The art of choosing | Sheena Iyengar | TED

Sheena Iyengar: Seçim sanatı

Çeviri: Taner Tarlakazan Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Today, I'm going to take you

Bugün, Sizleri dünya etrafında

around the world in 18 minutes.

18 dakikalık bir tura çıkaracağım.

My base of operations is in the U.S.,

Çalışmalarımın merkezi ABD ama

but let's start at the other end of the map,

hadi haritanın diğer ucundan,

in Kyoto, Japan,

Japonya'daki Kyoto şehrinden başlayalım.

where I was living with a Japanese family

15 sene önce doktora tezim için araştırmalarımı

while I was doing part of my dissertational research

yaparken Japon bir ailenin

15 years ago.

yanında kaldığım şehirden.

I knew even then that I would encounter

En başından beri kültürel farklılıklar

cultural differences and misunderstandings,

ve yanlış anlaşılmalar olabileceğinin farkındaydım,

but they popped up when I least expected it.

ama bunlar hiç tahmin etmediğim bir yerde karşıma çıktı.

On my first day,

İlk günümde,

I went to a restaurant,

bir restorana gittim,

and I ordered a cup of green tea with sugar.

ve bir fincan yeşil çayı şekerle birlikte istedim.

After a pause, the waiter said,

Bir anlık duraksamanın ardından, Garson

"One does not put sugar in green tea."

''Yeşil çaya şeker atılmaz'' dedi.

"I know," I said. "I'm aware of this custom.

''Biliyorum'' dedim.''Bu geleneğin farkındayım

But I really like my tea sweet."

ama çayımı şekerli severim.''

In response, he gave me an even more courteous version

Cevap olarak, bana daha nazikçe bir biçimde

of the same explanation.

aynı açıklamayı yaptı.

"One does not put sugar

''Yeşil çaya

in green tea."

şeker atılmaz.''

"I understand," I said,

''Anlıyorum,'' dedim,

"that the Japanese do not put sugar in their green tea,

''Japonlar yeşil çaylarına şeker atmıyor olabilirler.

but I'd like to put some sugar

Ama ben yeşil çayıma biraz

in my green tea."

şeker atmak istiyorum.''

(Laughter)

(Kahkahalar)

Surprised by my insistence,

Israrıma şaşıran garson,

the waiter took up the issue with the manager.

olayı yöneticiye taşıdı.

Pretty soon,

Hemen sonrasında,

a lengthy discussion ensued,

çok uzun bir tartışma oldu,

and finally the manager came over to me and said,

ve sonunda yönetici bana gelip dedi ki,

"I am very sorry. We do not have sugar."

''Çok özer dilerim.Bizde şeker yok.''

(Laughter)

(Kahkahalar)

Well, since I couldn't have my tea the way I wanted it,

Sonuç olarak çayımı istediğim şekilde alamadığım için,

I ordered a cup of coffee,

bir fincan kahve söyledim,

which the waiter brought over promptly.

garson bu isteğimi hemen yerine getirdi.

Resting on the saucer

Fincan tabağının üzerinde

were two packets of sugar.

iki paket şeker vardı.

My failure to procure myself

şekerli yeşil çay isterken

a cup of sweet, green tea

kendimi ifade edişimdeki hatalar

was not due to a simple misunderstanding.

basit bir yanlış anlaşılmadan dolayı olmadı.

This was due to a fundamental difference

Bu seçimlerimiz hakkındaki fikirlerimizdeki

in our ideas about choice.

temel farklılık yüzündendi.

From my American perspective,

Benim Amerikan bakış açıma göre,

when a paying customer makes a reasonable request

kendi seçimleri doğrultusunda

based on her preferences,

mantıklı bir istekle gelen ve ücret ödeyen müşteri

she has every right to have that request met.

isteğinin karşılanmasını bekler

The American way, to quote Burger King,

Amerikalı düşünce, Burger King'den alıntılarsam,

is to "have it your way,"

''Tam istediğiniz gibi,''

because, as Starbucks says,

çünkü, Starbucks'ın dediği gibi,

"happiness is in your choices."

''mutluluk seçimlerinizdedir.''

(Laughter)

(Kahkahalar)

But from the Japanese perspective,

Ama Japon bakış açısına göre,

it's their duty to protect those who don't know any better --

daha iyisini bilemiyorsan olanı korumalısın

(Laughter)

(Kahkahalar)

in this case, the ignorant gaijin --

bu vakada, yanlış seçim yaptığını

from making the wrong choice.

inkar eden Japon olmayan kişi.

Let's face it: the way I wanted my tea

Hadi bununla yüzleşelim:Çayın istediğim hali

was inappropriate according to cultural standards,

kültürel standartlara uygunsuzdu,

and they were doing their best to help me save face.

ve beni bu durumdan kurtarmak için ellerinden gelenin en iyisini yaptılar.

Americans tend to believe

Amerikalılar pratikteki seçimlerinde

that they've reached some sort of pinnacle

bir çeşit tepe noktaya ulaştıklarına

in the way they practice choice.

inanma eğilimindeler.

They think that choice, as seen through the American lens

Düşünüyorlar ki kendi bakış açılarından

best fulfills an innate and universal

yapılan seçim bütün insanlık için

desire for choice in all humans.

doğuştan ve evrenseldir.

Unfortunately,

Ne yazık ki,

these beliefs are based on assumptions

bu inanç varsayımlar üzerine kuruludur

that don't always hold true

ve her zaman gerçeği yansıtmaz

in many countries, in many cultures.

birçok ülkede, birçok kültürde.

At times they don't even hold true

Gerçeği yansıtmadıkları zamanlarda

at America's own borders.

Amerika'nın kendi sınırları vardır.

I'd like to discuss some of these assumptions

Bu varsayımlardan bazılarını ve bunlarla ilintili

and the problems associated with them.

problemleri tartışmak istiyorum.

As I do so, I hope you'll start thinking

Ben bunu yaparken, umuyorum ki sizde

about some of your own assumptions

kendi varsayımlarınız hakkında düşünmeye başlarsınız

and how they were shaped by your backgrounds.

ve bunların sizin temelinizi nasıl şekillendirdiğini düşünürsünüz.

First assumption:

İlk varsayım:

if a choice affects you,

eğer bir seçim sizi etkilerse,

then you should be the one to make it.

o zaman o seçimi yapacak olan kişi siz olmalısınız.

This is the only way to ensure

Bu tercihlerinizin ve ilgili olduğunuz alanların

that your preferences and interests

sonuçlarından sizin sorumlu olabilmeniz için

will be most fully accounted for.

tek yoldur.

It is essential for success.

Başarı için temel bir değerdir.

In America, the primary locus of choice

Amerika'da, seçimlerin temel özelliği

is the individual.

bireysel oluşudur.

People must choose for themselves, sometimes sticking to their guns,

İnsanlar kendileri için seçimler yapmalıdır, bazen başka insanların ne istediği

regardless of what other people want or recommend.

veya tavsiye ettiğine bakmaksızın ısrarlı bir biçimde.

It's called "being true to yourself."

Buna ''İnandığın yolda yürümek'' denir.

But do all individuals benefit

Ama bütün bireyler seçim yaparken

from taking such an approach to choice?

bu yaklaşımdan fayda sağlar mı?

Mark Lepper and I did a series of studies

Mark Lipper ve ben bu sorunun cevabına yönelik bir

in which we sought the answer to this very question.

çalışma yürüttük ve sonucu öğrendik.

In one study,

Bir çalışmada,

which we ran in Japantown, San Francisco,

San Francisco, Japon mahallesinde

we brought seven- to nine-year-old Anglo- and Asian-American children

7 yaşından 9 yaşına kadar olan Amerikalı ve aynı zamanda Asya-Amerika kökenli

into the laboratory,

çocukları laboratuvara getirdik,

and we divided them up into three groups.

ve onları üç gruba böldük.

The first group came in,

İlk grup geldi,

and they were greeted by Miss Smith,

Bayan Smith tarafından karşılandılar,

who showed them six big piles of anagram puzzles.

Bayan Smith onlara 6 büyük yığın halinde anagram bulmacaları gösterdi.

The kids got to choose which pile of anagrams they would like to do,

Çocuklar hangi yığını istiyorlarsa onu seçecektiler.

and they even got to choose which marker

ve cevapları hangi markerla işaretleyeceklerse

they would write their answers with.

onu da seçecektiler.

When the second group of children came in,

İkinci grup içeri girdiği zaman,

they were brought to the same room, shown the same anagrams,

onlar da aynı odaya alındı, aynı anagramlar onlara da gösterildi,

but this time Miss Smith told them

ama bu sefer bayan Smith onlara

which anagrams to do

hangi anagramları çözeceklerini ve

and which markers to write their answers with.

hangi markerla işaretliyeceklerini söyledi.

Now when the third group came in,

Üçüncü grup geldiğinde ise,

they were told that their anagrams and their markers

onlara anagramlarının ve markerlarının

had been chosen by their mothers.

anneleri tarafından seçildiği söylendi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

In reality,

Gerçekte,

the kids who were told what to do,

ne yapacakları söylenen çocuklar,

whether by Miss Smith or their mothers,

-bayan Smith ya da anneleri tarafından-

were actually given the very same activity,

aslında özgürce seçme şansına sahip

which their counterparts in the first group

olan ilk grupla çok benzer

had freely chosen.

aktiviteyi yaptılar.

With this procedure, we were able to ensure

Bu yöntemle, üç gruptaki çocukların da

that the kids across the three groups

aynı aktiviteyi yaptığından

all did the same activity,

emin olduk

making it easier for us to compare performance.

bu da performansları karşılaştırmamızı kolaylaştırdı.

Such small differences in the way we administered the activity

Aktiviteyi yönetişimizdeki küçük farklar

yielded striking differences

performanslarını gerçekleştirmelerinde

in how well they performed.

çocuklarda çarpıcı farklara sebep oldu.

Anglo-Americans,

Anglo-Amerikalılar,

they did two and a half times more anagrams

seçimleri kendileri yaptığında

when they got to choose them,

anneleri veya bayan Smith tarafından yapılan seçimlere

as compared to when it was

göre iki buçuk kat daha fazla

chosen for them by Miss Smith or their mothers.

anagram çözdüler.

It didn't matter who did the choosing,

Seçimi kimin yaptığı önemli değildi,

if the task was dictated by another,

başkası tarafından dikte edilmiş olması önemliydi,

their performance suffered.

performansları çok düştü.

In fact, some of the kids were visibly embarrassed

Aslında, bazı çocuklar seçimlerini annelerinin

when they were told that their mothers had been consulted.

yaptığı söylendiğinde çok utandılar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

One girl named Mary said,

Mary adında bir kız,

"You asked my mother?"

''Anneme mi sordunuz?'' dedi.

(Laughter)

(Kahkahalar)

In contrast,

Tam tersini,

Asian-American children

Asya kökenli Amerikalı çocuklar

performed best when they believed

annelerinin kendi adına seçim yaptığına inandıklarında

their mothers had made the choice,

en iyi performansı verdiler,

second best when they chose for themselves,

kendileri seçtiklerinde en iyi ikinci performansı gösterdiler,

and least well when it had been chosen by Miss Smith.

ve en kötü performansı bayan Smith yaptığında gösterdiler.

A girl named Natsumi

Natsumi adındaki bir kız

even approached Miss Smith as she was leaving the room

bayan Smith odadan çıkarken kendisine geldi

and tugged on her skirt and asked,

eteğinden çekiştirip ona sordu,

"Could you please tell my mommy

''Anneme söyler misiniz tam onun dediği

I did it just like she said?"

gibi yaptım''.

The first-generation children were strongly influenced

İlk jenerasyon çocuklar

by their immigrant parents'

seçimleri yaparken göçmen ailelerinden

approach to choice.

çok etkileniyorlardı.

For them, choice was not just a way

Onlar için, seçim yapmak sadece

of defining and asserting

kişiselliklerini tanımlama ve iddia etme yolu değil

their individuality,

aynı zamanda

but a way to create community and harmony

bir iletişim ve harmoni oluşturma yoluydu

by deferring to the choices

güvenip saygı gösterdikleri insanlardan

of people whom they trusted and respected.

farklı olmak

If they had a concept of being true to one's self,

Eğer birisinin kendi yoluna gitmesi konsepti onlarda olsaydı,

then that self, most likely,

o zaman o yol büyük ihtimalle,

[was] composed, not of an individual,

sadece kişisel bir yol olmazdı

but of a collective.

kollektif bir yol olurdu.

Success was just as much about pleasing key figures

Başarı insanın kendi istediklerinin yanında

as it was about satisfying

ana figürleri de memnun etmeye

one's own preferences.

dayalı olurdu.

Or, you could say that

Ya da diyebilirdiniz ki

the individual's preferences were shaped

bireylerin seçimleri belli kesimlerin

by the preferences of specific others.

seçimleri tarafından şekillendirilir.

The assumption then that we do best

O zaman bireylerin kendi seçimlerini

when the individual self chooses

yaptıklarında en iyi sonucu elde etmelerinin

only holds

tek açıklaması diğerlerinden ayrı durduklarını

when that self

farzeden bir varsayım

is clearly divided from others.

olurdu.

When, in contrast,

Buna zıt bir biçimde,

two or more individuals

kendi seçimlerini ve getirilerini

see their choices and their outcomes

çok yakın bir ilişki içinde gören

as intimately connected,

iki ya da daha fazla sayıda birey,

then they may amplify one another's success

bir diğerinin başarısını kolektif bir

by turning choosing

davranış tarzına dönerek büyütebilir

into a collective act.

dönerek büyütebilir.

To insist that they choose independently

Bağımsızca seçim yaptıklarında ısrarcı olduklarında,

might actually compromise

her iki bireyinde

both their performance

performanslarında ve ilişkilerinde

and their relationships.

taviz verilmesi olası olur.

Yet that is exactly what

Bu da tam olarak

the American paradigm demands.

Amerikan paradigmasının beklediği bir olaydır.

It leaves little room for interdependence

Karşılıklı bağımlılık için çok küçük bir yer bırakır

or an acknowledgment of individual fallibility.

ya da bireysel olarak yanıldığını kabul etme yetisinde.

It requires that everyone treat choice

Herkesin seçimlerinde özel ve kendi başına hareket

as a private and self-defining act.

etmesi gerektiği davranışını gerektirir.

People that have grown up in such a paradigm

Bu ortamda büyüyen insanlar

might find it motivating,

bunu motive edici bulabilirler.

but it is a mistake to assume

Ama herkesin tek başına seçim yapma

that everyone thrives under the pressure

baskısı altında büyüyüp gelişeceğini

of choosing alone.

farzetmek bir hata olur.

The second assumption which informs the American view of choice

Amerikan bakış açısını besleyen bir diğer

goes something like this.

varsayım ise şu şekilde.

The more choices you have,

Seçimlerinizin sayısı artıkça,

the more likely you are

büyük ihtimalle en iyi

to make the best choice.

seçimi yapmak üzeresinizdir.

So bring it on, Walmart, with 100,000 different products,

Walmart 100,000 farklı ürün satıyor

and Amazon, with 27 million books

Amazon'da 27 milyon kitap var

and Match.com with -- what is it? --

ve Match.com -kaç tam olarak-

15 million date possibilities now.

15 milyon randevu imkanı sağlıyor.

You will surely find the perfect match.

Kesinlikle en iyi kişiyi bulacaksınız.

Let's test this assumption

Hadi bu varsayımı Doğu Avrupa'ya

by heading over to Eastern Europe.

giderek test edelim.

Here, I interviewed people

Orada, eski komünist ülkelerin

who were residents of formerly communist countries,

yerleşimcileri ile söyleşiler yaptım

who had all faced the challenge

Onlar daha demokratik ve

of transitioning to a more

kapitalist topluma

democratic and capitalistic society.

geçiş halindeydiler.

One of the most interesting revelations

en ilginç şeylerden birisi bir soruya

came not from an answer to a question,

karşılık olarak verilen bir cevaptan gelmedi

but from a simple gesture of hospitality.

onun yerine basit bir misafirperverlik jestinden geldi.

When the participants arrived for their interview,

Katılımcılar söyleşi için geldiklerinde

I offered them a set of drinks:

onlara bir kaç içecek ikram ettim,

Coke, Diet Coke, Sprite --

Cola, diyet Cola, Sprite

seven, to be exact.

yedi tane tam olarak.

During the very first session,

Rusya'da geçen ilk etap

which was run in Russia,

boyunca,

one of the participants made a comment

katılımcılardan birisi

that really caught me off guard.

beni hazırlıksız yakalayan bir yorum yaptı.

"Oh, but it doesn't matter.

''Hiç farketmez.

It's all just soda. That's just one choice."

Hepsi de gazlı içecek.Bu sadece bir seçim.''

(Murmuring)

(Mırıldanmalar)

I was so struck by this comment that from then on,

Bu yorumdan sonra

I started to offer all the participants

katılan herkese bu yedi içeceği

those seven sodas,

ikram etmeye başladım.

and I asked them, "How many choices are these?"

Ve onlara sordum.''Burada kaç tane seçim var?''

Again and again,

tekrar ve tekrar,

they perceived these seven different sodas,

bu yedi farklı gazlı içeceği,

not as seven choices, but as one choice:

yedi tane seçim değil de tek bir seçim olarak algıladılar:

soda or no soda.

Gazlı içecek ya da değil.

When I put out juice and water

Bu yedi gazlı içeceğe ek olarak

in addition to these seven sodas,

su ve meyve suyu getirdiğim zaman,

now they perceived it as only three choices --

işte o zaman üç tane seçim şansına sahip olduklarını algıladılar--

juice, water and soda.

meyve suyu, su ve gazlı içecek.

Compare this to the die-hard devotion of many Americans,

Bunu bazı Amerikalıların ölümüne sadakati ile karşılaştırın,

not just to a particular flavor of soda,

sadece belli bir tat veya içecek değil,

but to a particular brand.

ama belli bir marka.

You know, research shows repeatedly

Biliyorsunuz ki, araştırmalar tekrar eden bir biçimde

that we can't actually tell the difference

Coca Cola ile Pepsi arasındaki

between Coke and Pepsi.

farkı söyleyemeyeceğimizi gösteriyor.

Of course, you and I know

Tabi, sizi ve ben biliyoruz ki

that Coke is the better choice.

Coca Cola daha iyi olan seçim.

(Laughter)

(Kahkahalar)

For modern Americans who are exposed

Dünyadaki herhangi bir yere göre

to more options and more ads associated with options

daha fazla seçime ve seçimlerle ilgili reklamlara

than anyone else in the world,

maruz kalan Amerikalılar için

choice is just as much about who they are

seçimler ürünün ne olduğu kadar

as it is about what the product is.

onların kim olduğunu da ifade eder.

Combine this with the assumption that more choices are always better,

Bunu daha fazla seçimin her zaman daha iyi olduğu varsayımı ile birleştirirsek,

and you have a group of people for whom every little difference matters

ortaya en ufak bir farkın bile önemli olduğunu düşünen bir

and so every choice matters.

grup insan elde ederiz.

But for Eastern Europeans,

Ama doğu Avrupalılar için,

the sudden availability of all these

bütün bu pazardaki tüketici ürünlerinin

consumer products on the marketplace was a deluge.

elverişliliği bir sel gibi.

They were flooded with choice

Yüzmeyi bilmiyorum demeden önce

before they could protest that they didn't know how to swim.

seçimler onları alıp götürüyor.

When asked, "What words and images

Seçimlerle ilgili hangi kelimeleri ve görselleri

do you associate with choice?"

bağdaştırırsınız diye sorulduğu zaman

Grzegorz from Warsaw said,

Varşova'dan Gregors

"Ah, for me it is fear.

''Bu benim için korku.

There are some dilemmas you see.

Gördüğünüz üzere bazı ikilemler var.

I am used to no choice."

seçim yapmazdım.''

Bohdan from Kiev said,

Kiev'den Buddin,

in response to how he felt about

yeni tüketici pazarına karşı nasıl

the new consumer marketplace,

hissetiği sorusuna karşın,

"It is too much.

''Bu çok fazla.

We do not need everything that is there."

Burada olan şeylerin hepsine birden ihtiyacımız yok.''

A sociologist from

Varşova inceleme ajansından

the Warsaw Survey Agency explained,

bir sosyolojist açıkladı,

"The older generation jumped from nothing

''Eski jenerasyon bu kadar şeyi seçmeye

to choice all around them.

yokluğun arasından geldi.

They were never given a chance to learn

nasıl tepki vermeleri gerektiği ile ilgili

how to react."

onlara hiç şans verilmedi.''

And Tomasz, a young Polish man said,

ve genç bir Polonyalı olan Thomas dedi ki,

"I don't need twenty kinds of chewing gum.

''Yirmi çeşit sakıza ihtiyacım yok.

I don't mean to say that I want no choice,

Hiç bir seçim istemiyorum demek değil dediğim,

but many of these choices are quite artificial."

ama bu kadar çok seçim tamamen yapay.''

In reality, many choices are between things

Gerçekte, birçok seçim birbiri arasında

that are not that much different.

çok da fark olmayan şeyler arasında olur.

The value of choice

Seçimin değeri

depends on our ability

bizim seçimler arasındaki

to perceive differences

farkları algılayabilme

between the options.

kapasitemize göre değişir.

Americans train their whole lives

Amerikalılar bütün yaşamlarını

to play "spot the difference."

farkı ''ayırt et'' demeyi öğrenerek geçirirler.

They practice this from such an early age

Çok erken yaştan itibaren

that they've come to believe that everyone

bunun pratik ediliş şekli

must be born with this ability.

herkesin aynı yetenek ile doğmuş olması gerekliliğidir.

In fact, though all humans share

Aslında, bütün insanlar

a basic need and desire for choice,

seçimler için arzularını ve basit bir ihtiyacı paylaşırlar,

we don't all see choice in the same places

hepimiz seçimleri aynı yerlerde ya da

or to the same extent.

aynı kapsamda görmeyiz.

When someone can't see how one choice

Birisi, bir insanın seçiminin diğeri gibi

is unlike another,

olmadığını görmediğinde,

or when there are too many choices to compare and contrast,

ya da karşılaştırmak için çok fazla seçim olduğunda,

the process of choosing can be

seçim yapma süreci

confusing and frustrating.

kafa karıştırıcı ve sinirlendirici olabilir.

Instead of making better choices,

Daha iyi seçimler yapmak yerine,

we become overwhelmed by choice,

seçimler altında eziliriz,

sometimes even afraid of it.

bazı zamanlar korkarız da.

Choice no longer offers opportunities,

Seçimler o dakikadan sonra fırsatları çağrıştırmaz,

but imposes constraints.

onun yerine kısıtlamaları empoze ederler.

It's not a marker of liberation,

Serbest bırakmak için bir belirleyici değil de,

but of suffocation

anlamsız ayrıntılarda

by meaningless minutiae.

tıkanıklık getirir.

In other words,

Başka bir deyişle,

choice can develop into the very opposite

Amerika'da yetersiz bir biçimde hazırlananlar

of everything it represents

bir araya geldiklerinde

in America

seçimler ifade ettiklerinin tam tersini

when it is thrust upon those

temsil edebilecek hale

who are insufficiently prepared for it.

gelirler.

But it is not only other people

Ama bu sadece başka yerlerdeki

in other places

başka insanların

that are feeling the pressure

artan seçimler karşısında hissettikleri

of ever-increasing choice.

baskı ile ilgili değil.

Americans themselves are discovering

Amerikalılar limitsiz seçim sayısının

that unlimited choice

teoride pratikteki halinden

seems more attractive in theory

daha ilgi çekici olduğunu

than in practice.

keşfediyorlar.

We all have physical, mental

Hepimizin fiziksel, mental

and emotional (Laughter) limitations

ve duygusal kısıtlamaları var

that make it impossible for us

bu da dahil olduğumuz her bir

to process every single choice we encounter,

seçimi işlemeyi imkansız hale getiriyor,

even in the grocery store,

manavda bile tüm yaşamımız

let alone over the course of our entire lives.

boyunca bizi yalnız bırakır bu durum.

A number of my studies have shown

Çalışmalarım gösterdi ki

that when you give people 10 or more options

insanlara, sağlık, yatırım ve diğer

when they're making a choice, they make poorer decisions,

kritik alanlarda on veya daha fazla

whether it be health care, investment,

seçim sunarsak, onların seçimleri

other critical areas.

zayıflıyor.

Yet still, many of us believe

Ama hala, bir çoğumuz

that we should make all our own choices

bütün seçimlerimizi kendimiz yapmalıyız diyoruz

and seek out even more of them.

hatta daha fazlasını aramalıyız.

This brings me to the third,

Bu da beni üçüncü,

and perhaps most problematic, assumption:

ve belkide en problemli varsayıma götürüyor:

"You must never

''Seçimlere karşı

say no to choice."

hiç bir zaman hayır dememeliyiz.''

To examine this, let's go back to the U.S.

Bunu incelemek için, Amerika'ya geri dönelim

and then hop across the pond to France.

ve sonra Fransa'ya atlayalım.

Right outside Chicago,

Chicago'nun hemen dışında,

a young couple, Susan and Daniel Mitchell,

Susan ev Daniel Mitchell adındaki genç bir çift,

were about to have their first baby.

ilk bebeklerini bekliyorlardı.

They'd already picked out a name for her,

onun için bir isim bile seçmişleri,

Barbara, after her grandmother.

büyükannesinin ismi olan Barbara.

One night, when Susan was seven months pregnant,

Bir gece, Susan yedi aylık hamile iken,

she started to experience contractions

kasılmalar hissetmeye başladı

and was rushed to the emergency room.

ve acile kaldırıldı.

The baby was delivered through a C-section,

Bebek sezaryen ile alındı,

but Barbara suffered cerebral anoxia,

ama Barbara serebral anoksiden şikayetçiydi,

a loss of oxygen to the brain.

beyindeki oksijenin azalması durumu.

Unable to breathe on her own,

Kendi başına nefes alıp veremiyordu,

she was put on a ventilator.

suni solunum cihazına bağlandı.

Two days later,

İki gün sonra,

the doctors gave the Mitchells

doktorlar Mitchell ailesine

a choice:

bir seçim şansı tanıdılar.

They could either remove Barbara

Ya Barbara'yı yaşam destek ünitesinden

off the life support,

çekeceklerdi,

in which case she would die within a matter of hours,

ki bu durumda saatler içinde ölecekti,

or they could keep her on life support,

ya da onu yaşam destek ünitesine bağlı tutacaklardı,

in which case she might still die

bu durumda da bir kaç gün içinde

within a matter of days.

ölme ihtimali vardı.

If she survived, she would remain

Eğer kurtulursa da, kalıcı

in a permanent vegetative state,

bitkisel hayatta kalacaktı,

never able to walk, talk

hiç bir zaman yürüyemeyecek, konuşamayacak

or interact with others.

veya diğerleri ile iletişim kuramayacaktı.

What do they do?

Ne yaptılar?

What do any parent do?

Herhangi bir ana baba ne yapar?

In a study I conducted

Simona Botti ve Kristina Orfali,

with Simona Botti and Kristina Orfali,

ile birlikte Amerikan ve Fransız

American and French parents

aileler ile röportaj yaptığımız

were interviewed.

bir çalışma gerçekleştirdik.

They had all suffered

Hepsi de aynı trajedi yüzünden

the same tragedy.

acı çekiyordu.

In all cases, the life support was removed,

Bütün vakalarda, yaşam destek ünitesi

and the infants had died.

devre dışı bırakılmıştı ve bebekler ölmüştü.

But there was a big difference.

Ama büyük bir fark vardı.

In France, the doctors decided whether and when

Fransa'da, doktorlar yaşam destek ünitesinin çekilip

the life support would be removed,

çekilmeyeceğine ve eğer çekilecekse ne zaman olacağına

while in the United States,

karar veriyorlardı ama Amerika'da,

the final decision rested with the parents.

son karar ailelere bırakılıyordu.

We wondered:

Merak ettik:

does this have an effect on how the parents

bu durum ailelerin evlatlarının kayıpları ile

cope with the loss of their loved one?

başa çıkabilmeleri üzerinde etkili miydi?

We found that it did.

Öyle olduğunda karar kıldık.

Even up to a year later,

Bir sene sonrasına kadar bile,

American parents

Amerikan aileler Fransızlara göre

were more likely to express negative emotions,

daha fazla negatif duyguları

as compared to their French counterparts.

dışa vuruyorlardı.

French parents were more likely to say things like,

Fransız aileler daha ziyade,

"Noah was here for so little time,

''Noah çok kısa bir süre için buradaydı,

but he taught us so much.

ama bize çok fazla şey ifade etti

He gave us a new perspective on life."

o bize yeni bir perspektif kazandırdı.'' şeklinde düşünüyorlardı.

American parents were more likely to say things like,

Amerikan aileleri ise daha çok,

"What if? What if?"

''Eğer ölmeseydi ne olurdu?'' şeklinde.

Another parent complained,

Başka bir aile üyesi,

"I feel as if they purposefully tortured me.

''Bana kasıtlı bir biçimde işkence edilmiş gibi hissediyorum.

How did they get me to do that?"

Bana bunu nasıl yaptırdılar?''

And another parent said,

Ve bir başkası,

"I feel as if I've played a role

''Bir hayatın sona erdirilmesinde

in an execution."

bir rol oynadığmı hissediyorum.''

But when the American parents were asked

Ama Amerikan ailelerine

if they would rather have had

seçimi doktorlara bırakabilecekleri

the doctors make the decision,

söylendiğinde,

they all said, "No."

hepsi de ''Hayır.'' dedi.

They could not imagine

Bu seçimi bir başkasına

turning that choice over to another,

bırakmayı hayal edemiyorlardı,

even though having made that choice

bu seçimi kendileri yaptıklarında

made them feel trapped,

kapana kısılmış, suçluluk dolu

guilty, angry.

ve kızgın hissetseler bile.

In a number of cases

Belli bir sayıdaki vakalarda

they were even clinically depressed.

klinik olarak depresyona bile girdiler.

These parents could not contemplate

Bu insanlar seçimi başkasına bırakmayı

giving up the choice,

düşünemiyorlardı,

because to do so would have gone contrary

çünkü bunu yapmaları

to everything they had been taught

bu zamana kadar onlara güç ve yaşamın

and everything they had come to believe

amacı ile ilgili

about the power

söylenenlere

and purpose of choice.

ters düşüyordu.

In her essay, "The White Album,"

''Beyaz albüm'' adlı makalesinde

Joan Didion writes,

Joad Didion

"We tell ourselves stories

''Kendimize yaşayabilmek

in order to live.

için hikayeler anlatırız.

We interpret what we see,

Gördüklerimizi değerlendiririz,

select the most workable

seçenekler arasından en

of the multiple choices.

işe yararını seçeriz.

We live entirely by the imposition

tamamen öyküsel bir çizgide

of a narrative line

birbirine benzemeyen görüntülerin

upon disparate images,

dayatmasında yaşıyoruz,

by the idea with which we have learned to freeze

rüyalarda oluşabilecek tutarsızlıkların değişimini

the shifting phantasmagoria,

dondurabileceğimiz fikrine dayanarak,

which is our actual experience."

ki aslında bu bizim gerçek deneyimimizdir.''

The story Americans tell,

Amerikanların söylediği hikaye,

the story upon which

Amerikan rüyasının sonsuz

the American dream depends,

seçimlere dayandığı

is the story of limitless choice.

hikaye.

This narrative

Bu hikaye

promises so much:

bize çok şey ifade ediyor:

freedom, happiness,

özgürlük, mutluluk,

success.

başarı.

It lays the world at your feet and says,

dünyayı ayaklarınızın altına serer ve der ki,

"You can have anything, everything."

''Her şeye sahip olabilirsiniz, her şeye.''

It's a great story,

Bu güzel bir hikayedir,

and it's understandable why they would be reluctant

ve gözden geçirmek için isteksiz olunmasını

to revise it.

anlayabilirsiniz.

But when you take a close look,

Ama yakından baktığınız zaman,

you start to see the holes,

delikleri görmeye başlarsınız,

and you start to see that the story

ve hikayenin birçok farklı şekilde de

can be told in many other ways.

anlatılabileceğinin farkına varırsınız.

Americans have so often tried to

Amerikalılar seçimleri hakkında fikirlerini

disseminate their ideas of choice,

yaymayı çok defa denediler,

believing that they will be, or ought to be,

açık kalpler ve beyinler tarafından hoşnut bir biçimde

welcomed with open hearts and minds.

karşılanacaklarına inandılar.

But the history books and the daily news tell us

Ama hikaye kitapları ve günlük haberlere

it doesn't always work out that way.

göre bu işler her zaman böyle olmuyor.

The phantasmagoria,

Rüyalarda olduğu gibi tutarsız hayaller,

the actual experience that we try to understand

hikaye üzerinde anlamak ve düzenlemek

and organize through narrative,

istediğimiz asıl deneyim,

varies from place to place.

bir yerden diğerine göre çeşitlilik gösteriyor.

No single narrative serves the needs

Tek bir hikaye herkesin heryerdeki

of everyone everywhere.

ihtiyacını karşılamıyor.

Moreover, Americans themselves

Daha çok, Amerikalılar kendi hikayelerine

could benefit from incorporating

yeni perspektifler katarak

new perspectives into their own narrative,

faydalanabilirler,

which has been driving their choices

fikirlerinin çok uzun süredir

for so long.

yönetimini ellerinde tutan perspektifler.

Robert Frost once said that,

Robert Frost'un dediği gibi,

"It is poetry that is lost in translation."

''Ötelenmenin arasında kaybolup giden bir şiir.''

This suggests that

Bu söylem bize güzel ve hareketli

whatever is beautiful and moving,

olan bize yeni bir bakış

whatever gives us a new way to see,

açısı veren herhangi bir şeyin,

cannot be communicated to those

farklı dili konuşanlarla ilişkilendirilemeyeceğini

who speak a different language.

anlatıyor.

But Joseph Brodsky said that,

Ama Joseph Brodsky'e göre,

"It is poetry

Ötelenme esnasında kazanılan

that is gained in translation,"

şiir.''

suggesting that translation

Ötelenmenin yaratıcı

can be a creative,

ve dönüştürücü bir hareket

transformative act.

olduğunu anlatıyor.

When it comes to choice,

İş seçim yapmaya geldiğinde,

we have far more to gain than to lose

hikayelerin bir çok dönüşümlerini birbiri ile

by engaging in the many

bağlantılı hale getirerek kaybetmektense kazanmayı

translations of the narratives.

istiyoruz.

Instead of replacing

Bir hikayeyi diğerinin

one story with another,

yerine koymaktansa,

we can learn from and revel in

bulunan birçok versiyonundan ve daha yazılmamışlardan

the many versions that exist

çok şey öğrenip

and the many that have yet to be written.

zevk alabiliriz.

No matter where we're from

Nereli olduğumuzun bir önemi yoktur

and what your narrative is,

hikayenizin ne olduğu da,

we all have a responsibility

hepimizin, seçimlerin neler yapabileceği

to open ourselves up to a wider array

ve neleri temsil edebileceği

of what choice can do,

konularında daha açık fikirli olma

and what it can represent.

sorumluluğu var.

And this does not lead to

ve bu felç eden ahlaki bağıntıcılığa

a paralyzing moral relativism.

yol açmaz.

Rather, it teaches us when

onun yerine, bize ne zaman

and how to act.

ve nasıl hareket etmemiz gerektiğini öğretir.

It brings us that much closer

Bizi, seçimlerin bize imkan sunduğu ama

to realizing the full potential of choice,

her zaman bize vermediği,

to inspiring the hope

umudu ve özgürlüğü başarmak

and achieving the freedom

ilhamını yakalamaya

that choice promises

daha yakın bir konuma

but doesn't always deliver.

koyuyor.

If we learn to speak to one another,

Ötelenme sürecinde de olsa

albeit through translation,

diğerleri ile konuşmayı öğrenebilirsek

then we can begin to see choice

o zaman seçimlerin kendi

in all its strangeness,

yabancılığını,

complexity

karmaşıklığını

and compelling beauty.

ve zorlayıcı güzelliğini görebiliriz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)

Bruno Giussani: Thank you.

Bruno Giussani: Teşekkürler.

Sheena, there is a detail about your biography

Sheena, biyografin hakkında bir detay var

that we have not written in the program book.

onu burada program kitapçığına eklemedik.

But by now it's evident to everyone in this room. You're blind.

Ama şu anda bu odadaki herkes anlıyor ki, sen görmüyorsun.

And I guess one of the questions on everybody's mind is:

ve çoğu kişinin aklında olabilecek bir soruda şudur ki:

How does that influence your study of choosing

bu seçimlerle ilgili çalışman üzerinde nasıl bir etki bıraktı,

because that's an activity

çünkü bu çoğu insan için

that for most people is associated with visual inputs

estetik, renk ve bunlar gibi görsel girdileri

like aesthetics and color and so on?

gerektiren bir iş?

Sheena Iyengar: Well, it's funny that you should ask that

Sheena Iyengar:Bunu sormanız iyi oldu aslında,

because one of the things that's interesting about being blind

çünkü körlük ile ilgili ilginç olan şeylerden biri de

is you actually get a different vantage point

aslında insanların seçimlerini gözlemlerken

when you observe the way

çok avantajlı bir noktaya

sighted people make choices.

sahip olmaktır.

And as you just mentioned, there's lots of choices out there

ve dediğiniz gibi, dışarıda çok fazla yapılacak seçim var

that are very visual these days.

bu günlerde çok görsel olarak.

Yeah, I -- as you would expect --

Evet, bekleyeceğiniz üzere

get pretty frustrated by choices

hangi tırnak cilasını süreceğim ile ilgili

like what nail polish to put on

seçimlerden nefret ediyorum,

because I have to rely on what other people suggest.

çünkü diğer insanların tavsiyelerini dinlemek zorundayım.

And I can't decide.

ve karar veremiyorum.

And so one time I was in a beauty salon,

ve bir defasında bir güzellik salonundaydım,

and I was trying to decide between two very light shades of pink.

ve pembenin iki farklı gölge tonu arasında kalmıştım.

And one was called "Ballet Slippers."

ve bir tanesi ''Balerin ayakkabısı.'' idi.

And the other one was called "Adorable."

bir diğeri ise ''sevimli.''

(Laughter)

(Kahkahalar)

And so I asked these two ladies,

ve bunu iki hanıma sordum.

and the one lady told me, "Well, you should definitely wear 'Ballet Slippers.'"

bir tanesi dedi ki, ''kesinlikle balerin ayakkabılar rengini denemelisin.''

"Well, what does it look like?"

''Peki, nasıl gözüküyor?''

"Well, it's a very elegant shade of pink."

''pembenin çok asil bir tonu.''

"Okay, great."

''Tamam, güzel.''

The other lady tells me to wear "Adorable."

Diğeride ''Sevimli'' rengini denememi istedi.

"What does it look like?"

''O nasıl görünüyor?''

"It's a glamorous shade of pink."

''Pembenin büyüleyici bir tonu.''

And so I asked them, "Well, how do I tell them apart?

sonlara onlara sordum, ''Nasıl ayırt edeyim?

What's different about them?"

Aralarındaki fark ne?''

And they said, "Well, one is elegant, the other one's glamorous."

ve dediler ki, ''Birisi çok asil, diğeri de çok büyüleyici.''

Okay, we got that.

tamam, anladık.

And the only thing they had consensus on:

ve anlaştıkları tek şey

well, if I could see them, I would

eğer görebilecek olsam

clearly be able to tell them apart.

o renkleri ayırabilecek durumda olduğum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

And what I wondered was whether they were being affected

ve merak ettiğim renklerin isimlerinden etkilenip

by the name or the content of the color,

etkilenmedikleriydi.

so I decided to do a little experiment.

küçük bir deney yapmaya karar verdim.

So I brought these two bottles of nail polish into the laboratory,

Bu iki şişe tırnak cilasını laboratuvara getirdim,

and I stripped the labels off.

ve etiketlerini söktüm.

And I brought women into the laboratory,

ve laboratuvara kadınları getirip sordum,

and I asked them, "Which one would you pick?"

''Hangisini seçerdin?''

50 percent of the women accused me of playing a trick,

Kadınların yüzde ellisi beni iki

of putting the same color nail polish

şişeye de aynı rengi koyup

in both those bottles.

onları kandırdığımı düşündü.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

At which point you start to wonder who the trick's really played on.

Bir noktada numaranın kime yapıldığını merak ediyorsunuz.

Now, of the women that could tell them apart,

Onları ayırabilen kadınlar,

when the labels were off, they picked "Adorable,"

etiketler yok iken ''Sevimli''

and when the labels were on,

etiketler var iken de ''Balerin ayakkabılar''

they picked "Ballet Slippers."

rengini seçtiler.

So as far as I can tell,

Sonuç olarak diyebileceğim,

a rose by any other name

ismi farklı olan bir gül büyük

probably does look different

ihtimalle diğerlerinde farklı gözükecektir

and maybe even smells different.

hatta farklı kokacaktır.

BG: Thank you. Sheena Iyengar. Thank you Sheena.

BG:Teşekkürler.Sheena Iyengar.Teşekkürler Sheena.

(Applause)

(Alkışlar)