Why Some of Us Don’t Have One True Calling | Emilie Wapnick | TED

Translator: Minh-Minh Vu Reviewer: Trang Dao

Raise your hand if you've ever been asked the question

Giơ tay nếu bạn đã từng được hỏi câu này

"What do you want to be when you grow up?"

"Lớn lên cháu muôn làm gì?"

Now if you had to guess,

Bây giờ nếu bạn phải đoán

how old would you say you were when you were first asked this question?

bạn nghĩ là bạn mấy tuổi khi được hỏi câu đó lần đầu tiên?

You can just hold up fingers.

Các bạn chỉ cần giơ ngón tay

Three. Five. Three. Five. Five. OK.

Ba. Năm. Ba. Năm. Năm. Được rồi

Now, raise your hand if the question

Bây giờ, giơ tay nếu câu hỏi này

"What do you want to be when you grow up?"

"Lớn lên cháu muôn làm gì?"

has ever caused you any anxiety.

đã khiến bạn lo lắng.

(Laughter)

(cười lớn)

Any anxiety at all.

Bất cứ lo lắng nào.

I'm someone who's never been able to answer the question

Tôi là người chưa bao giờ có thể trả lời câu hỏi

"What do you want to be when you grow up?"

"Lớn lên cháu muốn làm gì?"

See, the problem wasn't that I didn't have any interests --

Bạn xem, vấn đề không phải là tôi chẳng có sở thích nào

it's that I had too many.

vấn đề là tôi có nhiều sở thích quá.

In high school, I liked English and math and art and I built websites

Lúc học cấp ba, tôi thích tiếng Anh và toán và nghệ thuật và tôi làm websites

and I played guitar in a punk band called Frustrated Telephone Operator.

và tôi chơi guitar trong một nhóm rock tên là Tổng đài viên cáu kỉnh

Maybe you've heard of us.

Có khi các bạn đã từng nghe tới nhóm này

(Laughter)

(cười lớn)

This continued after high school,

Điều này tiếp tục sau khi hết phổ thông

and at a certain point, I began to notice this pattern in myself

và tại một thời điểm nào đó, tôi bắt đầu nhận ra công thức này trong mình

where I would become interested in an area

nơi tôi sẽ trở nên hứng thú trong một lĩnh vực

and I would dive in, become all-consumed,

và tôi sẽ chìm vào đấy, dành toàn bộ tâm huyết

and I'd get to be pretty good at whatever it was,

và tôi sẽ trở nên khá giỏi trong lĩnh vực này bất kể nó là cái gì

and then I would hit this point where I'd start to get bored.

và rồi tôi sẽ chạm thời điểm này nơi tôi bắt đầu cảm thấy chán.

And usually I would try and persist anyway,

Và thường thì tôi sẽ cố gắng và vẫn duỳ trì dù sao đi nữa,

because I had already devoted so much time and energy

bở vì tôi đã dành rất nhiều thời gian và năng lượng

and sometimes money into this field.

và đôi khi cả tiền bạc vào lĩnh vực này.

But eventually this sense of boredom,

Nhưng cuối cùng cảm giác chán chường này

this feeling of, like, yeah, I got this, this isn't challenging anymore --

cảm giác của, như kiểu, ừ, tôi thấy cái này không còn gì thách thức nữa

it would get to be too much.

nó sẽ trở nên quá nhiều.

And I would have to let it go.

Và tôi sẽ phải để nó đi.

But then I would become interested in something else,

Nhưng sau đấy tôi sẽ trở hứng thú với cái gì đấy khác

something totally unrelated, and I would dive into that,

một cái hoàn toàn không liên quan, và tôi sẽ chìm vào đấy,

and become all-consumed, and I'd be like, "Yes! I found my thing,"

trở nên toàn tâm toàn ý, như thể "Ha! Mình đã tìm thấy niềm đam mê,"

and then I would hit this point again where I'd start to get bored.

và khi tôi lại tới cái điểm ấy ngưỡng mà tôi thấy chán.

And eventually, I would let it go.

Và cuối cùng, tôi sẽ lại để nó ra đi.

But then I would discover something new and totally different,

Nhưng rồi tôi sẽ lại phát hiện ra cái gì đó mới và khác hoàn toàn

and I would dive into that.

và tôi sẽ chìm vào đấy.

This pattern caused me a lot of anxiety,

Công thức này khiến tôi băn khoăn rất nhiều,

for two reasons.

vì hai lý do.

The first was that I wasn't sure

Thứ nhất là tôi không chắc

how I was going to turn any of this into a career.

làm sao để biến một trong những sở thích đó thành một nghề

I thought that I would eventually have to pick one thing,

Tôi đã nghĩ là tôi sẽ phải chọn một thứ,

deny all of my other passions,

từ bỏ tất cả những đam mê khác,

and just resign myself to being bored.

và đành làm quen với sự chán chường

The other reason it caused me so much anxiety

Lý do thứ hai khiến tôi lo lắng rất nhiều

was a little bit more personal.

nó hơi cá nhân một chút.

I worried that there was something wrong with this,

Tôi lo rằng có gì đó không phải ở đây,

and something wrong with me for being unable to stick with anything.

và tôi chắc có vấn đề khi không thể gắn bó với bất cứ thứ gì.

I worried that I was afraid of commitment,

Tôi lo là mình sợ cống hiến,

or that I was scattered, or that I was self-sabotaging,

hoặc là tôi quá tản mát, hoặc tôi là người tự phá huỷ,

afraid of my own success.

vì sợ sự thành công của chính mình.

If you can relate to my story and to these feelings,

Nếu bạn có thể liên hệ bản thân với câu chuyện của tôi và những cảm xúc này

I'd like you to ask yourself a question

Tôi muốn bản tự hỏi mình một câu hỏi

that I wish I had asked myself back then.

câu mà tôi ước tôi đã tự hỏi mình ngày xưa.

Ask yourself where you learned to assign the meaning of wrong or abnormal

Hỏi bản thân bạn học từ đâu mà bạn cho là sai trái và dị thường

to doing many things.

khi làm rất nhiều việc.

I'll tell you where you learned it:

Tôi sẽ nói bạn biết bạn học từ đâu:

you learned it from the culture.

bạn học nó từ văn hoá.

We are first asked the question "What do you want to be when you grow up?"

Chúng ta lần đầu được hỏi câu "Lớn lên cháu muôn làm gì?"

when we're about five years old.

khi chúng ta khoảng 5 tuổi.

And the truth is that no one really cares what you say when you're that age.

Và sự thật là chẳng ai quan tâm bạn nói khi bạn ở tuổi ấy.

(Laughter)

(cười lớn)

It's considered an innocuous question,

Nó được coi là một câu hỏi vô hại

posed to little kids to elicit cute replies,

hỏi bọn trẻ con để nghe những trả lời ngộ nghĩnh

like, "I want to be an astronaut," or "I want to be a ballerina,"

như, "Cháu muốn làm phi hành gia," hoặc "Cháu muốn làm nữ vũ công ba-lê"

or "I want to be a pirate."

hoặc "Cháu muốn làm cướp biển."

Insert Halloween costume here.

Bỏ trang phục hoá trang Halloween vào đây

(Laughter)

(cười lớn)

But this question gets asked of us again and again as we get older

Nhưng câu được hỏi đi hỏi lại khi chúng ta lớn lên

in various forms -- for instance, high school students might get asked

dưới nhiều dạng, ví dụ học sinh cấp 3 bị hỏi

what major they're going to pick in college.

họ sẽ chọn học nghành nào sau này.

And at some point,

Và ở một thời điểm nào đó,

"What do you want to be when you grow up?"

"Lớn lên cháu muốn làm gì?"

goes from being the cute exercise it once was

từ một câu hỏi dễ thương trở thành câu hỏi

to the thing that keeps us up at night.

khiến chúng ta thao thức cả đêm.

Why?

Tại sao?

See, while this question inspires kids to dream about what they could be,

Đấy, trong khi câu hỏi này kích thích trẻ mơ ước về thứ chúng có thể trở thành

it does not inspire them to dream about all that they could be.

nó không kích thích chúng mơ về tất cả những gì chúng có thể làm.

In fact, it does just the opposite,

Thực tế, nó làm điều ngược lại,

because when someone asks you what you want to be,

bởi vì khi ai đó hỏi bạn bạn muốn làm gì,

you can't reply with 20 different things,

bạn không thể trả lời với 20 điều khác nhau

though well-meaning adults will likely chuckle and be like,

dù những người lớn thiện chí sẽ cười và như này,

"Oh, how cute, but you can't be a violin maker and a psychologist.

"Ồ dễ thương quá, nhưng cháu không thể vừa là nghệ sĩ violin và bác sĩ tâm lý.

You have to choose."

Cháu phải chọn."

This is Dr. Bob Childs --

Đây là Bác sĩ Bob Childs

(Laughter)

(cười lớn)

and he's a luthier and psychotherapist.

và ông ấy là thợ sửa đàn và bác sĩ tâm lý

And this is Amy Ng, a magazine editor turned illustrator, entrepreneur,

Và Amy Ng, nhà biên tập báo trở thành người vẽ tranh minh hoạ, nhà kinh doanh

teacher and creative director.

giáo viên và giám đốc sáng tạo.

But most kids don't hear about people like this.

Nhưng đa số trẻ con không nghe tới những người như này

All they hear

Tất cả những gì chúng nghe

is that they're going to have to choose.

là chúng sẽ phải chọn.

But it's more than that.

Nhưng hơn cả thế.

The notion of the narrowly focused life

Quan niệm về cuộc sống hạn hẹp tập trung

is highly romanticized in our culture.

được lãng mạn hoá trong văn hoá của chúng ta

It's this idea of destiny or the one true calling,

Nó chính là ý tưởng về số phận hoặc là niềm đam mê

the idea that we each have one great thing

cái ý tưởng rằng mỗi chúng ta có một điều tuyệt vời

we are meant to do during our time on this earth,

chúng ta sinh ra để làm điều đó trong cuộc đời

and you need to figure out what that thing is

và bạn cần phải tìm ra nó là cái gì

and devote your life to it.

và cống hiến cả đời cho nó.

But what if you're someone who isn't wired this way?

Nhưng sẽ ra sao nếu bạn không như vậy?

What if there are a lot of different subjects that you're curious about,

Sẽ ra sao nếu có rất nhiều thứ mà bạn tò mò muốn biết,

and many different things you want to do?

và nhiều thứ bạn muốn làm?

Well, there is no room for someone like you in this framework.

À, không có chỗ cho những người như bạn theo cái khuôn này.

And so you might feel alone.

Và bạn sẽ cảm thấy cô độc.

You might feel like you don't have a purpose.

Bạn có thể cảm thấy bạn không có một mục đích.

And you might feel like there's something wrong with you.

Và có thể bạn cảm thấy rằng mình có vấn đề gì đó.

There's nothing wrong with you.

Bạn chẳng có vấn đề gì cả.

What you are is a multipotentialite.

Bạn là người đa tiềm năng.

(Laughter)

(cười lớn)

(Applause)

(vỗ tay)

A multipotentialite is someone with many interests and creative pursuits.

Một người đa tiềm năng là người có nhiều sở thích và theo đuổi sáng tạo

It's a mouthful to say.

Nó là một từ dài và khó.

It might help if you break it up into three parts:

Có thể dễ hơn nếu bạn ngắt nó thành 3 phần:

multi, potential, and ite.

đa, tiềm, năng.

You can also use one of the other terms that connote the same idea,

Bạn cũng có thể dùng một trong những từ khác bao hàm nghĩa tương tự

such as polymath, the Renaissance person.

ví dụ bác học, người Phục Hưng(một người am hiểu rất nhiều thứ).

Actually, during the Renaissance period,

Thực ra, trong thời Phục Hưng,

it was considered the ideal to be well-versed in multiple disciplines.

nó được xem là lý tưởng nếu được phát triển trong nhiều lĩnh vực

Barbara Sher refers to us as "scanners."

Barbara Sher gọi chúng ta là "những người thăm dò"

Use whichever term you like, or invent your own.

Dùng bất cứ từ nào bạn thích, hoặc nghĩ ra từ của riêng bạn.

I have to say I find it sort of fitting that as a community,

Tôi phải nói là tôi thấy khá thoả đáng rằng là một cộng đồng

we cannot agree on a single identity.

chúng ta không thể đồng ý với nhau về một cái tên

(Laughter)

(cười lớn)

It's easy to see your multipotentiality

Nó bị dễ cảm thấy đa tiềm năng của bạn

as a limitation or an affliction that you need to overcome.

như là một giới hạn hoặc đau đớn mà bạn phải vượt qua.

But what I've learned through speaking with people

Nhưng cái mà tôi đã học qua việc nói chuyện với mọi người

and writing about these ideas on my website,

và viết về những ý tưởng này trên website của tôi

is that there are some tremendous strengths to being this way.

là, có những sức mạnh phi thường để theo cách này.

Here are three

Đây là ba

multipotentialite super powers.

sức mạnh vô song của đa tiềm năng

One: idea synthesis.

Một: tổng hợp ý tưởng

That is, combining two or more fields

Nó là kết hợp hai hoặc nhiều lĩnh vực

and creating something new at the intersection.

và tạo ra cái gì đó mới ở nơi giao thoa.

Sha Hwang and Rachel Binx drew from their shared interests

Sha Hwang và Rachel Binx đã vẽ từ những sở thích chung

in cartography, data visualization, travel, mathematics and design,

trong vẽ bản đồ, mô phỏng số liệu du lịch, toán học và thiết kế,

when they founded Meshu.

khi họ sáng lập Meshu.

Meshu is a company that creates custom geographically-inspired jewelry.

Meshu là một công ty làm đồ trang sức lấy cảm hứng là phong tục từ các nơi

Sha and Rachel came up with this unique idea

Sha và Rachel nghĩ ra ý tưởng độc đáo này

not despite, but because of their eclectic mix of skills and experiences.

không phải mặc dù, mà là vì sự kết hợp phong phú những kỹ năng và kinh nghiệm

Innovation happens at the intersections.

Sự đổi mới diễn ra ở những nơi giao nhau.

That's where the new ideas come from.

Đó là nơi những ý tưởng mới sinh ra.

And multipotentialites, with all of their backgrounds,

Và những người đa tiềm năng với tất cả những nền tảng của họ

are able to access a lot of these points of intersection.

có thể tiếp cận được rất nhiều điểm giao nhau này.

The second multipotentialite superpower

Quyền lực vô song thứ hai của đa tiềm năng

is rapid learning.

là khả năng học cấp tốc.

When multipotentialites become interested in something,

Khi những người đa tiềm năng trở nên hứng thú với điều gì

we go hard.

chúng tôi sẽ làm hết sức mình.

We observe everything we can get our hands on.

Chúng tôi quan sát mọi thứ chúng tôi có thể bắt tay vào làm

We're also used to being beginners,

Chúng tôi cũng quen với việc là kẻ bắt đầu

because we've been beginners so many times in the past,

vì chúng tôi là những kẻ bắt đầu rất nhiều lần trong quá khứ rồi

and this means that we're less afraid of trying new things

và nó có nghĩa là chúng tôi ít sợ hãi trong việc thử những cái mới

and stepping out of our comfort zones.

và bước khỏi vùng an toàn.

What's more, many skills are transferable across disciplines,

Hơn nữa, rất nhiều kỹ năng có thể chuyển hoá qua lại trong các lĩnh vực

and we bring everything we've learned to every new area we pursue,

và chúng tôi mang mọi thứ đã học tới mọi lĩnh vực mới mà chúng tôi theo đuổi

so we're rarely starting from scratch.

nên chúng tôi hiếm khi bắt đầu từ số 0.

Nora Dunn is a full-time traveler and freelance writer.

Nora Dunn là một người đi du lịch và viết sách tự do.

As a child concert pianist, she honed an incredible ability

Là một người chơi piano từ bé cô ấy đã mài dũa một khả năng tuyệt vời

to develop muscle memory.

để phát triển trí nhớ.

Now, she's the fastest typist she knows.

Bây giờ, cô ấy là người đánh máy nhanh nhất mà cô ấy biết.

(Laughter)

(cười lớn)

Before becoming a writer, Nora was a financial planner.

Trước khi trở thành nhà văn Nora là nhà kế hoạch tài chính.

She had to learn the finer mechanics of sales

Cô ấy phải học những kỹ thuật trong bán hàng

when she was starting her practice,

khi cô ấy bắt đầu công việc

and this skill now helps her write compelling pitches to editors.

và giờ nó giúp cô ấy viết những bài thuyết trình hấp dẫn tới nhà biên tập

It is rarely a waste of time to pursue something you're drawn to,

Hiếm khi lãng phí thời gian để theo đuổi điều bạn muốn

even if you end up quitting.

thậm chí nếu cuối cùng bạn bỏ cuộc.

You might apply that knowledge in a different field entirely,

Bạn có thể áp dụng kiến thức đó vào một lĩnh vực khác hoàn toàn

in a way that you couldn't have anticipated.

bằng một cách mà bạn không thể đoán trước được.

The third multipotentialite superpower

Quyền lực vô song thứ ba

is adaptability;

là khả năng thích nghi

that is, the ability to morph into whatever you need to be

nó là khả năng thay đổi dễ dàng thành bất cứ cái gì bạn muốn

in a given situation.

trong một hoàn cảnh đã cho

Abe Cajudo is sometimes a video director, sometimes a web designer,

Abe Cajudo lúc thì là đạo viễn video lúc thì là người thiết kế web

sometimes a Kickstarter consultant, sometimes a teacher,

lúc là nhà tư vấn cho người khởi nghiệp lúc là một giáo viên

and sometimes, apparently, James Bond.

và đôi lúc, như bạn thấy đấy, là James Bond

(Laughter)

(cười lớn)

He's valuable because he does good work.

Anh ấy có giá trị vì anh ấy làm việc tốt

He's even more valuable because he can take on various roles,

Anh ấy thậm chí còn giá trị hơn vì có thể làm được nhiều việc

depending on his clients' needs.

tuỳ vào nhu cầu của khách hàng.

Fast Company magazine identified adaptability

Tạp chí Fast Company coi thích nghi

as the single most important skill to develop in order to thrive

như là một kỹ năng quan trọng nhất cần phát triển để phát triển

in the 21st century.

trong thế kỷ 21.

The economic world is changing so quickly and unpredictably

Thế giới kinh tế đang thay đổi rất nhanh và không dự đoán được

that it is the individuals and organizations that can pivot

chính là những cá nhân và các tổ chức là nhân tố có thể xoay chuyển

in order to meet the needs of the market that are really going to thrive.

để bắt kịp những nhu cầu của thị trường những cái chắc chắn sẽ phát triển.

Idea synthesis, rapid learning and adaptability:

Tổ hợp ý tưởng, học nhanh, và thích nghi:

three skills that multipotentialites are very adept at,

ba kỹ năng mà nhưng người đa tiềm năng rất giỏi

and three skills that they might lose if pressured to narrow their focus.

và ba kỹ năng mà họ có thể mất nếu ép mình vào sự tập trung hạn hẹp

As a society, we have a vested interest in encouraging multipotentialites

Là một xã hội chúng ta có một ảnh hưởng trong việc khuyến khích đa tiềm năng

to be themselves.

trở thành chính họ.

We have a lot of complex, multidimensional problems in the world right now,

Chúng ta có rất nhiều vấn đề phức tạp và đa chiều trong thế giới hiện nay

and we need creative, out-of-the-box thinkers to tackle them.

và chúng ta cần sự sáng tạo, suy nghĩ mới mẻ để giải quyết chúng.

Now, let's say that you are, in your heart, a specialist.

Bây giờ, giả dụ trong thâm tâm bạn là một chuyên gia

You came out of the womb knowing you wanted to be a pediatric neurosurgeon.

Bạn ra khỏi bụng mẹ biết rằng bạn muốn trở thành bác sĩ nhi ngoại khoa thần kinh

Don't worry -- there's nothing wrong with you, either.

Đừng lo cũng không có gì sai với bạn cả

(Laughter)

(cười lớn)

In fact, some of the best teams are comprised of a specialist

Thực tế, một số đội xuất sắc bao gồm một chuyên gia

and multipotentialite paired together.

và đa tiềm năng hợp đôi với nhau

The specialist can dive in deep and implement ideas,

Chuyên gia có thể đào sâu và thi hành các ý tưởng

while the multipotentialite brings a breadth of knowledge to the project.

trong khi đa tiềm năng mang lại một bề dày kiến thức cho dự án

It's a beautiful partnership.

Nó là một sự kết hợp tuyệt vời

But we should all be designing lives and careers

Nhưng chúng ta nên thiết kế cuộc sống và nghề nghiệp

that are aligned with how we're wired.

thứ mà được điều chỉnh với mức độ mà chúng ta được kích thích

And sadly, multipotentialites are largely being encouraged

Và thật buồn, đa tiềm năng đang được khuyến khích một cách rộng rãi

simply to be more like their specialist peers.

đơn giản trở thành giống những chuyên gia.

So with that said,

Sau khi đã nói như vậy

if there is one thing you take away from this talk,

nếu có một điều bạn mang đi từ bài nói này

I hope that it is this:

tôi hi vọng nó sẽ là:

embrace your inner wiring, whatever that may be.

giữ lấy niềm đam mê trong bạn dù nó là gì đi nữa

If you're a specialist at heart,

Nếu bạn là chuyên gia trung tâm,

then by all means, specialize.

vậy thì hãy chuyên môn hoá bằng mọi cách.

That is where you'll do your best work.

Đó là nơi bạn sẽ bộc lộ mình tốt nhât.

But to the multipotentialites in the room,

Nhưng với những đa tiềm năng trong phòng này

including those of you who may have just realized

bao gồm cả những người mới vừa phát hiện ra

in the last 12 minutes that you are one --

trong 12 phút vừa qua rằng bạn là đa tiềm năng

(Laughter)

(cười lớn)

to you I say:

với các bạn tôi muốn nói:

embrace your many passions.

siết chặt những đam mê của bạn.

Follow your curiosity down those rabbit holes.

Đi theo sự tò mò của bạn xuống tới tận những hang thỏ.

Explore your intersections.

Khám phá những điểm giao thoa của bạn.

Embracing our inner wiring leads to a happier, more authentic life.

Giữ lấy dây bên trong dẫn đến một cuộc sống hạnh phúc, đáng sống hơn.

And perhaps more importantly --

và có thể là quan trọng hơn

multipotentialites, the world needs us.

đa tiềm năng, thế giới cần chúng ta.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)