Hidden miracles of the natural world | Louie Schwartzberg

Louie Schwartzberg: Điều kì diệu tiềm ẩn của thế giới tự nhiên

Translator: Tùng Kul Reviewer: Nhu PHAM

What is the intersection between technology, art and science?

Đâu là điểm chung

giữa công nghệ, mỹ thuật và khoa học?

Curiosity and wonder,

Đó là sự tò mò

because it drives us to explore,

Sự tò mò dẫn chúng ta đến với những khám phá mới

because we're surrounded by things we can't see.

mà mắt thường không thể thấy

And I love to use film to take us on a journey

Và tôi thích dùng phim ảnh

để đưa mọi người đến với

through portals of time and space,

cuộc hành trình vượt không gian và thời gian

to make the invisible visible,

biến những thứ vô hình thành hữu hình

because what that does,

Nó mở rộng chân trời

it expands our horizons,

it transforms our perception,

thay đổi nhận thức

it opens our minds

làm chúng ta cởi mở hơn

and it touches our heart.

và chạm đến trái tim của mỗi người

So here are some scenes from my 3D IMAX film,

Sau đây là một số cảnh quay

từ bộ phim 3D của tôi

"Mysteries of the Unseen World."

có tên "Những điều bí ẩn của thế giới vô hình"

(Music)

(Nhạc)

There is movement which is too slow for our eyes to detect,

Có những biến đổi quá chậm

để mắt người có thể nhận ra,

and time lapse makes us discover

và kĩ thuật "tua nhanh" giúp chúng ta

and broaden our perspective of life.

mở rộng góc nhìn về cuộc sống.

We can see how organisms emerge and grow,

Chúng ta có thể thấy sự phát triển của sinh vật,

bằng cách nào mà cây leo có thể sống sót qua những tầng rừng

how a vine survives by creeping from the forest floor

to look at the sunlight.

để nhìn thấy ánh sáng mặt trời.

Ở quy mô lớn hơn,

And at the grand scale,

time lapse allows us to see our planet in motion.

"tua nhanh" giúp chúng ta nhìn thấy sự chuyển động của thế giới

We can view not only the vast sweep of nature,

không chỉ dừng lại ở những bước tiến dài của tự nhiên

but the restless movement of humanity.

mà còn cả những tiến bộ không ngừng nghỉ của nhân loại

Each streaking dot represents a passenger plane,

Mỗi vệt chấm đại diện cho một máy bay chở khách

and by turning air traffic data into time-lapse imagery,

nhờ vào dữ liệu không lưu

cùng với kĩ thuật "tua nhanh"

ta có thể nhìn thấy thứ luôn ở trên chúng ta

we can see something that's above us constantly

but invisible:

nhưng lại vô hình

the vast network of air travel over the United States.

Đó là mạng lưới hàng không đi qua nước Mỹ.

We can do the same thing with ships at sea.

Ta có thể làm điều tương tự với những con tàu

We can turn data into a time-lapse view of a global economy in motion.

Biến dữ liệu thành góc nhìn tua nhanh

ghi lại chuyển động của nền kinh tế thế giới

And decades of data give us the view of our entire planet

Những dữ liệu trong hàng thập kỉ

cho ta cái nhìn về toàn bộ hành tinh

as a single organism

như một sinh vật sống

sustained by currents circulating throughout the oceans

bền vững nhờ các dòng hải lưu

and by clouds swirling through the atmosphere,

và những đám mây xoáy trên bầu khí quyển,

pulsing with lightning,

với sấm sét,

crowned by the aurora Borealis.

với bắc cực quang.

It may be the ultimate time-lapse image:

Đây là một hình ảnh đỉnh cao của "tua nhanh"

thể hiện sống động cấu trúc giải phẫu của trái đất.

the anatomy of Earth brought to life.

At the other extreme,

Ở một thái cực khác,

there are things that move too fast for our eyes,

Có những thứ di chuyển quá nhanh so với mắt người,

but we have technology that can look into that world as well.

và cũng có những công nghệ để khám phá thế giới đó

With high-speed cameras,

Với camera siêu tốc,

we can do the opposite of time lapse.

Ta có thể làm chậm thời gian

We can shoot images

chụp những bức ảnh nhanh hơn

that are thousands of times faster than our vision.

hàng nghìn lần tốc độ mà mắt người có thể ghi nhận.

Và chúng ta có thể thấy cách mà các sinh vật hoạt động,

And we can see how nature's ingenious devices work,

and perhaps we can even imitate them.

và có lẽ còn bắt chước được chúng.

When a dragonfly flutters by,

bạn có thể không nhận ra

you may not realize,

một con chuồn chuồn đang bay,

but it's the greatest flier in nature.

nhưng nó là chiếc máy bay

It can hover, fly backwards,

tuyệt vời nhất của tự nhiên. Nó có thể liệng, bay ngược,

even upside down.

thậm chí là lộn nhào.

And by tracking markers on an insect's wings,

Bằng cách theo dõi điểm đánh dấu trên cánh côn trùng,

we can visualize the air flow that they produce.

ta có thể hình dung được luồng khí mà chúng tạo ra.

Nobody knew the secret,

Đó là một bí mật,

but high speed shows that a dragonfly

nhưng camera siêu tốc đã tiết lộ rằng

can move all four wings in different directions

tại cùng một thời điểm. chuồn chuồn

at the same time.

chuyển động 4 cánh theo hướng khác nhau

And what we learn can lead us to new kinds of robotic flyers

Điều này giúp ta phát triển

một loại robot bay mới

that can expand our vision

giúp mở rộng tầm nhìn

of important and remote places.

tới các vùng quan trọng hay xa xôi hẻo lánh

We're giants,

Chúng ta quá lớn, và không nhận ra

and we're unaware of things that are too small for us to see.

sự tồn tại của những vật quá bé nhỏ

The electron microscope fires electrons which creates images

Máy hiển vi điện tử bắn ra các electron

nhờ đó tạo ra hình ảnh

which can magnify things by as much as a million times.

phóng đại các vật thể

lên tới hàng triệu lần.

This is the egg of a butterfly.

Đây là một quả trứng bướm,

And there are unseen creatures living all over your body,

những sinh vật bé nhỏ sống trong cơ thể chúng ta.

including mites that spend their entire lives

bao gồm cả những con ve

dwelling on your eyelashes,

sống bám trên lông mi,

crawling over your skin at night.

bò trên da vào ban đêm.

Can you guess what this is?

Thử đoán xem đây là cái gì?

Da cá mập đấy.

Shark skin.

A caterpillar's mouth.

Miệng của một con sâu bướm.

The eye of a fruit fly.

Mắt của ruồi giấm.

An eggshell.

1 cái vỏ trứng.

A flea.

1 con bọ chét

A snail's tongue.

và lưỡi của con ốc sên.

Chúng ta nghĩ rằng mình biết gần hết

We think we know most of the animal kingdom,

but there may be millions of tiny species

về thế giới loài vật nhưng thực tế còn hàng triệu

waiting to be discovered.

loài nhỏ bé đang chờ được khám phá.

A spider also has great secrets,

Nhện cũng có một bí mật lớn.

because spiders' silk thread is pound for pound stronger than steel

Tơ nhện tính trên cùng 1 đơn vị khối lượng

còn bền chắc hơn cả thép

but completely elastic.

lại rất mềm dẻo.

This journey will take us all the way down to the nano world.

Và cuộc hành trình này sẽ đưa ta

đến với thế giới nano.

The silk is 100 times thinner than human hair.

Sợi tơ nhện này chỉ mảnh

bằng 1% tóc người.

On there is bacteria,

Trên đó là các vi khuẩn,

and near that bacteria, 10 times smaller,

gần con vi khuẩn, phóng đại lên 10 lần

a virus.

là một 1 con virus.

Inside of that, 10 times smaller,

Bên trong nó, thêm 10 lần phóng đại

three strands of DNA.

là 3 chuỗi ADN.

And nearing the limit of our most powerful microscopes,

và gần như đạt đến giới hạn của kính hiển vi hiện đại nhất

một phân tử cacbon.

single carbon atoms.

With the tip of a powerful microscope,

Sử dụng "tip" của kính hiển vi điện tử,

we can actually move atoms

ta thực sự có thể di chuyển các nguyên tử

và chế tạo ra các thiết bị nano tuyệt vời.

and begin to create amazing nano devices.

Some could one day patrol our body for all kinds of diseases

Ngày nào đó, một số thiết bị

có thể giúp kiểm tra toàn diện

and clean out clogged arteries along the way.

tất cả các bệnh và khơi thông động mạch bị tắc nghẽn

Tiny chemical machines of the future

Những cỗ máy hóa học siêu nhỏ của tương lai

có thể, một ngày nào đó, sửa được lỗi ADN.

can one day, perhaps, repair DNA.

Ta đang trên ngưỡng của những tiến bộ phi thường,

We are on the threshold of extraordinary advances,

born of our drive to unveil the mysteries of life.

trên con đường

hé lộ những bí mật của cuộc sống

So under an endless rain of cosmic dust,

Trong một cơn mưa bụi vũ trụ bất tận,

the air is full of pollen,

không khí đầy phấn hoa,

micro-diamonds and jewels

kim cương siêu nhỏ và châu báu từ những hành tinh khác

from other planets and supernova explosions.

và các vụ nổ siêu tân tinh.

People go about their lives surrounded by the unseeable.

Mọi người tất bật với cuộc sống

được bao quanh bởi những thứ vô hình.

Knowing that there's so much around us we can't see

Việc biết rằng có rất nhiều thứ

xung quanh chúng ta có thể

forever changes our understanding of the world,

khiến ta thay đổi góc nhìn về thế giới,

and by looking at unseen worlds,

nhận ra mình tồn tại

we recognize that we exist in the living universe,

trong một vũ trụ sống động,

and this new perspective creates wonder

khơi gợi sự tò mò

and inspires us to become explorers

cũng như truyền cảm hứng để ta trở thành

in our own backyards.

nhà thám hiểm trong chính khu vườn nhà.

Who knows what awaits to be seen

Ai biết được điều gì đang chờ đợi để được khám phá

và những gì sẽ làm thay đổi cuộc sống của chúng ta.

and what new wonders will transform our lives.

We'll just have to see.

Chúng ta đơn giản chỉ cần nhìn thấy chúng.

(Applause)

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)