Archeology from space | Sarah Parcak

Sarah Parcak: Uzaydan arkeoloji

Translator: Jenny Zurawell

Çeviri: Arsel Acar Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Maine'de bir çocuk olarak büyürken,

When I was a child growing up in Maine,

one of my favorite things to do

yapmayı sevdiğim şeylerden biri

was to look for sand dollars on the seashores of Maine,

Maine'in deniz kıyılarında deniz kurabiyelerini aramak olurdu

because my parents told me it would bring me luck.

çünkü ebeveynlerim bana bunun şans getireceğini söylemişti.

Ama biliyorsunuz ki, bu kabuklar, onları bulmak zordur.

But you know, these shells, they're hard to find.

They're covered in sand, they're difficult to see.

Kum içinde kaplılar. Görülmeleri kolay değil.

However, over time, I got used to looking for them.

Yine de, zamanla, onları aramaya alıştım.

I started seeing shapes

Onları toplamakla yardımcı olan

and patterns that helped me to collect them.

şekiller ve kalıplar görmeye başladım.

Bu bir şeyleri bulma tutkusuna dönüştü,

This grew into a passion for finding things,

a love for the past and archaeology.

geçmişe ve arkeolojiye olan bir sevgi.

And eventually, when I started studying Egyptology,

Ve yakın bir zamanda eski Mısır uygarlığını inceleyen bilimi öğrenmeye başladım,

I realized that seeing with my naked eyes alone wasn't enough.

Çıplak gözle görmenin yeterli olmayacağını gördüm.

Because all of the sudden, in Egypt,

Çünkü birden Mısır da

my beach had grown from a tiny beach in Maine

benim denizim Maine'de bulunan küçük denizden

to one eight hundred miles long,

Nil nehrin yanında 1300 km

next to the Nile.

uzunluğuna büyüdü,

And my sand dollars had grown to the size of cities.

ve deniz kurabiyelerim

şehirlerin boyutlarına büyüdü.

This is really what brought me to using satellite imagery.

İşte bu beni uydu görüntülemesine getirdi.

For trying to map the past, I knew that I had to see differently.

Geçmişi haritalamak için, farklı bir şekilde bakmam gerektiğini biliyordum.

Bu yüzden size nasıl farklı baktığımın bir örneğini göstermek istiyorum

So I want to show you an example of how we see differently

using the infrared.

kızılötesi kullanarak.

This is a site located in the eastern Egyptian delta

Burası doğu Mısır deltasında bulunan Bendix adında

called Mendes.

bir yerdir.

And the site visibly appears brown,

Ve bu bölge kahverengi görünmektedir,

but when we use the infrared

ama kızılötesi kullandığımız da

and we process it, all of the sudden,

ve onu işlediğimizde, birden, sahte renk kullanarak

using false color,

the site appears as bright pink.

bölge açık pembe olarak görünmektedir.

What you are seeing

Gördüğünüz şey

are the actual chemical changes to the landscape

eski Mısırlıların yapı malzemeleri ve etkinlikleriyle

caused by the building materials and activities

ve etkinlikleriyle bölgede gerçekleşen

kimyasal değişimlerdir.

of the ancient Egyptians.

What I want to share with you today

Bugün sizinle paylaşmak istediğim şey

is how we've used satellite data

uydu verilerini kullanarak

to find an ancient Egyptian city,

Itjtawy adında binlerce yıldır kaybolmuş

called Itjtawy,

eski bir Mısır şehrini

missing for thousands of years.

nasıl bulabildik.

Itjtawy was ancient Egypt's capital

Itjtawy yüzlerce yıldır

tam dört bin yıl önce,

for over four hundred years,

at a period of time called the Middle Kingdom,

Orta Krallık denen bir dönemde,

about four thousand years ago.

eski Mısır'ın başkentiydi.

The site is located in the Faiyum of Egypt,

Bu bölge Mısır'ın Faiyum şehrindedir

and the site is really important,

ve bu bölge önemlidir çünkü Orta Krallıkta

because in the Middle Kingdom there was this great renaissance

Mısır sanatı, mimarlık ve din için

for ancient Egyptian art, architecture and religion.

büyük rönesans vardı.

Mısır bilimcileri Itjtawy bölgesinin

Egyptologists have always known the site of Itjtawy

was located somewhere near the pyramids of the two kings who built it,

iki Kral tarafından yapılan piramitlere yakın

bir yerlerde bulunduğunu daima biliyorlardı, burada kırmızı dairelerle belirtildi,

indicated within the red circles here,

but somewhere within this massive flood plain.

ama bu kocaman tufan arazisinde bir yerde.

Bu alan çok büyüktür --

This area is huge --

it's four miles by three miles in size.

boyut olarak 6.5 km'ye 5 km'dir.

The Nile used to flow right next to the city of Itjtawy,

Nil nehri Ijjtawy şehrin tam yanından akıyordu,

and as it shifted and changed and moved over time to the east,

ve doğuya doğru zamanla kayınca ve değişince,

it covered over the city.

şehrin üzerini kapladı.

So, how do you find a buried city

O zaman, büyük bir alanda gömülü bir şehri

in a vast landscape?

nasıl bulabilirsin?

Finding it randomly would be the equivalent

Rastgele olarak aramak samanda

gözü bağlı bir şekilde beyzbol eldivenleriyle

of locating a needle in a haystack,

blindfolded, wearing baseball mitts.

iğne aramakla eşdeğerdir.

(Laughter)

Yaptığımız şey NASA'nın topoğrafya verilerini kullanarak,

So what we did is we used NASA topography data

to map out the landscape, very subtle changes.

ince değişimlere sahip olan bu alanın haritasını çıkarmaktı.

We started to be able to see where the Nile used to flow.

Eskiden Nil nehrin nereden aktığını görmeye başladık.

Ama daha detaylı bir şekilde görebilirsiniz --ve daha ilginç bir şekilde--

But you can see in more detail, and even more interesting,

buradaki dairenin içerisinde yer alan

this very slight raised area

seen within the circle up here

biraz yükseltilmiş alan, Itjtawy şehrin

which we thought could possibly be the location of the city of Itjtawy.

konumu olabileceğini düşündük.

So we collaborated with Egyptian scientists

Burada gördüğünüz gibi, Mısırlı bilim insanlarıyla

karot işleri için işbirliği yaptık.

to do coring work, which you see here.

When I say coring, it's like ice coring,

Karot dediğim de, buz karotu gibidir, ama

but instead of layers of climate change,

iklimsel değişikliğin tabakaları yerine insanların oturdukları yerleri arıyorsunuz.

you're looking for layers of human occupation.

Ve beş metre aşağıda,

And, five meters down,

underneath a thick layer of mud,

kalın bir çamur tabakası altında,

çanak çömleğin sık olduğu bir tabaka bulduk.

we found a dense layer of pottery.

What this shows is that at this possible location of Itjtawy,

Bu bize beş metre aşağıda Itjtawy'nin

olası yerini gösteriyor,

five meters down,

we have a layer of occupation for several hundred years,

ve Orta Krallığa kadar yüzlerce yılı gösteren bir yerleşim

dating to the Middle Kingdom,

tabakamız var, Itjtawy ile aynı döneme

dating to the exact period of time we think Itjtawy is.

kadar uzanıyor.

We also found work stone --

Taş çalışması da bulduk--

carnelian, quartz and agate

Carnelian, kuartz ve akik burada

that shows that there was a jeweler's workshop here.

bir mücevher dükkanı olduğunu gösteriyor

These might not look like much,

Bu pek bir şeye benzemeyebilir,

ama Orta Krallıkta kuyumculuk için

but when you think about the most common stones

used in jewelry from the Middle Kingdom,

kullanılan genel taşları düşündüğünüzde,

kullanılan taşlardı bunlardı.

these are the stones that were used.

Bu bölgede Orta Krallığa kadar uzanan

So, we have a dense layer of occupation

dating to the Middle Kingdom at this site.

yoğun bir yerleşim tabakamız var.

Bir de orada ne varsa, önemli bir şehrin olduğunu

We also have evidence of an elite jeweler's workshop,

gösterecek seçkin bir mücevher dükkanımız var.

showing that whatever was there was a very important city.

No Itjtawy was here yet,

Henüz burada bir Itjtawy yoktu,

but we're going to be returning to the site

fakat yakın bir gelecekte bu

in the near future to map it out.

bölgeye dönüp haritasını oluşturacağız.

And even more importantly,

Ve daha da önemlisi,

we have funding to train young Egyptians in the use of satellite technology

genç Mısırlar'ın uydu teknolojisini kullanabilme

eğitimi için para kaynağımız var

so they can be the ones making great discoveries as well.

ki böylece onlarda büyük keşifler yapabilsinler diye.

So I wanted to end with my favorite quote from the Middle Kingdom --

Orta Krallıktan olan sevdiğim

bir söz ile bitirmek istiyorum--

it was probably written at the city of Itjtawy

Itjtawy şehrin üzerinde dört bin yıl önce yazılmış olabilirdi.

four thousand years ago.

''Bilgi paylaşmak çağrıların en yücesidir.

"Sharing knowledge is the greatest of all callings.

There's nothing like it in the land."

Toprakta bunun gibisi yoktur.''

So as it turns out, TED was not founded in 1984 AD.

Buna bakılırsa, TED MS 1984 yılında bulunmadı.

(Laughter)

(Kahkaha)

Making ideas actually started in 1984 BC

Fikirler üretmek gerçekte MÖ 1984 tarihinde

tepeden bulunan uzun-süre-kayıp-olmayan bir şehirde başladı.

at a not-lost-for-long city, found from above.

It certainly puts finding seashells by the seashore in perspective.

Kesinlikle sahilde deniz kurabiyelerini bulmayı perspektife koyuyor.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)