How fake news does real harm | Stephanie Busari

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

I want to tell you a story about a girl.

Size bir kızın hikâyesini anlatmak istiyorum.

But I can't tell you her real name.

Fakat gerçek adını söyleyemiyorum.

So let's just call her Hadiza.

Ona Hadiza diyelim.

Hadiza is 20.

Hadiza 20 yaşında.

She's shy,

Utangaç,

but she has a beautiful smile that lights up her face.

fakat yüzünü aydınlatan güzel bir gülümsemeye sahip.

But she's in constant pain.

Fakat durmadan acı çekiyor.

And she will likely be on medication for the rest of her life.

Muhtemelen yaşamının geri kalanını da tedaviyle geçirecek.

Do you want to know why?

Neden biliyor musunuz?

Hadiza is a Chibok girl,

Hadiza Chibok'lu bir kız

and on April 14, 2014, she was kidnapped

ve 14 Nisan 2014'de, Boko Haram

by Boko Haram terrorists.

teröristleri tarafından kaçırıldı.

She managed to escape, though,

Fakat, kızları taşıyan kamyondan

by jumping off the truck that was carrying the girls.

atlayarak, kaçmayı başardı.

But when she landed, she broke both her legs,

Yere düştüğünde, her iki bacağını da kırdı ve çalılıklarda

and she had to crawl on her tummy to hide in the bushes.

saklanmak için karnı üzerinde sürüklenmek zorunda kaldı.

She told me she was terrified that Boko Haram would come back for her.

Boko Haram'ın onun için geri dönmesinden korktuğunu söyledi.

She was one of 57 girls who would escape by jumping off trucks that day.

O gün kamyondan atlayarak kaçan 57 kızdan birisi oydu.

This story, quite rightly, caused ripples

Bu hikâye, haklı olarak, dünya çapında

around the world.

ses getirdi.

People like Michelle Obama, Malala and others

Michelle Obama, Malala ve diğerleri gibi insanlar protestolarda

lent their voices in protest,

seslerini yükselttiler ve o zamanlar

and at about the same time -- I was living in London at the time --

-- olay zamanı Londra'da yaşıyordum -- Londra'dan Abuja'ya,

I was sent from London to Abuja to cover the World Economic Forum

Nijerya'nın ilk kez ev sahipliği yaptığı Dünya Ekonomik Forumu'nda

that Nigeria was hosting for the first time.

görev almak için gönderilmiştim.

But when we arrived, it was clear that there was only one story in town.

Oraya vardığımda, şehirde yalnızca bir hikâyenin dolaştığı açıktı.

We put the government under pressure.

Devleti baskı altında bıraktık.

We asked tough questions about what they were doing

O kızları geri getirmek için ne yaptıklarına dair

to bring these girls back.

sert sorular sorduk.

Understandably,

Anlaşıldığı üzere,

they weren't too happy with our line of questioning,

soru yağmurumuz onları memnun etmemişti ve

and let's just say we received our fair share of "alternative facts."

"alternatif gerçekler" payımızı aldık diyelim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Influential Nigerians were telling us at the time

Etkili Nijeryalılar bizlerin toy olduğunu,

that we were naïve,

Nijerya'daki politik durumu

we didn't understand the political situation in Nigeria.

anlamadığımızı söylüyorlardı.

But they also told us

Ayrıca bize Chibok kızları

that the story of the Chibok girls

hikâyesinin sahte haber olduğunu da

was a hoax.

söylediler.

Sadly, this hoax narrative has persisted,

Ne yazık ki bu sahte anlatı devam etti

and there are still people in Nigeria today

ve bugün Nijerya'da Chibok kızlarının aslında

who believe that the Chibok girls were never kidnapped.

hiç kaçırılmadığına hâlâ inanan insanlar var.

Yet I was talking to people like these --

Oysa tersini söyleyen insanlarla konuştum --

devastated parents,

Boko Haram kızlarını

who told us that on the day Boko Haram kidnapped their daughters,

kaçırdığı gün, kızlarını taşıyan kamyonların ardından

they ran into the Sambisa Forest after the trucks carrying their daughters.

Sambisa ormanına koştuklarını anlatan, harap edilmiş aileler.

They were armed with machetes, but they were forced to turn back

Palaları varmış, fakat Boko Haram'ın silahları olduğundan,

because Boko Haram had guns.

geri dönmeye zorlanmışlar.

For two years, inevitably, the news agenda moved on,

Haber gündemi iki yıl boyunca kaçınılmaz olarak değişti

and for two years,

ve iki yıl boyunca

we didn't hear much about the Chibok girls.

Chibok kızları hakkında çok fazla şey duymadık.

Everyone presumed they were dead.

Herkes öldüklerini düşündü.

But in April last year,

Fakat geçen sene Nisan'da

I was able to obtain this video.

bu video elime geçti.

This is a still from the video

Bu, Boko Haram'ın kızların

that Boko Haram filmed as a proof of life,

yaşam kanıtı olarak çektiği bir videonun görüntüsü

and through a source, I obtained this video.

ve bir kaynaktan bu videoyu edindim.

But before I could publish it,

Yayınlamadan önce, ailelerle

I had to travel to the northeast of Nigeria

konuşup doğrulamak için, Nijerya'nın kuzeydoğusuna

to talk to the parents, to verify it.

seyahat etmem gerekti.

I didn't have to wait too long for confirmation.

Onay için uzun süre beklememeliydim.

One of the mothers, when she watched the video, told me

Annelerden birisi videoyu izlediğinde bana bilgisayarın

that if she could have reached into the laptop

içerisine ulaşıp çocuğunu oradan

and pulled our her child from the laptop,

çekip alabilecek olsa,

she would have done so.

bunu yapacağını söyledi.

For those of you who are parents, like myself, in the audience,

Seyirciler arasında benim gibi ebeveyn olanlar,

you can only imagine the anguish

bu annenin hissettiği ızdırabı

that that mother felt.

yalnızca hayal edebilirler.

This video would go on to kick-start negotiation talks with Boko Haram.

Bu video, Boko Haram ile anlaşma konuşmalarının başlangıcı oldu.

And a Nigerian senator told me that because of this video

Nijeryalı bir senatör bana bu video sayesinde konuşmalara

they entered into those talks,

başladıklarını, çünkü uzun zamandır

because they had long presumed that the Chibok girls were dead.

Chibok kızlarının aslında ölmüş olduklarını düşündüklerini söyledi.

Twenty-one girls were freed in October last year.

Geçen sene Ekim ayında yirmi bir kız serbest bırakıldı.

Sadly, nearly 200 of them still remain missing.

Ne yazık ki, ortalama 200 kız hâlâ kayıp.

I must confess that I have not been a dispassionate observer

Bu hikâyeyi ele alırken tarafsız bir gözlemci olmadığımı

covering this story.

itiraf etmem gerek.

I am furious when I think about the wasted opportunities

Kızları kurtarmak için kaçırılan o fırsatları düşündüğümde

to rescue these girls.

öfkeleniyorum.

I am furious when I think about what the parents have told me,

Ailelerin söylediklerini, bu kızlar eğer zengin ve güçlü ailelerin

that if these were daughters of the rich and the powerful,

kızları olsaydı çok daha önceden bulunurlardı deyişlerini

they would have been found much earlier.

düşündüğümde öfkeleniyorum.

And I am furious

Sahte anlatının

that the hoax narrative,

kesin olarak bir ertelenmeye

I firmly believe,

neden olduğunu düşününce

caused a delay;

öfkeleniyorum;

it was part of the reason for the delay in their return.

çünkü karşılık verilmesini erteleyen nedenin bir kısmı da bu.

This illustrates to me the deadly danger of fake news.

Bu, sahte haberlerin ölümcül tehlikelerini sergiliyor.

So what can we do about it?

Peki bunun için ne yapabiliriz?

There are some very smart people,

Google ve Facebook'ta sahte haberlerin

smart engineers at Google and Facebook,

yayılmasını engellemek için teknolojiyi

who are trying to use technology to stop the spread of fake news.

kullanmayı deneyen bazı zeki insanlar, zeki mühendisler var.

But beyond that, I think everybody here -- you and I --

Bunun da ötesinde, buradaki herkesin -- sizin ve benim --

we have a role to play in that.

bunda bir rolünün olduğunu düşünüyorum.

We are the ones who share the content.

İçeriği paylaşanlar bizleriz.

We are the ones who share the stories online.

İnternet üzerinde hikâyeleri paylaşan biziz.

In this day and age, we're all publishers,

Bugünlerde ve bu çağda hepimiz yayıncıyız

and we have responsibility.

ve sorumluluğumuz var.

In my job as a journalist,

Gazeteci olarak ben kontrol ediyor

I check, I verify.

ve onaylıyorum.

I trust my gut, but I ask tough questions.

Cesaretliyim, fakat sert sorular soruyorum.

Why is this person telling me this story?

Bu insan bana bu hikâyeyi neden anlatıyor?

What do they have to gain by sharing this information?

Bu bilgiyi paylaşarak ne elde edecekler?

Do they have a hidden agenda?

Gizli bir gündemleri mi var?

I really believe that we must all start to ask tougher questions

İnternette keşfettiğimiz şeylere daha sert sorular sorarak yaklaşmaya

of information that we discover online.

başlamamız gerektiğine inanıyorum.

Research shows that some of us don't even read beyond headlines

Araştırmalar, kimimizin hikâyeyi paylaşmadan önce başlığın ötesini

before we share stories.

bile okumadığını gösteriyor.

Who here has done that?

Bunu yapan var mı?

I know I have.

Ben yaptım, biliyorum.

But what if

Peki eğer ilk bakışta

we stopped taking information that we discover at face value?

keşfettiğimiz bilgileri almayı bıraksak ne olur?

What if we stop to think about the consequence

Paylaştığımız bilginin sonucunu ve onun şiddet

of the information that we pass on

veya öfke oluşturma

and its potential to incite violence or hatred?

potansiyelini düşünmeyi bıraksak ne olur?

What if we stop to think about the real-life consequences

Paylaştığımız bilginin gerçek hayattaki sonuçlarını

of the information that we share?

düşünmeyi bırakırsak ne olur?

Thank you very much for listening.

Dinlediğiniz için teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)