Hidden miracles of the natural world | Louie Schwartzberg

Translator: Әsmər Həşimli Reviewer: Ziyaddin Sadigov

What is the intersection between technology, art and science?

Texnologiya, incəsənət və

elm arasındakı kəsişmə nədən ibarətdir?

Curiosity and wonder,

Maraq və təəccüb,

because it drives us to explore,

çünki o bizi araşdırmağa vadar edir,

because we're surrounded by things we can't see.

çünki bizi görə bilmədiyimiz şeylər əhatə edir.

And I love to use film to take us on a journey

İnsanları zamanın və

məkanın qapıları arasından

through portals of time and space,

səyahət etdirmək, görünməyəni göstərmək

to make the invisible visible,

üçün filmdən istifadə etməyi xoşlayıram;

because what that does,

çünki bu, bizim

it expands our horizons,

görüş dairəmizi genişləndirir,

it transforms our perception,

dərketmə qabiliyyətimizi artırır,

it opens our minds

zehnimizi açır

and it touches our heart.

və qəlbimizə işləyir.

So here are some scenes from my 3D IMAX film,

Beləliklə, bunlar mənim 3D İMAX

filmim "Görünməz Dünyanın sirləri"-dən

"Mysteries of the Unseen World."

bəzi epizodlardır.

(Music)

(Musiqi)

There is movement which is too slow for our eyes to detect,

Burada gözlərimizin aşkar edə bilməyi üçün

çox yavaş olan hərəkət vardır,

and time lapse makes us discover

və sürətli çəkiliş bizi kəşf etməyə, həmçinin

and broaden our perspective of life.

həyatdakı perspektivlərimizi inkişaf etdirməyə vadar edir.

We can see how organisms emerge and grow,

Biz orqanizmlərin necə peyda olduğunu və böyüdüyünü,

tənəyin günəş işığına baxmaq üçün torpaqdan başlayaraq

how a vine survives by creeping from the forest floor

to look at the sunlight.

necə sarmaşıb həyatına davam etdiyini görə bilərik.

Sürətli çəkiliş bizim böyük şkalada

And at the grand scale,

time lapse allows us to see our planet in motion.

planetimizi hərəkət halında görməyimizə imkan yaradır.

We can view not only the vast sweep of nature,

Biz təkcə əngin təbiət görüntüsünə deyil,

but the restless movement of humanity.

həm də bəşəriyyətin aramsız hərəkətinə də baxa bilərik.

Each streaking dot represents a passenger plane,

Hər sayrışan nöqtə bir sərnişin təyyarəsidir

and by turning air traffic data into time-lapse imagery,

və hava nəqliyyatı verilənlərini

sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirsək,

biz daim üzərimizdə olan lakin görünməyən bir şeyin:

we can see something that's above us constantly

but invisible:

Birləşmiş Ştatların üzərindəki geniş

the vast network of air travel over the United States.

hava səyahəti şəbəkəsinin şahidi ola bilərik.

We can do the same thing with ships at sea.

Bunu dənizdəki gəmilərə də tətbiq edə bilərik.

We can turn data into a time-lapse view of a global economy in motion.

Məlumatı fəaliyyətdə olan

qlobal iqtisadiyyatın sürətli çəkiliş görüntüsünə çevirə bilərik.

And decades of data give us the view of our entire planet

Onilliklərin məlumatı

bizə vahid planetimizin

as a single organism

okean boyunca cərəyan edən axınlarla

sustained by currents circulating throughout the oceans

və atmosfer boyu uzanan buludlarla möhkəmlənmiş,

and by clouds swirling through the atmosphere,

ildırımla titrəyən,

pulsing with lightning,

şimal qütb parıltısı ilə taclanan

crowned by the aurora Borealis.

tək bir orqanizm kimi görüntüsünü verir.

It may be the ultimate time-lapse image:

Bu, sürətli çəkilişin son həddinin nümunəsi ola bilər:

canlandırılmış Yer Kürəsinin anatomiyası.

the anatomy of Earth brought to life.

At the other extreme,

Digər tərəfdən,

there are things that move too fast for our eyes,

gözlərimiz üçün çox cəld hərəkət edən şeylər də mövcuddur,

but we have technology that can look into that world as well.

ancaq bizim həmin aləmi də təhlil edən

texnologiyamız var.

With high-speed cameras,

Sürətli kameralarla

we can do the opposite of time lapse.

biz zaman fasiləsinin əksini edə bilərik.

We can shoot images

Təsəvvürümüzdən min dəfələrlə

that are thousands of times faster than our vision.

daha sürətli olan şəkillər çəkə bilərik.

Təbiətin bacarıqlı alətlərinin necə çalışdığını görə bilər və

And we can see how nature's ingenious devices work,

and perhaps we can even imitate them.

hətta bəlkə də onları yamsılaya bilərik.

When a dragonfly flutters by,

Yanınızda qanad çaldığı zaman

you may not realize,

siz aydınlaşdıra bilməsəniz də,

but it's the greatest flier in nature.

iynəcə ən yaxşı uçan canlıdır.

It can hover, fly backwards,

O pərvaz edə bilər, geriyə doğru,

even upside down.

hətta tərsinə uça bilər.

And by tracking markers on an insect's wings,

Həşəratın qanadlarındakı işarələri izləməklə

we can visualize the air flow that they produce.

əmələ gələn hava axınını görə bilərik.

Nobody knew the secret,

Heç kimin bilməməyinə baxmayaraq,

but high speed shows that a dragonfly

yüksək sürət, iynəcənin eyni anda

can move all four wings in different directions

hər dörd qanadını fərqli istiqamətdə

at the same time.

hərəkət etdirir.

And what we learn can lead us to new kinds of robotic flyers

Öyrəndiklərimiz, mühüm və uzaq

yerlər haqda təsəvvürümüzü

that can expand our vision

genişləndirən yeni növdə uçucu

of important and remote places.

aparatlara gətirib çıxara bilər.

We're giants,

Bizlər nəhəngik və görə

and we're unaware of things that are too small for us to see.

bilmədiyimiz kiçik şeylərdən bixəbərik.

The electron microscope fires electrons which creates images

Elektron mikroskop, əşyaları

milyon dəfə böyüdə bilən

which can magnify things by as much as a million times.

təsvirləri əmələ gətirən

elektronları alovlandırır.

This is the egg of a butterfly.

Bu kəpənək yumurtasıdır.

And there are unseen creatures living all over your body,

Bədəninizdə bütün ömrünü kirpiklərdə

including mites that spend their entire lives

məskunlaşaraq keçirən, gecə isə

dwelling on your eyelashes,

dərinizdə sürünən mayt kimi

crawling over your skin at night.

görünməz canlılar yaşayır.

Can you guess what this is?

Tapa bilərsiniz bu nədir?

Akula dərisi.

Shark skin.

A caterpillar's mouth.

Tırtıl ağzı.

The eye of a fruit fly.

Meyvə milçəyinin gözü.

An eggshell.

Yumurta qabığı.

A flea.

Birə.

A snail's tongue.

İlbizin dili.

Heyvan krallığını tanıdığımızı zənn etməyimizə

We think we know most of the animal kingdom,

but there may be millions of tiny species

baxmayaraq, kəşf olunmağı gözləyən

waiting to be discovered.

milyonlarla kiçik növ ola bilər.

A spider also has great secrets,

Hörümçəyin də mükəmməl sirləri var:

because spiders' silk thread is pound for pound stronger than steel

belə ki, onun ipək ipliyi poladdan

möhkəm olsa da,

but completely elastic.

tamamilə elastikdir.

This journey will take us all the way down to the nano world.

Bu səyahət bizi bütün mərhələlər

boyunca nano aləminə aparacaq.

The silk is 100 times thinner than human hair.

Bu ipək insan saçından

100 dəfə daha nazikdir.

On there is bacteria,

Orada bakteriya,

and near that bacteria, 10 times smaller,

yanında isə ondan 10 dəfə kiçik

a virus.

olan virus var.

Inside of that, 10 times smaller,

Və bunun içində 10 dəfə kiçik olan

three strands of DNA.

üç DNT teli, həmçinin ən güclü

And nearing the limit of our most powerful microscopes,

mikroskoplarımızın limitinə

yaxınlaşdıqca vahid karbon atomları.

single carbon atoms.

With the tip of a powerful microscope,

Əslində biz ən güclü mikroskopun

we can actually move atoms

uc nöqtəsiylə atomları hərəkət etdirə

and begin to create amazing nano devices.

və möhtəşəm nano alətlər yarada bilərik.

Bəziləri nə vaxtsa bədənimizi

Some could one day patrol our body for all kinds of diseases

hər növ xəstəlikdən qoruya bilər və

and clean out clogged arteries along the way.

yol boyunca tıxalı arteriyaları təmizləyə bilər.

Tiny chemical machines of the future

Gələcəyin kiçik kimyəvi

aparatları yəqin ki bir gün DNT hazırlaya bilər.

can one day, perhaps, repair DNA.

Biz həyat sirlərini açmaq istəyimizdən

We are on the threshold of extraordinary advances,

born of our drive to unveil the mysteries of life.

meydana gələn

müstəsna tərəqqinin astanasındayıq.

So under an endless rain of cosmic dust,

Beləliklə, sonsuz kosmik toz yağışının

the air is full of pollen,

altında hava digər planetlərdən

micro-diamonds and jewels

gələn tozcuq, mikro-almaz, cəvahirat və

from other planets and supernova explosions.

supernova püskürmələri ilə doludur.

People go about their lives surrounded by the unseeable.

İnsanlar görünməzlə əhatə

olunmuş şəkildə həyatlarına davam edirlər.

Knowing that there's so much around us we can't see

Ətrafımızda görə bildiklərimizdən daha

çox şeyin olduğunu bilmək,

forever changes our understanding of the world,

dünyanı dərketmə səviyyəmizi həmişəlik dəyişir;

and by looking at unseen worlds,

gizli dünyaya nəzər salmaqla əslində canlı bir

we recognize that we exist in the living universe,

kainatda mövcud olduğumuzu görürük

and this new perspective creates wonder

və bu yeni perspektiv təəccüb

and inspires us to become explorers

yaratmaqla bizi öz həyətimizin

in our own backyards.

tədqiqatçılarına çevrilməyə sövq edir.

Who knows what awaits to be seen

Kim bilir hələ nələri görə biləcəyik

və hələ hansı təəccüblər həyatımızı dəyişəcək.

and what new wonders will transform our lives.

We'll just have to see.

Bizə isə sadəcə gözləmək qalır.

(Applause)

(Alqış)

Thank you.

Təşəkkürlər. (Alqış)

(Applause)