Phil Plait: How to defend Earth from asteroids

Translator: Michael Kaulashvili Reviewer: George Tsaava

I want to talk to you about something

მე მინდა გესაუბროთ რაღაც

kind of big.

დიდზე.

We'll start here.

აქედან დავიწყოთ.

Sixty-five million years ago --

65 მილიონი წლის წინ

(Laughter)

the dinosaurs had a bad day.

დინოზავრებს ცუდი დღე ქონდათ.

(Laughter)

(სიცილი)

A chunk of rock six miles across,

ექვსი მილის დიამეტრის კლდის ნამსხვრევი

moving something like 50 times the speed of a rifle bullet,

რომელიც მოძრაობდა ტყვიის სიჩქარეზე

50-ჯერ სწრაფად,

slammed into the Earth.

შეეჯახა დედამიწას.

It released its energy all at once,

მან ერთდროულად გამოანთავისუფლა ენერგია,

and it was an explosion that was mind-numbing.

ეს იყო წარმოუდგენელი

აფეთქება.

If you took every nuclear weapon ever built

თუ აიღებთ ყოველ ბირთვულ იარაღს რომელიც ოდესმე შექმნილა

ცივი ომის პიკში,

at the height of the Cold War,

lumped them together,

შეაგროვებთ ერთად და ააფეთქებთ

and blew them up at the same time,

ერთდროულად,

that would be one one-millionth of the energy released at that moment.

ეს იქნებოდა ერთი მემილიონედი

იმ ენერგიისა რომელიც გამონთავისუფლდა იმ მომენტში

The dinosaurs had a really bad day.

დინოზავრებს მართლაც ცუდი დღე ქონდათ.

OK?

კარგი?

Now, a six-mile-wide rock is very large.

ექვსი მილის სიგანის ქვა მართლაც ძალიან დიდია.

We all live here in Boulder.

ჩვენ ყველა ქვაზე ვცხოვრობთ.

If you look out your window and see Longs Peak --

თუ გაიხედავთ თქვენი ფანჯრიდან, შეგიძლიათ დაინახოთ

you're probably familiar with it --

ლონგ პიკი, შეიძლება ნაცნობია თქვენთვის.

now, scoop up Longs Peak and put it out in space.

ახლა აიღეთ იგი და გაიტანეთ

Take ... Meeker, Mt. Meeker.

კოსმოსში.

აიღეთ მიკერი, მთა მიკერი და შეაერთეთ იქ,

Lump that in there, and put that in space as well.

და ისიც კოსმოში,

And Mt. Everest. And K2.

ევერესტი და K2,

და ინდოეთის მწვერვალები,

And the Indian peaks.

რა იდეაც მოგივათ,

Then you're starting to get an idea of how much rock we're talking about, OK?

თუ რამდენ ქვას აიღებთ, კარგი?

We know it was that big

ჩვენ ვიცით რომ ასეთი დიდი იყო

because of the impact it had and the crater it left.

გამომდინარე, დარტყმიდან და კრატერიდან რომელიც დატოვა.

It hit in what we now know as Yucatan, the Gulf of Mexico.

მან დაარტყა, ადგილს რომელსაც ჩვენ ვიცნობთ როგორც იუკატანი.

მექსიკის ყურეში.

You can see here, there's the Yucatan Peninsula,

შეგიძლიათ ნახოთ, აი ისიც

იუკატანის ნახევარკუნძული, თუ იცნობთ აღმოსავლეთ

if you recognize Cozumel off the east coast there.

მხარის საკურორტო კუნძულს აქ.

Here is how big of a crater was left.

აი ასეთი დიდი კრატერი დატოვა.

It was huge.

To give you a sense of the scale ... there you go.

უზარმაზარი იყო, მასშტაბი რომ შეიგრძნოთ,

კარგი, აგერ, მასშტაბი აგერაა

The scale here is 50 miles on top, a hundred kilometers on the bottom.

50 მილი ზემოთ, ასი კილომეტრი

ფსკერზე, ეს იყო

This thing was 300 kilometers across -- 200 miles --

300 კილომეტრზე გადაჭიმული -- 200 მილზე --

an enormous crater that excavated out vast amounts of earth

უზარმაზარი კრატერი ამოთხარა

უზარმაზარი რაოდენობის მიწა მოაფრქვია

that splashed around the globe and set fires all over the planet,

დედამიწაზე, ცეცხლი იყო მთელ პლანეტაზე,

threw up enough dust to block out the sun.

საკმარისი მტვერი რომ დაებლოკა მზე,

It wiped out 75 percent of all species on Earth.

მან გაანადგურა სახეობების 75 პროცენტი

დედამიწაზე.

Now, not all asteroids are that big.

ყველა ასტეროიდი ასეთი დიდი არაა.

Some of them are smaller.

ზოგიერთი მათგანი უფრო პატარაა.

Here is one that came in

აგერ ერთი მათგანი, რომელიც

over the United States in October of 1992.

ჩამოვარდა შტატებში

1992 წლის ოქტომბერში.

It came in on a Friday night.

ის გვეწვია პარასკევ ღამეს.

Why is that important?

რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

Because back then, video cameras were just starting to become popular,

რადგან მაშინ, ვიდეო კამერები პოპულარული

ხდებოდა, და ხალხს

and parents would bring them to their kids' football games

დაქონდათ, მშობლები ატარებდნენ,

მათი ბავშვების ფეხბურთის თამაშის გადასაღებად

to film their kids playing football.

და სანამ იგი მოფრინავდა პარასკევ ღამეს,

And since this came in on a Friday,

they were able to get this great footage of this thing breaking up

მათ შეეძლოთ გადაეღოთ ეს მაგარი კადრები

რომელმაც გადმოსერა

as it came in over West Virginia, Maryland, Pennsylvania and New Jersey

დასავლეთ ვირჯინია, მერილენდი, პენსილვანია

და ნიუ ჯერსი სანამ ეს არ გაუკეთა

until it did that

to a car in New York.

მანქანას, ნიუ იორკში.

(Laughter)

(სიცილი)

Now, this is not a 200-mile-wide crater,

ეს არაა 200 მილის სიგანის კრატერი,

but then again, you can see the rock, which is sitting right here,

მაგრამ ისევ თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ქვა

რომელიც აქ დევს,

about the size of a football,

დაახლოებით ფეხბურთის ბურთის ზომა, რომელმაც დაარტყა

that hit that car and did that damage.

ამ მანქანას და გამოიწვია ეს დაზიანება.

Now, this thing was probably about the size of a school bus

ეს რაღაც ალბათ სკოლის ავტობუსის ზომა

when it first came in.

იქნებოდა, პირველად.

It broke up through atmospheric pressure,

ის ატმოსფერული წნევისგან დაიშალა,

it crumbled, and then the pieces fell apart

დაქუცმაცდა, და ნაწილები გაიფანტა

and did some damage.

და გამოიწვია რაღაც ზიანი.

Now, you wouldn't want that falling on your foot or your head,

არ მოგინდებოდათ ეს თქვენ ფეხზე დაგცემოდათ

ან თავზე, რადგან ცუდ რამეს

because it would do that to it.

That would be bad.

გაგიკეთებდათ.

But it won't wipe out, you know, all life on Earth, so that's fine.

ის მთელ სიცოცხლეს ვერ გაანადგურებს

დედამიწაზე, და ეს კარგია, მაგრამ ის გვაჩვენებს

But it turns out, you don't need something six miles across

არ არის აუცილებელი ექვსი მილის ზომის რაღაც

to do a lot of damage.

დიდი ზიანი რომ მოგვიტანოს.

There is a median point between tiny rock and gigantic rock,

არსებობს საშუალო წერტილია პაწაწინა ქვებსა

და გიგანტურ ქვებს შორის. თუ რომელიმე თქვენგანი

and in fact, if any of you have ever been to near Winslow, Arizona,

ოდესმე ყოფილა უინსლოუს ახლოს, არიზონაში,

there is a crater in the desert there that is so iconic

იქ არის კრატერი უდაბნოში, რომელიც არის

ისეთი სიმბოლური, რომ მეტეორის კრატერი ეწოდება.

that it is actually called "Meteor Crater."

To give you a sense of scale, this is about a mile wide.

მასშტაბი რომ დაგანახოთ, მისი სიგანე დაახლოებით ერთი მილია.

If you look up at the top, that's a parking lot,

თუ აიხედავთ მაღლა, ეს პარკირების ადგილია

and those are recreational vehicles right there.

ეს რეკრეაციული მანქანებია

So it's about a mile across, 600 feet deep.

ის ერთ მილზეა გადაჭიმული, 600 ფუტი სიღრმის.

The object that formed this was probably about 30 to 50 yards across,

ობიექტი რომელმაც ეს ჩამოაყალიბა იყო ალბათ

უხეშად 30-დან 50-მდე იარდის ზომის

so roughly the size of Macky Auditorium here.

ამ, მაქქეის აუდიტორიის, ზომის

It came in at speeds that were tremendous,

საშინელი სიჩქარით წამოვიდა,

slammed into the ground, blew up,

შეასკდა მიწას, აფეთქდა

and exploded with the energy of roughly a 20-megaton nuclear bomb --

დაახლოებით 20 მეგატონის

ბირთვული ბომბის ენერგიით

a very hefty bomb.

უზარმაზარი ბომბი.

This was 50,000 years ago,

ეს იყო 50 000 წლის წინ, შეიძლება მან

so it may have wiped out a few buffalo or antelope,

გაანადგურა რამდენიმე ბიზონი და ანტილოპა.

or something like that out in the desert,

ან რაიმე მსგავსი უდაბნოში,

but it probably would not have caused global devastation.

მაგრამ ალბათ მან არ გამოიწვია

გლობალური განადგურება.

It turns out that these things don't have to hit the ground

როგორც ჩანს მიწაზე ჩამოვარდნილი, ისინი

არ იწვევენ დიდ ზიანს.

to do a lot of damage.

Now, in 1908, over Siberia, near the Tunguska region --

ახლა, 1908 წელს ციმბირში, ტუნგუსკას

რეგიონათან ახლოს -- მათთვის ვინც

for those of you who are Dan Aykroyd fans and saw "Ghostbusters,"

დენ აიკროუდის გულშემატკივრები ხართ და გინახავთ "მოჩვენებებზე მონადირენი"

როდესაც ის საუბრობდა დიდ მრავალგანზომილებიან ბზარზე

when he talked about the greatest cross-dimensional rift

სანამ ციმბირში აფეთქდა 1909, როცა ის მოხვდა,

since the Siberia blast of 1909,

where he got the date wrong, but that's OK.

თარიღი შეცდომა იყო, მაგრამ არაუშავს (სიცილი)

(Laughter)

ეს იყო 1908 წელს. ასე შემიძლია.

It was 1908. That's fine. I can live with that.

(სიცილი)

(Laughter)

Another rock came into the Earth's atmosphere

მორიგი ქვა შემოვიდა დედამიწის ატმოსფეროში

and this one blew up above the ground,

და იგი აფეთქდა მიწის ზემოთ, რამდენიმე

several miles up above the surface of the Earth.

მილით მაღლა, დედამიწის ზედაპირიდან.

The heat from the explosion set fire to the forest below it,

აფეთქების სიცხემ გააჩინა ცეცხლი

ქვემოთ, ტყეში, შოკური ტალღა

and then the shock wave came down and knocked down trees

წამოვიდა ქვემოთ და დაარტყა ხეებს

for hundreds of square miles.

ასობით კვადრატულ მილზე.

This did a huge amount of damage.

დიდი ზიანი გამოიწვია.

And again, this was a rock probably roughly the size

და ისევ, ეს იყო ქვა დაახლოებით,

of this auditorium that we're sitting in.

ამ აუდიტორიის ზომის რომელშიც ვიმყოფებით.

In Meteor Crater, it was made of metal,

მეტეორის კრატერი შექმნა მეტალმა,

and metal is much tougher, so it made it to the ground.

მეტალი გაცილებით მჭიდროა, მოკლედ მან წარმოქმნა

ეს მიწაზე.

The one over Tunguska was probably made of rock,

ტუნგოსკაზე მომხდარი ალბათ წარმოქმნა

and that's much more crumbly, so it blew up in the air.

ქვამ რომელიც გაცილებით მყიფე იყო. ამიტომ

Either way, these are tremendous explosions -- 20 megatons.

ის ჰაერში აფეთქდა, ორივე შემთხვევაში ეს

საზარელი აფეთქებაა 20 მეგატონის.

Now, when these things blow up,

როცა ისინი ფეთქდება, არ იწვევენ

they're not going to do global ecological damage.

გლობალურ ეკოლოგიურ ზიანს.

They're not going to do something like the dinosaur killer did.

ისინი ვერ გამოიწვევენ ისეთ რამეს რაც

დინოზავრთა მკვლელმა გამოიწვია.

They're just not big enough.

ისინი უბრალოდ საკმარისად დიდები არ არიან.

But they will do global economic damage,

მაგრამ გლობალურ ეკონომიკურ ზიანს მოიტანენ,

because they don't have to hit, necessarily,

რადგან ისინი არ დაარტყამენ, აუცილებლად,

to do this kind of damage.

ასეთი ზიანი რომ გამოიწვიონ.

They don't have to do global devastation.

ისინი ვერ გამოიწვევენ გლობალურ განადგურებას

If one of these things were to hit pretty much anywhere,

თუ ერთ-ერთი მათგანი დაგვარტყამს

სადმე, ის გამოიწვევს პანიკას.

it would cause a panic.

But if it came over a city, an important city --

მაგრამ თუ ის ჩამოვარდება ქალაქში, მნიშვნელოვან ქალაქში --

არც ერთი მათგანი არ არის ერთი მეორეზე მნიშვნელოვანი,

not that any city is more important than others,

მაგრამ ზოგიერთ მათგანზე მეტად ვართ დამოკიდებული

but some of them we depend on more on the global economic basis --

გლობალურ ეკონომიკურ ბაზისზე -- ეს მოგვაყენებდა

that could do a huge amount of damage to us as a civilization.

უზარმაზარ ზიანს

როგორც ცივილიზაციას.

So, now that I've scared the crap out of you --

აჰა, ახლა როცა ასე დაგაფრთხეთ --

(Laughter)

(სიცილი)

what can we do about this?

რა შეგვიძლია მოვიმოქმედოთ?

This is a potential threat.

ეს პოტენციური საფრთხეა.

Let me note that we have not had a giant impact like the dinosaur killer

ნება მომეცით, შევნიშნო რომ არ გვაქვს

უზარმაზარი შეჯახება, ისეთი როგორმაც მოკლა დინოზავრები

for 65 million years.

65 მილიონი წლის წინ. ასეთები ძალიან იშვიათია.

They're very rare.

The smaller ones happen more often,

პატარა შემთხვევები ხდება უფრო ხშირად, თუმცა

but probably on the order of a millennium,

ალბათ ათასწლეულიში ერთხელ,

every few centuries or every few thousand years.

ყოველ რამდენიმე საუკუნეში ან რამდენიმე ათას

წელში, მაგრამ ეს მაინც ისეთია რომლის შესახებაც უნდა იცოდე.

But it's still something to be aware of.

Well, what do we do about them?

კარგით, რას მოვიმოქმედებთ?

The first thing we have to do is find them.

პირველი, რაც უნდა გავაკეთოთ ესაა მათი პოვნა.

This is an image of an asteroid that passed us in 2009.

ეს არის ასტეროიდის სურათი რომელმაც გაგვიარა

2009-ში

It's right here.

ეს აქაა.

But you can see that it's extremely faint.

მაგრამ როგორც ხედავთ, ის ექსტრემალურად მკრთალია.

I don't know if you can see that in the back row.

მე არც კი ვიცი ხედავთ თუ არა მას

These are just stars.

ის შავ რიგშია. ეს უბრალოდ ვარსკვლავებია.

This is a rock that was about 30 yards across,

ეს არის ქვა რომელიც არის 30 იარდის ზომის.

so roughly the size of the ones that blew up over Tunguska

უხეშად იმ ზომის რომელიც აფეთქდა

ტუნგოსკაზე და ჩამოვარდა არიზონაში 50 000 წლის წინ.

and hit Arizona 50,000 years ago.

These things are faint.

ისინი მკრთალია.

They're hard to see, and the sky is really big.

ძნელია მათი დანახვა, ცა კი მართლაც დიდია.

We have to find these things first.

პირველად ისინი უნდა ვიპოვოთ.

Well, the good news is, we're looking for them.

კარგი ამბავი ისაა, რომ ჩვენ მათ ვეძებთ.

NASA has devoted money to this;

NASA-მ გამოყო ფული ამისთვის.

the National Science Foundation and other countries

ნაციონალური სამეცნიერო ფონდი, სხვა

ქვეყნები დიდად დაინტერესებულნი არიან ამით.

are interested in doing this.

We're building telescopes that are looking for the threat.

ჩვენ ვქმნით ტელესკოპებს, რომელიც ეძებენ

ამ საფრთხეს, ეს პირველი დიდი ნაბიჯია,

That's a great first step. But what's the second step?

მაგრამ რა არის მეორე ნაბიჯი? მეორე ნაბიჯი

The second step is if we see one heading toward us, we have to stop it.

არის ის რომ, როდესაც ვხედავთ გვემუქრება შეჯახება,

შევაჩეროთ იგი. რა უნდა ვქნათ?

What do we do?

You've probably heard about the asteroid Apophis.

თქვენ ალბათ გაგიგიათ ამ ასტეროიდის შესახებ

აპოფისი. თუ არადა გაიგებთ.

If you haven't yet, you will.

If you've heard about the Mayan 2012 apocalypse,

თუ გაგიგიათ მაიას 2012-ის

you're going to hear about Apophis,

აპოკალიფსზე, გაიგებდით აპოფისის შესახებ,

because you're keyed in to all the doomsday networks, anyway.

რადგან დაკავშირებული ხართ ქვეყნის აღსასრულის

ქსელთან.

(Laughter)

Apophis is an asteroid that was discovered in 2004.

აპოფისი არის ასტეროიდი რომელიც აღმოჩენილ იქნა 2004-ში

It's roughly 250 [meters] across, so it's pretty big --

ის დაახლოებით 250 იარდის ზომისაა,

ცოტა დიდია - დიდი ზომის.

bigger than a football stadium.

უფრო დიდი ვიდრე ფეხბურთის სტადიონი -- ის ჩაუვლის

And it's going to pass by the Earth in April of 2029.

დედამიწას 2029 წლის აპრილში.

And it's going to pass us so close

და ის ჩაივლის ისე ახლოს რომ

that it's actually going to come underneath our weather satellites.

გაივლის ჩვენი ამინდის თანამგზავრების

ქვემოთ.

The Earth's gravity is going to bend the orbit of this thing so much

დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მის ორბიტას

სწორედ იმდენად, რომ

that if it's just right,

if it passes through this region of space,

თუ ის გაივლის, ამ რეგიონში,

this kidney-bean-shaped region called the keyhole,

ამ თირკმლის, ლობიოს ფორმის რეგიონს ეწოდება

the Earth's gravity will bend it just enough that seven years later,

კლიტის ჭუჭრუტანა, დედამიწის გრავიტაცია მოხრის მას

საკმარისად რომ შვიდი წლის შემდეგ

on April 13 -- which is a Friday, I'll note -- in the year 2036 --

13 აპრილს, პარასკევს, შევნიშნავ,

2036 წელს... (სიცილი)

(Laughter)

you can't plan that kind of stuff --

-- ასეთ რამეს ვერ დაგეგმავ --

(Laughter)

Apophis is going to hit us.

აპოფისი დაგვარტყამს. და ის

And it's 250 meters across, so it would do unbelievable damage.

250 მეტრისაა, ის მოიტანს

დაუჯერებელ ზიანს

The good news is that the odds of it actually passing through this keyhole

კარგი ამბავი ისაა რომ შანსი

ფაქტიურად ამ ჭუჭრუტანაში გავლისა და

and hitting us next go-around are one in a million, roughly --

მეორე წრეზე დარტყმის არის მილიონიდან ერთი,

very, very low odds.

უხეშად რომ ვთქვათ -- ძალიან, ძალიან დაბალი შანსი, მე პირადად

So I personally am not lying awake at night worrying about this at all.

არ ვწევარ ღამე ფხიზელი ამაზე ნერვიულობით.

მე არ ვფიქრობ აპოფისი პრობლემაა.

I don't think Apophis is a problem.

ფაქტიურად აპოფისი მოწყალეა,

In fact, Apophis is a blessing in disguise,

რადგან მან გაგვაღვიძა ამ საფრთხეების

because it woke us up to the dangers of these things.

წინაშე.

This thing was discovered just a few years ago

იგი აღმოჩენილი იქნა რამდენიმე წლის

and could hit us a few years from now.

წინ და დაგვეჯახება რამდენიმე წლის შემდეგ.

It won't, but it gives us a chance to study these kinds of asteroids.

არ დაგვეჯახება, თუმცა მოგვცემს შანსს შევისწავლოთ

ამ ტიპის ასტეროიდები. ჩვენ მართლაც

We didn't really necessarily understand these keyholes, and now we do,

არ გვესმოდა ეს ჭუჭრუტანები, და

ახლა ჩვენ გვესმის, ეს აჩვენებს

and it turns out that's really important,

რომ ეს მართაც მნიშვნელოვანია, რადგანაც, როგორ

because how do you stop an asteroid like this?

შეაჩერებ ასეთ ასტროიდს?

Well, let me ask you:

კარგით, ნება მომეცით გკითხოთ, რა მოხდება თუ თქვენ

What happens if you're standing in the road and a car's headed for you?

დგეხართ გზის შუაში და ავტომობილი

გიახლოვდებათ? რას აკეთებთ? ამას აკეთებთ.

What do you do?

You do this. Right? Move, and the car goes past you.

სწორია? გადაადგილება. ავტომობილი გაგივლით.

But we can't move the Earth, at least not easily,

მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია დედამიწის გადაადგილება.

ადვილი არაა, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია პატარა ასტროიდის გადაადგილება.

but we can move a small asteroid.

And it turns out, we've even done it.

როგორც ჩანს, ჩვენ გავაკეთეთ კიდეც ეს.

2005 წელს NASA-მ გაუშვა ზონდი

In the year 2005, NASA launched a probe called Deep Impact,

რომელსაც ერქვა Deep Impact (ძლიერი დარტყმა), რომელიც შეეჯახა--

which slammed a piece of itself into the nucleus of a comet.

რომელმაც თავისი ნაწილი შეაჯახა კომეტის ბირთვს

Comets are very much like asteroids.

კომეტები ძალიან გვანან ასტეროიდებს.

The purpose wasn't to push it out of the way;

მიზანი არ იყო მისთვის ბიძგი.

the purpose was to make a crater to excavate the material

მიზანი იყო კრატერის ამოთხრა

მასალის ნახვა, თუ რა არის შიგნით

and see what was underneath the surface of this comet,

ამ კომეტის ზედაპირი, რაც შევისწავლეთ

which we learned quite a bit about.

ცოტათი.

We did move the comet a little tiny bit --

სულ ცოტათი გადავაადგილეთ,

not very much, but that wasn't the point.

ბევრით ვერა, მაგრამ ეს არ იყო მიზანი.

However, think about this:

იფიქრეთ ამაზე.

This thing is orbiting the Sun at 10, 20 miles per second.

ეს რაღაც ტრიალებს მზის გარშემო

10 მილი წამში, 20 მილი წამში სიჩქარით.

We shot a space probe at it and hit it, OK?

ჩვენ გავუშვით ზონდი და დავაჯახეთ.

წარმოიდგინეთ რა ძნელი იქნებოდა, და ჩვენ ეს გავაკეთეთ.

Imagine how hard that must be, and we did it.

That means we can do it again.

ეს ნიშნავს რომ ჩვენ შეგვიძლია გავაკეთოთ კვლავ.

If we see an asteroid that's coming toward us, headed right for us,

თუ დაგვჭირდება, თუ დავინახავთ ასტეროიდი გვიახლოვდება

და მომართულია ჩვენსკენ,

and we have two years to go?

ჩვენ გვაქვს ორი წელი, ბუმ! დავარტყამთ.

Boom! We hit it.

You know, if you watch the movies --

შეგიძლიათ ცადოთ -- თქვენ იცით, თუ უყურებთ

(Laughter)

ფილმებს, შესაძლოა იფიქროთ,

you might think:

Why don't we use a nuclear weapon?

რატომ არ გამოვიყენებთ ბირთვულ იარაღს?

Well, you can try that, but the problem is timing.

ეს, კარგით, შესაძლოა ცადოთ, მაგრამ პრობლემა გაანგარიშებაა

Shoot a nuclear weapon at this thing,

ესვრით ბირთვულ იარაღს მას,

you have to blow it up within a few milliseconds of tolerance,

უნდა ააფეთქოთ რამდენიმე მილი წამში

სხვაგვარად გაუშვებ შანსს.

or else you'll miss it.

And there are a lot of other problems with that; it's very hard to do.

და არსებობს უამრავი პრობლემა

ამასთან დაკავშირებით, ამის გაკეთება ძალიან ძნელია.

But just hitting something? That's pretty easy.

მაგრამ უბრალოდ დარტყმა რამეზე? ეს საკმაოდ ადვილია.

I think even NASA can do that, and proved that they can.

მე ვფიქრობ NASA-საც კი შეუძლია ეს.

და მათ დაამტკიცეს რომ შეუძლიათ. (სიცილი)

(Laughter)

The problem is, if you hit this asteroid, you've changed the orbit,

პრობლემა ისაა, რა მოხდება თუ დაარტყამ

ამ ასტეროიდს, თქვენ შეცვლით ორბიტას,

you measure the orbit,

then you find out, oh yeah, we just pushed it into a keyhole,

გაზომავ ორბიტას და აღმოაჩენ,

ოჰ, ჩვენ ვუბიძგეთ ჭუჭრუტანისკენ,

and now it's going to hit us in three years.

და ახლა ის სამ წელიწადში დაგვეჯახება.

Well, my opinion is: fine!

კარგით, ჩემი აზრით

It's not hitting us in six months --

ის რომ არ გვეჯახება ექვს თვეში, ეს კარგია.

that's good.

Now we have three years to do something else.

ახლა ჩვენ გვაქვს სამი წელი რომ კიდევ რაიმე მოვიმოქმედოთ.

And you can hit it again.

შესაძლოა კიდევ დავარტყათ. ასე

That's kind of ham-fisted;

მოუქნელად. შესაძლებელია მესამე

you might just push it into a third keyhole or whatever,

ჭუჭრუტანისკენ უბიძგო, ასე რომ ეს არ უნდა გააკეთო.

so you don't do that.

ეს არის ის ნაწილი, რომელიც უბრალოდ მიყვარს.

And this is the part --

it's the part I just love.

(Laughter)

(სიცილი)

After the big macho "Grr ... bam! We're gonna hit this thing in the face,"

დიდი ვაჟკაცური " რრრრრ ბუმ! -ის შემდეგ ჩვენ

ჩვენ ამ რაღაცას დავარტყამთ პირდაპირ,"

და გამოვაჩენთ მის ხავერდის ხელთათმანებს.

then we bring in the velvet gloves.

(სიცილი)

(Laughter)

There's a group of scientists and engineers and astronauts,

არსებობენ მეცნიერთა და ინჟინერთა ჯგუფი

ასტრონომები, საკუთარ თავს ასე ეძახიან

and they call themselves The B612 Foundation.

B612 ფონდი, თქვენთვის

For those of you who've read "The Little Prince,"

ვისაც წაუკითხავს "პატარა პრინცი"

you understand that reference, I hope --

იმედია ხვდებით მინიშნებას. პატარა პრინცი

the little prince lived on an asteroid called B612.

რომელიც ცხოვრობდა ასტეროიდზე, რომელსაც ერქვა B612

These are smart guys -- men and women -- astronauts, like I said, engineers.

ისინი ჭკვიანი ხალხია -- მამაკაცები და ქალები --

ასტრონავტები, როგორც ვთქვი, ინჟინრები

Rusty Schweickart, who was an Apollo 9 astronaut, is on this.

რასთი შვეიკარტი, რომელიც იყო აპოლო 9-ის

ასტრონავტი, ერთ-ერთი მათგანია, ჩემი მეგობარი

Dan Durda, my friend who made this image,

რომელმაც შექმნა ეს სურათი, მუშაობს აქ

works here at Southwest Research Institute in Boulder, on Walnut Street.

სამხრეთ დასავლეთის ქვების კვლევით ინსტიტუტში,

უალნათის ქუჩაზე. მან შექმნა ამის სურათი,

He created this image for this.

და ფაქტიურად ის ერთ ერთი ასტრონომია

He's actually one of the astronomers who works for them.

ვინც მუშაობს მათთან. თუ ჩვენ ვხედავთ ასტეროიდს

If we see an asteroid that's going to hit the Earth

რომელიც აპირებს დაარტყას დედამიწას და ჩვენ გვაქვს

and we have enough time,

საკმარისი დრო, ჩვენ შეგვიძლია ვუბიძგოთ მას

we can hit it to move it into a better orbit.

უკეთეს ორბიტაზე. შემდეგ რასაც გავაკეთებთ, გავგზავნით

But then what we do is launch a probe that has to weigh a ton or two.

ზონდს, რომელიც იწონის ტონას ან ორ ტონას.

ის არ იქნება უზარმაზარი -- რამდენიმე ტონა.

It doesn't have to be huge -- a couple of tons, not that big --

არც ასეთი დიდი -- და გააჩერებთ ასტეროიდის ახლოს.

and you park it near the asteroid.

You don't land on it, because these things are tumbling end over end.

არ დასვამთ მასზე, რადგანაც ისინი

ქანაობენ აქეთ იქეთ. ძალიან ძნელია მასზე დაჯდომა.

It's very hard to land on them.

Instead you get near it.

ნაცვლად ამისა მიიყვანთ მასთან ახლოს.

The gravity of the asteroid pulls on the probe,

ასტეროიდის გრავიტაცია ექაჩება ზონდს,

and the probe has a couple of tons of mass.

და ზონდი იწონის რამდენიმე ტონას.

It has a little tiny bit of gravity,

მას აქვს პაწაწინა გრავიტაცია, მაგრამ ეს საკმარისია

but it's enough that it can pull the asteroid,

რომ მიიზიდოს ასტეროიდი, და თქვენ რაკეტები

and you have your rocket set up --

უნდა დაამონტაჟოთ, ასე რომ შეგიძლიათ -- ოჰ შეგიძლიათ თამამად

you can barely see it here, but there's rocket plumes --

ნახოთ აქ, მაგრამ აქ რაკეტის კვამლია -- და თქვენ

ფაქტიურად, ეს ხალხი დაკავშირებულია საკუთარ

and these guys are connected by their own gravity,

გრავიტაციასთან, და თუ თქვენ ზონდს გადაადგილებთ ძალიან

and if you move the probe very slowly -- very, very gently,

ნელა, ნაზად, შეგიძლიათ ადვილად

you can very easily finesse that rock into a safe orbit.

გაიყვანოთ ეს ქვა უსაფრთხო ორბიტაზე.

შესაძლოა დედამიწის ორბიტაზეც გაუშვათ

You can even put in orbit around the Earth where we could mine it,

სადაც შეგვიძლია მადნის მოპოვება, თუმცა ეს სულ

although that's a whole other thing; I won't go into that.

სხვა რამეა. არ გავყვები.

(სიცილი)

(Laughter)

But we'd be rich!

მაგრამ ჩვენ მდიდრები ვიქნებით!

(Laughter)

(სიცილი)

So think about this, right?

ასე რომ დაფიქრდით ამაზე, კარგი?

არსებობს ასეთი დიდი ქვები, რომელიც დაფრინავენ,

There are these giant rocks flying out there, and they're hitting us,

და ისინი გვეჯახებიან, მოაქვთ ზიანი

and they're doing damage to us.

მაგრამ ჩვენ გამოვარკვიეთ როგორ გავაკეთოთ

But we've figured out how to do this,

და ყველა ნაწილი არის ადგილზე ამის განსახორციელებლად.

and all the pieces are in place to do this.

We have astronomers with telescopes, looking for them.

ჩვენ გვყავს ასტრონომები ადგილზე ტელესკოპებითურთ

რომლებიც მათ ეძებენ, ჩვენ გვყავს ჭკვიანი ხალხი.

We have very, very smart people,

ძალიან, ძალიან ჭკვიანი ხალხი არის დაკავშირებული

who are concerned about this and figuring out how to fix the problem,

ამასთან და არკვევენ როგორ მოგვარდეს

პრობლემა. და ჩვენ გვაქვს ტექნოლოგია ამის განსახორციელებლად.

and we have the technology to do this.

This probe actually can't use chemical rockets.

ზონდს ფაქტიურად, არ შეუძლია გამოიყენოს ქიმიური რაკეტები.

Chemical rockets provide too much thrust, too much push.

ქიმიური რაკეტები წარმოქმნიან დიდ ბიძგს,

ზონდი შეეჯახებოდა პირდაპირ.

The probe would just shoot away.

ჩვენ გამოვიგონეთ რაღაც რომელსაც იონის ძრავი ქვია

We invented something called an ion drive,

რომელიც არის ძალიან ძალიან დაბალი ბიძგის ძრავი

which is a very, very, very low-thrust engine.

It generates the force a piece of paper would have on your hand --

ის გამოიმუშავებს ძალას რომელიც ქაღალდის ნაგლეჯის

დასაკავებლადაა საჭირო, დაუჯერებლად მსუბუქი.

incredibly light, but it can run for months and years,

მაგრამ მას შეუძლია განაგრძოს მოქმედება თვეები და წლები,

წარმოქმნას ძალზედ მსუბუქი ბიძგი.

providing that very gentle push.

If anybody here is a fan of the original "Star Trek,"

თუ რომელიმე თქვენგანი აქ არის "ვარსკვლავური გზის" მოყვარული,

ისინი მოძრაობენ უცხოპლანეტური ხომალდით რომელსაც აქვს

they ran across an alien ship that had an ion drive,

იონის ძრავა და სპოკმა თქვა,

and Spock said, "They're very technically sophisticated.

"ისინი ტექნიკურად ძალზედ დახვეწილები არიან.

They're a hundred years ahead of us with this drive."

ასეულობით წლით გვისრებენ."

იონური ძრავა ჩვენ ახლა გვაქვს. (სიცილი)

Yeah, we have an ion drive now.

We don't have the Enterprise, but we've got an ion drive now.

ჩვენ ვერ ვმოგზაურობთ, მაგრამ

მაგრამ გვაქვს იონური ძრავა.

(Laughter)

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

Spock.

სპოკი.

(Laughter)

(სიცილი)

So ...

ასე რომ...

That's the difference --

ესაა განსხვავება, ესაა განსხვავება

that's the difference between us and the dinosaurs.

ჩვენსა და დინოზავრებს შორის.

This happened to them.

ეს დაემართათ მათ.

It doesn't have to happen to us.

იგივე არ უნდა დაგვემართოს ჩვენ.

The difference between the dinosaurs and us

განსხვავება ჩვენსა და დინოზავრებს შორის

is that we have a space program

არის ის რომ ჩვენ გვაქვს კოსმოსური პროგრამა

და ჩვენ შეგვიძლია მხარი დავუჭიროთ,

and we can vote,

and so we can change our future.

და შევცვალოთ ჩვენი მომავალი.

(Laughter)

(სიცილი)

We have the ability to change our future.

ჩვენ გვაქვს უნარი შევცვალოთ ჩვენი მომავალი.

Sixty-five million years from now,

65 მილიონი წლის მერე

we don't have to have our bones collecting dust in a museum.

რომ არ მოაგროვონ ჩვენი ძვლები

მტვერში და მუზეუმში გამოფინონ.

Thank you very much.

ძალიან დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)