Hidden miracles of the natural world | Louie Schwartzberg

4,298,923 views ・ 2014-04-09

TED


Lütfən, videonu oynamaq üçün aşağıdakı ingiliscə altyazılara iki dəfə klikləyin.

Translator: Әsmər Həşimli Reviewer: Ziyaddin Sadigov
00:12
What is the intersection between technology, art and science?
0
12960
4444
Texnologiya, incəsənət və
elm arasındakı kəsişmə nədən ibarətdir?
00:18
Curiosity and wonder,
1
18769
2106
Maraq və təəccüb,
00:20
because it drives us to explore,
2
20899
2723
çünki o bizi araşdırmağa vadar edir,
00:23
because we're surrounded by things we can't see.
3
23646
2626
çünki bizi görə bilmədiyimiz şeylər əhatə edir.
00:27
And I love to use film to take us on a journey
4
27110
2926
İnsanları zamanın və
məkanın qapıları arasından
00:30
through portals of time and space,
5
30060
2856
səyahət etdirmək, görünməyəni göstərmək
00:32
to make the invisible visible,
6
32940
2614
üçün filmdən istifadə etməyi xoşlayıram;
00:35
because what that does,
7
35578
1362
çünki bu, bizim
00:36
it expands our horizons,
8
36964
1899
görüş dairəmizi genişləndirir,
00:38
it transforms our perception,
9
38887
2660
dərketmə qabiliyyətimizi artırır,
00:41
it opens our minds
10
41571
2083
zehnimizi açır
00:43
and it touches our heart.
11
43678
1297
və qəlbimizə işləyir.
00:45
So here are some scenes from my 3D IMAX film,
12
45944
2799
Beləliklə, bunlar mənim 3D İMAX
filmim "Görünməz Dünyanın sirləri"-dən
00:48
"Mysteries of the Unseen World."
13
48767
1824
bəzi epizodlardır.
00:51
(Music)
14
51353
2422
(Musiqi)
00:53
There is movement which is too slow for our eyes to detect,
15
53799
4430
Burada gözlərimizin aşkar edə bilməyi üçün
çox yavaş olan hərəkət vardır,
00:58
and time lapse makes us discover
16
58253
3127
və sürətli çəkiliş bizi kəşf etməyə, həmçinin
01:01
and broaden our perspective of life.
17
61404
2362
həyatdakı perspektivlərimizi inkişaf etdirməyə vadar edir.
01:03
We can see how organisms emerge and grow,
18
63790
2498
Biz orqanizmlərin necə peyda olduğunu və böyüdüyünü,
tənəyin günəş işığına baxmaq üçün torpaqdan başlayaraq
01:08
how a vine survives by creeping from the forest floor
19
68042
3635
01:11
to look at the sunlight.
20
71701
1583
necə sarmaşıb həyatına davam etdiyini görə bilərik.
Sürətli çəkiliş bizim böyük şkalada
01:16
And at the grand scale,
21
76117
1662
01:17
time lapse allows us to see our planet in motion.
22
77803
3081
planetimizi hərəkət halında görməyimizə imkan yaradır.
01:22
We can view not only the vast sweep of nature,
23
82875
2825
Biz təkcə əngin təbiət görüntüsünə deyil,
01:25
but the restless movement of humanity.
24
85724
2222
həm də bəşəriyyətin aramsız hərəkətinə də baxa bilərik.
01:29
Each streaking dot represents a passenger plane,
25
89346
3280
Hər sayrışan nöqtə bir sərnişin təyyarəsidir
01:32
and by turning air traffic data into time-lapse imagery,
26
92650
3541
və hava nəqliyyatı verilənlərini
sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirsək,
biz daim üzərimizdə olan lakin görünməyən bir şeyin:
01:36
we can see something that's above us constantly
27
96215
2321
01:38
but invisible:
28
98560
1717
Birləşmiş Ştatların üzərindəki geniş
01:40
the vast network of air travel over the United States.
29
100301
3293
hava səyahəti şəbəkəsinin şahidi ola bilərik.
01:45
We can do the same thing with ships at sea.
30
105872
2379
Bunu dənizdəki gəmilərə də tətbiq edə bilərik.
01:48
We can turn data into a time-lapse view of a global economy in motion.
31
108826
4772
Məlumatı fəaliyyətdə olan
qlobal iqtisadiyyatın sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirə bilərik.
02:01
And decades of data give us the view of our entire planet
32
121676
3664
Onilliklərin məlumatı
bizə vahid planetimizin
02:05
as a single organism
33
125364
2205
okean boyunca cərəyan edən axınlarla
02:07
sustained by currents circulating throughout the oceans
34
127593
3238
və atmosfer boyu uzanan buludlarla möhkəmlənmiş,
02:10
and by clouds swirling through the atmosphere,
35
130855
4097
ildırımla titrəyən,
02:14
pulsing with lightning,
36
134976
1849
şimal qütb parıltısı ilə taclanan
02:16
crowned by the aurora Borealis.
37
136849
1826
tək bir orqanizm kimi görüntüsünü verir.
02:19
It may be the ultimate time-lapse image:
38
139937
2220
Bu, sürətli çəkilişin son həddinin nümunəsi ola bilər:
canlandırılmış Yer Kürəsinin anatomiyası.
02:24
the anatomy of Earth brought to life.
39
144171
2024
02:31
At the other extreme,
40
151599
1666
Digər tərəfdən,
02:33
there are things that move too fast for our eyes,
41
153289
3389
gözlərimiz üçün çox cəld hərəkət edən şeylər də mövcuddur,
02:36
but we have technology that can look into that world as well.
42
156702
3263
ancaq bizim həmin aləmi də təhlil edən
texnologiyamız var.
02:43
With high-speed cameras,
43
163763
1143
Sürətli kameralarla
02:44
we can do the opposite of time lapse.
44
164930
2031
biz zaman fasiləsinin əksini edə bilərik.
02:46
We can shoot images
45
166985
1321
Təsəvvürümüzdən min dəfələrlə
02:48
that are thousands of times faster than our vision.
46
168330
2449
daha sürətli olan şəkillər çəkə bilərik.
Təbiətin bacarıqlı alətlərinin necə çalışdığını görə bilər və
02:53
And we can see how nature's ingenious devices work,
47
173001
3960
02:56
and perhaps we can even imitate them.
48
176985
2158
hətta bəlkə də onları yamsılaya bilərik.
03:02
When a dragonfly flutters by,
49
182648
1993
Yanınızda qanad çaldığı zaman
03:04
you may not realize,
50
184665
2035
siz aydınlaşdıra bilməsəniz də,
03:06
but it's the greatest flier in nature.
51
186724
2199
iynəcə ən yaxşı uçan canlıdır.
03:08
It can hover, fly backwards,
52
188947
2492
O pərvaz edə bilər, geriyə doğru,
03:13
even upside down.
53
193391
1150
hətta tərsinə uça bilər.
03:16
And by tracking markers on an insect's wings,
54
196476
3077
Həşəratın qanadlarındakı işarələri izləməklə
03:19
we can visualize the air flow that they produce.
55
199577
2670
əmələ gələn hava axınını görə bilərik.
03:23
Nobody knew the secret,
56
203326
1341
Heç kimin bilməməyinə baxmayaraq,
03:24
but high speed shows that a dragonfly
57
204691
2609
yüksək sürət, iynəcənin eyni anda
03:27
can move all four wings in different directions
58
207324
2484
hər dörd qanadını fərqli istiqamətdə
03:29
at the same time.
59
209832
1277
hərəkət etdirir.
03:31
And what we learn can lead us to new kinds of robotic flyers
60
211680
3588
Öyrəndiklərimiz, mühüm və uzaq
yerlər haqda təsəvvürümüzü
03:35
that can expand our vision
61
215292
1794
genişləndirən yeni növdə uçucu
03:37
of important and remote places.
62
217110
2027
aparatlara gətirib çıxara bilər.
03:44
We're giants,
63
224392
1271
Bizlər nəhəngik və görə
03:45
and we're unaware of things that are too small for us to see.
64
225687
3035
bilmədiyimiz kiçik şeylərdən bixəbərik.
03:48
The electron microscope fires electrons which creates images
65
228746
4599
Elektron mikroskop, əşyaları
milyon dəfə böyüdə bilən
03:53
which can magnify things by as much as a million times.
66
233369
2959
təsvirləri əmələ gətirən
elektronları alovlandırır.
03:57
This is the egg of a butterfly.
67
237416
1686
Bu kəpənək yumurtasıdır.
04:01
And there are unseen creatures living all over your body,
68
241455
3065
Bədəninizdə bütün ömrünü kirpiklərdə
04:04
including mites that spend their entire lives
69
244544
2691
məskunlaşaraq keçirən, gecə isə
04:07
dwelling on your eyelashes,
70
247259
2007
dərinizdə sürünən mayt kimi
04:09
crawling over your skin at night.
71
249290
1879
görünməz canlılar yaşayır.
04:12
Can you guess what this is?
72
252722
1701
Tapa bilərsiniz bu nədir?
Akula dərisi.
04:16
Shark skin.
73
256010
1104
04:19
A caterpillar's mouth.
74
259960
1395
Tırtıl ağzı.
04:24
The eye of a fruit fly.
75
264409
1579
Meyvə milçəyinin gözü.
04:29
An eggshell.
76
269283
1033
Yumurta qabığı.
04:33
A flea.
77
273950
1025
Birə.
04:39
A snail's tongue.
78
279360
1359
İlbizin dili.
Heyvan krallığını tanıdığımızı zənn etməyimizə
04:44
We think we know most of the animal kingdom,
79
284098
2351
04:46
but there may be millions of tiny species
80
286473
2495
baxmayaraq, kəşf olunmağı gözləyən
04:48
waiting to be discovered.
81
288992
1523
milyonlarla kiçik növ ola bilər.
04:54
A spider also has great secrets,
82
294992
2763
Hörümçəyin də mükəmməl sirləri var:
04:57
because spiders' silk thread is pound for pound stronger than steel
83
297779
3714
belə ki, onun ipək ipliyi poladdan
möhkəm olsa da,
05:01
but completely elastic.
84
301517
1483
tamamilə elastikdir.
05:03
This journey will take us all the way down to the nano world.
85
303744
3440
Bu səyahət bizi bütün mərhələlər
boyunca nano aləminə aparacaq.
05:07
The silk is 100 times thinner than human hair.
86
307987
4114
Bu ipək insan saçından
100 dəfə daha nazikdir.
05:14
On there is bacteria,
87
314293
2703
Orada bakteriya,
05:17
and near that bacteria, 10 times smaller,
88
317020
3177
yanında isə ondan 10 dəfə kiçik
05:20
a virus.
89
320221
1130
olan virus var.
05:23
Inside of that, 10 times smaller,
90
323291
3332
Və bunun içində 10 dəfə kiçik olan
05:26
three strands of DNA.
91
326647
1755
üç DNT teli, həmçinin ən güclü
05:29
And nearing the limit of our most powerful microscopes,
92
329743
3309
mikroskoplarımızın limitinə
yaxınlaşdıqca vahid karbon atomları.
05:33
single carbon atoms.
93
333076
2142
05:37
With the tip of a powerful microscope,
94
337787
2124
Əslində biz ən güclü mikroskopun
05:39
we can actually move atoms
95
339935
2197
uc nöqtəsiylə atomları hərəkət etdirə
05:42
and begin to create amazing nano devices.
96
342156
2906
və möhtəşəm nano alətlər yarada bilərik.
Bəziləri nə vaxtsa bədənimizi
05:47
Some could one day patrol our body for all kinds of diseases
97
347827
4069
hər növ xəstəlikdən qoruya bilər və
05:51
and clean out clogged arteries along the way.
98
351920
2735
yol boyunca tıxalı arteriyaları təmizləyə bilər.
05:56
Tiny chemical machines of the future
99
356100
2960
Gələcəyin kiçik kimyəvi
aparatları yəqin ki bir gün DNT hazırlaya bilər.
05:59
can one day, perhaps, repair DNA.
100
359084
2771
Biz həyat sirlərini açmaq istəyimizdən
06:03
We are on the threshold of extraordinary advances,
101
363084
3043
06:06
born of our drive to unveil the mysteries of life.
102
366151
3388
meydana gələn
müstəsna tərəqqinin astanasındayıq.
06:12
So under an endless rain of cosmic dust,
103
372554
2904
Beləliklə, sonsuz kosmik toz yağışının
06:15
the air is full of pollen,
104
375482
2093
altında hava digər planetlərdən
06:17
micro-diamonds and jewels
105
377599
1636
gələn tozcuq, mikro-almaz, cəvahirat və
06:19
from other planets and supernova explosions.
106
379259
3583
supernova püskürmələri ilə doludur.
06:23
People go about their lives surrounded by the unseeable.
107
383573
4131
İnsanlar görünməzlə əhatə
olunmuş şəkildə həyatlarına davam edirlər.
06:30
Knowing that there's so much around us we can't see
108
390590
3048
Ətrafımızda görə bildiklərimizdən daha
çox şeyin olduğunu bilmək,
06:33
forever changes our understanding of the world,
109
393662
3130
dünyanı dərketmə səviyyəmizi həmişəlik dəyişir;
06:36
and by looking at unseen worlds,
110
396816
1816
gizli dünyaya nəzər salmaqla əslində canlı bir
06:38
we recognize that we exist in the living universe,
111
398656
2752
kainatda mövcud olduğumuzu görürük
06:41
and this new perspective creates wonder
112
401432
2856
və bu yeni perspektiv təəccüb
06:44
and inspires us to become explorers
113
404312
2579
yaratmaqla bizi öz həyətimizin
06:46
in our own backyards.
114
406915
1298
tədqiqatçılarına çevrilməyə sövq edir.
06:50
Who knows what awaits to be seen
115
410602
2410
Kim bilir hələ nələri görə biləcəyik
və hələ hansı təəccüblər həyatımızı dəyişəcək.
06:53
and what new wonders will transform our lives.
116
413036
2547
06:56
We'll just have to see.
117
416727
1445
Bizə isə sadəcə gözləmək qalır.
07:01
(Applause)
118
421674
4753
(Alqış)
07:06
Thank you.
119
426451
1174
Təşəkkürlər. (Alqış)
07:07
(Applause)
120
427649
3071
Bu sayt haqqında

Bu sayt sizi ingilis dilini öyrənmək üçün faydalı olan YouTube videoları ilə tanış edəcək. Siz dünyanın hər yerindən yüksək səviyyəli müəllimlər tərəfindən tədris olunan ingilis dili dərslərini görəcəksiniz. Videonu oradan oynamaq üçün hər bir video səhifəsində göstərilən ingiliscə altyazılara iki dəfə klikləyin. Subtitrlər videonun oxudulması ilə sinxron şəkildə sürüşdürülür. Hər hansı bir şərhiniz və ya sorğunuz varsa, bu əlaqə formasından istifadə edərək bizimlə əlaqə saxlayın.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7