Patrick Chappatte: The power of cartoons

Tłumaczenie: Justyna Makarczyk Korekta: Marek Kasiak

So yeah, I'm a newspaper cartoonist --

Właśnie tak, szkicuję rysunki satyryczne dla gazet --

political cartoonist.

polityczne rysunki.

I don't know if you've heard about it -- newspapers?

Nie wiem czy słyszeliście o czymś takim -- gazety?

It's a sort of paper-based reader.

To rodzaj papierowego czytnika.

(Laughter)

(Śmiech)

It's lighter than an iPad,

Jest lżejszy od iPoda.

it's a bit cheaper.

Jest trochę tańszy.

You know what they say?

Wiecie, co oni mówią?

They say the print media is dying --

Mówi się, że prasa umiera.

who says that? Well, the media.

Kto tak mówi? No cóż, media.

But this is no news, right?

Ale to żadna nowość, prawda?

You've read about it already.

Czytaliście już o tym.

(Laughter)

(Śmiech)

Ladies and gentlemen,

Panie i Panowie,

the world has gotten smaller.

świat maleje.

I know it's a cliche, but look,

Wiem, że to oklepane, ale spójrzcie,

look how small,

spójrzcie jak mały,

how tiny it has gotten.

jak maleńki się stał.

And you know the reason why, of course.

I oczywiście, wiecie dlaczego.

This is because of technology -- yeah.

To wszystko przez technikę. Tak.

(Laughter)

(Śmiech)

Any computer designers in the room?

Czy na sali są konstruktorzy komputerów?

Yeah well,

Tak więc,

you guys are making my life miserable

właśnie wy sprawiacie, że moje życie jest żałosne,

because track pads used to be round,

ponieważ trackpady były okrągłe,

a nice round shape.

miały ładny okrągły kształt.

That makes a good cartoon.

To sprawia, że rysunek jest dobry.

But what are you going to do with a flat track pad,

Ale co można zrobić z płaskim trackpadem,

those square things?

z tym kwadratowym?

There's nothing I can do as a cartoonist.

Ja jako rysownik, nic nie mogę zrobić.

Well, I know the world is flat now.

No cóż, wiem, że świat jest płaski teraz.

That's true.

To prawda.

And the Internet has reached

I internet dotarł już

every corner of the world,

do każdego zakątka świata,

the poorest, the remotest places.

nawet do najbiedniejszych i najbardziej oddalonych miejsc.

Every village in Africa now has a cyber cafe.

Każda wioska w Afryce ma już kawiarenkę internetową.

(Laughter)

(Śmiech)

Don't go asking for a Frappuccino there.

Nie zamawiajcie tam Frappuccino.

So we are bridging the digital divide.

Więc, wypełniamy cyfrową przepaść.

The Third World is connected,

Trzeci Świat jest podłączony.

we are connected.

My jesteśmy podłączeni.

And what happens next?

I co się stanie dalej?

Well, you've got mail.

Więc, dostałeś maila.

Yeah.

Tak.

Well, the Internet has empowered us.

Tak więc, internet wzmocnił nas.

It has empowered you,

Wzmocnił ciebie,

it has empowered me

wzmocnił mnie,

and it has empowered some other guys as well.

i wzmocnił też innych ludzi.

(Laughter)

(Śmiech)

You know, these last two cartoons --

Wiecie, ostatnie dwa rysunki,

I did them live

zrobiłem je na żywo

during a conference in Hanoi.

podczas konferencji w Hanoi.

And they were not used to that

Nie przywykli do tego

in communist 2.0 Vietnam.

w komunistycznym Wietnamie 2.0.

(Laughter)

(Śmiech)

So I was cartooning live on a wide screen --

Więc robiłem rysunki na żywo na dużym ekranie --

it was quite a sensation --

to dopiero była sensacja --

and then this guy came to me.

a potem przyszedł do mnie ten facet.

He was taking pictures of me and of my sketches,

Robił zdjęcia mi i moim szkicom,

and I thought, "This is great, a Vietnamese fan."

i pomyślałem, " To jest wspaniałe, wietnamski fan."

And as he came the second day,

Kiedy przyszedł drugiego dnia,

I thought, "Wow, that's really a cartoon lover."

pomyślałem, "Wow, to prawdziwy miłośnik rysunków."

And on the third day, I finally understood,

Trzeciego dnia w końcu zrozumiałem,

the guy was actually on duty.

że facet był na służbie.

So by now, there must be a hundred pictures of me

Tak więc jest już pewnie setki zdjęć

smiling with my sketches

w aktach wietnamskiej policji,

in the files of the Vietnamese police.

na których uśmiecham się z moimi szkicami.

(Laughter)

(Śmiech)

No, but it's true: the Internet has changed the world.

Nie, ale to prawda: internet zmienił świat.

It has rocked the music industry;

Wstrząsnął przemysłem muzycznym.

it has changed the way we consume music.

Zmienił nasz sposób pochłaniania muzyki.

For those of you old enough to remember,

Ci z was, którzy są wystarczająco starzy, pamiętają,

we used to have to go to the store

że kiedyś musieliśmy iść do sklepu,

to steal it.

żeby ukraść ją.

(Laughter)

(Śmiech)

And it has changed the way

I zmienił sposób,

your future employer

w jaki wasz przyszły pracodawca

will look at your application.

spojrzy na wasze podanie.

So be careful

Więc bądźcie ostrożni

with that Facebook account --

z tym kontem na Facebook'u.

your momma told you, be careful.

Wasza mama mówiła, bądź ostrożny.

And technology has set us free --

A technika uwolniła nas.

this is free WiFi.

To jest darmowe WiFi,

But yeah, it has liberated us

tak właśnie. Uwolniło nas

from the office desk.

od biurka w firmie.

This is your life,

To wasze życie.

enjoy it.

Bawcie się dobrze.

(Laughter)

(Śmiech)

In short, technology, the internet,

W skrócie, technika, internet

they have changed our lifestyle.

zmieniły nasz styl życia.

Tech guru, like this man --

Techniczni guru, jak ten człowiek --

that a German magazine called the philosopher of the 21st century --

którego niemiecki magazyn nazwał filozofem XXI wieku --

they are shaping the way we do things.

określają sposób, w jaki robimy różne rzeczy.

They are shaping the way we consume.

Określają sposób, w jaki konsumujemy.

They are shaping our very desires.

Określają nasze pragnienia.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

You will not like it.

Nie spodoba wam się to.

And technology has even changed

Technika zmieniła nawet

our relationship to God.

nasze relacje z Bogiem.

(Laughter)

(Śmiech)

Now I shouldn't get into this.

Nie powinienem się w to wdawać.

Religion and political cartoons,

Religijne i polityczne rysunki,

as you may have heard,

jak już mogliście słyszeć,

make a difficult couple,

tworzą trudną parę,

ever since that day of 2005,

od czasu tego dnia w 2005,

when a bunch of cartoonists in Denmark

kiedy grupa rysowników w Dani

drew cartoons that had repercussions all over the world --

naszkicowała rysunki, które miały reperkusje na całym świecie,

demonstrations, fatwa,

demonstracje, fatwa.

they provoked violence. People died in the violence.

Wywołały przemoc. Ludzie zginęli od przemocy.

This was so sickening;

To było takie odrażające.

people died because of cartoons.

Ludzie zginęli przez rysunki.

I mean --

To znaczy --

I had the feeling at the time

miałem takie odczucie

that cartoons had been used by both sides, actually.

że rysunki zostały użyte tak naprawdę przez obie strony.

They were used first by a Danish newspaper,

Pierwszy raz zostały użyte w duńskiej gazecie,

which wanted to make a point on Islam.

która chciała zwrócić uwagę na temat islamu.

A Danish cartoonist told me he was one of the 24

Duński rysownik powiedział mi, że był jednym z 24,

who received the assignment to draw the prophet --

którzy otrzymali zadanie narysowania proroka.

12 of them refused. Did you know that?

12 z nich odmówiło. Wiedzieliście to?

He told me, "Nobody has to tell me what I should draw.

Powiedział mi, "Nikt nie będzie mi mówił, co powinienem rysować

This is not how it works."

Nie tak to działa."

And then, of course, they were used

A potem, oczywiście, z drugiej strony, zostali wykorzystani

by extremists and politicians on the other side.

przez ekstremistów i polityków.

They wanted to stir up controversy.

Chcieli wzbudzić kontrowersje.

You know the story.

Znacie tę historię.

We know that cartoons can be used as weapons.

Wiemy, że rysunki satyryczne mogą zostać wykorzystane jako broń.

History tells us,

Jak historia pokazuje,

they've been used by the Nazis

zostały użyte przez nazistów

to attack the Jews.

do ataku na Żydów.

And here we are now.

I teraz jesteśmy tutaj.

In the United Nations,

W Organizacji Narodów Zjednoczonych

half of the world is pushing

połowa świata jest naciskana

to penalize the offense to religion --

żeby obraza religii została uznana za karalną --

they call it the defamation of religion --

nazywają to szkalowaniem religii --

while the other half of the world is fighting back

podczas gdy druga połowa świata odpowiada na atak

in defense of freedom of speech.

w obronie wolności słowa.

So the clash of civilizations is here,

Więc jest tu zderzenie cywilizacji,

and cartoons are at the middle of it?

i rysunki są pośrodku tego?

This got me thinking.

To dało mi do myślenia.

Now you see me thinking

Teraz widzicie mnie myślącego

at my kitchen table,

przy moim stole w kuchni.

and since you're in my kitchen,

I jeśli już jesteście w mojej kuchni,

please meet my wife.

poznajcie moją żonę.

(Laughter)

(Śmiech)

In 2006, a few months after,

W 2006 kilka dni później

I went Ivory Coast --

odwiedziłem Wybrzeże Kości Słoniowej --

Western Africa.

zachodnia Afryka.

Now, talk of a divided place -- the country was cut in two.

Porozmawiajmy teraz o tym podzielonym miejscu.

You had a rebellion in the North,

Na północy jest bunt,

the government in the South -- the capital, Abidjan --

rząd jest na południu - w stolicy Abidżan --

and in the middle, the French army.

a pośrodku jest francuskie wojsko.

This looks like a giant hamburger.

To wygląda jak gigantyczny hamburger.

You don't want to be the ham in the middle.

Nie chcecie być kotletem pośrodku.

I was there to report on that story

Pojechałem tam, żeby przedstawić tę historię

in cartoons.

za pomocą rysunków.

I've been doing this for the last 15 years;

Robiłem to przez ostatnich 15 lat.

it's my side job, if you want.

To moja praca, jak wolicie.

So you see the style is different.

Tak więc, możecie zauważyć, że styl jest inny.

This is more serious than maybe editorial cartooning.

Jest poważniejszy niż ten w redakcyjnych rysunkach.

I went to places like Gaza

Podczas wojny w 2009

during the war in 2009.

pojechałem do takich miejsc jak Gaza.

So this is really journalism in cartoons.

To właśnie jest prawdziwe dziennikarstwo za pomocą rysunków.

You'll hear more and more about it.

Będziecie słyszeć o tym coraz więcej.

This is the future of journalism, I think.

Myślę, że to jest przyszłość dziennikarstwa.

And of course, I went to see the rebels in the north.

I oczywiście, pojechałem zobaczyć buntowników na północy.

Those were poor guys fighting for their rights.

Byli nimi biedni ludzie walczący o swoje prawa.

There was an ethnic side to this conflict

Konflikt miał też swoje podłoże etniczne,

as very often in Africa.

jak to często zdarza się w Afryce.

And I went to see the Dozo.

Pojechałem też zobaczyć Dozo.

The Dozo, they are the traditional hunters

Dozo to są tradycyjni myśliwi

of West Africa.

z zachodniej Afryki.

People fear them --

Ludzie boją się ich.

they help the rebellion a lot.

Bardzo pomagają buntownikom.

They are believed to have magical powers.

Uważa się, że mają magiczną moc.

They can disappear and escape bullets.

Mogą zniknąć i uniknąć kuli.

I went to see a Dozo chief;

Pojechałem spotkać się z szefem Dozo.

he told me about his magical powers.

Opowiedział mi o jego magicznej mocy.

He said, "I can chop your head off right away

Powiedział: "Mogę odrąbać ci teraz głowę

and bring you back to life."

i ponownie przywrócić cię do życia."

I said, "Well, maybe we don't have time for this right now."

Odpowiedziałem: "Może jednak nie mamy na to czasu teraz."

(Laughter)

(Śmiech)

"Another time."

"Innym razem."

So back in Abidjan,

Wracając do Abidżanu,

I was given a chance to lead a workshop

otrzymałem szansę poprowadzenia warsztatów

with local cartoonists there

z miejscowymi rysownikami

and I thought, yes,

i pomyślałem, tak,

in a context like this, cartoons can really be used as weapons

w takim kontekście, że rysunki mogą być rzeczywiście wykorzystane jako broń

against the other side.

przeciw drugiej stronie.

I mean, the press in Ivory Coast was bitterly divided --

Prasa na Wybrzeżu Kości Słoniowej była głęboko podzielona.

it was compared to the media in Rwanda

Była porównywana do mediów w Rwandzie

before the genocide --

przed ludobójstwem.

so imagine.

Więc wyobraźcie sobie.

And what can a cartoonist do?

Co rysownik może zrobić?

Sometimes editors would tell their cartoonists

Redaktorzy naczelni czasem mówią rysownikom,

to draw what they wanted to see,

żeby narysowali, co oni chcą zobaczyć,

and the guy has to feed his family, right?

a człowiek musi wyżywić swoją rodzinę, prawda.

So the idea was pretty simple.

Tak więc pomysł był całkiem prosty.

We brought together cartoonists

Zebraliśmy rysowników

from all sides in Ivory Coast.

ze wszystkich stron Wybrzeża Kości Słoniowej.

We took them away from their newspaper for three days.

Na trzy dni oderwaliśmy ich od ich gazet.

And I asked them to do a project together,

Poprosiłem ich, żeby razem wykonać projekt

tackle the issues affecting their country

dotyczący spraw dotykających ich kraju

in cartoons, yes, in cartoons.

za pomocą rysunków, tak, rysunków.

Show the positive power of cartoons.

Pokażmy pozytywną siłę rysunków.

It's a great tool of communication

Są wspaniałym narzędziem komunikacji

for bad or for good.

na dobre i na złe.

And cartoons can cross boundaries,

Rysunki satyryczne mogą przekraczać granice,

as you have seen.

jak mieliście już szansę zauważyć.

And humor is a good way, I think,

Myślę, że humor jest dobrym sposobem

to address serious issues.

zajmowania się poważnymi sprawami.

And I'm very proud of what they did.

I jestem bardzo dumny z tego, co zrobili.

I mean, they didn't agree with each other -- that was not the point.

To znaczy, nie zgadzali się ze sobą -- to nie był cel.

And I didn't ask them to do nice cartoons.

I ja ich nie prosiłem o ładne rysunki.

The first day, they were even shouting at each other.

Pierwszego dnia nawet krzyczeli na siebie nawzajem.

But they came up with a book,

Ale wpadli na pomysł książki

looking back at 13 years

robiącej bilans 13 lat

of political crisis in Ivory Coast.

politycznego kryzysu na Wybrzeżu Kości Słoniowej.

So the idea was there.

Był to pomysł.

And I've been doing projects like this,

I robiłem już takie projekty

in 2009 in Lebanon,

w 2009 w Libanie,

this year in Kenya, back in January.

w tym roku, w Kenii, w styczniu.

In Lebanon, it was not a book.

W Libanie to nie była książka.

The idea was to have --

Był pomysł, żeby

the same principal, a divided country --

ta sama zasada, podzielone państwo --

take cartoonists from all sides

zebrać rysowników z różnych stron

and let them do something together.

i dać im szansę zrobienia czegoś razem.

So in Lebanon,

Tak więc w Libanie

we enrolled the newspaper editors,

zwerbowaliśmy redaktorów naczelnych gazet

and we got them to publish

i sprawiliśmy, że opublikowali

eight cartoonists from all sides all together on the same page,

prace ośmiu rysowników z różnych części kraju na jednej stronie gazety

addressing the issue affecting Lebanon,

zajmujące się sprawami dotyczącymi Libanu

like religion in politics and everyday life.

takimi jaki, religia w polityce oraz życiu codziennym.

And it worked.

I to podziałało.

For three days, almost all the newspapers of Beirut

Przez trzy dni, prawie każda gazeta w Bejrucie

published all those cartoonists together --

publikowała wszystkie prace tych rysowników razem --

anti-government,

antyrządowe,

pro-government,

prorządowe,

Christian,

chrześcijańskie,

Muslim, of course,

muzułmańskie, oczywiście.

English-speaking, well, you name it.

Anglojęzyczne, po prostu wszystko.

So this was a great project.

Tak więc, to był świetny projekt.

And then in Kenya, what we did

Natomiast to, co zrobiliśmy w Kenii

was addressing the issue of ethnicity,

dotyczyło tożsamości etnicznej,

which is a poison in a lot of places in Africa.

która jest trucizną w wielu miejscach w Afryce.

And we did video clips --

Nakręciliśmy wideoklipy.

you can see them if you go to YouTube/Kenyatoons.

Możecie je obejrzeć na YouTube/KenyaTunes.

So, preaching for freedom of speech

Więc, propagowanie wolności słowa

is easy here,

jest proste tutaj,

but as you have seen

ale jak mogliście zauważyć

in contexts of repression or division,

w kontekście ucisku i podziału,

again, what can a cartoonist do?

ponownie, co może zrobić rysownik?

He has to keep his job.

Musi kontynuować swoją pracę.

Well I believe that in any context anywhere,

Sądzę, że w każdym kontekście i wszędzie,

he always has the choice at least

rysownik może przynajmniej podjąć decyzję

not to do a cartoon

i nie naszkicować rysunku,

that will feed hatred.

który podsyci nienawiść.

And that's the message I try to convey to them.

I to jest właśnie wiadomość, którą staram się im przekazać.

I think we all always have the choice in the end

Myślę, że wszyscy zawsze możemy podjąć decyzję

not to do the bad thing.

i nie zrobić czegoś złego.

But we need to support

Ale potrzebujemy poprzeć

these independent, critical

te [niejasne], krytyczne,

and responsible voices

odpowiedzialne głosy

in Africa, in Lebanon,

w Afryce, w Libanie,

in your local newspaper,

w waszej gazecie lokalnej,

in the Apple store.

w sklepie Apple.

Today, tech companies

Dzisiaj, firmy technologiczne

are the world's largest editors.

są największymi światowymi redaktorami naczelnymi.

They decide what is too offensive

One decydują o tym, co jest zbyt obraźliwe,

or too provocative for you to see.

zbyt prowokacyjne, żebyście to zobaczyli.

So really, it's not about the freedom of cartoonists;

Tak więc, to nie dotyczy wolności rysowników;

it's about your freedoms.

to dotyczy waszych wolności.

And for dictators all over the world,

I dla wszystkich dyktatorów dookoła świata

the good news

dobrą wiadomością

is when cartoonists,

będzie kiedy rysownicy,

journalists and activists shut up.

dziennikarze i aktywiści zamkną się.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)