What if every satellite suddenly disappeared? - Moriba Jah

366,493 views ・ 2021-02-02

TED-Ed


Videoni ijro etish uchun quyidagi inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing.

Translator: Гульноза Одилова Reviewer: Nazarbek Nazarov
00:06
One day, without warning or apparent cause,
0
6788
3166
Bir kuni, sababsiz yoki ogohlantirishsiz,
00:09
all of humanity’s artificial satellites suddenly disappear.
1
9954
4542
insoniyatnig barcha sun’iy yo’ldoshlari yo’q bo’lib ketdi.
00:14
The first to understand the situation
2
14538
1958
Vaziyatni birinchi bo’lib
00:16
are a handful of government and commercial operators.
3
16496
3750
bir nechta davlat va tijorat operatorlari tushunadi.
00:20
But well before they have time to process what’s happened,
4
20246
3250
Ammo sodir bo’lgan voqealarni o’rganishga vaqtlari bo’lmasdanoq,
00:23
millions sitting on their couches become aware that something is amiss.
5
23496
4750
millionlab odamlar o’tirgan hollarida nimadir noto’g’ri ekanligini bilishadi.
00:28
TV that’s broadcast from or routed through satellites dominate the market
6
28246
4583
Sun’iy yo’ldoshga asoslangan yoki sun’iy yo’ldoshga yo’naltirilgan televidenie
00:32
for international programming as well as some local channels,
7
32829
3417
xalqaro dasturlash bozorida va ba’zi mahalliy kanallarda ishlatilib
00:36
so the disappearance causes immediate disruptions, worldwide.
8
36246
4708
yo’qolishi butun dunyo bo’ylab nosozliklarga olib keladi
00:40
The next people affected are those traveling by air, sea, or land,
9
40954
4750
Keying esa havo, dengiz yoki quruqlik orqali sayohat qiluvchilardir,
00:45
as global positioning, navigation and timing services, have entirely ceased.
10
45704
6000
chunki navigatsiya va vaqtni aniqlash xizmatlari butunlay to’xtaydi.
00:51
Pilots, captains, and drivers have to determine their locations
11
51704
3458
Uchuvchilar, kapitanlar va haydovchilar analog asboblar va
00:55
using analog instruments and maps.
12
55162
3042
xaritalar yordamida o’z joylarini aniqlashlari kerak bo’ladi.
00:58
Aircraft, ships, and ground vehicles get stopped, grounded, or returned to port.
13
58204
6042
Samolyotlar, kemalar va boshqalar to’xtatiladi.
01:04
In the meantime, air traffic controllers have a difficult task on their hands
14
64246
4375
Shu paytda aviadispetcherlarning zimmasiga samolyot halokatining
01:08
to prevent plane crashes.
15
68621
1833
oldini olish qiyin vazifa turibdi.
01:10
Within hours, most of the planet’s traffic grinds to a halt.
16
70454
4125
Bir necha soat ichida dunyo transportining katta qismi to’xtab qoladi.
01:15
The effects aren’t limited to entertainment and travel.
17
75288
3291
Salbiy ta’siri o’yin-kulgi va sayohat bilan cheklanmaydi.
01:18
All sorts of machines, from heating and cooling systems to assembly lines,
18
78579
4042
Isitish va sovutishdan tortib yiguv uskunalari bo’lgan barchasi
01:22
rely on super-accurate satellite-based timing systems,
19
82621
4125
sun’iy yo’ldoshga asoslangan o’ta aniq vaqtni hisoblash tizimlariga tayanadi va
01:26
and many have little-to-no backup options.
20
86746
3042
ularning ko’pchiligida zaxira variantlari deyarli yo’q.
01:29
Stoplights and other traffic control systems stop synchronizing,
21
89788
4041
Svetoforlar va boshqa yo’lni boshqarish tizimlari sinxronlashni to’xtatadi,
01:33
so police and good Samaritans step in to direct the remaining cars
22
93829
4417
shuning uchun politsiya va volontyorlar qolgan mashinalarni yo’naltirish va
01:38
and prevent as many accidents as possible.
23
98246
3000
imkon qadar baxtsiz hodisalarga yo’l qo’ymaydilar.
01:41
The most catastrophic impact is yet to come.
24
101246
3167
Eng halokatli ta’sir hali oldinda.
01:44
Because in the next few hours, the world economy shuts down.
25
104413
4416
Chunki, bir necha soatlar ichida dunyo iqtisodi to’xtab qoladi.
01:48
Satellite-based timestamps play a critical part in everything
26
108829
4375
Sun’iy yo’ldosh vaqt aniqlovchilari kredit karta aniqlash va
01:53
from credit card readers and stock exchanges
27
113204
2917
fond birjalaridan tortib tranzaktsiyalarni kuzatib boruvchi
01:56
to the systems that keep track of transactions.
28
116121
3000
tizimlargacha bo’lgan hamma narsada muhim rol o’ynaydi.
01:59
People are unable to withdraw cash or make electronic payments.
29
119121
4292
Odamlar pul yecha olishmidi va online pul o’tkiza olishmidi.
02:03
Logistics and supply chains for crucial goods like food and medicine fragment,
30
123413
5250
Oziq-ovqat va dori-darmon muhum narsalari uchun logistika va ta’minot zanjirlari
02:08
leaving people to survive on whatever is locally available.
31
128663
3958
odamlarga mahalliy mavjud bo’lgan narsalar bilan omon qolish imkonini beradi.
02:12
Most countries declare a state of emergency
32
132621
2667
Aksariyat davlatlar favqulodda holat e’lon qiladi va
02:15
and call on the military to restore order.
33
135288
2916
harbiylarni tartibni tiklashga chaqiradi.
02:18
That may take quite a while.
34
138204
2042
Bu ancha vaqt talab qilishi mumkin.
02:20
Most navigation and communication systems are no longer operational,
35
140246
4167
Ko’pgina navigatsiya va aloqa tizimlari endi ishlamaganlik tufayli,
02:24
so military chains of command may be in disarray.
36
144413
4208
harbiy qo’mondonlik qismi tartibsiz bo’lishi mumkin.
02:28
Many troops, including those actively deployed, are left to their own devices.
37
148621
5458
Ko’pgina qo’shinlar, shuningdek jangavor holattagilar ham o’z holicha bo’ladi.
02:34
Commanders of nuclear submarines and missile control centers
38
154079
3459
Yadroviy suv osti kemalari va raketa boshqarish markazlari qo’mondonlari
02:37
wonder if the disruption is the result of a hostile attack.
39
157538
3708
buzilishlar dushman hujumining natijasimi, deb o’ylashadi.
02:41
What sorts of decisions do they make with partial information?
40
161246
4083
Qisman ma’lumot bilan ular qanday qarorlar qabul qilishadi?
02:45
Even in the best-case scenario,
41
165871
2125
Hatto eng yaxshi variantta ham
02:47
our civilization gets set back by decades at the very least.
42
167996
4375
tsivilizatsiyamiz hech bo’lmaganda o’nlab yillar orqaga chekinadi.
02:52
That’s because, despite being a relatively new phenomenon,
43
172371
3750
Buning sababi, nisbatan yangi hodisa bo’lishiga qaramay,
02:56
satellites have quickly replaced more traditional long range technologies.
44
176121
4333
sun’iy yo’ldoshlar uzoq masofali texnologiyalarni o’rnini egallagi.
03:00
The combination of global positioning and internet
45
180454
2792
Navigatsiya va Internetning kombinatsiyasi
03:03
has allowed for near-instant signals that can be synchronized worldwide.
46
183246
4708
dunyo bo’ylab sinxronlashtirilishi mumkin bo’lgan signallarni olish imkonini berdi.
03:07
Many systems we use daily have been built upon this foundation.
47
187954
4084
Har kuni foydalanadigan ko’plab tizimlar ushbu poydevorga qurilgan.
03:12
Going back to the communication systems of the mid-20th century
48
192038
4041
20-asr o’rtalaridagi aloqa tizimlariga qaytish
03:16
would not be a simple matter.
49
196079
1959
oson bo’lmaydi.
03:18
In many cases, they’d have to be rebuilt from the ground up.
50
198038
4666
Ko’p hollarda ular boshidan tiklanishi kerak bo’ladi.
03:22
While the sudden disappearance in this thought experiment is unlikely,
51
202704
3792
Ushbu fikrlash misolida to’satdan g’oyib bo’lish ehtimoli kam bo’lsa-da,
03:26
there are two very real scenarios that could lead to the same results.
52
206496
4833
bir xil natijalarga olib kelishi mumkin bo’lgan ikkita juda real stsenariy mavjud.
03:31
The first is a solar flare so strong it fries satellite circuitry–
53
211329
5334
Birinchisi, quyosh nurlari juda issiq-ki, u sun’iy yo’ldosh sxemalarini, shuningdek,
03:36
as well as many other devices and power grids around the world.
54
216663
4000
dunyodagi boshqa ko’plab qurilmalar va elektr tarmoqlarini kuduradi.
03:40
And the second is an orbital chain reaction of collisions.
55
220663
4375
Va ikkinchisi - to’qnashuvlarning orbital zanjirli reaktsiyasi.
03:45
With about 7,500 metric tons of defunct spacecraft, spent boosters,
56
225038
6291
Taxminan 7500 metrik tonna ishlamay qolgan kosmik kemalar,
03:51
and discarded equipment orbiting our planet
57
231329
2834
kuchaytirgichlar va tashlandiq uskunalar sayyoramiz atrofida
03:54
at relative speeds up to 56,000 kilometers per hour,
58
234163
4791
soatiga 56 000 kilometrgacha nisbiy tezlikda aylanib yuradi,
03:58
even small objects can be highly destructive.
59
238954
3417
hatto kichik ob’ektlar ham juda halokatli bo’lishi mumkin.
04:02
A single collision in space could create thousands of new pieces of debris,
60
242371
5583
Kosmosdagi bitta to’qnashuv zanjirli reaktsiyaga olib keladigan minglab yangi
04:07
leading to a chain reaction.
61
247954
2209
vayronalarni yaratishi mumkin.
04:10
Space is huge, but many of the thousands of satellites currently in orbit
62
250163
5416
Kosmos juda katta, ammo hozirda orbitada bo’lgan minglab sun’iy yo’ldoshlarning
04:15
share the same orbital highways for their specific purposes.
63
255579
4292
ko’pchiligi o’zlarining maxsus maqsadlari uchun bir xil orbital magistrallarga ega.
04:19
And since most objects sent to space are not designed with disposal in mind,
64
259871
5292
Kosmosga yuborilganlarning ko’pchiligi utilizatsiya qilinmaslik sababli,
04:25
these highways only become more congested over time.
65
265163
4416
bu magistrallar vaqt o’tishi bilan yanada tirband bo’lib qoladi.
04:29
The good news is, we can protect ourselves by studying our solar system,
66
269579
4584
Yaxshi xabar shundaki, biz quyosh sistemamizni o’rganish,
04:34
creating backup options for our satellite networks,
67
274163
3208
sun’iy yo’ldosh tarmoqlarimiz uchun zaxira variantlarini yaratish va
04:37
and cooperating to avoid an orbital tragedy of the commons.
68
277371
4625
umumiy orbital fojiadan qochish uchun hamkorlik orqali himoya qila olamiz.
04:41
The space kilometers above our heads is like our forests,
69
281996
3667
Boshimiz ustidagi kosmik kilometrlar bizning o’rmonlarimiz,
04:45
the ocean’s biodiversity and clean air:
70
285663
2833
okeanning biologik xilma-xilligi va toza havoga o’xshaydi:
04:48
If we don't treat it as a finite resource,
71
288496
2750
Agar uni cheklangan manba deb hisoblamasak,
04:51
we may wake up one day to find we no longer have it at all.
72
291246
4500
vaqtlar o’tganda, bizda umuman yo’q bo’lib qolganini ko’rishimiz mumkin.
Ushbu veb-sayt haqida

Ushbu sayt sizni ingliz tilini o'rganish uchun foydali bo'lgan YouTube videolari bilan tanishtiradi. Dunyo bo'ylab eng yaxshi o'qituvchilar tomonidan o'qitiladigan ingliz tili darslarini ko'rasiz. Videoni u yerdan o'ynash uchun har bir video sahifasida ko'rsatilgan inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing. Subtitrlar video ijrosi bilan sinxronlashtiriladi. Agar sizda biron bir fikr yoki so'rov bo'lsa, iltimos, ushbu aloqa formasi orqali biz bilan bog'laning.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7