How fake news does real harm | Stephanie Busari

163,496 views ・ 2017-05-18

TED


Видеог тоглуулахын тулд доорх англи хадмал дээр давхар товшино уу.

Translator: Enkhjin Buyanjargal Reviewer: Sundari Enkhtugs
00:12
I want to tell you a story about a girl.
0
12892
2808
Би та нарт нэг охины тухай түүх ярьж өгье.
00:16
But I can't tell you her real name.
1
16335
2112
Гэхдээ түүний жинхэнэ нэрийг хэлж чадахгүй тул
00:18
So let's just call her Hadiza.
2
18835
1913
түүнийг Хадиза гэе л дээ.
00:21
Hadiza is 20.
3
21381
1489
Хадиза 20 настай,
00:23
She's shy,
4
23459
1151
ичимхий,
00:24
but she has a beautiful smile that lights up her face.
5
24634
3234
гэхдээ тэр үнэхээр үзэсгэлэнтэй инээмсэглэдэг.
00:28
But she's in constant pain.
6
28779
1930
Гэвч тэр хүнд өвчинтэй тэмцэн амьдардаг.
00:32
And she will likely be on medication for the rest of her life.
7
32463
3474
Бас тэр насан туршдаа үүндээ эм уух байх.
00:36
Do you want to know why?
8
36866
1505
Та хэд яагаад гэдгийг мэдмээр байна уу?
00:39
Hadiza is a Chibok girl,
9
39784
2857
Хадиза бол Чибок тосгоны охин бөгөөд
00:42
and on April 14, 2014, she was kidnapped
10
42665
3233
2014 оны 4 сарын 14-нд тэрээр
00:45
by Boko Haram terrorists.
11
45922
1624
Боко Харам бүлэглэлийн хүмүүст хулгайлагдсан.
00:48
She managed to escape, though,
12
48290
2509
Гэсэн хэдий ч тэр охидыг авч явж байсан ачааны машинаас
00:50
by jumping off the truck that was carrying the girls.
13
50823
3197
үсэрч зугтаж чадсан.
00:54
But when she landed, she broke both her legs,
14
54044
3293
Гэвч тэр унахдаа хоёр хөлөө хоёуланг нь хугалж,
00:57
and she had to crawl on her tummy to hide in the bushes.
15
57361
3420
гэдсээрээ мөлхсөөр бургасанд нуугдсан.
01:00
She told me she was terrified that Boko Haram would come back for her.
16
60805
4078
Боко Харамын бүлэглэлийнхэн араас нь ирнэ гэж үнэхээр их айсан гэж тэр хэлсэн.
01:05
She was one of 57 girls who would escape by jumping off trucks that day.
17
65524
4627
Тэр нэг өдөр ачааны машинаас үсэрч зугтсан 57 охины нэг байсан.
01:10
This story, quite rightly, caused ripples
18
70175
2541
Энэ түүх зүй ёсоор дэлхий дахинд
01:12
around the world.
19
72740
1372
анхаарлын давалгаа үүсгэсэн.
01:14
People like Michelle Obama, Malala and others
20
74136
3270
Мишель Обама, Малала болон бусад хүмүүс
01:17
lent their voices in protest,
21
77430
2092
эсэргүүцэл илэрхийлж дуу хоолойгоо хүргэсэн.
01:19
and at about the same time -- I was living in London at the time --
22
79546
3261
Мөн энэ үед Лондонд амьдарч байсан намайг
01:22
I was sent from London to Abuja to cover the World Economic Forum
23
82831
4643
анх удаа Нигери улсын зохион байгуулсан
Дэлхийн эдийн засгийн форумд Лондонгоос Абуджа руу явуулсан.
01:27
that Nigeria was hosting for the first time.
24
87498
2422
01:30
But when we arrived, it was clear that there was only one story in town.
25
90475
4064
Гэвч биднийг тэнд очиход хот даяараа нэг л түүхийг ярьцгааж байсан.
01:35
We put the government under pressure.
26
95729
1845
Бид засгийн газарт ихээхэн шахалт үзүүлсэн.
01:37
We asked tough questions about what they were doing
27
97598
2562
Тэднээс охидыг буцааж авчрахаар
ямар арга хэмжээ авч байгаа талаар шаардан асуусан.
01:40
to bring these girls back.
28
100184
1491
01:42
Understandably,
29
102199
1724
Мэдээж тэд бидний асуултуудыг
01:43
they weren't too happy with our line of questioning,
30
103947
2807
тийм ч их баяртай хүлээж аваагүй.
01:46
and let's just say we received our fair share of "alternative facts."
31
106778
3749
Бид “хоёрдагч мэдээлэл” авсан гээд гэх үү дээ.
01:50
(Laughter)
32
110551
2681
(Инээд)
01:53
Influential Nigerians were telling us at the time
33
113256
3198
Тэр үед нөлөө бүхий Нигеричүүд
01:56
that we were naïve,
34
116478
1997
биднийг цайлган байна,
01:58
we didn't understand the political situation in Nigeria.
35
118499
3204
Нигерийн улс төрийн нөхцөл байдлыг ойлгохгүй байна гэсэн.
02:02
But they also told us
36
122720
2095
Мөн тэд бидэнд
02:04
that the story of the Chibok girls
37
124839
2608
Чибок тосгоны охидын түүхийг
02:07
was a hoax.
38
127471
1185
хуурамч гэж хэлсэн.
02:10
Sadly, this hoax narrative has persisted,
39
130085
2700
Харамсалтай нь, хэргийг хуурамч гэдэг мэдээлэл газар авч,
02:12
and there are still people in Nigeria today
40
132809
2290
өнөөдөр ч Нигерит Чибок тосгоны охидыг хэзээ ч
02:15
who believe that the Chibok girls were never kidnapped.
41
135123
2763
хулгайлагдаагүй гэдэгт итгэдэг хүмүүс бий.
02:18
Yet I was talking to people like these --
42
138751
2563
Би энэ хүмүүстэй ярилцаж явсан.
Уй гашууд автсан эцэг эхчүүд
02:22
devastated parents,
43
142221
1705
02:23
who told us that on the day Boko Haram kidnapped their daughters,
44
143950
4054
Боко Харам бүлэглэлийнхэн охидыг нь хулгайлах тэр өдөр
Самбисагийн ой руу охидыг авч явж буй
02:28
they ran into the Sambisa Forest after the trucks carrying their daughters.
45
148028
4574
ачааны машины хойноос гүйсэн тухайгаа надад ярьсан.
02:32
They were armed with machetes, but they were forced to turn back
46
152626
3728
Тэд мачет илдээр зэвсэглэсэн байсан боловч Боко Харам бүлэглэлийхэн
02:36
because Boko Haram had guns.
47
156378
1849
буугаар зэвсэглэсэн учир буцахаас өөр аргагүйд хүрсэн.
02:39
For two years, inevitably, the news agenda moved on,
48
159165
3663
Хоёр жилийн дотор хэвлэлийн анхаарал
өөр тийш чиглэж,
02:42
and for two years,
49
162852
1730
бид Чибок тосгоны охидын талаар бараг сонсоогүй.
02:44
we didn't hear much about the Chibok girls.
50
164606
3159
02:47
Everyone presumed they were dead.
51
167789
1869
Бүгд тэднийг үхсэн гэж бодсон.
02:50
But in April last year,
52
170053
1987
Гэвч өнгөрсөн жилийн 4 сард
02:52
I was able to obtain this video.
53
172064
2205
надад энэ бичлэгийг олох завшаан олдсон.
02:54
This is a still from the video
54
174856
1740
Энэ бол амьд байгаа охидын
02:56
that Boko Haram filmed as a proof of life,
55
176620
3114
нотолгоо болгож Боко Харамын хийсэн,
03:00
and through a source, I obtained this video.
56
180743
2544
миний олж авсан бичлэгийн дүрс.
Гэвч бичлэгийг ил болгохоос өмнө
03:03
But before I could publish it,
57
183929
1537
03:05
I had to travel to the northeast of Nigeria
58
185490
3025
би Нигерийн зүүн хойд руу аялж, бичлэгийг бодит эсэхийг шалган,
03:08
to talk to the parents, to verify it.
59
188539
2067
эцэг эхүүдтэй уулзах хэрэгтэй байлаа.
03:11
I didn't have to wait too long for confirmation.
60
191137
3377
Надад удаан хүлээх шаардлага гарсангүй.
03:15
One of the mothers, when she watched the video, told me
61
195450
3330
Бичлэг үзсэн ээжүүдийн нэг нь
03:18
that if she could have reached into the laptop
62
198804
2700
компьютерийн дэлгэц рүү орж
03:21
and pulled our her child from the laptop,
63
201528
4019
охиноо дэлгэцэн дотроос гаргаж авч
болдогсон бол гэж хэлсэн.
03:25
she would have done so.
64
205571
1406
03:28
For those of you who are parents, like myself, in the audience,
65
208023
3222
Та бүхний дунд суугаа над шиг эцэг эх болсон хүмүүст
03:31
you can only imagine the anguish
66
211269
2828
тэр эхийн мэдэрсэн шаналлыг
03:34
that that mother felt.
67
214121
1459
төсөөлөхөд бэрх биз ээ.
03:37
This video would go on to kick-start negotiation talks with Boko Haram.
68
217421
6554
Энэ бичлэг Боко Харам бүлэглэлтэй хийх хэлэлцээрийг эхлүүлсэн билээ.
03:43
And a Nigerian senator told me that because of this video
69
223999
3968
Нигери улсын сенатын гишүүн надад энэ бичлэгийн улмаас
03:47
they entered into those talks,
70
227991
1993
улс төрчид энэ хэлэлцээрийг эхлүүлсэн,
03:50
because they had long presumed that the Chibok girls were dead.
71
230008
3506
учир нь Чибок тосгоны охидыг аль дээр нас барсан гэж бодсон гэв.
03:54
Twenty-one girls were freed in October last year.
72
234459
4702
Өнгөрсөн жилийн 10 сард хорин нэгэн охиныг сулласан.
03:59
Sadly, nearly 200 of them still remain missing.
73
239185
3568
Харамсалтай нь, 200 гаруй охид өнөөг хүртэл ор сураггүй байна.
04:03
I must confess that I have not been a dispassionate observer
74
243511
4197
Энэ бүх хугацаанд би
хөндлөнгөөс ажиглагч хийгээгүй.
04:07
covering this story.
75
247732
1186
Би охидыг олж болох алдагдсан тэр боломжуудыг
04:08
I am furious when I think about the wasted opportunities
76
248942
3808
бодохоор уур хүрэх шиг болдог.
04:14
to rescue these girls.
77
254052
1189
04:15
I am furious when I think about what the parents have told me,
78
255265
3900
Эцэг эхүүдийн хэлснийг бодохоор уур минь хүрдэг.
04:19
that if these were daughters of the rich and the powerful,
79
259189
2774
Хэрэв тэд баян, эрх мэдэлтэй хүмүүсийн охид байсан бол
04:21
they would have been found much earlier.
80
261987
2161
аль эрт олдчих байсан.
04:26
And I am furious
81
266101
2008
Би энэхүү мэдээлэл хуурамч хэмээх
04:28
that the hoax narrative,
82
268133
1928
худал гүтгэлэг үүссэнээр
04:30
I firmly believe,
83
270085
1878
асуудлыг даамжруулсан гэж гүн итгэж байна.
04:31
caused a delay;
84
271987
2112
04:34
it was part of the reason for the delay in their return.
85
274123
2989
Тэднийг олоход саад болсон шалтгааны нэг энэ байсан.
04:38
This illustrates to me the deadly danger of fake news.
86
278500
4515
Худал хуурмаг мэдээллийн аюулыг энэ явдал харуулж байна.
04:43
So what can we do about it?
87
283039
1592
Бид тэгвэл юу хийж чадах вэ?
04:45
There are some very smart people,
88
285703
1917
Ухаантай хүмүүс олон бий.
04:47
smart engineers at Google and Facebook,
89
287644
2459
Google болон Facebook-ийн мундаг инженерүүд
04:50
who are trying to use technology to stop the spread of fake news.
90
290127
5065
технологийн тусламжтай хуурамч мэдээг тархахаас сэргийлж байна.
04:55
But beyond that, I think everybody here -- you and I --
91
295216
4751
Гэвч үүний цаана бид бүгд, та болон би,
04:59
we have a role to play in that.
92
299991
2187
бид бүгд өөрсдийн гэсэн үүргийг гүйцэтгэж чадна.
05:02
We are the ones who share the content.
93
302202
2293
Бид бол мэдээг тараадаг хүмүүс.
05:04
We are the ones who share the stories online.
94
304519
2511
Бид үйл явдлыг цахимаар дэлгэрүүлдэг хүмүүс.
05:07
In this day and age, we're all publishers,
95
307054
2187
Өнөө цагт бид бүгд нийтлэлчид,
05:10
and we have responsibility.
96
310355
2491
бидэнд бас хариуцлага гэж бий.
05:12
In my job as a journalist,
97
312870
2310
Сэтгүүлчийн хувьд би ажлаа хийхдээ
05:15
I check, I verify.
98
315204
2028
мэдээллээ шалгана, дахин шалгана.
05:17
I trust my gut, but I ask tough questions.
99
317256
3281
Би зөн совиндоо итгэдэг боловч би өөрөөсөө асуудаг.
05:21
Why is this person telling me this story?
100
321440
2876
Энэ хүн надаа яагаад энэ явдлыг ярьж байна?
05:24
What do they have to gain by sharing this information?
101
324340
3499
Энэ мэдээллийг өгснөөр тэдэнд ямар ашигтай вэ?
05:27
Do they have a hidden agenda?
102
327863
1808
Тэдэнд далд санаа байна уу?
05:30
I really believe that we must all start to ask tougher questions
103
330502
5491
Бид цахим орчинд олж авдаг мэдээлэлдээ
маш өндөр босго тогтоож, дахин нягтлах шаардлагатай
05:36
of information that we discover online.
104
336017
2310
гэж би боддог.
05:41
Research shows that some of us don't even read beyond headlines
105
341493
5731
Бидний зарим нь мэдээ хуваалцахаасаа өмнө
ядаж гарчигийг нь бүрэн уншдаггүй гэсэн судалгаа гарчээ.
05:47
before we share stories.
106
347248
2103
05:49
Who here has done that?
107
349375
1539
Энд тэгж байсан хүн байна уу?
05:51
I know I have.
108
351764
1335
Би тэгж байснаа санаж байна.
05:54
But what if
109
354255
1359
Хэрэв бид олсон мэдээллээ
05:57
we stopped taking information that we discover at face value?
110
357115
4209
өнгөцхөн харахаа боливол яах бол?
06:02
What if we stop to think about the consequence
111
362070
3573
Бид түгээж буй мэдээллийнхээ үр дагавар,
06:05
of the information that we pass on
112
365667
2449
хүчийрхийлэл, харгислал тархах боломжийг
06:08
and its potential to incite violence or hatred?
113
368140
3211
чухалд тооцохоо боливол яах бол?
06:12
What if we stop to think about the real-life consequences
114
372415
4535
Бид ер нь хуваалцаж буй мэдээнийхээ
бодит амьдрал дээрх үр дагаварыг мартвал яах вэ?
06:16
of the information that we share?
115
376974
1848
06:19
Thank you very much for listening.
116
379925
1800
Анхаарал тавьсанд баярлалаа.
06:21
(Applause)
117
381749
3494
(Алга ташилт)
Энэ вэбсайтын тухай

Энэ сайт нь танд англи хэл сурахад хэрэгтэй YouTube-ийн видеонуудыг танилцуулах болно. Та дэлхийн өнцөг булан бүрээс шилдэг багш нарын заадаг англи хэлний хичээлүүдийг үзэх болно. Видеоны хуудас бүр дээр гарч буй англи хадмал дээр давхар товшиж, тэндээс видеог тоглуул. Хадмал орчуулга нь видеог тоглуулахтай синхрон гүйлгэдэг. Хэрэв танд санал хүсэлт, санал хүсэлт байвал энэ холбоо барих маягтыг ашиглан бидэнтэй холбоо барина уу.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7