Hidden miracles of the natural world | Louie Schwartzberg

Tłumaczenie: Jolanta Grigg Korekta: Małgosia Makowska

What is the intersection between technology, art and science?

Co łączy technologię, sztukę i naukę?

Curiosity and wonder,

Ciekawość i zachwyt światem,

because it drives us to explore,

prowadzące do odkrywania otaczających nas rzeczy,

because we're surrounded by things we can't see.

niewidocznych gołym okiem.

And I love to use film to take us on a journey

Z radością wykorzystam ten film,

by wyruszyć na wyprawę przez czas i przestrzeń

through portals of time and space,

to make the invisible visible,

i niewidzialne uczynić widzialnym.

because what that does,

Właśnie w ten sposób poszerzają się horyzonty,

it expands our horizons,

it transforms our perception,

zmienia się postrzeganie świata.

it opens our minds

Film otwiera umysły

and it touches our heart.

i dociera do serc.

So here are some scenes from my 3D IMAX film,

Oto sceny z mojego filmu w technologii 3D IMAX

"Mysteries of the Unseen World."

"Tajemnice Niewidzialnego Świata".

(Music)

(Muzyka)

There is movement which is too slow for our eyes to detect,

Istnieje ruch zbyt wolny,

by go zauważyć gołym okiem.

and time lapse makes us discover

Dzięki filmowi poklatkowemu odkrywamy

and broaden our perspective of life.

i poszerzamy nasze spojrzenie na życie na Ziemi.

We can see how organisms emerge and grow,

Widzimy, jak organizmy wyłaniają się i rosną.

Bluszcz przetrwa, wspinając się od ściółki leśnej

how a vine survives by creeping from the forest floor

to look at the sunlight.

w stronę światła słońca.

Na większą skalę

And at the grand scale,

time lapse allows us to see our planet in motion.

film poklatkowy ukazuje naszą planetę w ruchu.

We can view not only the vast sweep of nature,

Nie tylko majestatyczny krok natury,

but the restless movement of humanity.

ale też niespokojny trucht ludzkości.

Each streaking dot represents a passenger plane,

Każdy łuk to samolot pasażerski.

and by turning air traffic data into time-lapse imagery,

Dane kontroli lotów tworzą poklatkowy obrazek,

pokazujący coś, co przez cały czas jest nad nami,

we can see something that's above us constantly

but invisible:

ale jest dla nas niewidoczne.

the vast network of air travel over the United States.

Ten ogromny system lotów nad Stanami Zjednoczonymi.

We can do the same thing with ships at sea.

To samo jest możliwe ze statkami na morzu.

We can turn data into a time-lapse view of a global economy in motion.

Dzięki danym można stworzyć ruchomy obraz światowej ekonomii.

And decades of data give us the view of our entire planet

Dziesięciolecia informacji pokazują obraz całej planety

as a single organism

jako jednego organizmu.

sustained by currents circulating throughout the oceans

Odżywionego przez prądy wodne krążące w oceanach

and by clouds swirling through the atmosphere,

oraz chmury kłębiące się w atmosferze,

pulsing with lightning,

pulsującej światłem błyskawic

crowned by the aurora Borealis.

i zwieńczonej zorzą polarną.

It may be the ultimate time-lapse image:

Szczytowym osiągnięciem fotografii poklatkowej może być

ożywiona anatomia Ziemi.

the anatomy of Earth brought to life.

At the other extreme,

Z drugiej strony

there are things that move too fast for our eyes,

pewne rzeczy poruszają się zbyt szybko dla ludzkiego oka.

but we have technology that can look into that world as well.

Jednak mamy technologię, która daje nam wgląd i w ten świat.

With high-speed cameras,

Kamery o wysokiej prędkości zapisu

we can do the opposite of time lapse.

to odwrotność filmu poklatkowego.

We can shoot images

Rejestrują obrazy tysiące razy szybsze niż nasze oko.

that are thousands of times faster than our vision.

Obserwujemy geniusz natury przy pracy,

And we can see how nature's ingenious devices work,

and perhaps we can even imitate them.

a czasem udaje nam się go naśladować.

When a dragonfly flutters by,

Kiedy obok przelatuje ważka, nie zdajemy sobie sprawy,

you may not realize,

but it's the greatest flier in nature.

że nie ma sobie równych w lataniu.

It can hover, fly backwards,

Potrafi zawisać w powietrzu, latać do tyłu,

even upside down.

nawet do góry nogami.

And by tracking markers on an insect's wings,

Śledząc znaczniki na skrzydłach tych owadów,

we can visualize the air flow that they produce.

można uwidocznić powstające prądy powietrza.

Nobody knew the secret,

Nikt nie znał ich sekretu,

but high speed shows that a dragonfly

dopóki kamery nie pokazały,

can move all four wings in different directions

że ważki mogą poruszać każdym skrzydłem w inną stronę jednocześnie.

at the same time.

And what we learn can lead us to new kinds of robotic flyers

Ta wiedza pozwala stworzyć nowe latające roboty,

that can expand our vision

zbierające informacje o oddalonych, trudno dostępnych miejscach.

of important and remote places.

We're giants,

Jesteśmy olbrzymami nieświadomymi rzeczy zbyt małych, których nie widzimy.

and we're unaware of things that are too small for us to see.

The electron microscope fires electrons which creates images

Mikroskop elektronowy przy pomocy wiązki elektronów

tworzy obrazy, powiększając rzeczy nawet milion razy.

which can magnify things by as much as a million times.

This is the egg of a butterfly.

Oto jajo motyla.

And there are unseen creatures living all over your body,

Istnieją także niewidoczne istoty żyjące na ludzkim ciele,

including mites that spend their entire lives

w tym roztocza, które spędzają całe życie na ludzkich rzęsach,

dwelling on your eyelashes,

crawling over your skin at night.

pełzając nocą po skórze.

Can you guess what this is?

Zgadnijcie, co to takiego?

Łuski rekina.

Shark skin.

A caterpillar's mouth.

Otwór gębowy gąsienicy.

The eye of a fruit fly.

Oko muszki owocówki.

An eggshell.

Skorupka jajka.

A flea.

Pchła.

A snail's tongue.

Język ślimaka.

Sądzimy, że wiemy wszystko o świecie zwierząt,

We think we know most of the animal kingdom,

but there may be millions of tiny species

ale tysiące maleńkich gatunków

waiting to be discovered.

nie zostały jeszcze odkryte.

A spider also has great secrets,

Pająk ma swoje wielkie tajemnice.

because spiders' silk thread is pound for pound stronger than steel

Jego nić w porównaniu do wagi, jest mocniejsza niż stal,

but completely elastic.

a zarazem bardzo elastyczna.

This journey will take us all the way down to the nano world.

Wybierzmy się w podróż

wgłąb nanoskopowego świata.

The silk is 100 times thinner than human hair.

Jedwab jest 100 razy cieńszy niż ludzki włos.

On there is bacteria,

Na nim jest bakteria,

and near that bacteria, 10 times smaller,

a obok niej 10 razy mniejszy wirus.

a virus.

Inside of that, 10 times smaller,

W nim 10 razy mniejsze trzy nici DNA.

three strands of DNA.

And nearing the limit of our most powerful microscopes,

Niemal poza zasięgiem najdokładniejszych mikroskopów,

pojedyncze atomy węgla.

single carbon atoms.

With the tip of a powerful microscope,

Końcówka czułego mikroskopu pozwala przesuwać atomy,

we can actually move atoms

zapoczątkowując oszałamiające miniurządzenia.

and begin to create amazing nano devices.

Some could one day patrol our body for all kinds of diseases

Kiedyś będą zdolne patrolować nasze ciało

w poszukiwaniu oznak chorób,

and clean out clogged arteries along the way.

jednocześnie oczyszczając zapchane tętnice.

Tiny chemical machines of the future

W przyszłości małe chemiczne urządzenia

będą mogły naprawiać DNA.

can one day, perhaps, repair DNA.

Jesteśmy u progu niezwykłych odkryć

We are on the threshold of extraordinary advances,

born of our drive to unveil the mysteries of life.

zrodzonych z naszego pragnienia rozwiązania zagadek życia.

So under an endless rain of cosmic dust,

Deszcz kosmicznego pyłu nigdy nie ustaje,

the air is full of pollen,

atmosfera jest pełna pyłków kwiatowych,

micro-diamonds and jewels

minidiamentów i klejnotów z innych planet,

from other planets and supernova explosions.

wybuchających supernowych.

People go about their lives surrounded by the unseeable.

Ludzie żyją swoim życiem otoczeni niewidzianym światem.

Knowing that there's so much around us we can't see

Świadomość, że jest tyle rzeczy wokół nas,

forever changes our understanding of the world,

na zawsze zmienia rozumienie świata.

and by looking at unseen worlds,

Patrząc na niewidoczny świat, uświadamiamy sobie,

we recognize that we exist in the living universe,

że jesteśmy częścią żyjącego wszechświata.

and this new perspective creates wonder

Ta nowa perspektywa wzbudza zachwyt

and inspires us to become explorers

i inspiruje do odkryć na własnym podwórku.

in our own backyards.

Who knows what awaits to be seen

Kto wie, co jeszcze czeka na odkrycie

i jakie nowe cuda zmienią nasze życie?

and what new wonders will transform our lives.

We'll just have to see.

Trzeba będzie zobaczyć.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję. (Brawa)

(Applause)

Dziękuję.