The art of choosing | Sheena Iyengar | TED

Sheena Iyengar: Nghệ thuật của sự chọn lựa

Translator: Anh Kim Le Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

Today, I'm going to take you

Hôm nay, tôi sẽ đưa các bạn

around the world in 18 minutes.

vòng quanh thế giới trong 18 phút.

My base of operations is in the U.S.,

Cơ sở hoạt động của tôi đặt tại Hoa Kỳ

but let's start at the other end of the map,

Nhưng hãy bắt đầu với đầu bên kia của bản đồ

in Kyoto, Japan,

ở Kyoto, Nhật Bản,

where I was living with a Japanese family

nơi tôi đã sống cùng một gia đình Nhật Bản

while I was doing part of my dissertational research

khi tôi đang làm một phần của luận án nghiên cứu của mình

15 years ago.

15 năm trước.

I knew even then that I would encounter

Từ lúc đó tôi đã biết rằng mình sẽ gặp phải

cultural differences and misunderstandings,

những khác biệt và hiểu nhẩm về văn hóa,

but they popped up when I least expected it.

nhưng chúng xuất hiện lúc tôi ít ngờ tới nhất.

On my first day,

Ngay ngày đầu tiên của tôi,

I went to a restaurant,

tôi đi đến một nhà hàng,

and I ordered a cup of green tea with sugar.

và tôi gọi một ly trà xanh với đường.

After a pause, the waiter said,

Sau một chút ngập ngừng, người phục vụ nói,

"One does not put sugar in green tea."

"Người ta không cho đường vào trà xanh thưa cô."

"I know," I said. "I'm aware of this custom.

"Tôi biết." Tôi nói. "Tôi biết phong tục này.

But I really like my tea sweet."

Nhưng tôi thật sự thích trà ngọt."

In response, he gave me an even more courteous version

Đáp lại, anh ta cho tôi một câu trả lời lịch sự hơn

of the same explanation.

cũng với câu giải thích cũ.

"One does not put sugar

"Người ta không cho đường

in green tea."

vào trà xanh thư cô"

"I understand," I said,

"Tôi hiểu," tôi nói,

"that the Japanese do not put sugar in their green tea,

"rằng người Nhật Bản không cho đường vào trà xanh xủa họ.

but I'd like to put some sugar

Nhưng tôi muốn cho một ít đường

in my green tea."

vào trà xanh của tôi."

(Laughter)

(Cười)

Surprised by my insistence,

Ngạc nhiên vì sự khăng khăng của tôi,

the waiter took up the issue with the manager.

người phục vụ đem vấn đề tới hỏi người quản lý.

Pretty soon,

Ngay sau đó,

a lengthy discussion ensued,

một cuộc tranh luận dai dẳng diễn ra,

and finally the manager came over to me and said,

và cuối cùng, người quản lý đến chỗ tôi và nói,

"I am very sorry. We do not have sugar."

"Thật xin lỗi thưa cô. Chúng tôi không có đường."

(Laughter)

(Cười)

Well, since I couldn't have my tea the way I wanted it,

Vậy là, vì tôi không thể có tách trà theo cách mình muốn,

I ordered a cup of coffee,

Tôi gọi một tách cà phê,

which the waiter brought over promptly.

người phục vụ mang đến rất mau chóng.

Resting on the saucer

Nằm trên đĩa

were two packets of sugar.

là hai gói đường.

My failure to procure myself

Thất bại của tôi khi cố mua cho mình

a cup of sweet, green tea

một tách trà xanh ngọt

was not due to a simple misunderstanding.

không nằm ở một sự hiểu lầm giản đơn.

This was due to a fundamental difference

Đó là do một sự khác biệt cơ bản

in our ideas about choice.

trong ý tưởng của chúng ta về lựa chọn.

From my American perspective,

Từ quan điểm nước Mỹ của tôi,

when a paying customer makes a reasonable request

khi một khách trả tiền và yêu cầu một điều hợp lý

based on her preferences,

phụ thuộc vào những sở thích của cô ta,

she has every right to have that request met.

cô ta có tất cả quyền để đạt được yêu cầu đó.

The American way, to quote Burger King,

Một kiểu Mỹ, như Burger King nói,

is to "have it your way,"

là "được như bạn muốn,"

because, as Starbucks says,

bởi vì, như Starbucks nói,

"happiness is in your choices."

"hạnh phúc nằm trong sự lựa chọn của bạn."

(Laughter)

(Cười)

But from the Japanese perspective,

Nhưng từ quan điểm của người Nhật Bản,

it's their duty to protect those who don't know any better --

trách nhiệm của họ là bảo vệ những người không biết sao là đúng --

(Laughter)

(Cười)

in this case, the ignorant gaijin --

trong trường hợp này, là kẻ ngoại quốc ngạo mạn --

from making the wrong choice.

chọn lựa sai lầm.

Let's face it: the way I wanted my tea

Hãy thẳng thắng: cách uống trà của tôi

was inappropriate according to cultural standards,

là không thích hợp với những chuẩn mực văn hóa,

and they were doing their best to help me save face.

và họ đang cố hết sức để giúp tôi giữ thể diện.

Americans tend to believe

Người Mỹ thường tin rằng

that they've reached some sort of pinnacle

họ đã đạt đến một số thứ như đỉnh cao

in the way they practice choice.

trong cách họ chọn lựa.

They think that choice, as seen through the American lens

Họ nghĩ rằng những lựa chọn như được nhìn qua lăng kính Mỹ

best fulfills an innate and universal

đã thỏa mãn tốt nhất bản năng và phổ cập

desire for choice in all humans.

ước muốn của lựa chọn trong tất cả mọi người.

Unfortunately,

Thật không may,

these beliefs are based on assumptions

niềm tin đó được dựa trên những giả định

that don't always hold true

không phải lúc nào cũng đúng

in many countries, in many cultures.

trong nhiều quốc gia, trong nhiều nền văn hóa.

At times they don't even hold true

Đôi khi, chúng còn không đúng

at America's own borders.

ngay tại biên giới nước Mỹ.

I'd like to discuss some of these assumptions

Tôi muốn thảo luận về một số trong những giả định trên

and the problems associated with them.

và những vấn đề liên quan tới chúng.

As I do so, I hope you'll start thinking

Khi tôi làm điều đó, tôi hy vọng rằng các bạn cũng sẽ bắt đầu nghĩ

about some of your own assumptions

về một vài giả định của riêng bạn

and how they were shaped by your backgrounds.

và chúng đã định hình như thế nào nhờ vào môi trường chung quanh bạn.

First assumption:

Giả định đầu tiên:

if a choice affects you,

nếu một lựa chọn tác động tới bạn,

then you should be the one to make it.

thi bạn nên là người thực hiện việc chọn lựa đó.

This is the only way to ensure

Cách duy nhất để đảm bảo

that your preferences and interests

rằng sự ưu tiên và mối quan tâm của bạn

will be most fully accounted for.

được chịu trách nhiệm một cách tuyệt đối.

It is essential for success.

Đó là điều cần thiết để thành công.

In America, the primary locus of choice

Ở Hoa Kỳ, mục đich chính của sự lựa chọn

is the individual.

là cá nhân.

People must choose for themselves, sometimes sticking to their guns,

Người ta phải chọn cho bản thân họ, đôi khi là khăng khăng bảo vệ ý kiến của mình,

regardless of what other people want or recommend.

bất chấp những gì người khác muốn hoặc khuyên bảo.

It's called "being true to yourself."

Đó được gọi là "là bản thân mình".

But do all individuals benefit

Nhưng có phải tất cả cá nhân đều có lợi

from taking such an approach to choice?

từ các tiếp cận sự lựa chọn này?

Mark Lepper and I did a series of studies

Mark Lepper và tôi làm một loạt các nghiên cứu

in which we sought the answer to this very question.

mà chúng tim tìm câu trả lời cho riêng câu hỏi này.

In one study,

Trong một nghiên cứu,

which we ran in Japantown, San Francisco,

chúng tôi đã chạy từ Japantown, San Francisco,

we brought seven- to nine-year-old Anglo- and Asian-American children

chúng tôi đưa những đứa trẻ người Mỹ gốc Anh và người Mỹ gốc Châu Á từ bảy đến mười tuổi

into the laboratory,

vào một phòng thí nghiệm,

and we divided them up into three groups.

và chúng tôi chia chúng ra thành ba nhóm.

The first group came in,

Nhóm đầu tiên bước vào,

and they were greeted by Miss Smith,

và Cô Smith đã chào đón chúng,

who showed them six big piles of anagram puzzles.

người mà cho chúng xem sáu chồng câu hỏi đảo chữ lớn.

The kids got to choose which pile of anagrams they would like to do,

Bọn trẻ phải chọn tập câu hỏi nào mà chúng muốn làm.

and they even got to choose which marker

Và chúng còn phải chọn bút dạ nào

they would write their answers with.

mà chúng muốn dùng để viết câu trả lời.

When the second group of children came in,

Khi nhóm hai bước vào,

they were brought to the same room, shown the same anagrams,

chúng được đưa vào chính căn phòng đó, đưa cho xem câu hỏi giống hệt,

but this time Miss Smith told them

nhưng lần này cô Smith bảo chúng

which anagrams to do

làm câu hỏi nào

and which markers to write their answers with.

và dùng bút dạ nào.

Now when the third group came in,

Và rồi nhóm thứ 3 bước vào

they were told that their anagrams and their markers

chúng được nói rằng câu hỏi và bút dạ của chúng

had been chosen by their mothers.

đã được mẹ chúng chọn.

(Laughter)

(Cười)

In reality,

Trong thực tế,

the kids who were told what to do,

nhưng đứa trẻ được bảo làm gì,

whether by Miss Smith or their mothers,

bởi Cô Smith hay mẹ chúng,

were actually given the very same activity,

được đưa cho hoạt động giống nhau,

which their counterparts in the first group

mà bạn của chúng ở nhóm một

had freely chosen.

được tự do chọn lựa

With this procedure, we were able to ensure

Với quá trình này, chúng tôi có thể đảm bảo rằng

that the kids across the three groups

những đứa trẻ trong ba nhóm

all did the same activity,

được làm cùng một hoạt động

making it easier for us to compare performance.

để chúng tôi có thể dễ dàng so sánh

Such small differences in the way we administered the activity

Với những sự khác biệt nho nhỏ trong cách mà chúng tôi thực hiện hoạt động này

yielded striking differences

đem lại sự khác biệt lớn

in how well they performed.

trong cách chúng thể hiện.

Anglo-Americans,

Những đứa trẻ Mỹ gốc Anh,

they did two and a half times more anagrams

chúng làm gấp 2,5 lần câu hỏi

when they got to choose them,

khi chúng được lựa chọn,

as compared to when it was

so sánh với khi

chosen for them by Miss Smith or their mothers.

cô Smith hay mẹ chúng lựa chọn.

It didn't matter who did the choosing,

Và không quan trọng ai đã chọn lựa

if the task was dictated by another,

khi công việc được ra lệnh bởi người khác,

their performance suffered.

sự thể hiện bị ảnh hưởng.

In fact, some of the kids were visibly embarrassed

Trong thực tế một số đứa trẻ cảm thấy xấu hổ một cách rõ ràng

when they were told that their mothers had been consulted.

khi chúng được bảo rằng mẹ chúng đã tư vấn.

(Laughter)

(Cười)

One girl named Mary said,

Một bé gái tên Mary nói rằng,

"You asked my mother?"

"Cô đã hỏi mẹ cháu?"

(Laughter)

(Cười)

In contrast,

Ngược lại

Asian-American children

những đứa trẻ Mỹ gốc Châu Á

performed best when they believed

thể hiện tốt nhất khi chúng tin rằng

their mothers had made the choice,

mẹ chúng đã lựa chọn,

second best when they chose for themselves,

tốt thứ hai khi chúng tự lựa chọn,

and least well when it had been chosen by Miss Smith.

và kém nhất khi Cô Smith chọn.

A girl named Natsumi

Một bé gái tên Natsumi

even approached Miss Smith as she was leaving the room

thậm chí còn tiếp xúc với cô Smith khi bé rời khỏi phòng

and tugged on her skirt and asked,

và kéo váy cô Smith hỏi,

"Could you please tell my mommy

" Cô có thể nói với mẹ cháu

I did it just like she said?"

chấu đã làm theo đúng những gì bà bảo không?"

The first-generation children were strongly influenced

Những đứa trẻ thế hệ đầu bị ảnh hưởng mạnh

by their immigrant parents'

bởi những bố mẹ chúng, những người nhập cư.

approach to choice.

về cách tiếp cận sự lựa chọn.

For them, choice was not just a way

Đối với chúng, lựa chọn không chỉ là

of defining and asserting

một cách định nghĩa và xác nhận

their individuality,

cá tính của họ,

but a way to create community and harmony

mà là một cách để tạo nên cộng đồng và sự hòa hợp

by deferring to the choices

bằng cách làm theo sự lựa chọn

of people whom they trusted and respected.

của những người họ tin tưởng và tôn trọng

If they had a concept of being true to one's self,

Nếu họ có một khái niệm về là chính bản thân mình,

then that self, most likely,

thì cá nhân đó, gần như,

[was] composed, not of an individual,

được tạo nên, không phải một cá thể,

but of a collective.

mà là của một tập thể.

Success was just as much about pleasing key figures

Thành công là làm hài lòng những yếu tố chính

as it was about satisfying

như là nó làm hài lòng

one's own preferences.

mối quan tâm của ai

Or, you could say that

Hoặc, bạn có thể nói rằng

the individual's preferences were shaped

sự ưu tiên của cá nhân được hình thành

by the preferences of specific others.

bởi những sự ưu tiên của người khác.

The assumption then that we do best

Giả thiết cho rằng chúng ta làm tốt nhất

when the individual self chooses

khi bản thân cá nhân lựa chọn

only holds

chỉ tin rằng

when that self

khi cá nhân đó

is clearly divided from others.

khác một cách rõ rệt so với nguời khác.

When, in contrast,

Ngược lại, khi,

two or more individuals

một hoặc nhiều cá nhân

see their choices and their outcomes

thấy những sự lựa chọn và kết quả

as intimately connected,

có sự liên quan mật thiết

then they may amplify one another's success

họ sẽ phóng đại thành công của người khác

by turning choosing

bằng cách biến chọn lựa

into a collective act.

thành hành động mang tính tập thể

To insist that they choose independently

Để khẳng định rằng họ lựa chọn một cách độc lập,

might actually compromise

thật ra có thể có sự thỏa hiệp

both their performance

giữa sự thể hiện của họ

and their relationships.

và mối quan hệ của họ.

Yet that is exactly what

Còn đó chính xác những gì

the American paradigm demands.

mà người mỹ yêu cầu.

It leaves little room for interdependence

Nó để lại chỗ trống cho sự phụ thuộc lẫn nhau

or an acknowledgment of individual fallibility.

hoặc là sự thừa nhận cho sai lầm của cá nhân.

It requires that everyone treat choice

Nó yêu cầu mọi người coi sự lựa chọn

as a private and self-defining act.

như hành động riêng tự mà cá nhận tự định nghĩa.

People that have grown up in such a paradigm

Người được lớn lên trong kiểu mẫu đó

might find it motivating,

có thể thấy đó là động lực

but it is a mistake to assume

Nhưng thật là sai lầm khi cho rằng

that everyone thrives under the pressure

mọi người phát triển nhanh dưới áp lực

of choosing alone.

của việc lựa chọn một mình.

The second assumption which informs the American view of choice

Giả thiết thứ hai khi cho rằng quan điểm của người Mỹ về sự lựa chọn

goes something like this.

là như thế này.

The more choices you have,

Bạn càng có nhiều lựa chọn,

the more likely you are

bạn càng có khả năng

to make the best choice.

có sự lựa chọn tốt nhất.

So bring it on, Walmart, with 100,000 different products,

Hãy xem Walmart với 100,000 sản phẩm khác nhau,

and Amazon, with 27 million books

Amazon với 27 triệu cuốn sách

and Match.com with -- what is it? --

và Match.com với -- cái gì nhỉ? --

15 million date possibilities now.

15 triệu khả năng hẹn hò bây giờ.

You will surely find the perfect match.

Bạn chắc chắn sẽ tìm được một nửa hoàn hảo.

Let's test this assumption

Hãy thử nghiệm giả thiết này

by heading over to Eastern Europe.

bằng cách đến với phía Đông của Châu Âu

Here, I interviewed people

Ở đây, tôi phỏng vấn mọi người

who were residents of formerly communist countries,

là công dân của những quốc gia cộng sản trước kia,

who had all faced the challenge

họ phải đối diện với thử thách

of transitioning to a more

của việc chuyển giao sang

democratic and capitalistic society.

một xã hội tư bản và dân chủ hơn.

One of the most interesting revelations

Một trong những sự tiết lộ thú vị nhất

came not from an answer to a question,

không đến từ câu trả lời của một câu hỏi,

but from a simple gesture of hospitality.

mà từ một cử chỉ đơn giản của sự hiếu khách.

When the participants arrived for their interview,

Khi những người tham gia đến để phỏng vấn

I offered them a set of drinks:

tôi mời họ nước uống bao gồm

Coke, Diet Coke, Sprite --

Coca, Coca Diet, Sprite --

seven, to be exact.

chính xác là bảy loại.

During the very first session,

Trong lần đầu tiên

which was run in Russia,

được tổ chức ở Nga,

one of the participants made a comment

một trong những người tham gia có ý kiến

that really caught me off guard.

làm tôi rất ngạc nhiên

"Oh, but it doesn't matter.

" Thật ra là không quan trọng.

It's all just soda. That's just one choice."

Tất cả đều là nước giải khát. Chỉ là một sự lựa chọn."

(Murmuring)

(Xì xầm)

I was so struck by this comment that from then on,

Tôi đã rât ngạc nhiên bởi ý kiến này khiến tôi từ đó

I started to offer all the participants

bắt đầu mời tất cả những người tham gia

those seven sodas,

cả bảy loại nước ngọt.

and I asked them, "How many choices are these?"

Và tôi hỏi họ, " Có bao nhiêu sự lựa chọn?"

Again and again,

Lại một lần nữa,

they perceived these seven different sodas,

họ quan sát bảy loại nước khác nhau

not as seven choices, but as one choice:

không phải là bảy sự lựa chọn mà là một:

soda or no soda.

có ga hay không có ga.

When I put out juice and water

Khi tôi đem ra nước hoa quả và nước

in addition to these seven sodas,

bên cảnh bảy loại nước ngọt,

now they perceived it as only three choices --

họ thấy được ba lựa chọn --

juice, water and soda.

nước hoa quả, nước và nước có ga.

Compare this to the die-hard devotion of many Americans,

So sánh với sự cống hiến đến cuối cùng của nhiều người Mỹ,

not just to a particular flavor of soda,

không của là vị của loại nước ngọt nào

but to a particular brand.

mà là hãng nào.

You know, research shows repeatedly

Bạn biết đấy, nghiên cứu liên tiếp cho rằng

that we can't actually tell the difference

chúng ta không thể thật sự thấy sự khác biệt

between Coke and Pepsi.

giữa Coca và Pepsi.

Of course, you and I know

Tất nhiên, tôi và bạn biết

that Coke is the better choice.

Coca là sự lựa chọn tốt hơn.

(Laughter)

( Cười)

For modern Americans who are exposed

Những người Mỹ hiện đại đối mặt với

to more options and more ads associated with options

nhiều lựa chọn và nhiều quảng cáo liên quan đến lựa chọn

than anyone else in the world,

nhiều hơn bất cứ ai trên thế giới này

choice is just as much about who they are

lựa chọn cũng chỉ là về họ là ai

as it is about what the product is.

cũng như sản phẩm là gì

Combine this with the assumption that more choices are always better,

Kết hợp với giả thiết rằng nhiều sự lựa chọn luôn tốt hơn,

and you have a group of people for whom every little difference matters

và bạn có một nhóm người mà đối với họ bất cứ sự khác biệt nào cũng quan trọng

and so every choice matters.

và mọi sự lựa chọn quan trọng.

But for Eastern Europeans,

Đối với những người Đông Âu,

the sudden availability of all these

sự có sẵn bất ngờ của tất cả

consumer products on the marketplace was a deluge.

những mặt hàng tiêu dùng này trên thị trường như một trận đại hồng thủy.

They were flooded with choice

Họ tràn ngập các sự lựa chọn

before they could protest that they didn't know how to swim.

trường khi họ có thể phản đối là họ không biêt bơi.

When asked, "What words and images

Khi được, " Từ và hình ảnh nào

do you associate with choice?"

bạn liên hệ với sự lựa chọn?"

Grzegorz from Warsaw said,

Grzegorz ở Vacsava nói,

"Ah, for me it is fear.

" Đối với tôi là sự sợ hãi.

There are some dilemmas you see.

Có một vài tình thế tiến thoái lưỡng nan mà bạn thấy.

I am used to no choice."

Tôi quen với việc không chọn lựa."

Bohdan from Kiev said,

Bohdan ở Kiev nói,

in response to how he felt about

trả lời câu hỏi anh ấy cảm thấy thế nào

the new consumer marketplace,

về thị trường tiêu dùng mới,

"It is too much.

" Quá nhiều.

We do not need everything that is there."

Chúng tôi không cần mọi thứ ở đây."

A sociologist from

Một nhà xã hội học ở

the Warsaw Survey Agency explained,

Cơ quan Nghiên Cứu Vácsava giải thích,

"The older generation jumped from nothing

" Thế hệ già nhảy từ việc không có gì

to choice all around them.

đến đầy các sự lựa chọn xung quanh họ.

They were never given a chance to learn

Họ còn không có cơ hội để học

how to react."

phản nhưng như thế nào."

And Tomasz, a young Polish man said,

Và Tomasz, một người đàn ông Ba Lan trẻ, nói,

"I don't need twenty kinds of chewing gum.

" Tôi không cần hai loại kẹo cao su.

I don't mean to say that I want no choice,

Không có nghĩa là tôi không muốn lựa chọn,

but many of these choices are quite artificial."

nhưng

In reality, many choices are between things

Trong thực tế, rất nhiều sự lựa chọn giữa những vật

that are not that much different.

không khác nhau là mấy

The value of choice

Giá trị của sự lựa chọn

depends on our ability

bằn ở khả năng của chúng ta

to perceive differences

quan sát những sự khác biệt

between the options.

giữa các sự lựa chọn.

Americans train their whole lives

Người Mỹ luyện tập cả đời họ

to play "spot the difference."

để chơi trò " tìm sự khác biệt."

They practice this from such an early age

Họ luyện tập việc này từ những ngày rất bé

that they've come to believe that everyone

họ đã tin rằng mọi người

must be born with this ability.

đựoc sinh ra với khả năng này.

In fact, though all humans share

Thưc tế rằng, tất cả mọi người đều có chung

a basic need and desire for choice,

nhu cầu và ước muốn cơ bản được lựa chọn,

we don't all see choice in the same places

không phải tất cả chúng ta đều thây được sự lựa chọn ở cùng một chỗ

or to the same extent.

hay ở một giới hạn nào đó.

When someone can't see how one choice

Khi một người nào đó không thể nhìn được sự lựa chọn của mình

is unlike another,

khác với người khác như thể nào,

or when there are too many choices to compare and contrast,

hoặc khi có quá nhiều sự lựa chọn để so sánh và ngược lại,

the process of choosing can be

quá trình lựa chọn có thể

confusing and frustrating.

khó hiểu và gây bực mình.

Instead of making better choices,

Thay vì đưa ra sự lựa chon tốt hơn,

we become overwhelmed by choice,

chúng ta trở nên tràn ngập bởi sự lựa chọn

sometimes even afraid of it.

đôi khi chúng ta còn sợ chúng

Choice no longer offers opportunities,

Sự lựa chọn không còn đem lại cơ hội

but imposes constraints.

mà lại đem tới sự kiểm chế.

It's not a marker of liberation,

Rõ ràng không phải là sự giải phóng

but of suffocation

mà là sự nghẹt thở

by meaningless minutiae.

bởi sự vô nghĩa của những chi tiết vụn vặt.

In other words,

Theo cách khác,

choice can develop into the very opposite

sự lựa chọn có thể phát triên thành những gì rất đối lập

of everything it represents

với mọi thứ mà chúng thể hiện

in America

ở Mỹ

when it is thrust upon those

khi mà chúng đẩy những nguowfi

who are insufficiently prepared for it.

mà không được chuẩn bị đầy đủ cho nó.

But it is not only other people

Không chỉ những người

in other places

ở địa điểm khác

that are feeling the pressure

cảm thấy áp lực

of ever-increasing choice.

với việc sự lựa chọn được tăng lên.

Americans themselves are discovering

Chính những người Mỹ khám phá ra

that unlimited choice

rằng lựa chọn không giới hạn

seems more attractive in theory

có vẻ như hấp dẫn hơn trong lý thuyết

than in practice.

hơn là trong thực tế.

We all have physical, mental

Chúng ta đều có giới hạn về thể chất, tinh thần

and emotional (Laughter) limitations

và cảm xúc

that make it impossible for us

khiến chúng ta không thể

to process every single choice we encounter,

xử lý mọi sự lựa chọn chúng ta có,

even in the grocery store,

kể cả trong cửa hàng tạp hóa,

let alone over the course of our entire lives.

không tính đến con đường của cả cuộc đời chúng ta.

A number of my studies have shown

Một số nghiên cứu của tôi cho thấy

that when you give people 10 or more options

khi bạn đưa cho mọi người 10 lựa chọn hoặc nhiều hơn

when they're making a choice, they make poorer decisions,

họ đưa ra sự lựa chọn kém hơn

whether it be health care, investment,

cho dù là trong lĩnh vực sức khỏe, đầu tư,

other critical areas.

hay trong các lĩnh vực then chốt các

Yet still, many of us believe

Còn rất nhiều người trong chúng ta vẫn tin rằng

that we should make all our own choices

chúng ta nên tự lựa chọn

and seek out even more of them.

và tìm ra nhiều lựa chọn hơn.

This brings me to the third,

Điều này đưa tôi đến vấn đề thứ ba,

and perhaps most problematic, assumption:

và có lẽ là giả thiết nan giải nhất:

"You must never

" Bạn không bao giờ được

say no to choice."

nói không với sự lựa chọn."

To examine this, let's go back to the U.S.

Để kiểm tra, chúng ta quay lại với nước Mỹ.

and then hop across the pond to France.

rồi qua đến Pháp.

Right outside Chicago,

Ngay ngoại ô Chicago,

a young couple, Susan and Daniel Mitchell,

một cặp đôi trẻ, Susan và Daniel Mitchell,

were about to have their first baby.

sắp có đứa con đầu tiên.

They'd already picked out a name for her,

Họ đã chọn tên cho nó,

Barbara, after her grandmother.

Barbara, giống tên bà đứa trẻ.

One night, when Susan was seven months pregnant,

Vào một đêm, khi Susan đã có thai bảy tháng,

she started to experience contractions

cô bắt đầu chịu những cơn đau co thắt

and was rushed to the emergency room.

và đến ngay phòngc cấp cứu

The baby was delivered through a C-section,

Em bé đã ra đời bởi phương pháp mổ đẻ,

but Barbara suffered cerebral anoxia,

nhưng Barbara đã bị thiếu

a loss of oxygen to the brain.

ôxy não.

Unable to breathe on her own,

Không thể tự thở được

she was put on a ventilator.

người ta đã đặt cô bé lên máy thở.

Two days later,

Hai ngày sau,

the doctors gave the Mitchells

bác sĩ cho hai vợ chồng Mitchells

a choice:

một sự lựa chọn.

They could either remove Barbara

Họ có thể đưa Barbara

off the life support,

ra khỏi máy trợ giúp,

in which case she would die within a matter of hours,

và cô bé sẽ qua đời trong vài giờ,

or they could keep her on life support,

hoặc họ có thể cho cô bé tiếp tục dùng máy trợ giúp

in which case she might still die

mà cô bé vẫn sẽ qua đời

within a matter of days.

sau vài ngày

If she survived, she would remain

Nếu cô bé sống, cô bé sẽ

in a permanent vegetative state,

sống trong tình trạng thực vật vĩnh viễn,

never able to walk, talk

không thể đi, nói

or interact with others.

hay giao tiếp với người khác.

What do they do?

Họ đã làm gì?

What do any parent do?

Bố me thường sẽ làm gì?

In a study I conducted

Trong một nghiên cứu tôi làm

with Simona Botti and Kristina Orfali,

với Simona Botti và Kristian Orfali,

American and French parents

những bố mẹ người Mỹ và người Pháp

were interviewed.

được phỏng vấn.

They had all suffered

Họ đều chịu

the same tragedy.

một bi kịch giống nhau.

In all cases, the life support was removed,

Trong tất cả các trường hợp, máy trợ giúp được bỏ ra

and the infants had died.

đứa trẻ sơ sinh sẽ chết.

But there was a big difference.

Nhưng có sự khác biệt lớn.

In France, the doctors decided whether and when

Ở Pháp, bác sĩ quyết định có nên hay không và khi nào

the life support would be removed,

máy trợ giúp sẽ được bỏ ra,

while in the United States,

trong khi ở Mỹ

the final decision rested with the parents.

quyết định cuối cùng là của bố mẹ.

We wondered:

Chúng tôi tự hỏi:

does this have an effect on how the parents

điều này có ảnh hưởng đến việc bố mẹ

cope with the loss of their loved one?

sẽ đối mặt với sự mất mát của mình thế nào không?

We found that it did.

Chúng tôi tìm ra câu trả lời là có.

Even up to a year later,

Kể cả sau một năm,

American parents

bố mẹ người Mỹ

were more likely to express negative emotions,

dường như có những cảm xúc tiêu cực,

as compared to their French counterparts.

hơn là bố mẹ người Pháp.

French parents were more likely to say things like,

Bố mẹ nguời Pháp sẽ nói rằngm

"Noah was here for so little time,

"Noah chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn,

but he taught us so much.

nhưng nó đã dạy chúng tôi rất nhiều.

He gave us a new perspective on life."

Nó dạy chúng tôi phải có cái nhìn khác hơn về cuộc sống

American parents were more likely to say things like,

Bố mẹ người Mỹ sẽ nói rằng.

"What if? What if?"

" Giá như...Giá như..."

Another parent complained,

Bố mẹ khác lại kêu rằng,

"I feel as if they purposefully tortured me.

" Tôi cảm thấy như họ tra tấn tôi một cách có chủ ý.

How did they get me to do that?"

Sao họ lại khiến tôi làm thế được?"

And another parent said,

Một người khác nói,

"I feel as if I've played a role

" Tôi cảm thấy như là tôi có vai trò

in an execution."

trong việc này."

But when the American parents were asked

Nhưng khi bố mẹ người Mỹ được rằng

if they would rather have had

họ muốn

the doctors make the decision,

bác sĩ quyết định hay không,

they all said, "No."

họ đều nói không,

They could not imagine

Họ không thể hình dung ra

turning that choice over to another,

việc đưa sự lựa chọn cho người khác,

even though having made that choice

cho dù việc lựa chọn

made them feel trapped,

làm họ buồn

guilty, angry.

tội lỗi, tức giận

In a number of cases

và trong nhiều trường hợp

they were even clinically depressed.

họ cảm thấy chán nản.

These parents could not contemplate

Những nguowif mà không suy tính

giving up the choice,

thường từ bỏ sự lựa chọn

because to do so would have gone contrary

bởi vì nếu làm vậy họ sẽ đi ngược lại với

to everything they had been taught

tất cả những gì họ được dạy

and everything they had come to believe

và những gì họ tin

about the power

về sức mạnh

and purpose of choice.

và mục đích của lựa chọn.

In her essay, "The White Album,"

Trong bài luận, " Quyển Ảnh Trắng"

Joan Didion writes,

Joan Didion có viết,

"We tell ourselves stories

" Chúng ta kể chuyện cho chúng ta

in order to live.

để sống.

We interpret what we see,

Chúng ta

select the most workable

và lựa chọn khả thi nhất

of the multiple choices.

trong nhiều lựa chọn

We live entirely by the imposition

Chúng ta sống tất cả bằng sự áp đặt

of a narrative line

của một mạch tưởng thuật

upon disparate images,

của những hình ảnh tạp nham,

by the idea with which we have learned to freeze

và bằng những ý tưởng mà chúng ta học để cản trở

the shifting phantasmagoria,

những ảo ảnh thay đổi

which is our actual experience."

mà thực chất là kinh nghiệm thật của chúng ta

The story Americans tell,

Câu chuyện mà người Mỹ kể,

the story upon which

câu chuyện về

the American dream depends,

ước mơ của người Mỹ

is the story of limitless choice.

là câu chuyện về lựa chọn giới hạn

This narrative

Câu chuyện này

promises so much:

đầy hứa hẹn

freedom, happiness,

tự do, hạnh phúc

success.

thành công.

It lays the world at your feet and says,

Nó có cả thế giới dưới chân bạn

"You can have anything, everything."

" Bạn có thể có bất cứ thứ gì, tất cả mọi thứ"

It's a great story,

Đó là câu chuyên tuyệt vời

and it's understandable why they would be reluctant

và có thể hiểu được vì sao họ bất đắc dĩ

to revise it.

kể lại nó

But when you take a close look,

Nhưng nếu bạn xem xét kĩ hơn

you start to see the holes,

bạn sẽ bắt đầu thấy lỗ hổng

and you start to see that the story

và bắt đầu thấy câu chuyện

can be told in many other ways.

được kể theo nhiều cách.

Americans have so often tried to

Người Mỹ thường xuyên thử

disseminate their ideas of choice,

phổ biến những ý tưởng về sự lựa chọn,

believing that they will be, or ought to be,

tin rằng họ sẽ, hoặc phải

welcomed with open hearts and minds.

đón nhận bằng trái tim và tâm trí cởi mở,

But the history books and the daily news tell us

Nhưng sách sử và báo hàng ngày cho chúng ta thấy

it doesn't always work out that way.

nó không thường xuyên hiệu quả.

The phantasmagoria,

Ảo ảnh,

the actual experience that we try to understand

trải nghiêm thực tế mà chúng ta cố hiểu

and organize through narrative,

và sắp xếp qua câu chuyện,

varies from place to place.

thay đổi từ nơi này sang nơi khác.

No single narrative serves the needs

Không có một câu chuyện nào thỏa mãn nhu cầu

of everyone everywhere.

của mọi nguời mọi nơi,

Moreover, Americans themselves

Hơn nữa, chính người Mỹ

could benefit from incorporating

có lợi từ việc hợp nhất

new perspectives into their own narrative,

những khía cạnh mới vào câu chuyện của họ

which has been driving their choices

cái mà dẫn đến sự lựa chọn của họ

for so long.

từ rất lâu.

Robert Frost once said that,

Robert Frost đã từng

"It is poetry that is lost in translation."

"Thơ mất bản dịch"

This suggests that

Điều này gợi ý rắng

whatever is beautiful and moving,

những gì đẹp đẽ và cảm động

whatever gives us a new way to see,

những gì cho ta cái nhìn mới

cannot be communicated to those

đều không thể truyền lại được

who speak a different language.

cho người nói ngôn ngữ khác

But Joseph Brodsky said that,

Nhưng Joseph Brodsky từng nói

"It is poetry

"Thơ

that is gained in translation,"

có thể được dịch"

suggesting that translation

gợi ý rằng dịch thuật

can be a creative,

có thể là một sự sáng tạo

transformative act.

và có biến đổi

When it comes to choice,

Khi phải lựa chọn

we have far more to gain than to lose

chúng ta đươc nhiều hơn mất

by engaging in the many

bằng cách

translations of the narratives.

dịch những câu chuyện

Instead of replacing

Thay vì thay thế

one story with another,

câu chuyện này với câu chuyện khác

we can learn from and revel in

chúng ta có thể học và say sưa

the many versions that exist

nhưng phiên bản khác mà có

and the many that have yet to be written.

và những thứ cần phải được viết.

No matter where we're from

Không quan trọng chúng ta đến từ đâu

and what your narrative is,

câu chuyện của chúng ta là gì

we all have a responsibility

chúng ta đều phải có trách nhiệm

to open ourselves up to a wider array

trải lòng ra để xem xét

of what choice can do,

lựa chọn này có lợi gì

and what it can represent.

nó thể hiện gì.

And this does not lead to

Và khi nó không đưa đến

a paralyzing moral relativism.

thuyết tưởng đối đạo đức.

Rather, it teaches us when

Có thể nó dạy chúng ta khi nào

and how to act.

và hành xử như thế nào.

It brings us that much closer

Nó đưa chúng ta đến việc

to realizing the full potential of choice,

nhận ra tiềm năng của lựa chọn

to inspiring the hope

và là nguồn cảm hứng cho hy vọng,

and achieving the freedom

và đón lấy tự do

that choice promises

mà lựa chọn hưa hẹn

but doesn't always deliver.

nhưng không phải lúc nào cũng đem đến

If we learn to speak to one another,

Nếu chúng ta học cách nói chuyện với ngừời khác

albeit through translation,

mặc dù phải dịch,

then we can begin to see choice

thì chúng ta bắt đầu nhìn lựa chọn

in all its strangeness,

bằng tất cả sự kì lạ của nó

complexity

sự phức tạp

and compelling beauty.

và vẻ đẹp đầy hấp dẫn

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

( Vỗ tay)

Bruno Giussani: Thank you.

Brono Giussani : Cảm ơn

Sheena, there is a detail about your biography

Sheena, có một chi tiết trong tiểu sử của bà

that we have not written in the program book.

mà chúng tôi không viết trong quyển chương trình.

But by now it's evident to everyone in this room. You're blind.

Nhưng bây giờ thì quá rõ với mọi người trong phòng. Bà khiếm thị

And I guess one of the questions on everybody's mind is:

Nhưng tôi đoán mọi người đều có câu hỏi:

How does that influence your study of choosing

Điều đó ảnh hưởng đến bà thế nào trong việc nghiên cứu sự lựa chọn

because that's an activity

bởi đó là một hoạt động

that for most people is associated with visual inputs

mà với nhiều người cần sự quan sát

like aesthetics and color and so on?

như là vận động viên, màu và vân vân?

Sheena Iyengar: Well, it's funny that you should ask that

Sheena Lyengar : Thật hài hước khi anh hỏi như vậy,

because one of the things that's interesting about being blind

bởi một trong những thứ thú vị của việc bị khiếm thị

is you actually get a different vantage point

là bạn thật sự điểm lợi thế khác

when you observe the way

khi bạn quan sát cách

sighted people make choices.

mà mọi người lựa chọn

And as you just mentioned, there's lots of choices out there

Và như anh vừa nói, có rất nhiều lựa chọn

that are very visual these days.

mà phải quan sát mới thấy được.

Yeah, I -- as you would expect --

Và như anh mong muốn, tôi

get pretty frustrated by choices

khá là bực mình bởi những lựa chọn

like what nail polish to put on

như sơn móng tay màu gì.

because I have to rely on what other people suggest.

bởi tôi phải dựa vào những gì nguời khác gợi ý

And I can't decide.

và tôi không thể quyết định

And so one time I was in a beauty salon,

và một lần tôi vào cửa hàng làm đẹp,

and I was trying to decide between two very light shades of pink.

và tôi cố gắng quyết định hai tông màu sáng của màu hòng

And one was called "Ballet Slippers."

một cái gọi là " Giày Ba Lê"

And the other one was called "Adorable."

Cái khác gọi là " Đáng yêu".

(Laughter)

( Cười)

And so I asked these two ladies,

Và tôi hỏi hai người phụ nữ

and the one lady told me, "Well, you should definitely wear 'Ballet Slippers.'"

Một người nói " Bà nên chọn " Giày Ba Lê"

"Well, what does it look like?"

"Nó trông như thế nào?"

"Well, it's a very elegant shade of pink."

"Nó là tông màu hồng thanh nhã"

"Okay, great."

"Tuyệt vời"

The other lady tells me to wear "Adorable."

Người kia khuyên tôi nên chọn tông màu " Đáng yêu"

"What does it look like?"

" Nó trông như thế nào"

"It's a glamorous shade of pink."

"Nó là tông màu hồng duyên dáng"

And so I asked them, "Well, how do I tell them apart?

Và tôi hỏi " Làm sao tôi phân biệt được?"

What's different about them?"

"Nó khác gì nhau"

And they said, "Well, one is elegant, the other one's glamorous."

Và họ nói " Một tông thanh nhã, một tông duyên dáng"

Okay, we got that.

Được rồi.

And the only thing they had consensus on:

Và điều duy nhất họ nhất trí rằng

well, if I could see them, I would

nếu tôi có thể thấy, tôi sẽ

clearly be able to tell them apart.

có thể phân biệt được

(Laughter)

( Cười)

And what I wondered was whether they were being affected

Và tôi tự hỏi họ bị ảnh hưởng

by the name or the content of the color,

bởi cái tên hay tông màu.

so I decided to do a little experiment.

Vật là tôi quyết định làm thí nghiệm nhỏ

So I brought these two bottles of nail polish into the laboratory,

Tôi mang hai chai sơn móng tay đến phòng thí nghiệm,

and I stripped the labels off.

và tôi bóc vỏ ra.

And I brought women into the laboratory,

Tôi đưa những người phụ nữ vào phòng thí nghiệm,

and I asked them, "Which one would you pick?"

và tôi hỏi họ " Bạn chọn cái nào?"

50 percent of the women accused me of playing a trick,

50% bảo rằng tôi lừa họ

of putting the same color nail polish

đã cho cùng một màu sơn móng tay

in both those bottles.

vào cả hai lọ

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ Tay)

At which point you start to wonder who the trick's really played on.

Ở một điểm nào đấy bạn tự hỏi ai bị lừa

Now, of the women that could tell them apart,

Với những người có thể phân biệt được

when the labels were off, they picked "Adorable,"

khi bỏ nhãn họ chọn màu " Đáng Yêu"

and when the labels were on,

nhưng khi có nhãn

they picked "Ballet Slippers."

họ chọn " Giày Ba Lê".

So as far as I can tell,

Vậy là tôi có thể nói rằng,

a rose by any other name

hoa hồng dưới một tên khác

probably does look different

có thể có dáng vẻ khác

and maybe even smells different.

cũng có thể có mùi hương khác

BG: Thank you. Sheena Iyengar. Thank you Sheena.

Cảm ơn. Sheena Lyengar, cảm ơn Sheena

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)