Phil Plait: How to defend Earth from asteroids

Translator: Vigan Vula Reviewer: Liridon Shala

I want to talk to you about something

Dua të diskutoj me ju për diçka

kind of big.

të madhe.

We'll start here.

Do të fillojmë ketu.

Sixty-five million years ago --

Para 65 milion vjetësh

(Laughter)

the dinosaurs had a bad day.

dinosaurët patën një ditë të keqe.

(Laughter)

(të qeshura)

A chunk of rock six miles across,

Një copë shkëmbi me diametër prej gjashtë miljash

moving something like 50 times the speed of a rifle bullet,

duke lëvizur, perafërsisht 50 herë

më shpejt se shpejtësia e plumbit te pushkës,

slammed into the Earth.

u përplas në Tokë.

It released its energy all at once,

Liroj enërgjinë e tij përnjëherësh,

and it was an explosion that was mind-numbing.

dhe ishte një eksplodim

marramendës.

If you took every nuclear weapon ever built

Në qoftëse i kishit marrur të gjitha bombet atomike të ndërtuara ndonjëherë

në kulmin e luftës së ftohtë,

at the height of the Cold War,

lumped them together,

ti bashkonit dhe ti shpërthenit

and blew them up at the same time,

në të njetën kohë,

that would be one one-millionth of the energy released at that moment.

ajo do të ishte sa një e milonta pjesë

e energjisë së liruar në atë moment.

The dinosaurs had a really bad day.

Dinosaurët patën një ditë vërtet të keqe.

OK?

Dakort?

Now, a six-mile-wide rock is very large.

Tani, një shkëmb me gjerësi prej gjashtë miljesh është shumë i madh.

We all live here in Boulder.

Ne të gjithë jetojmë këtu, në Boulder.

If you look out your window and see Longs Peak --

Në qoftëse shikoni jasht dritares dhe mund të shihni

you're probably familiar with it --

Long's Pik, me siguri jeni të familjarizur me të.

now, scoop up Longs Peak and put it out in space.

Tani, bëni bashkë Long's Pik dhe nxjerrni jashtë

Take ... Meeker, Mt. Meeker.

në gjithësi.

Merreni Meeker, malin Meeker. Bashkojini atë atje,

Lump that in there, and put that in space as well.

dhe vendosni atë poashtu ne gjithësi,

And Mt. Everest. And K2.

dhe malin Everest, dhe K2,

dhe majat indiane.

And the Indian peaks.

Pastaj filloni të keni idenë

Then you're starting to get an idea of how much rock we're talking about, OK?

se për sa shumë masë shkëmbore bëhet fjalë, dakort?

We know it was that big

Ne e dijmë se ishte aq i madh për shkak të

because of the impact it had and the crater it left.

ndikimit që kishte dhe kraterit që la.

It hit in what we now know as Yucatan, the Gulf of Mexico.

Goditi në të ashtuquajturën Yucatan,

Gjiri i Meksikos.

You can see here, there's the Yucatan Peninsula,

Mund ta shikoni këtu,

Jukatan Peninsula, nëse e njihni Kozumel

if you recognize Cozumel off the east coast there.

nga bregu lindor atje.

Here is how big of a crater was left.

Këtu shihet se cfarë madhësie krateri ka mbetur.

It was huge.

To give you a sense of the scale ... there you go.

Ishte gjigant. Që tiu jap një ndjesi te madhësisë,

në rregull, ja ku është. Madhësia këtu është

The scale here is 50 miles on top, a hundred kilometers on the bottom.

50 milje në majë, njëqind kilometra

në fund. Kjo gjë ishte

This thing was 300 kilometers across -- 200 miles --

300 kilometra mespërmes -- 200 milje --

an enormous crater that excavated out vast amounts of earth

një krater gjigant që nxorri jashtë

një sasi të madhe të Tokës që u thërrmua përreth

that splashed around the globe and set fires all over the planet,

globit dhe hapi zjarre kudo në planet,

threw up enough dust to block out the sun.

ngriti mjaft pluhur që ta bllokonte diellin.

It wiped out 75 percent of all species on Earth.

Zhduku 75 për qind të gjitha krijesave

në Tokë.

Now, not all asteroids are that big.

Tani, nuk janë gjithë asteroidët aq të mëdhenj

Some of them are smaller.

Disa nga ta janë më të vegjël.

Here is one that came in

Këtu është një që u shfaq

over the United States in October of 1992.

mbi SH.B.A

në Tetor të 1992.

It came in on a Friday night.

Erdhi në një mbrëmje të së premtes.

Why is that important?

Pse ajo ishte më rëndësi?

Because back then, video cameras were just starting to become popular,

Sepse në atë kohë, videokamerat sapo filluan

të përhapeshin, dhe njerëzit

and parents would bring them to their kids' football games

do ti sjellnin, prindërit do i kishin

në lojrat e futbollit të fëmijëve të tyre që ti filmonin ata

to film their kids playing football.

gjatë lojës. Dhe meqenëse erdhi të premten,

And since this came in on a Friday,

they were able to get this great footage of this thing breaking up

ata ishin në gjendje ta kapnin këtë filmim

deri sa ajo copëtohej rrugës

as it came in over West Virginia, Maryland, Pennsylvania and New Jersey

mbi Virgjinian Perendimor, Mariland, Pensilvani

dhe Nju Xhersi deri sa shkaktoj atë

until it did that

to a car in New York.

ndaj një makine në Nju Jork.

(Laughter)

(të qeshura)

Now, this is not a 200-mile-wide crater,

Tani, kjo nuk është krater i gjerë 200 milje,

but then again, you can see the rock, which is sitting right here,

por mund ta shihni shkëmbin

i cili qëndron mu këtu,

about the size of a football,

të një madhësia sa një top futbolli, i cili qëlloi

that hit that car and did that damage.

atë makinë dhe bëri atë dëmë.

Now, this thing was probably about the size of a school bus

Tani kjo gjë ishte përafërsisht sa madhësia

when it first came in.

a një autobusi shkolle kur mbërriti në fillim.

It broke up through atmospheric pressure,

U copëzua gjatë shtypjes atmosferike,

it crumbled, and then the pieces fell apart

u thërrmua, dhe pastaj copat u shpërbën

and did some damage.

dhe shkaktuan ca dëme.

Now, you wouldn't want that falling on your foot or your head,

Tani, ju me siguri nuk do ta dëshironit atë të bie në këmbën tuaj

ose në kokën tuaj, sepse do të shkaktonte atë.

because it would do that to it.

That would be bad.

Ajo po që do të ishte keq.

But it won't wipe out, you know, all life on Earth, so that's fine.

Mirëpo nuk do të zhdukte, gjithë jetën

në Tokë, kështu që në rregull. Por rezulton që,

But it turns out, you don't need something six miles across

nuk ju nevojitet diqka me diametër prej gjashtë miljesh

to do a lot of damage.

të shkaktoj shumë dëme.

There is a median point between tiny rock and gigantic rock,

Është një pikë mesatare mes shkëmbit të vogël

dhe shkëmbit të madh, dhe në fakt, nëse ndonjëri nga ju

and in fact, if any of you have ever been to near Winslow, Arizona,

ka qenë ndonjëherë afër Winslow të Arizonës

there is a crater in the desert there that is so iconic

është një krater në shkretëtirë atje, që është

aq portretizuese sa që quhet Krateri i Metorit.

that it is actually called "Meteor Crater."

To give you a sense of scale, this is about a mile wide.

Për tiu japur një kuptim më të gjerë të madhësisë, ajo ishte e gjerë afër një milje.

If you look up at the top, that's a parking lot,

Në qoftë se shikoni sipër, gjendet një hapësirë parkimi,

and those are recreational vehicles right there.

dhe ato janë mjete rekrative atje.

So it's about a mile across, 600 feet deep.

Pra është një milje mespërmes, 600 hapa(njësi matëse) e thellë.

The object that formed this was probably about 30 to 50 yards across,

Objekti që e formoi këtë me siguri që ishte rreth

30 deri 50 jard mespërmes, afërsisht me madhësinë

so roughly the size of Macky Auditorium here.

e dhomës së auditoriumit Mackey këtu.

It came in at speeds that were tremendous,

Erdhi me shpejtësitë qe ishin të lahtarshme,

slammed into the ground, blew up,

u përplas në tokë, shpërtheu,

and exploded with the energy of roughly a 20-megaton nuclear bomb --

dhe eksplodoi me energji afërsisht

20- megaton të një bombe atomike--

a very hefty bomb.

një bombë shumë e madhe.

This was 50,000 years ago,

Kjo ishte para 50,000 vjetësh, kështu që do të mund të

so it may have wiped out a few buffalo or antelope,

zhdukte disa bafolo ose antilopa,

or something like that out in the desert,

ose diqka të tillë në shkretëtirë,

but it probably would not have caused global devastation.

por me siguri që nuk do të kishte shkaktuar

shkatërrim global.

It turns out that these things don't have to hit the ground

Rezultoi që këto gjëra nuk duhet

ta godasin tokën që të shkaktojnë shumë dëme.

to do a lot of damage.

Now, in 1908, over Siberia, near the Tunguska region --

Tani, më 1908, mbi Siberi, afër

regjionit Tunguska -- për ata që janë

for those of you who are Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters,"

tifozë të Dan Aykoryd dhe kini shikuar "Ghostbuster",

kur ai foli për qarjen më të madhe diametrike

when he talked about the greatest cross-dimensional rift

që nga shpërthimi Siberia më 1909, kur ai

since the Siberia blast of 1909,

where he got the date wrong, but that's OK.

gaboi datën, por në rregull. (të qeshura)

(Laughter)

Ishte 1908. Në rregull. Mund të jetoj edhe me të (gabimin).

It was 1908. That's fine. I can live with that.

(të qeshura)

(Laughter)

Another rock came into the Earth's atmosphere

Një shkëmb tjetër erdhi në atmosferën e Tokës

and this one blew up above the ground,

dhe kjo shpërtheu mbi tokë, disa

several miles up above the surface of the Earth.

milje mbi sipërfaqen e Tokës.

The heat from the explosion set fire to the forest below it,

Nxehtësia e atij shpërthimi e vuri në flakë

pyllin përfundi tij, dhe pastaj vala e shpërthimit

and then the shock wave came down and knocked down trees

erdhi dhe rrëzoi pemët për

for hundreds of square miles.

qindra milja katror, dakort?

This did a huge amount of damage.

Kjo shkaktoi dëme të mëdha.

And again, this was a rock probably roughly the size

Përsëri, ky ishte një shkëmb afërsisht

of this auditorium that we're sitting in.

sa madhësi e sallës që jemi të ulur këtu.

In Meteor Crater, it was made of metal,

Krateri i Meteorit ishte i përbërë nga metali

and metal is much tougher, so it made it to the ground.

dhe ai metal është më rezistent, kështu që arriti

tokën.

The one over Tunguska was probably made of rock,

Ai mbi Tunguska me siguri që ishte i përbërë

and that's much more crumbly, so it blew up in the air.

nga shkëmbi, dhe ishte më i thërrmueshëm, kështu që

Either way, these are tremendous explosions -- 20 megatons.

shpërtheu ne ajër. Sidoqoftë, këto janë

shpërthime të frikshme,prej 20 megatonësh.

Now, when these things blow up,

Tash, kur këto gjëra shpërthejnë, ato nuk do të

they're not going to do global ecological damage.

shkaktojnë dëmtim global ekologjik.

They're not going to do something like the dinosaur killer did.

Ato nuk do të bëjnë diqka

që vrasësi-dinosaur bëri.

They're just not big enough.

Ata nuk janë aq të mëdhenjë.

But they will do global economic damage,

Mirëpo, do të shkaktojnë dëmtime botërore ekonomike,

because they don't have to hit, necessarily,

sepse nuk duhet medeomos të godasin,

to do this kind of damage.

që të shkaktojnë kësi lloj dëmtimesh.

They don't have to do global devastation.

Nuk kanë nevojë që të bëjnë shkatërrim botëror.

If one of these things were to hit pretty much anywhere,

Nëse një nga këto do të qëllonte

kudo qoftë, do të ndjellte panik.

it would cause a panic.

But if it came over a city, an important city --

Mirëpo nëse kishte ardhur mbi një qytet, qytet të rëndësishëm --

jo pse ndonjë qytet është më i rëndësishëm se tjerët,

not that any city is more important than others,

por prej disa prejt tyre ne varemi më shumë

but some of them we depend on more on the global economic basis --

në bazë ekonomike globale -- do të shkaktonte

that could do a huge amount of damage to us as a civilization.

një dëmë marramendës për neve

si civilizim.

So, now that I've scared the crap out of you --

Tani, që iu futa frikën në palc ..

(Laughter)

(të qeshura)

what can we do about this?

Qfarë mund të bëjmë për këtë? Dakort?

This is a potential threat.

Ky është një rrezik potencial.

Let me note that we have not had a giant impact like the dinosaur killer

Më leni të theksoj që ne nuk kemi pasur

përplasje gjigande siq ishte vrasësi-dinosaur

for 65 million years.

tash e 65 milon vjetë. Ato janë shumë të rralla.

They're very rare.

The smaller ones happen more often,

Më të vogla, ndodhin më shpesh, por

but probably on the order of a millennium,

me siguri në baza mijëvjeqare,

every few centuries or every few thousand years.

çdo shekuj or disa mijëra

vite, mirëpo është diqka që duhet ta kemi parasysh.

But it's still something to be aware of.

Well, what do we do about them?

Pra, qfarë bëjmë neve pë ta?

The first thing we have to do is find them.

Gjëja e parë që duhet të bëjmë, është ti gjejmë ata.

This is an image of an asteroid that passed us in 2009.

Ky është imazh i një asteroidi, që kaloi

nga ne në 2009.

It's right here.

Është mu këtu.

But you can see that it's extremely faint.

Por siq mund ta shihni është shumë i mekur.

I don't know if you can see that in the back row.

Nuk e di nëse mund ta shikoni atë

These are just stars.

në rreshtin prapa. Këta thjesht janë yje.

This is a rock that was about 30 yards across,

Ky ishte një shkëmb që kishte diametër prej 30 jardëve

so roughly the size of the ones that blew up over Tunguska

afërsisht se madhësisë të atij që shpërtheu

mbi Tunguska dhe goditi Arizonën para 50,000 vjetëve.

and hit Arizona 50,000 years ago.

These things are faint.

Këto gjëra janë të zbehta.

They're hard to see, and the sky is really big.

Janë vështirë të shikueshme dhe qielli është vërtetë shum i madh.

We have to find these things first.

Së pari ne duhet ti gjejmë këto gjëra.

Well, the good news is, we're looking for them.

Lajmi i mirë është, që jemi duke kërkuar për ta.

NASA has devoted money to this;

NASA ka ndarë para për këtë.

the National Science Foundation and other countries

Fondacioni Nacional i Shkencës,

vende të tjera janë shumë të interesuara për këtë.

are interested in doing this.

We're building telescopes that are looking for the threat.

Ne jemi duke ndërtuar teleskopa që janë duke kërkuar

për kërcnimin. Ky është hapi i parë, i madh,

That's a great first step. But what's the second step?

por cili është hapi i dytë? Hapi i dytë

The second step is if we see one heading toward us, we have to stop it.

është që ne po shohim një duke ardhur nga ne,

ne duhet ta ndalojmë atë. Qfarë bëjmë ne?

What do we do?

You've probably heard about the asteroid Apophis.

Me siguri keni dëgjuar për asteroidin

Apofis. Nëse nuk keni dëgjuar, atëherë do të dëgjoni.

If you haven't yet, you will.

If you've heard about the Mayan 2012 apocalypse,

Nëse keni dëgjuar për apokalipsin Majan 2012

you're going to hear about Apophis,

ju do të dëgjoni për Apofis,

because you're keyed in to all the doomsday networks, anyway.

sepse ju jeni te akorduar ne te gjitha lidhjet

për fundin e botes.

(Laughter)

Apophis is an asteroid that was discovered in 2004.

Apofis është një asteroid që është zbuluar me 2004.

It's roughly 250 [meters] across, so it's pretty big --

Është përafërsisht 250 jard mespërmes, kështu që është

mjaft i madh -- madhesi e madhe,

bigger than a football stadium.

me e madhe se nje stadium futbolli -- dhe do të

And it's going to pass by the Earth in April of 2029.

kalojë përgjatë Tokës në Prill të 2029.

And it's going to pass us so close

Dhe do të na kalojë neve shumë afër sa që

that it's actually going to come underneath our weather satellites.

do te vijë perfundi

satelitëve tanë të motit.

The Earth's gravity is going to bend the orbit of this thing so much

Graviteti i botës do të kthejë orbitën

a kësaj gjëje aq shumë sa që,

that if it's just right,

if it passes through this region of space,

nëse kalon pergjatë këtij regjioni hapsinor,

this kidney-bean-shaped region called the keyhole,

ky rajon në formë fasuleje-veshke i quajtur

the Earth's gravity will bend it just enough that seven years later,

"vrimë qelësi" (gravitacionale), Toka do ta përkulte atë

mjaftueshëm ashtu që pas 7 vjetësh

on April 13 -- which is a Friday, I'll note -- in the year 2036 --

më 13 Prill, që tiu perkujtoj është e premte

të vitit 2036 ... (të qeshura)

(Laughter)

you can't plan that kind of stuff --

-- ju nuk mund ti planifikoni kësi gjëra --

(Laughter)

Apophis is going to hit us.

Apofis do të na godas. Dhe është

And it's 250 meters across, so it would do unbelievable damage.

me diametër prej 250 metra, kështu që do te shkaktonte

dëme të pa imagjinueshme.

The good news is that the odds of it actually passing through this keyhole

Tani lajmi i mirë është se mundësia që

të kaloj përmes kësaj vrime dhe

and hitting us next go-around are one in a million, roughly --

pastaj të na godas neve është një në një milion,

very, very low odds.

përafërsisht -- shumë, shumë pak mundësi, kështu që personalisht

So I personally am not lying awake at night worrying about this at all.

nuk rri zgjuar natën duke u shqetësuar për këtë, fare.

Nuk mendoj që Apofis është një problem.

I don't think Apophis is a problem.

Në fakt, Apofis është një bekim që na duhej,

In fact, Apophis is a blessing in disguise,

sepse na zgjoi karshi rreziqeve

because it woke us up to the dangers of these things.

të këtyre gjërave.

This thing was discovered just a few years ago

Kjo gjë është zbuluar vetëm para ca vjetësh

and could hit us a few years from now.

dhe mund të na godiste disa vite pas nga e tashmja.

It won't, but it gives us a chance to study these kinds of asteroids.

Nuk do ta bëj një gjë të tillë, por na jep neve një shancë ti studiojemë

kësij lloj asteroidesh. Ne me të vërtetë nuk

We didn't really necessarily understand these keyholes, and now we do,

i kuptuam këto vrima, dhe

tani që ne i kuptojmë rezultoi

and it turns out that's really important,

që është me shumë rëndësi, sepse si do ta

because how do you stop an asteroid like this?

ndalonit një asteroid si ky?

Well, let me ask you:

Mirë, më lejoni tiu bëj një pyetje, qfarë ndodh nëse jeni

What happens if you're standing in the road and a car's headed for you?

duke qëndruar në mes të rrugës dhe një makinë

është duke ardhur drejt teje? Si veproni? Ju bëni kështu.

What do you do?

You do this. Right? Move, and the car goes past you.

Apo jo? Shmangesh. Makina kalon prapa teje.

But we can't move the Earth, at least not easily,

Por nuk mund ta lëzim Tokën, së paku

jo shumë lehtë, mirëpo ne mund ta zhvendosim një asteroid të vogël.

but we can move a small asteroid.

And it turns out, we've even done it.

Dhe ka rezultuar, që veqse e kemi bërë.

Në vitin 2005, NASA nisi një sondë

In the year 2005, NASA launched a probe called Deep Impact,

të quajtur Dip Impakt, e cila u përplas në --

which slammed a piece of itself into the nucleus of a comet.

një pjesë e saj u përplas në nukleusin e një komete.

Comets are very much like asteroids.

Kometat janë shumë të ngjajshme me asteroidët.

The purpose wasn't to push it out of the way;

Qëllimi nuk ishte ta shmangnin nga rruga.

the purpose was to make a crater to excavate the material

Qëllimi ishte ta bënte një krater ta gërmonte

materialin dhe të shiqonte qfarë fshishej brenda

and see what was underneath the surface of this comet,

sipërfaqes së kësaj komete, për të cilën mësuam

which we learned quite a bit about.

mjaft.

We did move the comet a little tiny bit --

Ne lëzim kometën shumë pak,

not very much, but that wasn't the point.

jo shumë, por ajo ishte poenta.

However, think about this:

Sidoqoftë, ke parasysh këtë.

This thing is orbiting the Sun at 10, 20 miles per second.

Kjo gjë është duke u sillur rreth diellit për

10 milje në sekon, 20 milje për sekond.

We shot a space probe at it and hit it, OK?

Ne lëshuam një sondë hapsinore dhe qëlluam atë. Dakort?

Paramendoni se sa vështirë do të ishte ajo, dhe ne arritëm.

Imagine how hard that must be, and we did it.

That means we can do it again.

Kjo do të thotë se ne mund ta bëjmë prapë.

If we see an asteroid that's coming toward us, headed right for us,

Nëse na nevojitet, dhe shikojmë që një asteroid është duke ardhur

nga ne, dhe është drejtuar direkt nga ne,

and we have two years to go?

dhe i kemi 2 vite kohë, bum! Ne e qëllojmë atë.

Boom! We hit it.

You know, if you watch the movies --

Ju mund të provoni të -- e dini, nëse i shikoni

(Laughter)

filmat, ju mund të mendoni,

you might think:

Why don't we use a nuclear weapon?

pse ne nuk i përdorim bombat atomike?

Well, you can try that, but the problem is timing.

Mirë, ju mund ta provoni atë, por problemi është koha.

Shoot a nuclear weapon at this thing,

E lëshoni bombën atomike në këtë gjë,

you have to blow it up within a few milliseconds of tolerance,

ju duhet ta shpërtheni brenda disa milisekondave

tolerancë, përndryshe ju nuk do ta godisnit në shenjë.

or else you'll miss it.

And there are a lot of other problems with that; it's very hard to do.

Dhe janë shumë probleme të tjera

me të. Eshtë shumë vështirë ta beni.

But just hitting something? That's pretty easy.

Por vetëm të qëlloni diqka? Ajo është mjaft e lehtë.

I think even NASA can do that, and proved that they can.

Mendoj që edhe NASA mund ta bëj këtë,

dhe ata e dëshmuan që mund ta bëjnë.(të qeshura)

(Laughter)

The problem is, if you hit this asteroid, you've changed the orbit,

Problemi qëndron, qfarë ndodh nëse ju qëlloni

këtë asteroid, ju keni ndryshuar trajektoren e orbitës,

you measure the orbit,

then you find out, oh yeah, we just pushed it into a keyhole,

ju e matni orbitën dhe zbuloni,

oh, dakort, ne sapo e futëm në vrimën gravitacionale,

and now it's going to hit us in three years.

dhe tani do të na qëlloj neve për tre vite.

Well, my opinion is: fine!

Mirë, mendimi im është, në rregull. Dakort?

It's not hitting us in six months --

Nuk do të na qëlloj për gjashtë muaj. Shumë mirë.

that's good.

Now we have three years to do something else.

Tani ne kemi tre vjet të bëjmë diqka tjetër.

And you can hit it again.

Dhe ju mund ta qëllonit përsëri. Ajo do të ishte

That's kind of ham-fisted;

diqka e ngathët. Ju mund ta shtynit në një vrimë të tretë

you might just push it into a third keyhole or whatever,

ose qfarëdo qoftë, kështu që ju nuk do ta bënit atë.

so you don't do that.

Dhe kjo është pjesa, pjesa që thjesht e adhuroj.

And this is the part --

it's the part I just love.

(Laughter)

(të qeshura)

After the big macho "Grr ... bam! We're gonna hit this thing in the face,"

Pas maqos së madhe "Rrrrrr BAM"! Ne do ta

qëllojmë këtë gjë mu në fytyrë,"

dhe pastaj ne i sjellim

then we bring in the velvet gloves.

(të qeshura)

(Laughter)

There's a group of scientists and engineers and astronauts,

është një grup shkencëtarësh dhe inxhinierëve

dhe astronautëve dhe ata e quajnë vetën e tyre

and they call themselves The B612 Foundation.

Fondacioni B612. Pë ju

For those of you who've read "The Little Prince,"

që keni lexuar "The Little Prince"("Prince i Vogël")

you understand that reference, I hope --

shpresoj që e kuptoni atë referim. Princi i vogël

the little prince lived on an asteroid called B612.

i cili jetoj ne një asteroid, quhej B612.

These are smart guys -- men and women -- astronauts, like I said, engineers.

Këta janë njerëz të menqur -- burra dhe gra --

astronautë, siq thashë, inxhinierë.

Rusty Schweickart, who was an Apollo 9 astronaut, is on this.

Rusty Schweickart, i cili ishte astronautë në Apollo 9

bënë pjesë në këtë. Dan Durda, miku im

Dan Durda, my friend who made this image,

që realizoj këtë imazh, punon këtu tek

works here at Southwest Research Institute in Boulder, on Walnut Street.

Instituti jugperendimor i kërkimeve në Boulder,

në Rrugën Walnut. Ai krijoi këtë imazh për këtu,

He created this image for this.

dhe aktualisht ai është një nga astronautët

He's actually one of the astronomers who works for them.

që punojnë për ta. Në qoftë se shikojmë një asteroid

If we see an asteroid that's going to hit the Earth

që do ta godas Tokën dhe ne kemi

and we have enough time,

mjaft kohë, ne mund ta godasim atë që të lëviz në

we can hit it to move it into a better orbit.

një orbit më të mirë.

But then what we do is launch a probe that has to weigh a ton or two.

një sond që peshon një apo dy tonë.

Nuk nevojitet që të jetë gjigande -- disa tonësh

It doesn't have to be huge -- a couple of tons, not that big --

jo aq e madhe -- dhe mund ta vendosni afër asteroidit.

and you park it near the asteroid.

You don't land on it, because these things are tumbling end over end.

Ju nuk zbarkoni në të, sepse këto gjëra janë

të paqëndrueshme nga të gjitha anët. është shumë vështirë të zbarkonit në to.

It's very hard to land on them.

Instead you get near it.

Në vend të asaj ju, ju afroni asaj.

The gravity of the asteroid pulls on the probe,

Graviteti i asteroidit tërheq sondën,

and the probe has a couple of tons of mass.

dhe sonda ka masën prej disa tonësh.

It has a little tiny bit of gravity,

Ka një gravitet mjaft të vogël, por ajo është e mjaftueshme

but it's enough that it can pull the asteroid,

që ta tërheq një asteroid, dhe ju keni

and you have your rocket set up --

raketën të vendosur, kështu që ju mund -- oh, ju vështirë që mund

you can barely see it here, but there's rocket plumes --

ta shihni këtu, por atje është -- dhe ju

në fakt, këta quna janë të lidhur për

and these guys are connected by their own gravity,

gravitetin e vet, dhe nëse ju e lëvizni sondën shumë

and if you move the probe very slowly -- very, very gently,

ngadalë, shumë, shumë butësisht, ju shumë me lehtësi mund

you can very easily finesse that rock into a safe orbit.

ta drejtoni atë shkëmb në një orbitë të sigurt.

Ju mund poashtu ta vendosni në një orbitë rreth Tokës

You can even put in orbit around the Earth where we could mine it,

ku ne mund ta gërmonim atë, edhe pse ajo është një gjë

although that's a whole other thing; I won't go into that.

krejtësisht tjetër. Nuk dua të kaloj andej.

(të qeshura)

(Laughter)

But we'd be rich!

Por ne do të ishim të pasur.

(Laughter)

(të qeshura)

So think about this, right?

Pra mendoni një qik për këtë, në rregull?

Janë ata shkëmbi gjigand duke fluturuar atje,

There are these giant rocks flying out there, and they're hitting us,

dhe po na godasin neve, dhe ata po

and they're doing damage to us.

na shkaktojnë dëme neve, por ne kemi arritur ta zgjidhim

But we've figured out how to do this,

këtë, dhe kemi gjitha gjërat ta bëjmë këtë.

and all the pieces are in place to do this.

We have astronomers with telescopes, looking for them.

Ne kemi astronomë të vendosur me teleskopë

duke i kërkuar ata. Ne kemi njerëz të menqur,

We have very, very smart people,

shumë, shumë të menqur, të cilët janë të brengosur

who are concerned about this and figuring out how to fix the problem,

për këtë dhe ta gjejnë mënyrën se si ta zgjidhin

problemin, dhe ne kemi teknologjinë ta bëjmë këtë.

and we have the technology to do this.

This probe actually can't use chemical rockets.

Në fakt kjo sondë nuk mund ti përdor raketat kimike.

Chemical rockets provide too much thrust, too much push.

Raketat kimike japin shumë vrull, gjithashtu

më shumë shtytje. Sonda do të hidhej gabim.

The probe would just shoot away.

Ne zbuluam diqka që quhet shtytja ionike,

We invented something called an ion drive,

i cila është motor me forcë shtytjeje shumë, shumë, shumë të vogël.

which is a very, very, very low-thrust engine.

It generates the force a piece of paper would have on your hand --

Generon me forcë që një copë letre do ta kishte

në duar tuaja, shumë të lehtë,

incredibly light, but it can run for months and years,

por mund të qëndroj për muaj e vite,

duke ofruar atë shtytje të lehtë.

providing that very gentle push.

If anybody here is a fan of the original "Star Trek,"

Nëse ndonjëri nga ju në sallë admiron "Star Trek"-un origjinal

ata kaluan përgjatë një anije alienësh që kishin

they ran across an alien ship that had an ion drive,

një shtyje jonike dhe Spoki tha,

and Spock said, "They're very technically sophisticated.

"Ata janë shumë të sofistikuar teknikisht.

They're a hundred years ahead of us with this drive."

Me këtë mjet ata janë qindra vite përpara nesh."

Por, ne kemi një mjet me shtytje jonike tani.(të qeshura)

Yeah, we have an ion drive now.

We don't have the Enterprise, but we've got an ion drive now.

Ne nuk kemi Enterpise-in, por

kemi mjetin me shtytje jonike tani.

(Laughter)

(aplauza)

(Applause)

Spock.

Spock.

(Laughter)

(të qeshura)

So ...

Pra..

That's the difference --

Ai është dallimi, ai është dallimi

that's the difference between us and the dinosaurs.

mes nesh dhe dinosaurëve.

This happened to them.

Kjo ju ndodhi atyre.

It doesn't have to happen to us.

Nuk ka nevojë që të na ndodh edhe neve.

The difference between the dinosaurs and us

Dallimi mes dinosaurëve dhe nesh

is that we have a space program

është që ne kemi një program për gjithësi

dhe ne mund të votojmë,

and we can vote,

and so we can change our future.

kështu që ne mund ta ndryshojmë të ardhmen tonë.

(Laughter)

(të qeshura)

We have the ability to change our future.

Ne kemi aftësinë të ndërrojmë të ardhmen tonë.

Sixty-five million years from now,

65 milion vjet nga ky çast,

we don't have to have our bones collecting dust in a museum.

ne nuk kemi nevojë qe eshtrat tona

të mbulohen nga pluhuri në muze.

Thank you very much.

Ju faleminderit shumë.

(Applause)

(aplauza)