربازیش لەوانەیە لە ئاڵۆزیدا بێت.

Many troops, including those actively deployed, are left to their own devices.

زۆر هێزی سەربازی، لەوانە چالاکەکان بەربڵاو، بەجێهێڵدراەو بۆ ئامێرەکانی خۆیان.

Commanders of nuclear submarines and missile control centers

فەرماندە ناوکییەکانی ژێر دەریایی و ناوەندەکانی کۆنتڕۆڵکردنی مووشەک

wonder if the disruption is the result of a hostile attack.

پێم سەیرە ئەگەر ناڕێکیەکە ئەنجامە بۆ هێرشێکی دوژمنکارانە.

What sorts of decisions do they make with partial information?

جۆری بڕیارەکان چین کە دەدرێن بە زانیاری بەشی؟

Even in the best-case scenario,

تەنانەت لە باشترین- سیناریۆکان،

our civilization gets set back by decades at the very least.

دەیان ساڵە شارستانیەتی ئێمە لە کەمبوونەوەدایە بەلایەنی کەمەوە.

That’s because, despite being a relatively new phenomenon,

ئەوە لەبەر ئەوەیە، هەرچەندە بوون بە دیاردەیەکی تا ڕادەیەکی نوێ،

satellites have quickly replaced more traditional long range technologies.

بە خێرایی سەتەلایتەکان شوێنی زۆرترین تەکنەلۆژیای نەریتی مەودای دووریان گرتەوە.

The combination of global positioning and internet

تێکەڵەیەك لە پێگەی جیهانی و ئینتەرنێت

has allowed for near-instant signals that can be synchronized worldwide.

رێگەپێدراوە بۆ نیشانەکانی نزیك- دەستبەجێ هاودەم بکرێت لە هەموو جیهاندا.

Many systems we use daily have been built upon this foundation.

زۆر ئەو سیستەمانەی کە ڕۆژانە بەکاریدەهێنین لەسەر ئەو بنەمایە بنیاتە.

Going back to the communication systems of the mid-20th century

گەڕانەوە بۆ سیستەمی پەیوەندی لە ناوەڕاستی- سەدەی بیستەم

would not be a simple matter.

نابێتە بابەتێکی سادە.

In many cases, they’d have to be rebuilt from the ground up.

لە زۆر حاڵەتدا، دەبێ دوبارە دروست بکرێتەوە لە سەرەتاوە تا کۆتایی.

While the sudden disappearance in this thought experiment is unlikely,

لە کاتێکدا ونبوونی لەناکاو لەم تاقیکردنەوە بیریەدا نا ئارەزوومەندە،

there are two very real scenarios that could lead to the same results.

دوو سیناریۆی زۆر ڕاستەقینە هەیە کە لەوانەیە ببێتە هۆی هەمان ئەنجام.

The first is a solar flare so strong it fries satellite circuitry–

یەکەمیان گڕی خۆرێکی زۆر بەهێزە بازنەی سەتەلایت داغ دەکات-

as well as many other devices and power grids around the world.

هەروەها چەندین ئامێری تر و تۆڕەکانی کارەبا لە هەموو جیهاندا.

And the second is an orbital chain reaction of collisions.

و دووەمیان زنجیرەیەکی خولگەییە کاردانەوەی پێکدادانەکانە.

With about 7,500 metric tons of defunct spacecraft, spent boosters,

نزیکەی ٧٥٠٠ تۆن مەتری لە کەشتیە ئاسمانیە هەڵوەشاوەکان، بزوێنەرەکان سەرف دەکەن،

and discarded equipment orbiting our planet

و ئامێرە فڕێدراوەکان بە دەوری هەسارەکەماندا دەخولێنەوە

at relative speeds up to 56,000 kilometers per hour,

بە خێراییەکی ڕێژەیی تا ٥٦٠٠٠ کیلۆمەتر لە کاتژمێرێکدا،

even small objects can be highly destructive.

تەنانەت شتە بچووکەکانیش دەتوانن زۆر تێکدەر بن.

A single collision in space could create thousands of new pieces of debris,

یەك بەریەککەوتن لە بۆشاییدا دەتوانێت هەزاران پارچەی نوێ دروست بکات،

leading to a chain reaction.

کە دەبێتە هۆی کاردانەوەی زنجیرەیی.

Space is huge, but many of the thousands of satellites currently in orbit

بۆشایی گەورەیە، بەڵام زۆرێك لە هەزاران سەتەلایتەکان لە ئێستادا لە خولگەیە

share the same orbital highways for their specific purposes.

هاوبەشکردنی هەمان ڕێگای گشتی خولگەیی بۆ مەبەستی دیاریکراوی خۆیان.

And since most objects sent to space are not designed with disposal in mind,

و لەوەتەی زۆربەی شتەکان نێردراون بۆ بۆشایی لە مێشکدا بە فڕێدان دیزاین نەکراون،

these highways only become more congested over time.

ئەم ڕێگایە خێرایانە تەنیا زیاتر قەرەباڵغتر دەبن بە تێپەڕ بوونی کات.

The good news is, we can protect ourselves by studying our solar system,

مژدەکە ئەوەیە کە، دەتوانین خۆمان بپارێزین بەخوێندنی سیستەمی خۆرمان،

creating backup options for our satellite networks,

دروستکردنی هەڵبژاردنەکانی پاڵپشت بۆ تۆڕە سەتەلایتەکانمان،

and cooperating to avoid an orbital tragedy of the commons.

و هاوکاریکردن بۆ خۆدوورخستنەوە لە کارەساتێکی خولگەیی باو.

The space kilometers above our heads is like our forests,

کیلۆمەترەکانی بۆشایی لە سەر سەرمانە وەك دارستانەکانمان،

the ocean’s biodiversity and clean air:

ژیانەوەی زەریا و هەوای پاك:

If we don't treat it as a finite resource,

ئەگەر وەك سەرچاوەیەکی سنووردار مامەڵەی لەگەڵدا نەکەین،

we may wake up one day to find we no longer have it at all.

لەوانەیە ڕۆژێك لە خەو هەستین بۆ دۆزینەوەی ئێمە چیتر ئەوەمان نییە.