Why humans run the world | Yuval Noah Harari | TED

Translator: Chi Nguyễn Reviewer: Vuong Pham

Seventy-thousand years ago, our ancestors were insignificant animals.

70,000 năm trước, tổ tiên chúng ta là những động vật không nổi bật.

The most important thing to know about prehistoric humans

Điều quan trọng nhất về những người tiền sử

is that they were unimportant.

là họ không quan trọng.

Their impact on the world was not much greater than that of jellyfish

Tầm ảnh hưởng của họ đối với thế giới không lớn hơn của con sứa

or fireflies or woodpeckers.

hay của đom đóm hay chim gõ kiến là bao.

Today, in contrast, we control this planet.

Trái lại với thời nay, chúng ta kiểm soát hành tinh này.

And the question is:

Và câu hỏi ở đây là:

How did we come from there to here?

Làm thế nào chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?

How did we turn ourselves from insignificant apes,

Làm thế nào chúng ta từ những con khỉ không có gì nổi bật,

minding their own business in a corner of Africa,

quanh quẩn một góc ở Châu Phi,

into the rulers of planet Earth?

trở thành những kẻ thống trị Trái Đất?

Usually, we look for the difference between us and all the other animals

Thông thường, ta tìm sự khác biệt giữa ta và các loài động vật khác

on the individual level.

trên một mức độ cá nhân.

We want to believe -- I want to believe --

Chúng ta muốn tin rằng -- Tôi muốn tin rằng --

that there is something special about me,

có một điều gì đó đặc biệt về tôi,

about my body, about my brain,

về cơ thể tôi, về trí não tôi,

that makes me so superior to a dog or a pig, or a chimpanzee.

làm tôi siêu việt hơn rất nhiều so với con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.

But the truth is that, on the individual level,

Nhưng sự thật là, trên mức độ cá nhân,

I'm embarrassingly similar to a chimpanzee.

đáng xấu hổ thay tôi giống một con tinh tinh.

And if you take me and a chimpanzee and put us together on some lonely island,

Và nếu bạn bắt tôi và con tinh tinh rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,

and we had to struggle for survival to see who survives better,

và chúng tôi phải đấu tranh cho sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,

I would definitely place my bet on the chimpanzee, not on myself.

tôi sẽ đặt cược vào con tinh tinh, chứ không phải bản thân tôi.

And this is not something wrong with me personally.

Và đây không phải là điều gì sai đối với cá nhân tôi.

I guess if they took almost any one of you, and placed you alone

Tôi đoán nếu họ có lấy ai trong các bạn đi nữa, và đặt bạn một mình

with a chimpanzee on some island,

với con tinh tinh ở hòn đảo nào đó,

the chimpanzee would do much better.

con tinh tinh sẽ làm tốt hơn nhiều.

The real difference between humans and all other animals

Điểm khác biệt thực sự giữa con người và loài động vật khác

is not on the individual level;

không phải ở mức độ cá nhân;

it's on the collective level.

nó ở mức độ tập thể.

Humans control the planet because they are the only animals

Con người điều khiển hành tinh bởi vì ta là loài động vật duy nhất

that can cooperate both flexibly and in very large numbers.

có thể hợp tác một cách linh hoạt và với một số lượng lớn.

Now, there are other animals --

Có một số loài động vật khác

like the social insects, the bees, the ants --

như các loại côn trùng sống theo đàn, ong, kiến --

that can cooperate in large numbers, but they don't do so flexibly.

có thể cộng tác với số lượng lớn, nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.

Their cooperation is very rigid.

Sự hợp tác của chúng rất cứng nhắc.

There is basically just one way in which a beehive can function.

Về cơ bản một tổ ong chỉ có thể hoạt động theo một cách.

And if there's a new opportunity or a new danger,

Và nếu có một cơ hội mới hoặc một mối nguy hiểm mới,

the bees cannot reinvent the social system overnight.

những con ong không thể tái tạo lại tổ chức xã hội qua một đêm.

They cannot, for example, execute the queen

Ví dụ, chúng không thể hành hình nữ hoàng

and establish a republic of bees,

và thiết lập một nền cộng hòa của ong,

or a communist dictatorship of worker bees.

hoặc một chế độ độc tài cộng sản của ong thợ.

Other animals, like the social mammals --

Động vật khác như các loài có vú theo đàn

the wolves, the elephants, the dolphins, the chimpanzees --

chó sói, voi, cá heo, tinh tinh --

they can cooperate much more flexibly,

chúng có thể hợp tác một cách linh hoạt hơn,

but they do so only in small numbers,

nhưng chúng chỉ có thể làm như vậy với một số lượng nhỏ,

because cooperation among chimpanzees

vì sự cộng tác giữa những con tinh tinh

is based on intimate knowledge, one of the other.

dựa trên mức độ thân thiết giữa con này đối với những con khác

I'm a chimpanzee and you're a chimpanzee,

Tôi là tinh tinh và bạn là tinh tinh,

and I want to cooperate with you.

và tôi muốn hợp tác với bạn.

I need to know you personally.

Tôi cần phải thật biết về bạn.

What kind of chimpanzee are you?

Bạn là loài tinh tinh nào?

Are you a nice chimpanzee?

Bạn là tinh tinh tốt?

Are you an evil chimpanzee?

Bạn là tinh tinh xấu?

Are you trustworthy?

Bạn có đáng tin cậy không?

If I don't know you, how can I cooperate with you?

Nếu tôi không biết bạn, sao tôi có thể hợp tác với bạn?

The only animal that can combine the two abilities together

Loài động vật duy nhất có khả năng kết hợp cả hai khả năng với nhau

and cooperate both flexibly and still do so in very large numbers

và có thể hợp tác vừa linh hoạt vừa với một số lượng lớn

is us, Homo sapiens.

Là chúng ta, Homo sapiens.

One versus one, or even 10 versus 10,

Một chọi một, hay thậm chí 10 chọi 10

chimpanzees might be better than us.

loài tinh tinh có thể mạnh hơn chúng ta.

But, if you pit 1,000 humans against 1,000 chimpanzees,

Nhưng, nếu bạn thử để 1000 người đấu với 1000 con tinh tinh,

the humans will win easily, for the simple reason

con người sẽ chiến thắng dễ dàng, với một lý do đơn giản

that a thousand chimpanzees cannot cooperate at all.

rằng 1000 con tinh tinh không thể hợp tác tí nào cả.

And if you now try to cram 100,000 chimpanzees

Và nếu bây giờ bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh

into Oxford Street, or into Wembley Stadium,

vào đường Oxford hay vào sân vận động Wembley,

or Tienanmen Square or the Vatican,

hay quảng trường Tienanmen hay thành Vatican,

you will get chaos, complete chaos.

bạn chỉ được sự hỗn loạn, hoàn toàn hỗn loạn.

Just imagine Wembley Stadium with 100,000 chimpanzees.

Chỉ cần tưởng tượng Sân vận động Wembley với 100.000 loài tinh tinh.

Complete madness.

Thật là điên rồ.

In contrast, humans normally gather there in tens of thousands,

Trái lại, hàng chục ngàn thường người tập trung tại chỗ đó

and what we get is not chaos, usually.

và cái ta nhận được thường không phải là sự hỗn loạn.

What we get is extremely sophisticated and effective networks of cooperation.

Cái ta nhận được là một mạng lưới hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.

All the huge achievements of humankind throughout history,

Tất cả những thành tựu to lớn của nhân loại trong suốt lịch sử,

whether it's building the pyramids or flying to the moon,

cho dù đó là việc xây dựng các kim tự tháp hoặc bay tới mặt trăng,

have been based not on individual abilities,

đều không dựa trên năng lực cá nhân,

but on this ability to cooperate flexibly in large numbers.

mà dựa trên khả năng hợp tác linh hoạt với số lượng lớn.

Think even about this very talk that I'm giving now:

Thậm chí hãy nghĩ về bài diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:

I'm standing here in front of an audience of about 300 or 400 people,

Tôi đang đứng ở đây, trước khoảng 300 hay 400 khán giả,

most of you are complete strangers to me.

phần lớn các bạn là những người hoàn toàn lạ với tôi.

Similarly, I don't really know all the people who have organized

Tương tự, tôi không thật sự biết hết tất cả những người đã tổ chức

and worked on this event.

và thu xếp sự kiện này.

I don't know the pilot and the crew members of the plane

Tôi không biết phi công và các thành viên phi hành đoàn của máy bay

that brought me over here, yesterday, to London.

đã đưa tôi qua đây hôm qua, đến London.

I don't know the people who invented and manufactured

Tôi không biết người đã sáng chế và sản xuất

this microphone and these cameras, which are recording what I'm saying.

cái micrô và những cái máy quay này thứ đang ghi lại điều tôi đang nói

I don't know the people who wrote all the books and articles

Tôi không biết người đã viết tất cả những cuốn sách và bài báo

that I read in preparation for this talk.

mà tôi đọc để chuẩn bị cho bài nói này.

And I certainly don't know all the people

Và tôi chắc chắn không biết tất cả những người

who might be watching this talk over the Internet,

có thể đang xem bài diễn thuyết này qua mạng,

somewhere in Buenos Aires or in New Delhi.

một nơi nào đó ở Buenos Aires hay ở New Delhi.

Nevertheless, even though we don't know each other,

Tuy nhiên, mặc dù chúng ta không biết nhau,

we can work together to create this global exchange of ideas.

ta vẫn có thể làm việc với nhau để tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.

This is something chimpanzees cannot do.

Đây là một điều mà tinh tinh không thể làm.

They communicate, of course,

Chúng tất nhiên có giao tiếp,

but you will never catch a chimpanzee traveling to some distant chimpanzee band

nhưng bạn không thể bắt con tinh tinh đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó

to give them a talk about bananas or about elephants,

để nói cho chúng về những trái chuối hay những con voi,

or anything else that might interest chimpanzees.

hay bất kì thứ nào mà làm những con kia hứng thú.

Now cooperation is, of course, not always nice;

Sự hợp tác thì tất nhiên không phải lúc nào cũng tốt;

all the horrible things humans have been doing throughout history --

tất cả những điều khủng khiếp con người đã và đang làm trong suốt lịch sử --

and we have been doing some very horrible things --

và chúng ta đã làm một số chuyện rất tồi tệ --

all those things are also based on large-scale cooperation.

tất cả những điều đó đều dựa trên sự hợp tác với quy mô lớn.

Prisons are a system of cooperation;

Nhà tù là một hệ thống có hợp tác;

slaughterhouses are a system of cooperation;

lò mổ là một hệ thống có hợp tác;

concentration camps are a system of cooperation.

trại tập trung là một hệ thống có hợp tác.

Chimpanzees don't have slaughterhouses and prisons and concentration camps.

Tinh tinh không có lò mổ và các nhà tù và trại tập trung.

Now suppose I've managed to convince you perhaps that yes,

Bây giờ giả sử tôi thuyết phục được bạn rằng,

we control the world because we can cooperate flexibly in large numbers.

ta điều khiển thế giới vì ta hợp tác linh hoạt được với số lượng lớn

The next question that immediately arises

Câu hỏi tiếp theo ngay lập tức nảy sinh

in the mind of an inquisitive listener is:

trong tâm trí của một người nghe tò mò là:

How, exactly, do we do it?

Chính xác thì làm sao ta làm điều đó?

What enables us alone, of all the animals, to cooperate in such a way?

Điều gì chỉ cho phép chúng ta, trong tất cả động vật, hợp tác như vậy?

The answer is our imagination.

Câu trả lời là trí tưởng tượng của chúng ta.

We can cooperate flexibly with countless numbers of strangers,

Chúng ta có thể hợp tác linh hoạt với vô số người lạ,

because we alone, of all the animals on the planet,

bởi vì chỉ chúng ta, trong số tất cả động vật trên hành tinh,

can create and believe fictions, fictional stories.

có thể tạo ra và tin vào các điều hư cấu, các câu chuyện hư cấu.

And as long as everybody believes in the same fiction,

Và miễn là mọi người cùng tin một điều hư cấu,

everybody obeys and follows the same rules,

thì mọi người đều tuân thủ và cùng tuân theo những luật lệ,

the same norms, the same values.

những quy tắc, những tiêu chuẩn.

All other animals use their communication system

Những loài động vật khác sử dụng hệ thống giao tiếp của chúng

only to describe reality.

chỉ để miêu tả hiện thực.

A chimpanzee may say, "Look! There's a lion, let's run away!"

Một con tinh tinh có thể nói, "Kìa! Có một con sư tử, hãy chạy đi!"

Or, "Look! There's a banana tree over there! Let's go and get bananas!"

Hay "Nhìn kìa! Có một cây chuối đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"

Humans, in contrast, use their language not merely to describe reality,

Con người trái lại sử dụng ngôn ngữ không đơn thuần để miêu tả thực tại,

but also to create new realities, fictional realities.

mà còn để tạo ra những thực tế mới, những thực tế hư cấu.

A human can say, "Look, there is a god above the clouds!

Một người có thể nói, "Nhìn kìa, có một vị thần trên những đám mây!

And if you don't do what I tell you to do,

Và nếu bạn không làm thứ tôi yêu cầu,

when you die, God will punish you and send you to hell."

khi bạn chết, Chúa sẽ trừng phạt bạn và đày bạn xuống địa ngục. "

And if you all believe this story that I've invented,

Và nếu tất cả các bạn đều tin vào câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,

then you will follow the same norms and laws and values,

thì bạn sẽ làm theo những quy tắc và luật lệ và tiêu chuẩn,

and you can cooperate.

và bạn có thể hợp tác

This is something only humans can do.

Có một thứ chỉ có con người mới làm được

You can never convince a chimpanzee to give you a banana

Bạn không bao giờ có thể thuyết phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối

by promising him, "... after you die, you'll go to chimpanzee heaven ..."

bằng cách hứa là, " sau khi chết, mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."

(Laughter)

(Tiếng cười)

"... and you'll receive lots and lots of bananas for your good deeds.

"và mày sẽ được rất nhiều chuối cho những việc tốt.

So now give me this banana."

Giờ đưa tao trái chuối đi"

No chimpanzee will ever believe such a story.

Sẽ không có con tinh tinh nào tin vào chuyện như vậy

Only humans believe such stories,

Chỉ có con người tin vào những chuyện như vậy,

which is why we control the world,

đó là lý do ta điều khiển thế giới,

whereas the chimpanzees are locked up in zoos and research laboratories.

trong khi tinh tinh bị nhốt trong vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.

Now you may find it acceptable that yes,

Bây giờ có lẽ bạn thấy chấp nhận được rằng đúng,

in the religious field, humans cooperate by believing in the same fictions.

trong lĩnh vực tôn giáo con người hợp tác khi cùng tin vào những điều hư cấu.

Millions of people come together to build a cathedral or a mosque

Hàng triệu người đến với nhau để xây dựng một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay

or fight in a crusade or a jihad, because they all believe in the same stories

đấu trong cuộc thập tự chinh hay thánh chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự

about God and heaven and hell.

về Chúa và thiên đàng và địa ngục.

But what I want to emphasize is that exactly the same mechanism

Nhưng điều tôi muốn nhấn mạnh là chính cơ chế đó

underlies all other forms of mass-scale human cooperation,

làm nền tảng cho các hình thức hợp tác quy mô lớn khác của con người,

not only in the religious field.

không chỉ trong lĩnh vực tôn giáo;

Take, for example, the legal field.

Lấy lĩnh vực pháp lý làm ví dụ.

Most legal systems today in the world are based on a belief in human rights.

Hầu hết các hệ thống pháp luật trên thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền

But what are human rights?

Nhưng nhân quyền là gì?

Human rights, just like God and heaven, are just a story that we've invented.

Nhân quyền giống như Chúa và thiên đàng chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.

They are not an objective reality;

Chúng không phải là một thực tế khách quan;

they are not some biological effect about homo sapiens.

chúng không phải là một số tác dụng sinh học về homo sapiens.

Take a human being, cut him open, look inside,

Lấy một con người, phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong

you will find the heart, the kidneys, neurons, hormones, DNA,

bạn sẽ tìm thấy tim, thận, các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,

but you won't find any rights.

nhưng bạn sẽ không thấy quyền nào.

The only place you find rights are in the stories

Nơi duy nhất bạn tìm thấy quyền lợi là trong những câu chuyện

that we have invented and spread around over the last few centuries.

chúng ta đã nghĩ ra và truyền khắp thế giới trong vài thế kỉ gần đây.

They may be very positive stories, very good stories,

Chúng có thể là những câu chuyện tích cực, những câu chuyện rất tốt,

but they're still just fictional stories that we've invented.

nhưng chúng vẫn chỉ là những câu chuyện hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.

The same is true of the political field.

Điều này cũng đúng trong lĩnh vực chính trị.

The most important factors in modern politics are states and nations.

Yếu tố quan trọng nhất trong nền chính trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.

But what are states and nations?

Các quốc gia và dân tộc là gì?

They are not an objective reality.

Chúng không phải là một sự vật khách quan.

A mountain is an objective reality.

Một ngọn núi là một sự vật khách quan.

You can see it, you can touch it, you can even smell it.

Bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.

But a nation or a state,

Nhưng một quốc gia hay một dân tộc,

like Israel or Iran or France or Germany,

như Israel hay Iran hay Pháp hay Đức,

this is just a story that we've invented

đây chỉ là một câu chuyện mà chúng ta đã sáng tạo ra

and became extremely attached to.

và trở nên gắn bó rất mật thiết.

The same is true of the economic field.

Điều này cũng đúng trong lĩnh vực kinh tế.

The most important actors today in the global economy

Các nhân tố quan trọng nhất hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu

are companies and corporations.

là các công ty và tập toàn.

Many of you today, perhaps, work for a corporation,

Nhiều người trong số các bạn hôm nay, có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,

like Google or Toyota or McDonald's.

như Google hay Toyota hay McDonald.

What exactly are these things?

Những thứ này chính xác là gì?

They are what lawyers call legal fictions.

Chúng là thứ mà các luật sư gọi là những điều hư cấu pháp lý.

They are stories invented and maintained

Chúng là những câu chuyện đã được sáng tạo và duy trì

by the powerful wizards we call lawyers.

bởi những pháp sư hùng mạnh mà chúng ta gọi là luật sư.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And what do corporations do all day?

Và các tập đoàn làm gì cả ngày?

Mostly, they try to make money.

Phần lớn thời gian họ cố gắng kiếm tiền.

Yet, what is money?

Tuy nhiên, tiền là gì?

Again, money is not an objective reality; it has no objective value.

Một lần nữa, tiền không phải là một sự vật khách quan; nó không có giá trị khách quan.

Take this green piece of paper, the dollar bill.

Lấy tờ giấy màu xanh lá cây này, tờ tiền dollar làm ví dụ.

Look at it -- it has no value.

Hãy nhìn nó -- nó không có giá trị.

You cannot eat it, you cannot drink it,

Bạn không thể ăn nó, bạn không thể uống nó,

you cannot wear it.

bạn không thể mặc nó.

But then came along these master storytellers --

Nhưng những người kể chuyện bậc thầy này đã đến --

the big bankers,

những chủ ngân hàng lớn,

the finance ministers,

những bộ trưởng tài chính,

the prime ministers --

những thủ tướng,

and they tell us a very convincing story:

và họ kể cho ta một câu chuyện rất thuyết phục:

"Look, you see this green piece of paper?

"Thấy mảnh giấy màu xanh chứ?

It is actually worth 10 bananas."

Nó thực sự đáng giá 10 trái chuối."

And if I believe it, and you believe it,

Nếu tôi tin điều đó và bạn tin điều đó

and everybody believes it,

và mọi người tin điều đó,

it actually works.

nó thực sự có tác dụng.

I can take this worthless piece of paper,

Tôi có thể cầm tờ giấy vô dụng này,

go to the supermarket,

đi tới siêu thị,

give it to a complete stranger whom I've never met before,

đưa nó cho một người hoàn toàn lạ mà tôi chưa từng gặp bao giờ,

and get, in exchange, real bananas which I can actually eat.

và đổi lại nhận được chuối thật mà tôi thực sự có thể ăn.

This is something amazing.

Đây thật sự là điều tuyệt vời.

You could never do it with chimpanzees.

Không thể làm điều đó với tinh tinh.

Chimpanzees trade, of course:

Tinh tinh tất nhiên trao đổi:

"Yes, you give me a coconut, I'll give you a banana."

"Vâng, mày cho tao quả dừa, tao sẽ cho mày quả chuối."

That can work.

Chuyện đó có thể được.

But, you give me a worthless piece of paper

Nhưng, mày đưa cho tao một mảnh giấy vô dụng

and you except me to give you a banana?

và mày muốn tao đưa mày trái chuối?

No way!

Đừng có mơ!

What do you think I am, a human?

Mày nghĩ tao là con người ư?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Money, in fact, is the most successful story

Thật ra tiền bạc là câu chuyện thành công nhất

ever invented and told by humans,

đã được sáng tạo và được con người truyền kể,

because it is the only story everybody believes.

vì đó là câu chuyện duy nhất mà tất cả mọi người đều tin.

Not everybody believes in God,

Không phải ai cũng tin vào Thiên Chúa,

not everybody believes in human rights,

không phải ai cũng tin vào nhân quyền,

not everybody believes in nationalism,

không phải ai cũng tin vào chủ nghĩa dân tộc,

but everybody believes in money, and in the dollar bill.

nhưng ai cũng tin vào tiền, và tin vào tờ dollar.

Take, even, Osama Bin Laden.

Thậm chí lấy ví dụ Osama Bin Laden.

He hated American politics and American religion

Ông ta căm ghét chính trị Mỹ và tôn giáo Mỹ

and American culture,

và văn hóa Mỹ,

but he had no objection to American dollars.

nhưng ông ta không có phản đối nào với dollar Mỹ.

He was quite fond of them, actually.

Ông ta chậm chí rất thích chúng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

To conclude, then:

Tổng kết lại:

We humans control the world because we live in a dual reality.

Con người chúng ta kiểm soát thế giới vì chúng ta đang sống trong một thực tế kép.

All other animals live in an objective reality.

Tất cả các động vật khác sống trong một thực tại khách quan.

Their reality consists of objective entities,

Thực tế của chúng bao gồm của các thực thể khách quan,

like rivers and trees and lions and elephants.

như những dòng sông và cây cối và những con sư tử và những con voi.

We humans, we also live in an objective reality.

Con người chúng ta, chúng ta cũng sống trong một thực tại khách quan.

In our world, too, there are rivers and trees and lions and elephants.

Trong thế giới của chúng ta cũng vậy, có sông và cây cối và sư tử và voi.

But over the centuries,

Nhưng qua nhiều thế kỷ,

we have constructed on top of this objective reality

chúng tôi đã xây dựng trên thực tế khách quan này

a second layer of fictional reality,

một lớp thực tế hư cấu nữa.

a reality made of fictional entities,

một thực tế cấu tạo bởi những thực thể hư cấu,

like nations, like gods, like money, like corporations.

như các quốc gia, như những vị thần, như tiền bạc, như các tập đoàn.

And what is amazing is that as history unfolded,

Và điều tuyệt vời là khi lịch sử diễn ra,

this fictional reality became more and more powerful

sự thực hư cấu này đã càng trở nên mạnh mẽ hơn

so that today, the most powerful forces in the world

để ngày hôm nay, lực lượng mạnh mẽ nhất trên thế giới

are these fictional entities.

chính là những thực thể hư cấu.

Today, the very survival of rivers and trees and lions and elephants

Ngày nay, sự tồn tại của sông và cây cối và sư tử và voi

depends on the decisions and wishes of fictional entities,

phụ thuộc vào các quyết định và mong muốn của các thực thể hư cấu,

like the United States, like Google, like the World Bank --

như Hoa Kỳ, như Google, như Ngân hàng Thế giới -

entities that exist only in our own imagination.

những thực thể mà chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng của chúng ta.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Yuval, you have a new book out.

B.Giussani: Yuval, bạn có một cuốn sách mới ra.

After Sapiens, you wrote another one,

Sau Sapiens, bạn đã viết cuốn khác,

and it's out in Hebrew, but not yet translated into ...

và nó đã ra bản Do Thái, nhưng chưa được dịch sang

Yuval Noah Harari: I'm working on the translation as we speak.

Yuval N.Harari: Tôi đang làm bản dịch mà chúng ta đang nói.

BG: In the book, if I understand it correctly,

BG: Trong cuốn sách, nếu tôi hiểu nó chính xác

you argue that the amazing breakthroughs that we are experiencing right now

bạn cho rằng những đột phá đáng kinh ngạc rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ

not only will potentially make our lives better,

không chỉ có khả năng làm cuộc sống ta tốt hơn,

but they will create -- and I quote you --

mà chúng còn tạo ra, tôi trích dẫn nhé,

"... new classes and new class struggles, just as the industrial revolution did."

"các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp mới giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"

Can you elaborate for us?

Bạn nói thêm đi!

YNH: Yes. In the industrial revolution,

YNH: Vâng. Trong cách mạng công nghiệp,

we saw the creation of a new class of the urban proletariat.

chúng ta đã thấy sự tạo thành tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.

And much of the political and social history of the last 200 years involved

Và phần lớn lịch sử chính trị và xã hội của 200 năm qua có liên quan tới

what to do with this class, and the new problems and opportunities.

điều phải làm với tầng lớp này, và những vấn đề và cơ hội mới.

Now, we see the creation of a new massive class of useless people.

Bây giờ, chúng ta thấy việc tạo ra một giai cấp lớn những con người vô dụng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

As computers become better and better in more and more fields,

Khi máy tính càng trở nên tốt hơn trong càng nhiều lĩnh vực,

there is a distinct possibility that computers will out-perform us

có một khả năng lớn là máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta

in most tasks and will make humans redundant.

trong hầu hết công việc và sẽ khiến con người ta trở nên dư thừa.

And then the big political and economic question

Và sau đó câu hỏi chính trị và kinh tế lớn

of the 21st century will be,

của thế kỉ 21 sẽ là,

"What do we need humans for?",

"Chúng ta cần con người làm gì?"

or at least, "What do we need so many humans for?"

hoặc ít nhất, "Chúng ta cần thật nhiều con người làm gì?"

BG: Do you have an answer in the book?

BG: Bạn có câu trả lời trong cuốn sách chứ?

YNH: At present, the best guess we have is to keep them happy

YNH: Hiện nay, dự đoán tốt nhất của chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng

with drugs and computer games ...

thuốc phiện và đồ chơi điện tử

(Laughter)

(Tiếng cười)

but this doesn't sound like a very appealing future.

nhưng điều này nghe không giống một tương lai rất hấp dẫn.

BG: Ok, so you're basically saying in the book and now,

BG: Ok, vậy cơ bản bạn đang nói trong cuốn sách và bây giờ,

that for all the discussion about the growing evidence

cho tất cả các thảo luận về bằng chứng ngày càng nhiều

of significant economic inequality, we are just kind of at the beginning

về sự bất bình đẳng kinh tế lớn, chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu

of the process?

của quá trình này?

YNH: Again, it's not a prophecy;

Đây không phải là tiên tri.

it's seeing all kinds of possibilities before us.

nó là nhìn thấy tất cả các khả năng trước chúng ta.

One possibility is this creation of a new massive class of useless people.

Một khả năng là sự sáng tạo này của một giai cấp người vô dụng lớn.

Another possibility is the division of humankind

Một khả năng khác là sự phân chia của loài người

into different biological castes,

thành các cấp sinh vật khác nhau,

with the rich being upgraded into virtual gods,

với những người giàu có được nâng cấp thành thần thánh ảo,

and the poor being degraded to this level of useless people.

và những người nghèo bị giáng xuống mức độ của những người vô dụng.

BG: I feel there is another TED talk coming up in a year or two.

Tôi thấy sẽ có một TED talk nữa trong một hay hai năm tới

Thank you, Yuval, for making the trip.

Cảm ơn, Yuval, vì đã đến đây.

YNH: Thanks!

YNH: Xin cảm ơn!

(Applause)