Patrick Chappatte: The power of cartoons

Translator: Spartak Ferrollari Reviewer: Helena Bedalli

So yeah, I'm a newspaper cartoonist --

Pra, vërtet, unë jam një karikaturist për gazetat

political cartoonist.

karikaturist politik.

I don't know if you've heard about it -- newspapers?

Unë nuk e di nëse keni dëgjuar për këto - gazetat

It's a sort of paper-based reader.

është një lloj lexuesi bazuar në letër.

(Laughter)

(Të qeshura)

It's lighter than an iPad,

është më e lehtë se një iPad,

it's a bit cheaper.

dhe më pak e kushtueshme.

You know what they say?

A e dini se ç'thonë ata?

They say the print media is dying --

Ata thonë se media e shkruar po vdes --

who says that? Well, the media.

kush e thote ate? Epo, media.

But this is no news, right?

por kjo nuk është lajm, apo jo?

You've read about it already.

Ju tanimë keni lexuar per atë.

(Laughter)

(Të qeshura)

Ladies and gentlemen,

Zonja che zotërinj,

the world has gotten smaller.

bota është bërë më e vogël.

I know it's a cliche, but look,

E di që është një klishe, por shikoni,

look how small,

shikoni sa e vogël,

how tiny it has gotten.

sa e vogël është bërë.

And you know the reason why, of course.

Dhe ju e dini arsyen pse, natyrisht.

This is because of technology -- yeah.

kjo eshtet per shkak te teknologjis--- ehh

(Laughter)

(Të qeshura)

Any computer designers in the room?

A ndodhet ndonjë designers të kompjuterëve në sallë?

Yeah well,

Po, mirë,

you guys are making my life miserable

ju djema po ma bëni jetën te mjerueshme

because track pads used to be round,

sepse trakpadet ishin të rrumbullakët

a nice round shape.

nje formë te rrumbullaket të lezetëshme.

That makes a good cartoon.

Ajo ben nje karikaturë të mire.

But what are you going to do with a flat track pad,

Por ju do të bënit me njëtrakpad të sheshtë,

those square things?

ato gjerat katrore?

There's nothing I can do as a cartoonist.

Unë nuk mund të bëj asnjë si një karikaturist.

Well, I know the world is flat now.

Mirë pra, e di që bota eshte e rrafshët tani.

That's true.

Kjo është e vërtetë.

And the Internet has reached

Dhe interneti ka arritur

every corner of the world,

cdo cep te botes,

the poorest, the remotest places.

vendet me të thella, më të varfëra.

Every village in Africa now has a cyber cafe.

cdo fshat ne Afrike tani ka nje internet kafe.

(Laughter)

(Të qeshura)

Don't go asking for a Frappuccino there.

mos kerkoni per frapucino atje.

So we are bridging the digital divide.

Ne po e tejkalojmë ndarjen dixhitale.

The Third World is connected,

bota e tret eshte e lidhur,

we are connected.

ne jemi te lidhur.

And what happens next?

dhe qfar ndodh me pas?

Well, you've got mail.

Atëherë, ti merr një email.

Yeah.

Po.

Well, the Internet has empowered us.

Atëherë, Interneti na ka dhënë fuqinë.

It has empowered you,

Ju ka dhënë fuqinë,

it has empowered me

më ka dhënë fuqinë

and it has empowered some other guys as well.

qe i ka dhënë fuqinë disa të tjerëve gjithashtu.

(Laughter)

(Të qeshura)

You know, these last two cartoons --

ju e dini, kto karikaturat e fundit

I did them live

Unë i bera ato drejt për drejt

during a conference in Hanoi.

në një konferencë në Hanoi.

And they were not used to that

Dhe ata nuk ishin mësuar me të

in communist 2.0 Vietnam.

në një Vietnam komunist 2.0.

(Laughter)

(Të qeshura)

So I was cartooning live on a wide screen --

Kështu që unë isha duke bërë karikatura drejt për drejt në një ekran të gjerë--

it was quite a sensation --

ishte mjaft e emocionale--

and then this guy came to me.

dhe një djalë mu afrua.

He was taking pictures of me and of my sketches,

Ai bëri disa foto të miat dhe disa foto të skicave të mia,

and I thought, "This is great, a Vietnamese fan."

dhe mendova,"Mrekulli , nje fans i Vietnamit".

And as he came the second day,

dhe kur erdhi ditën e dytë,

I thought, "Wow, that's really a cartoon lover."

mendova, "me të vërtetë i dashka vizatimet".

And on the third day, I finally understood,

dhe ne ditën e tretë, më në fund e kuptova,

the guy was actually on duty.

djali ishte në detyrë.

So by now, there must be a hundred pictures of me

Pra deri tani, duhet të jenë qindra fotografi të miat

smiling with my sketches

duke qeshur me skicat e mia

in the files of the Vietnamese police.

në dosjet e policise së Vietnamit.

(Laughter)

(qeshje)

No, but it's true: the Internet has changed the world.

Jo, është e vërtetë: Interneti ka ndryshuar botën.

It has rocked the music industry;

ka tronditur industrinë e muzikës;

it has changed the way we consume music.

ka ndryshuar mënyrën se si ne të konsumojnë muzikë.

For those of you old enough to remember,

Për ata prej jush mjaft të vjetër për të mbajtur mend,

we used to have to go to the store

ne shkonim në dyqan

to steal it.

per ti vjedhur ato.

(Laughter)

(Të qeshura)

And it has changed the way

Dhe kjo ka ndryshuar mënyrën

your future employer

se si punëdhënësi juaj i ardhshëm

will look at your application.

do të shohë aplikimin tuaj.

So be careful

Pra, kini kujdes

with that Facebook account --

me faqen tuaj të Facebbok-ut

your momma told you, be careful.

mamaja të ka thënë, kujdes.

And technology has set us free --

Dhe teknologjia na ka bërë të lirë--

this is free WiFi.

ky është WiFi pa pagesë.

But yeah, it has liberated us

Po po, na ka çliruar

from the office desk.

nga tavolinat e punës.

This is your life,

kjo është jeta,

enjoy it.

shijoje atë.

(Laughter)

(Të qeshura)

In short, technology, the internet,

Me pak fjalë, teknolgjia, interneti,

they have changed our lifestyle.

na kanë ndryshuar mënyrën e jetesës.

Tech guru, like this man --

Gurutë teknologjikë, si ky njeri --

that a German magazine called the philosopher of the 21st century --

që një revistë gjermane e quajti filozof i shekullit të 21 --

they are shaping the way we do things.

ata janë duke i trajtësuar mënyrën se si ne i bëjmë gjërat.

They are shaping the way we consume.

Ata po formësojnë mënyrën se si ne konsumojnë.

They are shaping our very desires.

Ata janë duke i trajtësuar dëshirat tona e vërteta.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

You will not like it.

ti nuk do ta pelqeje ate.

And technology has even changed

dhe teknologjija ka ndryshuar

our relationship to God.

lidhjen me ZOTIN.

(Laughter)

qeshje

Now I shouldn't get into this.

tani nuk duhet te merrem me kete.

Religion and political cartoons,

karikaturat fetare dhe politike ,

as you may have heard,

siq keni mundur te degjoni,

make a difficult couple,

bejne nje qift te veshtire,

ever since that day of 2005,

nga ajo dit e 2005-tes

when a bunch of cartoonists in Denmark

ku nje grumbull karikaturist ne Danimark

drew cartoons that had repercussions all over the world --

vizatuan karikatura qe kishin pasoja ne te gjithe boten--

demonstrations, fatwa,

demonstrata, të Fetvave,

they provoked violence. People died in the violence.

ata ushtruan dhunë. Njerëz vdiqën nga dhuna.

This was so sickening;

Kjo ishte aq e pështirë;

people died because of cartoons.

njerz vdiqen per shkak te disa karikaturave.

I mean --

nenkuptoj--

I had the feeling at the time

une ndjeva ne ate kohe

that cartoons had been used by both sides, actually.

se karikaturat po perdoreshin ne dy anet.

They were used first by a Danish newspaper,

ato se pari po perdoreshin nga ne gazete daneze ,

which wanted to make a point on Islam.

te cilet donin te linin nje pik ne Islam.

A Danish cartoonist told me he was one of the 24

nje karikaturis nga danimarka me tha se kishte qene njeri nga ata 24

who received the assignment to draw the prophet --

qe kishin marre urdhrin te vizatonin profeti--

12 of them refused. Did you know that?

12 nga ata refuzuan. e dinit ju ate ?

He told me, "Nobody has to tell me what I should draw.

ai me tha,'' asnjeri sduhet te me tregoje mua qka duhet te vizatoj.

This is not how it works."

keshtu funksionon.

And then, of course, they were used

the pastaj, natyrisht, ato perdoreshin

by extremists and politicians on the other side.

nga extremistat dhe politikanat .

They wanted to stir up controversy.

ata donin te nxisnin kontraverse.

You know the story.

ju e dini historin .

We know that cartoons can be used as weapons.

ne e dim se karikaturat mund te perdoren si arme.

History tells us,

historija na tregon,

they've been used by the Nazis

se ato jane perdorun nga Nazistet

to attack the Jews.

per te sulmuar cifutet.

And here we are now.

dhe ja ku jemi tani.

In the United Nations,

ne shtetet e bashkuara,

half of the world is pushing

gjysma e botes po mundohet

to penalize the offense to religion --

te penalizoj ofendimet ndaj fes--

they call it the defamation of religion --

ata e quajne shpifje fetare--

while the other half of the world is fighting back

ndersa gjysma tjeter eshte duke luftuar

in defense of freedom of speech.

per te mbrojtur lirine e se shprehurit.

So the clash of civilizations is here,

Pra, përplasja e qytetërimeve është këtu,

and cartoons are at the middle of it?

dhe karikaturat janë në mes të saj?

This got me thinking.

kjo me beri te mendoj.

Now you see me thinking

tani po me sikoni se si mendoj

at my kitchen table,

ne tavolinen e kuzhines,

and since you're in my kitchen,

dhe meqe jeni ne kuzhinen time ,

please meet my wife.

ju lutem takoni gruan time.

(Laughter)

qeshje

In 2006, a few months after,

ne vitin 2006, disa muaj pas,

I went Ivory Coast --

un shkova ne Bregun e Fildishte--

Western Africa.

ne Afriken Perendimore.

Now, talk of a divided place -- the country was cut in two.

le te flasim per nje vend te ndare- shteti ishte i ndare ne dy.

You had a rebellion in the North,

ju kishit ne revolicion ne veri,

the government in the South -- the capital, Abidjan --

qeveria ne jug- kryeqyteti, Abidjan

and in the middle, the French army.

dhe ne mes, ushtria franceze.

This looks like a giant hamburger.

kjo duket nje hambureger gjigant.

You don't want to be the ham in the middle.

ju nuk doni te jeni proshuta ne mes .

I was there to report on that story

un isha atje te reportoja per ate ndodhi

in cartoons.

me karikatura.

I've been doing this for the last 15 years;

un jam duke e bere kete qe 15 vite;

it's my side job, if you want.

eshte puna ime, nese ju doni.

So you see the style is different.

e shikoni se stili eshte i ndryshem.

This is more serious than maybe editorial cartooning.

kjo eshte me seioze se karikaturat editoriale.

I went to places like Gaza

un shkova edhe ne vende si Gaza

during the war in 2009.

gjate luftes se 2009-tes.

So this is really journalism in cartoons.

kjo me te vertet eshte gazetari me karikatura.

You'll hear more and more about it.

ju do te degjoni me shum dhe me shume per ate.

This is the future of journalism, I think.

un mendoj se kjo eshte e ardhmja e gazetarise.

And of course, I went to see the rebels in the north.

dhe natyrisht, un shkova ti shikoj rebelat ne veri.

Those were poor guys fighting for their rights.

ata ishin te varfer shum por luftonin per te drejtat e tyre.

There was an ethnic side to this conflict

atje ishte nje ane etnike ne ket konflikt

as very often in Africa.

siq eshte shume shpesh ne Afrik.

And I went to see the Dozo.

dhe un shkova te shoh Dozon.

The Dozo, they are the traditional hunters

Dozo, ata janë gjuetarët tradicionale

of West Africa.

ne Afriken perendimore.

People fear them --

njerzit i frikesohen atyre--

they help the rebellion a lot.

ata i ndimojn kryengritjet.

They are believed to have magical powers.

besohet se kane fuqi magjike.

They can disappear and escape bullets.

Ato mund të zhduken dhe të shpëtojnë plumbave.

I went to see a Dozo chief;

Unë shkova për të parë një shef Dozo:

he told me about his magical powers.

ai me tregoi per keto fuqi magjike.

He said, "I can chop your head off right away

ai tha ,'' un mund te ta pres koken menjehere

and bring you back to life."

dhe te te kthej perseri ne jete.''

I said, "Well, maybe we don't have time for this right now."

un i thash .,' ndoshta skemi koh per kete tani.''

(Laughter)

qeshje

"Another time."

nje here tjeter .

So back in Abidjan,

prap ne Abidjan,

I was given a chance to lead a workshop

I është dhënë një shans për të udhëhequr një seminar

with local cartoonists there

me karikaturist lokal

and I thought, yes,

dhe mendova ,po,

in a context like this, cartoons can really be used as weapons

ne nje kontext te tille, karikaturat mund te perdoren si arme

against the other side.

kunder anes tjeter.

I mean, the press in Ivory Coast was bitterly divided --

Unë do të thotë, shtypi në Bregun e Fildishtë u nda hidhur -

it was compared to the media in Rwanda

ihste krahasuar me median ne Rwanda

before the genocide --

para gjenocidit--

so imagine.

imagjinoje.

And what can a cartoonist do?

dhe qfare mund te beje nje karikaturist?

Sometimes editors would tell their cartoonists

nganjehere editori mund ti thote karikaturistve

to draw what they wanted to see,

te vizatojne qka ata duan te shohin,

and the guy has to feed his family, right?

dhe ai duhet ushqyer familjen e tij , a po jo ?

So the idea was pretty simple.

ideja ishte shum e thjeshte.

We brought together cartoonists

ne mbledhem se bashku karikaturistet

from all sides in Ivory Coast.

nga gjitha anet e bregut te fildishte.

We took them away from their newspaper for three days.

ne i hoqem nga gazetat per 3 dite.

And I asked them to do a project together,

dhe i thash te benin nje projekt se bashku,

tackle the issues affecting their country

trajtuar qeshtjet qe ndokojne ne vendin e tyre

in cartoons, yes, in cartoons.

në karikaturat, po, në karikaturat.

Show the positive power of cartoons.

Trego fuqinë pozitive të karikaturave.

It's a great tool of communication

Është një mjet i madh i komunikimit

for bad or for good.

për keq ose për mirë.

And cartoons can cross boundaries,

Dhe karikaturat mund të kalojnë kufijtë,

as you have seen.

si ju e keni parë.

And humor is a good way, I think,

dhe humor është një mënyrë e mirë, mendoj unë,

to address serious issues.

për të trajtuar çështje serioze.

And I'm very proud of what they did.

Dhe unë jam shumë krenar për atë që ata vepruan.

I mean, they didn't agree with each other -- that was not the point.

Unë do të thotë, ata nuk bien dakord me njëri-tjetrin - që nuk ishte pikë.

And I didn't ask them to do nice cartoons.

Dhe unë nuk i pyet ata për të bërë karikaturat bukur.

The first day, they were even shouting at each other.

dita e parë, ata ishin po i bërtisnin njëri-tjetrin.

But they came up with a book,

por erdhen me nje liber,

looking back at 13 years

duke shikuar mbrapa 13 vjet

of political crisis in Ivory Coast.

e krizës politike në Bregun e Fildishtë.

So the idea was there.

Pra ideja ishte atje.

And I've been doing projects like this,

Dhe unë kam qenë duke bërë projekte si ky,

in 2009 in Lebanon,

në vitin 2009 në Liban,

this year in Kenya, back in January.

këtë vit në Kenia, kthehet në janar.

In Lebanon, it was not a book.

Në Liban, kjo nuk ishte një libër.

The idea was to have --

Ideja ishte që të kemi -

the same principal, a divided country --

rregull te njejte , nje shtet te ndare--

take cartoonists from all sides

në vitin 2009 në Liban,

and let them do something together.

dhe ti leme te bejne dikqa tjeter sebashku.

So in Lebanon,

kshtu qe ne Lebanon,

we enrolled the newspaper editors,

ne regjistruam redaktorët e gazetave,

and we got them to publish

dhe i publikuam

eight cartoonists from all sides all together on the same page,

8 karikatura nga gjitha anet ne nje flete te vetme,

addressing the issue affecting Lebanon,

trajtimin e çështjes ndikojnë në Liban,

like religion in politics and everyday life.

si fesë në politikë dhe në jetën e përditshme.

And it worked.

dhe funksionoi.

For three days, almost all the newspapers of Beirut

Për tri ditë, pothuajse të gjitha gazetat e Beirutit

published all those cartoonists together --

botuar të gjitha ato që karikaturistët së bashku -

anti-government,

anti-qeveritare,

pro-government,

pro-qeveritare,

Christian,

krishterë,

Muslim, of course,

mysliman, natyrisht,

English-speaking, well, you name it.

anglisht-folëse, edhe, ju e therrisni ate.

So this was a great project.

Pra, ky ishte një projekt i madh.

And then in Kenya, what we did

Dhe pastaj në Kenia, ajo që ne e bëmë

was addressing the issue of ethnicity,

u adresuar çështjen e përkatësisë etnike,

which is a poison in a lot of places in Africa.

e cila është një helm në shumë vende në Afrikë.

And we did video clips --

dhe beme video klipe--

you can see them if you go to YouTube/Kenyatoons.

ju mund të shihni ato nëse ju shkoni në YouTube / Kenyatoons.

So, preaching for freedom of speech

Pra, duke predikuar për lirinë e fjalës

is easy here,

është e lehtë këtu,

but as you have seen

por siç e keni parë

in contexts of repression or division,

në kontekste të shtypjes apo ndarje,

again, what can a cartoonist do?

përsëri, çfarë mund të bëjë një karikaturist?

He has to keep his job.

Ai ka për të mbajtur punën e tij.

Well I believe that in any context anywhere,

pra unë besoj se në çdo kontekst kudo,

he always has the choice at least

ai gjithmonë ka zgjedhur së paku

not to do a cartoon

jo për të bërë një karikaturë

that will feed hatred.

që do të ushqejnë urrejtje.

And that's the message I try to convey to them.

Dhe kjo është mesazhi që unë të përpiqem të përcjell për ta.

I think we all always have the choice in the end

Unë mendoj se të gjithë ne gjithmonë kemi zgjedhje në fund

not to do the bad thing.

jo për të bërë gjënë e keqe.

But we need to support

Por ne duhet të mbeshtetim

these independent, critical

keto [paqartësi] kritike

and responsible voices

dhe zëra përgjegjës

in Africa, in Lebanon,

në Afrikë, në Liban,

in your local newspaper,

në gazetën tuaj lokale,

in the Apple store.

në dyqan Apple.

Today, tech companies

Sot, kompanitë e teknologjisë

are the world's largest editors.

janë redaktorët më të mëdha të botës.

They decide what is too offensive

Ata vendosin se çfarë është shumë fyese

or too provocative for you to see.

ose shumë provokuese për ju për të parë.

So really, it's not about the freedom of cartoonists;

Pra me të vërtetë, nuk është në lidhje me lirinë e karikaturistët;

it's about your freedoms.

është në lidhje me liritë tuaja.

And for dictators all over the world,

Dhe për diktatorë në të gjithë botën,

the good news

lajm i mirë

is when cartoonists,

është kur karikaturistët,

journalists and activists shut up.

gazetarët dhe aktivistët rrinë urtë.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)