Patrick Chappatte: The power of cartoons

Patrick Chappatte: Sức mạnh của tranh biếm họa

Translator: Van Vu Reviewer: Giang Nguyen

So yeah, I'm a newspaper cartoonist --

Xin thưa, Tôi là người vẽ tranh biếm họa trên báo

political cartoonist.

người vẽ tranh biếm họa chính trị.

I don't know if you've heard about it -- newspapers?

Không biết có ai nghe nói về nó chưa - báo ?

It's a sort of paper-based reader.

Đại lọai như tờ giấy để đọc.

(Laughter)

(Cười)

It's lighter than an iPad,

Nhẹ hơn cả máy iPad

it's a bit cheaper.

cũng rẻ hơn nữa

You know what they say?

Mọi người có biết người ta đang nói gì không?

They say the print media is dying --

Họ bảo rằng ngành in ấn xuất bản đang chết đi.

who says that? Well, the media.

Ai nói? Vâng, chính là các phương tiện truyền thông

But this is no news, right?

Nhưng tin này cũng chẳng có gì mới phải không mọi người?

You've read about it already.

Ai cũng biết cả rồi.

(Laughter)

(Cười)

Ladies and gentlemen,

Thưa mọi người,

the world has gotten smaller.

Thế giới đang thu nhỏ lại từ từ

I know it's a cliche, but look,

Tôi biết điều này là lời nói rập khuôn, nhưng hãy nhìn lên đây

look how small,

nhìn xem thế giới đã nhỏ di

how tiny it has gotten.

như thế nào.

And you know the reason why, of course.

và tất nhiên mọi người cũng biết lý do tại sao

This is because of technology -- yeah.

Đó là bởi vì khoa học kỹ thuật. Vâng.

(Laughter)

(Cười)

Any computer designers in the room?

Có ai trong đây làm về thiết kế máy tính không ?

Yeah well,

Được rồi,

you guys are making my life miserable

Những người này đang làm đời tôi khốn khổ,

because track pads used to be round,

bởi vì bàn trỏ chuột từng có dạng hình tròn

a nice round shape.

một khối tròn đẹp

That makes a good cartoon.

điều này tạo ra một tranh biếm họa tốt

But what are you going to do with a flat track pad,

nhưng bạn sẽ làm gì với một cái bàn trỏ chuột phẳng,

those square things?

những thứ hình vuông này?

There's nothing I can do as a cartoonist.

Một họa sĩ tranh biếm họa như tôi chẳng làm được gì cả.

Well, I know the world is flat now.

Xin thưa, tôi biết thế giới lúc này là một thế giới phẳng

That's true.

Điều này hoàn toàn đúng

And the Internet has reached

Và Internet đã vươn tới

every corner of the world,

từng ngóc ngách của thế giới,

the poorest, the remotest places.

đến những nơi xa xăm, nghèo khổ nhất.

Every village in Africa now has a cyber cafe.

Tất cả làng mạc ở châu Phi giờ chỗ nào cũng có cà phê internet

(Laughter)

(Cười)

Don't go asking for a Frappuccino there.

Ở đó chẳng bán Frappuccino đâu.

So we are bridging the digital divide.

Vậy chúng ta đang nối liền khoảng cách số

The Third World is connected,

Thế giới thứ 3 được kết nối

we are connected.

Chúng ta được kết nối với nhau

And what happens next?

Vậy điều gì tiếp theo?

Well, you've got mail.

Vâng, bạn có thư điện tử đây

Yeah.

Yeah.

Well, the Internet has empowered us.

Vâng, Internet gia tăng sức mạnh của chúng ta

It has empowered you,

Internet mở rộng khả năng của bạn

it has empowered me

khả năng của tôi,

and it has empowered some other guys as well.

và cũng như những người khác.

(Laughter)

(Cười)

You know, these last two cartoons --

Mọi người biết không, hai biếm họa cuối,

I did them live

Tôi đã vẽ trực tiếp

during a conference in Hanoi.

trong một cuộc hội nghị ở Hà Nội

And they were not used to that

Và họ đã không quen với việc đó

in communist 2.0 Vietnam.

trong một Việt Nam cộng sản 2.0.

(Laughter)

(Cười)

So I was cartooning live on a wide screen --

Vì vậy tôi đã vẽ thẳng lên màn ảnh

it was quite a sensation --

chuyện này khá nhạy cảm

and then this guy came to me.

rồi sau đó người đàn ông này đến chỗ tôi

He was taking pictures of me and of my sketches,

Anh ta chụp ảnh tôi và bức tranh

and I thought, "This is great, a Vietnamese fan."

tôi nghĩ, "Thật tuyệt, một fan người Việt Nam"

And as he came the second day,

Và ngày thứ hai khi anh ta đến

I thought, "Wow, that's really a cartoon lover."

Tôi nghĩ là, "Wow, anh ta hẳn là yêu tranh biếm họa lắm."

And on the third day, I finally understood,

Ngày thứ ba,cuối cùng tôi đã hiểu

the guy was actually on duty.

thì ra anh ta đang làm nhiệm vụ

So by now, there must be a hundred pictures of me

Tính tới giờ, chắc là có hàng trăm tấm ảnh của tôi

smiling with my sketches

cùng với những phác họa của mình

in the files of the Vietnamese police.

nằm trong hồ sơ của cảnh sát Việt Nam

(Laughter)

(Cười)

No, but it's true: the Internet has changed the world.

Không, nhưng đó là sự thật: Internet thay đổi thế giới

It has rocked the music industry;

Internet thúc đẩy nền công nghiệp âm nhạc.

it has changed the way we consume music.

Internet thay đổi cách tiêu thụ âm nhạc.

For those of you old enough to remember,

Quý vị còn nhớ,

we used to have to go to the store

chúng ta từng đi đến cửa hiệu

to steal it.

để ăn trộm

(Laughter)

(Cười)

And it has changed the way

Và Internet thay đổi cách thức

your future employer

những nhà tuyển dụng tương lai

will look at your application.

đánh giá hồ sơ xin việc của bạn.

So be careful

Vì vậy hãy cẩn thận

with that Facebook account --

với tài khoản Facebook

your momma told you, be careful.

Mẹ đã dặn vậy, cẩn thận.

And technology has set us free --

Và khoa học kĩ thuật đã giải phóng chúng ta.

this is free WiFi.

Đây là WiFi miễn phí.

But yeah, it has liberated us

Nó đang giải phóng chúng ta

from the office desk.

khỏi bàn làm việc.

This is your life,

Đây là cuộc sống của bạn.

enjoy it.

Hãy tận hưởng

(Laughter)

(Cười)

In short, technology, the internet,

Một cách ngắn gọn, khoa học kĩ thuật, Internet

they have changed our lifestyle.

chúng đang thay đổi cuộc sống chúng ta.

Tech guru, like this man --

Người đam mê công nghệ, như anh chàng này --

that a German magazine called the philosopher of the 21st century --

đã được gọi là nhà triết học của thế kỉ 21 bởi một tạp chí Đức.

they are shaping the way we do things.

chúng đang định hướng nên cách chúng ta làm việc.

They are shaping the way we consume.

Chúng định hướng cách chúng ta chi tiêu

They are shaping our very desires.

và cả những ước mơ cháy bỏng

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

You will not like it.

Quý vị sẽ không thích nó đâu.

And technology has even changed

và khoa học kĩ thuật thậm chí đang thay đổi

our relationship to God.

mối quan hệ giữa chúng ta và Chúa

(Laughter)

(Cười)

Now I shouldn't get into this.

Tôi không nên nói về vấn đề này lúc này,

Religion and political cartoons,

Tranh châm biếm về tôn giáo và chính trị,

as you may have heard,

như bạn đã từng nghe,

make a difficult couple,

làm nên một bộ đôi không hợp nhau,

ever since that day of 2005,

Chưa bao giờ kể từ năm 2005,

when a bunch of cartoonists in Denmark

khi nhiều nhà vẽ tranh biếm họa của Đan Mạch

drew cartoons that had repercussions all over the world --

vẽ những bức tranh đã gây chấn động trên tòan thế giới,

demonstrations, fatwa,

những kiểu biểu tình, đụng vào niềm tin tín ngưỡng của người Hồi giáo.

they provoked violence. People died in the violence.

Chúng đã kích động bạo lực. Người ta chết vì bạo lực.

This was so sickening;

Thật kinh khủng.

people died because of cartoons.

Khi người ta chết vì tranh họat hình.

I mean --

Ý tôi là --

I had the feeling at the time

Lúc đó tôi có cảm giác

that cartoons had been used by both sides, actually.

thực ra rằng tranh biếm họa đã được sử dụng bởi cả hai phía.

They were used first by a Danish newspaper,

Chúng đầu tiên được dùng bởi một tờ báo Đan Mạch,

which wanted to make a point on Islam.

được dùng để nói về đạo Hồi.

A Danish cartoonist told me he was one of the 24

Một nhà vẽ tranh người Đan Mạch đã bảo tôi rằng anh ta là một trong 24 người

who received the assignment to draw the prophet --

được yêu cầu vẽ lãnh đạo hồi giáo

12 of them refused. Did you know that?

12 người đã từ chối. Quý vị có biết không?

He told me, "Nobody has to tell me what I should draw.

Anh ta nói tôi rằng, "Chẳng ai nói cho tôi biết tôi nên vẽ gì

This is not how it works."

Đây không phải là cách vốn có."

And then, of course, they were used

Và sau đó đương nhiên là những hình vẽ được dùng

by extremists and politicians on the other side.

bởi những kẻ cực đoan và chính trị gia phía đối lập.

They wanted to stir up controversy.

Họ muốn khóay lên tranh cãi.

You know the story.

Quý vị biết chuyện này.

We know that cartoons can be used as weapons.

Chúng ta biết rằng tranh ảnh có thể dùng như vũ kí.

History tells us,

Lịch sử đã chứng minh cho ta thấy,

they've been used by the Nazis

Đức Quốc xã đã dùng tranh biếm họa

to attack the Jews.

để tấn công người Do Thái

And here we are now.

Và giờ đây,

In the United Nations,

Trong Liên Hợp Quốc,

half of the world is pushing

một nửa thế giới đang ra sức ép

to penalize the offense to religion --

để xử phạt những vị phạm tôn giáo --

they call it the defamation of religion --

họ gọi đó là sự phỉ báng tôn giáo --

while the other half of the world is fighting back

trong khi nửa kia đang chống lại

in defense of freedom of speech.

để bảo vệ sự tự do ngôn luận

So the clash of civilizations is here,

Vậy nên sự va chạm giữa cách nền văn minh là ở đây,

and cartoons are at the middle of it?

và phải chăng hoạt hình nằm ở giữa?

This got me thinking.

Điều này khiến tôi suy nghĩ.

Now you see me thinking

Lúc này quý vị thấy tôi đang suy nghĩ

at my kitchen table,

tại bàn ăn của tôi.

and since you're in my kitchen,

Và khi các bạn vào trong nhà bếp của tôi,

please meet my wife.

thì xin gặp vợ tôi.

(Laughter)

(Cừơi)

In 2006, a few months after,

Trong năm 2006, vài tháng sau đó,

I went Ivory Coast --

Tôi đi đến Bờ Biển Ngà --

Western Africa.

Tây Phi.

Now, talk of a divided place -- the country was cut in two.

Giờ nói về một đất nước bị chia cắt. Bị cắt làm hai.

You had a rebellion in the North,

Có nổi loạn ở phía bắc

the government in the South -- the capital, Abidjan --

chính phủ ở phía nam - thủ đô, Abidjan --

and in the middle, the French army.

và ở giữa, quân đội Pháp.

This looks like a giant hamburger.

Nó giống như cái bánh mì kẹp khổng lồ.

You don't want to be the ham in the middle.

Chả có ai muốn làm miếng thịt xông khói nằm ở giữa cả.

I was there to report on that story

Tôi đã ở đó để làm báo cáo về sự việc này.

in cartoons.

dưới dạng họat hình.

I've been doing this for the last 15 years;

Tôi làm công việc này 15 năm rồi.

it's my side job, if you want.

Đó là công việc tay trái của tôi nếu bạn muốn biết rõ.

So you see the style is different.

Vì vậy bạn có thể thấy phong cách khác biệt.

This is more serious than maybe editorial cartooning.

Việc này hệ trọng hơn là biên tập họat hình.

I went to places like Gaza

Tôi đã đi tới nhưng nơi như Gaza

during the war in 2009.

trong cuộc chiến tranh năm 2009.

So this is really journalism in cartoons.

Này thực sự là báo chí dưới dạng họat hình.

You'll hear more and more about it.

Bạn sẽ được nghe thêm về nó.

This is the future of journalism, I think.

Tôi nghĩ đây là tương lai của báo chí

And of course, I went to see the rebels in the north.

Và tất nhiên, tôi đã đi gặp những người nổi lọan ở phía bắc.

Those were poor guys fighting for their rights.

Những người khốn khổ này đang chiến đấu vì quyền lợi của họ.

There was an ethnic side to this conflict

Có sự mâu thuẫn dân tộc.

as very often in Africa.

vốn rất phổ biến ở châu Phi.

And I went to see the Dozo.

Và tôi đã đi gặp những người Dozo.

The Dozo, they are the traditional hunters

Dozo là những thợ săn lâu đời

of West Africa.

ở Tây Phi.

People fear them --

Mọi người khiếp sợ họ.

they help the rebellion a lot.

Họ giúp các cuộc nổi lọan rất nhiều.

They are believed to have magical powers.

Người ta tin là họ có sức mạnh kì diệu.

They can disappear and escape bullets.

Có thể làm biến mất viên đạn.

I went to see a Dozo chief;

Tôi đã đi gặp một thủ lĩnh Dozo.

he told me about his magical powers.

Ông ta kể tôi nghe về quyền năng của ông ấy.

He said, "I can chop your head off right away

Ông nói, "Tôi có thể chặt đầu anh ngay bây giờ

and bring you back to life."

và sau đó hồi sinh lại."

I said, "Well, maybe we don't have time for this right now."

Tôi trả lời, "Giờ có lẽ chúng ta không có thời gian cho chuyện này đâu."

(Laughter)

(Cười)

"Another time."

"Để lúc khác."

So back in Abidjan,

Quay lại Abidjan,

I was given a chance to lead a workshop

Tôi được dịp dẫn đầu một cuộc hội thảo

with local cartoonists there

với sự tham gia các nhà biếm họa ở đó,

and I thought, yes,

Và tôi nghĩ, vâng,

in a context like this, cartoons can really be used as weapons

Trong bối cảnh như thế này, tranh biếm họa có thể dùng như một vũ khí

against the other side.

chống lại bên kia.

I mean, the press in Ivory Coast was bitterly divided --

Ý tôi là, giới báo chí ở Bờ Biển Ngà đã bị chia rẽ sâu sắc.

it was compared to the media in Rwanda

Có thể so sánh với giới truyền thông ở Rwanda

before the genocide --

trước thảm họa diệt chủng.

so imagine.

Hãy tưởng tượng.

And what can a cartoonist do?

Một người vẽ tranh biếm họa có thể làm gì?

Sometimes editors would tell their cartoonists

Nhà biên tập thỉnh thoảng sẽ bảo người vẽ tranh biếm họa

to draw what they wanted to see,

hãy vẽ những gì họ muốn thấy,

and the guy has to feed his family, right?

những người vẽ tranh còn phải nuôi sống gia đình.

So the idea was pretty simple.

Vì vậy ý tưởng rất đơn giản.

We brought together cartoonists

Chúng tôi tập trung những người sáng tác tranh biếm họa lại với nhau

from all sides in Ivory Coast.

từ mọi nơi trên khắp Bờ Biển Ngà.

We took them away from their newspaper for three days.

Chúng tôi ngăn cách họ với tờ báo của mình trong ba ngày.

And I asked them to do a project together,

Và yêu cầu họ làm một dự án chung,

tackle the issues affecting their country

giải quyết các vấn đề ảnh hưởng đến đất nước của họ

in cartoons, yes, in cartoons.

dưới dạng tranh vẽ, vâng, chính là tranh vẽ.

Show the positive power of cartoons.

Chứng tỏ khả năng có lợi của tranh vẽ.

It's a great tool of communication

Đó là một công cụ giao tiếp tuyệt vời

for bad or for good.

cho người tốt hoặc kẻ xấu.

And cartoons can cross boundaries,

Tranh họat họa có thể vượt qua những rào cản,

as you have seen.

như các bạn có thể thấy.

And humor is a good way, I think,

Tôi nghĩ hài hước là một phương pháp tốt

to address serious issues.

để giải quyết những vấn đề hệ trọng.

And I'm very proud of what they did.

Tôi rất tự hào về những gì họ đã làm.

I mean, they didn't agree with each other -- that was not the point.

Ý tôi là, họ đã không đồng ý với nhau -- đó không phải là vấn đề.

And I didn't ask them to do nice cartoons.

và tôi cũng không yêu cầu họ vẽ thật đẹp.

The first day, they were even shouting at each other.

Ngày đầu tiên, họ thậm chí còn hét vào mặt nhau.

But they came up with a book,

Nhưng họ đã đưa ra một quyển sách,

looking back at 13 years

nhìn lại 13 năm trước

of political crisis in Ivory Coast.

về sự khủng hỏang chính trị ở Bờ Biển Ngà.

So the idea was there.

Ý kiến là vậy.

And I've been doing projects like this,

Và tôi tiến hành những dự án như vậy,

in 2009 in Lebanon,

vào năm 2009 ở Libăng,

this year in Kenya, back in January.

năm nay, ở Kenya, tháng 1 rồi.

In Lebanon, it was not a book.

Ở Libăng, không phải là quyểng sách.

The idea was to have --

Vấn đề là có --

the same principal, a divided country --

cùng một nguyên tắc, một đất nước bị chia cách --

take cartoonists from all sides

gom những nhà vẽ biếm họa lại từ mọi nơi

and let them do something together.

và để họ làm cái gì đó cùng nhau.

So in Lebanon,

Vì thế ở Libăng,

we enrolled the newspaper editors,

chúng tôi làm việc với những nhà biên tập,

and we got them to publish

và đã cho xuất bản

eight cartoonists from all sides all together on the same page,

tám tác phẩm của nhiều người trên cùng một trang giấy,

addressing the issue affecting Lebanon,

về giải quyết các vấn đề ảnh hưởng đến Libăng,

like religion in politics and everyday life.

chẳng hạn như tôn giáo trong chính trị và cuộc sống hàng ngày.

And it worked.

và nó đã hiệu quả.

For three days, almost all the newspapers of Beirut

Trong vòng ba ngày, hầu hết các tờ báo ở Beirut

published all those cartoonists together --

đã cho xuất bản cùng nhau --

anti-government,

chống chính phủ,

pro-government,

ủng hộ chính phủ,

Christian,

Thiên chúa giáo,

Muslim, of course,

Hồi giáo, tất nhiên,

English-speaking, well, you name it.

Nói tiếng anh.

So this was a great project.

Đó là dự án thành công.

And then in Kenya, what we did

Và ở Kenya, chúng tôi đã

was addressing the issue of ethnicity,

giải quyết vấn đề dân tộc,

which is a poison in a lot of places in Africa.

vốn xảy ra nhiều nơi ở châu Phi.

And we did video clips --

và chúng tôi đã làm video clip.

you can see them if you go to YouTube/Kenyatoons.

Bạn có thể xem ở Youtube kênh KenyaTunes.

So, preaching for freedom of speech

Tuyên truyền cho tự do ngôn luận

is easy here,

ở chỗ này không có gì khó

but as you have seen

Nhưng khi bạn chứng kiến

in contexts of repression or division,

trong bối cảnh xảy ra đàn áp hoặc chia cắt,

again, what can a cartoonist do?

vậy thì lúc này một nhà vẽ tranh biếm họa có thể làm gì?

He has to keep his job.

Anh ta phải giữ lấy công việc của mình.

Well I believe that in any context anywhere,

Mà tôi tin là ở đâu cũng làm thế thôi

he always has the choice at least

Ít ra anh ta luôn luôn có sự lựa chọn

not to do a cartoon

không tiếp tục vẽ nữa

that will feed hatred.

như vậy càng làm gia tăng thù hận.

And that's the message I try to convey to them.

Và đó là lời nhắn nhủ tôi muốn truyền đạt.

I think we all always have the choice in the end

Chúng ta luôn có sự lựa chọn

not to do the bad thing.

không làm những việc xấu.

But we need to support

Nhưng chúng ta cần ủng hộ

these independent, critical

những tiếng nói quan trọng

and responsible voices

trách nhiệm

in Africa, in Lebanon,

ở châu Phi, ở Libăng,

in your local newspaper,

ở tờ báo địa phương của quý vị,

in the Apple store.

ở trong cửa hiệu của hãng Apple.

Today, tech companies

Ngày nay, những công ty công nghệ

are the world's largest editors.

là những nhà biên tập lớn nhất thế giới.

They decide what is too offensive

Họ quyết định những gì là xúc phạm

or too provocative for you to see.

là quá khiêu khích cho khách hàng xem.

So really, it's not about the freedom of cartoonists;

Thực sự mà nói đó không phải cho sự tự do của tranh biếm họa;

it's about your freedoms.

mà là về sự tự do của các bạn.

And for dictators all over the world,

Và đối với những kẻ độc tài

the good news

thì tin tốt

is when cartoonists,

là khi những người vẽ tranh

journalists and activists shut up.

nhà báo, nhà họat động im lặng

Thank you.

Cám ơn

(Applause)

(Vỗ Tay)