Why humans run the world | Yuval Noah Harari | TED

Translator: Spartak Ferrollari Reviewer: Helena Bedalli

Seventy-thousand years ago, our ancestors were insignificant animals.

Shtatëdhjetë mijë vjet më parë, paraardhësit tanë ishin kafshë pa veçanti.

The most important thing to know about prehistoric humans

Gjeja më e rëndësishme që duhet ditur mbi njerëzit prehistorikë

is that they were unimportant.

është se ata ishin të parëndësishëm.

Their impact on the world was not much greater than that of jellyfish

Ndikimi i tyre në botë nuk ishte më i madh se ai i një kandili deti

or fireflies or woodpeckers.

apo xixëllonje apo qukapiku.

Today, in contrast, we control this planet.

Sot, në të kundërt, ne dominojmë këtë planet.

And the question is:

Pyetja atehere është:

How did we come from there to here?

Si arritëm deri këtu?

How did we turn ourselves from insignificant apes,

Si, trasformuam vetveten nga majmunë të rëndomtë

minding their own business in a corner of Africa,

që jetonin në një cep të Afrikës,

into the rulers of planet Earth?

në sunduesit e botës?

Usually, we look for the difference between us and all the other animals

Zakonisht, ne kërkojmë dallimin mes nesh dhe kafshëve të tjera

on the individual level.

në nivel individual.

We want to believe -- I want to believe --

Ne duam të besojmë - unë dua të besoj -

that there is something special about me,

se ka diçka të veçantë te unë,

about my body, about my brain,

në trupin tim, në trurin tim,

that makes me so superior to a dog or a pig, or a chimpanzee.

që më bën superior mbi një qen, mbi një derr, apo një shimpanze.

But the truth is that, on the individual level,

Por në të vërtetë, si individ, duhet ta pranoj me siklet

I'm embarrassingly similar to a chimpanzee.

që jam jashtëzakonisht i ngjashëm me një shimpanze.

And if you take me and a chimpanzee and put us together on some lonely island,

Dhe nëse do të na linit vetëm, mua dhe një shimpanze në një ishull të vetmuar,

and we had to struggle for survival to see who survives better,

për të parë se cili prej nesh do të ketë sukses më të mirë të mbijetojë,

I would definitely place my bet on the chimpanzee, not on myself.

pa hezitim do të vija bast mbi shimpanzenë, jo mbi mua.

And this is not something wrong with me personally.

Dhe nuk ka ndonjë gjë që nuk vete, tek unë personalisht.

I guess if they took almost any one of you, and placed you alone

Unë mendoj se nëse marrin ndonjë nga ju, dhe ju lënë vetëm

with a chimpanzee on some island,

me një shimpanze në ndonjë ishull,

the chimpanzee would do much better.

shimpanzeja do ja dali mbanë më mirë se ju.

The real difference between humans and all other animals

Diferenca e vërtetë mes njerëzve dhe kafshëve të tjera

is not on the individual level;

nuk është në nivel individi;

it's on the collective level.

është në nivel kolektiv.

Humans control the planet because they are the only animals

Njerëzit sundojnë planetin pasi ata janë kafshët e vetme

that can cooperate both flexibly and in very large numbers.

që mund të bashkëpunojnë mes tyre në mënyrë fleksibile dhe në numër të madh.

Now, there are other animals --

Sigurisht ka kafshë të tjera -

like the social insects, the bees, the ants --

si insektet socialë, bletët, milingonat -

that can cooperate in large numbers, but they don't do so flexibly.

ato mund të bashkëpunojnë në numër të madh, por nuk janë aq fleksibël.

Their cooperation is very rigid.

Kooperimi i tyre është shumë i ngurtë.

There is basically just one way in which a beehive can function.

Një zgjua me bletë, në thelb, mund të funksionojë vetëm në një mënyrë.

And if there's a new opportunity or a new danger,

Dhe nëse i jepet një mundësi e re apo ndonjë rrezik,

the bees cannot reinvent the social system overnight.

bletët nuk mund të shpikin një sistem të ri social brenda ditës.

They cannot, for example, execute the queen

Ato, p.sh., nuk mund të ekzekutojnë mbretëreshën

and establish a republic of bees,

dhe të vendosin republikën e bletëve,

or a communist dictatorship of worker bees.

apo një diktaturë proletariati të bletëve punëtore.

Other animals, like the social mammals --

Shtazë të tjera, si gjitarët socialë -

the wolves, the elephants, the dolphins, the chimpanzees --

ujqërit, elefantët, delfinët, shimpanzetë -

they can cooperate much more flexibly,

mund të bashkëpunojnë në mënyrë më elastike,

but they do so only in small numbers,

por ata e bejnë atë vetëm në numër të vogël,

because cooperation among chimpanzees

pasi bashkëpunimi midis shimpanzeve

is based on intimate knowledge, one of the other.

bazohet në njohurinë intime të njëri tjetrit.

I'm a chimpanzee and you're a chimpanzee,

Unë jam një shimpanze dhe ti je një shimpanze,

and I want to cooperate with you.

dhe dua të bashkëpunoj me ty.

I need to know you personally.

Unë kam nevojë të të njoh personalisht.

What kind of chimpanzee are you?

Çfarë lloj shimpanzeje je?

Are you a nice chimpanzee?

A je një shimpanze e bukur?

Are you an evil chimpanzee?

A je një shimpanze e keqe?

Are you trustworthy?

A je e besueshme?

If I don't know you, how can I cooperate with you?

Nëse nuk të njoh, si mund të bashkëpunoj me ty?

The only animal that can combine the two abilities together

E vetmja kafshë që mund të kombinojë të dyja aftësitë sëbashku

and cooperate both flexibly and still do so in very large numbers

dhe të bashkëpunojë njëkohësisht me elasticitet dhe në numër të madh

is us, Homo sapiens.

është ne, Homo sapiens.

One versus one, or even 10 versus 10,

Në një kundër një, apo deri edhe dhjetë kundër dhjetë,

chimpanzees might be better than us.

shimpanzetë mund të jetë më mirë se ne.

But, if you pit 1,000 humans against 1,000 chimpanzees,

Por nëse vini 1000 njerëz kundër 1000 shimpanze,

the humans will win easily, for the simple reason

njerëzit do të mbizotërojnë me lehtësi, për arsyen të thjeshtë

that a thousand chimpanzees cannot cooperate at all.

që një mijë shimpanzetë nuk mund të bashkëpunojnë.

And if you now try to cram 100,000 chimpanzees

Provoni të mbushni me 100.000 shimpanze

into Oxford Street, or into Wembley Stadium,

rrugën Oxford të Londrës, apo stadiumin e Wembley

or Tienanmen Square or the Vatican,

apo sheshin Tienanmen apo Vatikanin,

you will get chaos, complete chaos.

do të kini vetëm kaos, kaos i plotë.

Just imagine Wembley Stadium with 100,000 chimpanzees.

Vetëm imagjinoni stadiumin e Wembley me 100.000 shimpanze.

Complete madness.

Marrëzi e plotë.

In contrast, humans normally gather there in tens of thousands,

Në të kundërt, njerëzit normalisht mblidhen aty në dhjetëra mijra

and what we get is not chaos, usually.

dhe rezultati nuk është kaos, zakonisht.

What we get is extremely sophisticated and effective networks of cooperation.

Por është një bashkëpunim i sofistikuar dhe tepër efikas.

All the huge achievements of humankind throughout history,

Të gjitha arritjet e mëdha të njerëzimit gjatë historisë,

whether it's building the pyramids or flying to the moon,

që nga ndërtimi i piramidave apo deri tek udhëtimi për në hënë,

have been based not on individual abilities,

nuk u bazua në aftësitë individuale,

but on this ability to cooperate flexibly in large numbers.

por në aftësinë të bashkëpunojnë me fleksibilitet në numër të madh.

Think even about this very talk that I'm giving now:

Mendoni rreth këtij fjalimi që po mbaj këtu sot:

I'm standing here in front of an audience of about 300 or 400 people,

Gjendem këtu para një publiku të rreth 300 apo 400 personave,

most of you are complete strangers to me.

shumica prej jush jeni krejt të panjohur për mua.

Similarly, I don't really know all the people who have organized

Po ashtu unë nuk njoh, gjithë personat që kanë organizuar

and worked on this event.

dhe kanë punuar në këtë eveniment.

I don't know the pilot and the crew members of the plane

Unë nuk njoh pilotin dhe anëtarët e ekuipazhit të avionit

that brought me over here, yesterday, to London.

që më solli këtu dje, nga Londra.

I don't know the people who invented and manufactured

Unë nuk njoh personat që shpikën dhe prodhuan

this microphone and these cameras, which are recording what I'm saying.

këtë mikrofon dhe këto kamera që po rregjistrojnë ç'po them.

I don't know the people who wrote all the books and articles

Nuk njoh të gjithë personat që shkruajtën të gjithë librat dhe artikujt

that I read in preparation for this talk.

që lexova për të pergatitur këtë fjalim.

And I certainly don't know all the people

Dhe natyrisht nuk njoh të gjithe personat

who might be watching this talk over the Internet,

që mund të shohin këtë fjalim nëpërmjet internetit,

somewhere in Buenos Aires or in New Delhi.

diku në Buenos Aires apo në Nju Dehli.

Nevertheless, even though we don't know each other,

Gjithësesi, edhe kur ne nuk e njohim njëri tjetrin

we can work together to create this global exchange of ideas.

ne mund të punojmë sëbashku për të krijuar këtë shkëmbim global idesh.

This is something chimpanzees cannot do.

Kjo është diçka që shimpanzetë nuk mund të bëjnë.

They communicate, of course,

Ato komunikojnë, natyrisht,

but you will never catch a chimpanzee traveling to some distant chimpanzee band

por nuk do shihni kurrë një shimpanze

të udhëtojë diku larg për të takuar një fis tjetër shimpanzesh

to give them a talk about bananas or about elephants,

dhe tu mbajë atyre një fjalim mbi bananat apo mbi elefantët,

or anything else that might interest chimpanzees.

apo ç'do gjë tjetër që u intereson shimpanzeve.

Now cooperation is, of course, not always nice;

Tani, bashkëpunimi, natyrisht, nuk është gjithnjë i këndshëm;

all the horrible things humans have been doing throughout history --

gjithë ato gjëra të tmerrshme të kryera nga njerëzit në histori -

and we have been doing some very horrible things --

dhe disa janë shumë të tmerrshëm -

all those things are also based on large-scale cooperation.

të gjitha këto gjëra janë të bazuara në një bashkëpunim në shkallë të gjerë.

Prisons are a system of cooperation;

Burgjet janë një sistem bashkëpunimi;

slaughterhouses are a system of cooperation;

thertoret janë një sistem bashkëpunimi;

concentration camps are a system of cooperation.

kampet e përqëndrimit janë një sistem bashkëpunimi.

Chimpanzees don't have slaughterhouses and prisons and concentration camps.

Shimpanzetë nuk kanë thertore dhe burgje dhe kampe përqëndrimi.

Now suppose I've managed to convince you perhaps that yes,

Tani, unë mendoj se arrita t'ju bind, që mbase efektivisht ne kontrollojmë botën

we control the world because we can cooperate flexibly in large numbers.

pasi ne mund të bashkëpunojmë në mënyrë fleksibile dhe në numër të madh.

The next question that immediately arises

Pyetja që lind menjëherë

in the mind of an inquisitive listener is:

në mendjen e një dëgjuesi kureshtar është:

How, exactly, do we do it?

si e bëjmë atë saktësisht?

What enables us alone, of all the animals, to cooperate in such a way?

Çfarë mundëson vetëm specien tonë të bashkëpunojë në këtë mënyrë?

The answer is our imagination.

Përgjigja është imagjinata jonë.

We can cooperate flexibly with countless numbers of strangers,

Ne mund të bashkëpunojmë në mënyrë fleksibile me një numër të pallogaritshëm

because we alone, of all the animals on the planet,

personash të panjohur, pasi vetëm ne, nga të gjithë kafshët e planetit

can create and believe fictions, fictional stories.

mund të krijojmë dhe ti besojmë trillimeve, historive imagjinare.

And as long as everybody believes in the same fiction,

Dhe për sa kohë të gjithë i besojmë, të njëjtës histori,

everybody obeys and follows the same rules,

të gjithë binden dhe ndjekin të njëjtat rregulla,

the same norms, the same values.

të njëjtat standarde, të njëjtat vlera.

All other animals use their communication system

Të gjithë kafshët e tjera përdorin sistemet e tyre të komunikimit

only to describe reality.

vetëm për të përshkruar realitetin.

A chimpanzee may say, "Look! There's a lion, let's run away!"

Një shimpanze mund të thotë: "Vini re! Qenka një luan, ikim me vrap!"

Or, "Look! There's a banana tree over there! Let's go and get bananas!"

Ose, "Shikoni! Atje qenka një pemë bananeje! Vemë të marrim bananet!"

Humans, in contrast, use their language not merely to describe reality,

Njerëzit, në të kundërt, nuk përdorin të folurën e tyre

but also to create new realities, fictional realities.

thjesht për të përshkruar realitetin, por edhe për të krijuar realitete imagjinarë.

Një njeri mund të thotë, "Shikoni, ndodhet një perëndi mbi re!

A human can say, "Look, there is a god above the clouds!

Dhe nëse nuk bëni atë që ju them,

And if you don't do what I tell you to do,

kur të vdisni, Perëndia do t'ju dënojë dhe do t'ju çojë në ferr."

when you die, God will punish you and send you to hell."

Dhe nëse të gjithë ju i besoni kësaj historie që shpika,

And if you all believe this story that I've invented,

atëherë ju do të ndiqni të njëjtat norma dhe ligje dhe vlera,

then you will follow the same norms and laws and values,

dhe mund të bashkëpunoni.

and you can cooperate.

Këtë vetëm njerëzit mund ta bëjnë.

Nuk mund të bindni dot një shimpanze t'ju japë një banane

This is something only humans can do.

duke i premtuar, "...kur të vdesësh, do vesh në parajsën e shimpanzeve..."

(Të qeshura)

You can never convince a chimpanzee to give you a banana

"...dhe do të merrni shumë dhe shumë banane për veprat e tua të mira.

by promising him, "... after you die, you'll go to chimpanzee heaven ..."

Pra ma jep tani atë banane."

(Laughter)

Asnjë shimpanze nuk do ti besojë një historie të tillë.

"... and you'll receive lots and lots of bananas for your good deeds.

Vetëm njerëzit i besojnë historive të tilla,

So now give me this banana."

arsyeja që ne kontrollojmë botën,

No chimpanzee will ever believe such a story.

ndërsa shimpanzetë janë mbyllura në kopshte zoologjikë dhe laboratore kërkimi.

Only humans believe such stories,

Tani, mund të pranoni që po,

which is why we control the world,

në fushën fetare, njerëzit bashkëpunojnë duke i besuar të njëjtave histori.

whereas the chimpanzees are locked up in zoos and research laboratories.

Miliona njerëz mblidhen për të ndërtuar një katedrale apo xhami

a për të luftuar në një kryqëzatë apo xhihad,

Now you may find it acceptable that yes,

sepse të gjithë ata besojnë të njëjtat histori

in the religious field, humans cooperate by believing in the same fictions.

rreth perëndisë dhe parajsës dhe ferrit.

Millions of people come together to build a cathedral or a mosque

Por ajo që unë dua të theksoj është saktësisht i njëjti mekanizëm

or fight in a crusade or a jihad, because they all believe in the same stories

që në bazë të të gjitha formave të bashkëpunimit njerëzor në shkallë të gjerë

about God and heaven and hell.

jo vetëm në fushën e fesë.

But what I want to emphasize is that exactly the same mechanism

Le të marim p.sh. fushën ligjore.

underlies all other forms of mass-scale human cooperation,

Shumica e sistemeve ligjore sot në botë bazohen në të drejtat e njeriut.

not only in the religious field.

Por çfarë janë të drejtat e njeriut?

Take, for example, the legal field.

Të drejtat e njeriut, ashtu si perëndia dhe parajsa janë vetëm histori të shpikura.

Most legal systems today in the world are based on a belief in human rights.

Ato nuk përfaqësojnë një realitet objektiv.

But what are human rights?

Ato nuk përputhen me një fakt biologjik të homo sapiens.

Human rights, just like God and heaven, are just a story that we've invented.

Merrni një qenie njerëzore, hapeni, dhe shikoni brenda,

They are not an objective reality;

do të gjeni zemrën, veshkat, neuronet, hormonet, ADN-ja,

they are not some biological effect about homo sapiens.

dhe nuk do të gjeni të drejta.

Take a human being, cut him open, look inside,

I vetmi vend ku mund të gjeni të drejta janë tek historitë

you will find the heart, the kidneys, neurons, hormones, DNA,

ne kemi shpikur dhe shpërndarë në shekujt e fundit.

but you won't find any rights.

Ato mund të jenë histori shumë pozitive, histori shumë të mira,

The only place you find rights are in the stories

por këto janë ende vetëm histori imagjinare që ne kemi shpikur.

that we have invented and spread around over the last few centuries.

E njëjta gjë vlen edhe për politikën.

They may be very positive stories, very good stories,

Faktorët më të rëndësishem të politikës moderne janë shtetet dhe kombet.

but they're still just fictional stories that we've invented.

Por çfarë janë shtetet dhe kombet

The same is true of the political field.

Ata nuk janë një realitet objektiv.

The most important factors in modern politics are states and nations.

Një mal është një realitet objektiv.

But what are states and nations?

Ju mund ta shihni atë, ta prekni, madje ti ndjeni edhe erën.

They are not an objective reality.

Por një komb apo një shtet

A mountain is an objective reality.

si Izraeli apo Irani o Franca o Gjermania,

You can see it, you can touch it, you can even smell it.

është vetëm një histori që ne kemi shpikur

But a nation or a state,

dhe me të cilat jemi shumë të lidhur.

like Israel or Iran or France or Germany,

Është e njëjta gjë edhe për ekonominë.

this is just a story that we've invented

Sot, aktorët më të rëndësishëm në ekonominë botërore

and became extremely attached to.

janë ndërmarrjet dhe kompanitë.

The same is true of the economic field.

Shumë prej jush sot, ndoshta punojnë për një kompani të madhe,

The most important actors today in the global economy

si Google apo Toyota apo McDonald's.

are companies and corporations.

Por, per çfarë po flasim?

Many of you today, perhaps, work for a corporation,

Avokatët i quajnë histori ligjore

like Google or Toyota or McDonald's.

Këto tregime janë shpikur dhe mirëmbahen

What exactly are these things?

nga këta magjistarë të fuqishëm të quajtur avokatë.

They are what lawyers call legal fictions.

(Të qeshura)

They are stories invented and maintained

Dhe çfarë bëjnë kompanitë e mëdha gjithë ditën?

by the powerful wizards we call lawyers.

Ata kryesisht përpiqen të bëjnë para.

(Laughter)

Tani, çfarë janë paratë?

And what do corporations do all day?

Paraja nuk është një realitet objektiv, dhe nuk ka asnjë vlerë objektive.

Mostly, they try to make money.

Merrni biletën e gjelbërt, dollarin.

Yet, what is money?

Vini re - nuk ka vlerë.

Again, money is not an objective reality; it has no objective value.

Nuk mund ta hani, nuk mund ta pini,

Take this green piece of paper, the dollar bill.

nuk mund ta vishni.

Look at it -- it has no value.

por është këtu që arrin mjeshtri i tregimit

You cannot eat it, you cannot drink it,

bankierët e mëdhenj,

you cannot wear it.

ministrat e financave,

But then came along these master storytellers --

kryeministrat -

the big bankers,

dhe ata na tregojnë një histori shumë të besueshme:

the finance ministers,

"E shikoni këtë copë letër të gjelbër?

the prime ministers --

Kjo faktikisht vlen 10 banane."

and they tell us a very convincing story:

Dhe nëse unë i besoj, nëse ju e besoni atë,

"Look, you see this green piece of paper?

dhe të gjithë e besojnë

It is actually worth 10 bananas."

kjo gjë faktikisht funksionon.

And if I believe it, and you believe it,

Unë mund të marr këtë copë letër pa vlerë

and everybody believes it,

shkoj në supermarket,

it actually works.

ja jap një personi krejtësisht të panjohur që nuk kam takuar kurrë më parë

I can take this worthless piece of paper,

dhe ta shkëmbej me banane të vërteta të cilat mund ti ha.

go to the supermarket,

Kjo është diçka e mahnitëse.

give it to a complete stranger whom I've never met before,

Nuk mund ta bëni kurrë me një shimpanze.

and get, in exchange, real bananas which I can actually eat.

Shimpanzetë tregtojnë natyrisht:

This is something amazing.

"Pra, ti më jep një arrë kokosi, unë të jap një banane."

You could never do it with chimpanzees.

Kjo mund të funksionojë.

Chimpanzees trade, of course:

Por, ti më jep një copë letër pa vlerë

"Yes, you give me a coconut, I'll give you a banana."

dhe pret që unë të jap një banane?

That can work.

E pamundur!

But, you give me a worthless piece of paper

Çmendoni se jam, një njeri?

and you except me to give you a banana?

(Të qeshura)

No way!

Paraja, në fakt, është historia më e suksesshme

What do you think I am, a human?

e shpikur ndonjëherë, dhe treguar njerëzve,

(Laughter)

pasi e vetrmja histori që i besojnë të gjithë.

Money, in fact, is the most successful story

Jo të gjithë besojnë tek Perëndia,

ever invented and told by humans,

jo të gjithë besojnë tek të drejtat e njeriut,

because it is the only story everybody believes.

jo gjithë i besojnë nacionalizmit,

Not everybody believes in God,

Por të gjithë besojnë tek paraja dhe tek kartëmonedha e dollarit.

not everybody believes in human rights,

Merrni Osama bin Laden.

not everybody believes in nationalism,

Ai urrente politikën amerikane, fenë amerikane

but everybody believes in money, and in the dollar bill.

dhe kulturën amerikane

Take, even, Osama Bin Laden.

por nuk kishte ndonjë kundërshtim ndaj dollarit amerikan.

He hated American politics and American religion

Faktikisht dollarët i adhuronte.

and American culture,

(Të qeshura)

but he had no objection to American dollars.

Pra, për të përfunduar,

He was quite fond of them, actually.

ne kontrollojmë botën për shkak se jetojmë në një realitet të dyfishtë.

(Laughter)

Të gjitha kafshët e tjera jetojnë në një realitet objektiv.

To conclude, then:

Realiteti i tyre konsiston në entitete objektive,

We humans control the world because we live in a dual reality.

si lumenj dhe pemë luanë dhe elefantë.

All other animals live in an objective reality.

Njerëzit po ashtu jetojnë në një realitet objektiv.

Their reality consists of objective entities,

Edhe në botën tonë, gjenden lumenj, pemë, elefantë dhe luanë.

like rivers and trees and lions and elephants.

Por gjatë shekujve,

We humans, we also live in an objective reality.

ne kemi ndërtuar mbi këtë realitet objektiv

In our world, too, there are rivers and trees and lions and elephants.

një shtresë të dytë të realitetit imagjinar,

But over the centuries,

një realitet i bërë prej subjekteve fiktive,

we have constructed on top of this objective reality

si kombet, perënditë, paratë, korporatat.

a second layer of fictional reality,

Dhe ajo që është e jashtëzakonshme, është se gjatë gjithë historisë,

a reality made of fictional entities,

ky realitet imagjinar është bërë gjithnjë e më i fuqishëm

like nations, like gods, like money, like corporations.

deri në pikën që forcat më të fuqishme në botë

And what is amazing is that as history unfolded,

janë këto entitete fiktive.

this fictional reality became more and more powerful

Mbijetesa e kafshëve dhe natyrës

so that today, the most powerful forces in the world

varet nga vendimet dhe dëshirat e këtyre subjekteve fiktive,

are these fictional entities.

si Shtetet e Bashkuara, Google, Banka Botërore -

Today, the very survival of rivers and trees and lions and elephants

entitete që ekzistojnë vetëm në imagjinatën tonë.

depends on the decisions and wishes of fictional entities,

Faleminderit

like the United States, like Google, like the World Bank --

(Duartrokitje)

entities that exist only in our own imagination.

Bruno Xhusani: Yuval, ju keni botuar një libër të ri.

Thank you.

pas botimit të mëparshëm me titull Sapiens.

(Applause)

Ai është botuar në hebraisht, dhe nuk është përkthyer ende.

Bruno Giussani: Yuval, you have a new book out.

YNH: Po punoj me përkthimin tani.

After Sapiens, you wrote another one,

BG: Në këtë libër, siç e kuptoj unë,

and it's out in Hebrew, but not yet translated into ...

ju thoni se progresi i mahnitshëm që ne jemi dëshmitarë sot

Yuval Noah Harari: I'm working on the translation as we speak.

jo vetëm që do të përmirësojë jetën tonë,

BG: In the book, if I understand it correctly,

por do të krijojnë - po ju citoj -

you argue that the amazing breakthroughs that we are experiencing right now

klasa të reja dhe luftë klasash si gjatë revolucionit industrial.

not only will potentially make our lives better,

A mund të na e shpjegoni?

but they will create -- and I quote you --

YNH: Po, gjatë revolucionit industrial,

"... new classes and new class struggles, just as the industrial revolution did."

ne pamë lindjen e një klase të re proletariati urban.

Can you elaborate for us?

Dhe historia politike dhe shoqërore e 200 viteve të fundit është lidhur ngushtë

YNH: Yes. In the industrial revolution,

me këtë klasë, probleme të reja dhe mundësitë që ajo përfaqëson.

we saw the creation of a new class of the urban proletariat.

Tani ne shohim krijimin e një klase të re personash të padobishëm.

And much of the political and social history of the last 200 years involved

(Të qeshura)

what to do with this class, and the new problems and opportunities.

Meqë kompjuterat po përmirësojnë performancat e tyre në shumë fusha,

Now, we see the creation of a new massive class of useless people.

Prandaj është e mundur që një ditë kompjuterat mund të na parakalojnë

(Laughter)

në shumicën e detyrave, duke i bërë kështu njerëzit të panevojshëm.

As computers become better and better in more and more fields,

Pyetja e madhe politike dhe ekonomike

there is a distinct possibility that computers will out-perform us

e shekullit të 21-të,

in most tasks and will make humans redundant.

"Pse kemi nevojë për njerëzit?"

And then the big political and economic question

ose të paktën "Pse kemi nevojën e kaq shumë njerëzve? "

of the 21st century will be,

BXh: A i jepni një përgjigje në librin tuaj?

"What do we need humans for?",

Aktualisht, supozimi më i mirë është ti mbajmë ata të lumtur

or at least, "What do we need so many humans for?"

me ndonjë tabletë dhe lojra komputeri...

BG: Do you have an answer in the book?

(Të qeshura)

YNH: At present, the best guess we have is to keep them happy

por kjo nuk është një e ardhme shumë e kënaqshme.

with drugs and computer games ...

BXh: Pra, ajo që thoni në këtë libër është

(Laughter)

se pavarësisht nga të gjitha diskutimet mbi shenjat e shumta

but this doesn't sound like a very appealing future.

e një pabarazie të konsiderueshme ekonomike, jemi praktikisht në fillim

BG: Ok, so you're basically saying in the book and now,

të procesit.

that for all the discussion about the growing evidence

YNH: Kjo nuk është një profeci,

of significant economic inequality, we are just kind of at the beginning

kemi shumë mundësi para nesh

of the process?

Një prej tyre është krijimi një klasë e njerëzish të padobishëm.

YNH: Again, it's not a prophecy;

Një mundësi tjetër do të jetë ndarja e llojeve të njeriut

it's seeing all kinds of possibilities before us.

në kasta të ndryshme biologjike,

One possibility is this creation of a new massive class of useless people.

me të pasurit që do të lartësohen në perëndi virtuale,

Another possibility is the division of humankind

dhe të varfërit do të degradohen në njerëz të padobishëm.

into different biological castes,

BXh: E ndjej që në një tjetër TED Talk do të përvijohet pas një viti o dy.

with the rich being upgraded into virtual gods,

Faleminderit, Yuval që erdhët këtu.

and the poor being degraded to this level of useless people.

YNH: Faleminderit!

BG: I feel there is another TED talk coming up in a year or two.

(Duartrokitje)

Thank you, Yuval, for making the trip.

YNH: Thanks!

(Applause)