Eric Berlow: Simplifying complexity

Translator: Liridon Shala Reviewer: Amantia Gjikondi

Do you ever feel completely overwhelmed

A ndiheni ndonjëher komplet i kompleksuar

when you're faced with a complex problem?

kur përpara ju shfaqet një problem kompleks?

Well, I hope to change that in less than three minutes.

Mirë, shpresoj për ta ndryshuar atë në më pak se tre minuta.

So, I hope to convince you that complex

Pra mendoj se do t'ju bindë juve se kompleksimi

doesn't always equal complicated.

nuk është gjithmonë i barabart më kompleksivitetin.

So for me, a well-crafted baguette, fresh out of the oven,

Pra për mua një buqet me lule, sapo e marre nga lulishtja

is complex,

është komplekse,

but a curry onion green olive poppy cheese bread

mirepo një qep me vaj të ulliri me një buke me djathë

is complicated.

është e kompleksuar.

I'm an ecologist, and I study complexity. I love complexity.

Unë jam ekologjist dhe studioj kompleksivitetin. E dashuroj kompleksivitetin.

And I study that in the natural world, the interconnectedness of species.

Dhe e studioj atë në botën natyrale, ndërlidhjet e specieve.

So here's a food web,

Pra këtu është një ushqim i web-it,

or a map of feeding links between species

apo një hartë ushqyese lidhjesh ndermjet specieve

that live in Alpine Lakes in the mountains of California.

të cilat jetojnë në liqenet e Alpeve në malet e Kalifornis.

And this is what happens to that food web

Dhe kjo është se cfar ndodh me ushqimet e web-it

when it's stocked with non-native fish that never lived there before.

kur është e stokuar ne peshqit - jo vendas të cilët nuk kane jetuar kurre atje më parë.

All the grayed-out species disappear.

Te gjithë speciet e gjelbëruara u zhduken.

Some are actually on the brink of extinction.

Disa prej tyre janë në buzë të zhdukjes..

And lakes with fish have more mosquitos, even though they eat them.

Dhe liqenet me peshq kanë me shume mushkonja, edhe pse ata i hanë ato.

These effects were all unanticipated,

Këto efekte të gjitha ishin të pa-anticipuara,

and yet we're discovering they're predictable.

dhe akoma ne jemi duke zbuluar parashikimin e tyre.

So I want to share with you a couple key insights

Pra, dëshiroj të ndaj me ju disa elemente kyc

about complexity we're learning from studying nature

rreth kompleksivitetit që jemi duke e mësuar kur studiojmë natyren

that maybe are applicable to other problems.

që ndoshta janë të pranueshme edhe për problemet tjera.

First is the simple power of good visualization tools

Së pari është problemi i parë i veglave të vizualizimit

to help untangle complexity

për të ndihmuar ne zbutjen e kompleksivitetit

and just encourage you to ask questions you didn't think of before.

dhe vetem për t'ju inkurajuar për të berë pyetje të cilat nuk i kishit menduar më parë.

For example, you could plot the flow of carbon

Për shembull, ju mund te kompletoni rrjedhen e karbonit

through corporate supply chains in a corporate ecosystem,

nepermjet zinxhirit te furnizimit te korporates ne nje sistem te korporatave,

or the interconnections of habitat patches

apo ndërlidhjet e shprehive me arnimet

for endangered species in Yosemite National Park.

për speciet e përfunduar në parkun nacional Yosemite.

The next thing is that if you want to predict

Gjëja tjetër eshte qe nese dëshironi te predikoni

the effect of one species on another,

efektin e njëres specie në tjetren,

if you focus only on that link,

po të fokusoheni vetem në këtë lidhje,

and then you black box the rest,

dhe nuk shihni fare të tjerat,

it's actually less predictable

faktikisht është më pak e parashikueshme

than if you step back, consider the entire system -- all the species, all the links --

sesa po ta hidhni një sy dhe ta konsideroni të gjithë sistemin -- të gjitha speciet, të gjitha lindhjet ---

and from that place,

nga ai vend,

hone in on the sphere of influence that matters most.

mprehur në sferen e ndikimit qe ka me shume rendesi.

And we're discovering, with our research,

Dhe ne jemi duke e zbuluar, me kërkimet tona,

that's often very local to the node you care about

qe kjo shpesh eshte shume lokale ne nyjen qe ju intereson

within one or two degrees.

me një apo dy shkallë.

So the more you step back, embrace complexity,

Pra sa më teper që shikoni nga pas, e perqafoni kompleksivitetin,

the better chance you have of finding simple answers,

aq më shumë shance keni për të gjetur përgjigje të thjeshta,

and it's often different than the simple answer that you started with.

dhe shpesh është më ndryshe sesa një përgjigjëje e thjeshte të cilen ju e keni filluar.

So let's switch gears and look at a really complex problem

Keshtu qe le të nderrojmë marshet dhe ti shikojmë tek keto probleme komplekse

courtesy of the U.S. government.

me mirësjelljen e qeveris së shteteve të bashkuara të Amerikes.

This is a diagram of the U.S. counterinsurgency strategy in Afghanistan.

Ky është diagrami i SHBA-se në strategjin e sigurise në Afganistan.

It was front page of the New York Times a couple months ago.

Ishte në faqen e parë te New York times disa muaj më parë.

Instantly ridiculed by the media

Vazhdimisht i kritikuar nga media

for being so crazy complicated.

per të qenit marrëzisht i komplikuar.

And the stated goal was to increase popular support

Dhe qëllimi ishte për të rritur popullaritetin e përkrahjes

for the Afghan government.

për qeverine Afgane.

Clearly a complex problem,

Pastersisht një problem kompleks,

but is it complicated?

por a është ky i komplikuar?

Well, when I saw this in the front page of the Times,

Epo, kur e pashë këtë në faqen e parë të Times,

I thought, "Great. Finally something I can relate to.

Mendova "Mirë. Me ne fund dicka që unë mund ta lidh.

I can sink my teeth into this."

Une mund te zhys dhembet e mi ne kete."

So let's do it. So here we go for the first time ever,

Pra le ta bejmë. Keshtu qe ja ku fillojmë për her të parë,

a world premiere view of this spaghetti diagram as an ordered network.

një premier boterore e shikimit të diagramit të spagetit si një rrjet i porositur.

The circled node is the one we're trying to influence --

Nyja kryesore eshte ajo te cilen ne jemi duke provuar ta influencojmë --

popular support for the government.

përkrahjen e popullit per qeverinë.

And so now we can look one degrees, two degrees,

Dhe tani ne mund te shikojmë një shkalle, dy shkallë,

three degrees away from that node

tri shkallë largë nga nyja

and eliminate three-quarters of the diagram outside that sphere of influence.

dhe te elminojme tri të katërten e diagramit jashte sferes së influences.

Within that sphere,

Brenda asaj sfere,

most of those nodes are not actionable, like the harshness of the terrain,

shumica e këtyre nyjeve nuk janë aktive, sikurse mospërshtatja e terenit,

and a very small minority are actual military actions.

dhe shumë pak minoritete gjenden brenda veprimeve ushtarake.

Most are non-violent and they fall into two broad categories:

Shumica jane jo te dhunshem dhe po bien në këto dy kategori:

active engagement with ethnic rivalries and religious beliefs

pjesmarrësit aktive me rivale etnike dhe besime fetare

and fair, transparent economic development

dhe dicka e drejte, një transparence ne zhvillimet ekonomike

and provisioning of services.

dhe sigurimit te sherbimeve.

I don't know about this, but this is what I can decipher from this diagram

Nuk e di për këtë, por kjo është ajo që mund të nxjerr nga diagrami

in 24 seconds.

në 24 sekonda.

When you see a diagram like this, I don't want you to be afraid.

Kur ju shihni një diagram sikurse ky, unë nuk dua që ju të frikesoheni.

I want you to be excited. I want you to be relieved.

Dëshiroj që ju të kenaqeni. Dua qe ju te cliroheni.

Because simple answers may emerge.

Sepse përgjigjet e thjeshta mund të shfaqen.

We're discovering in nature that simplicity often lies

Ne jemi duke e zbuluar qe thjeshtësia shpesh genjen

on the other side of complexity.

ne anën tjeter të kompleksivitetit.

So for any problem, the more you can zoom out and embrace complexity,

Pra për secilin problem, sa më teper që ta nxjerrësh jashte e ta perqafosh kompleksivitetin,

the better chance you have of zooming in

me shume shance keni per te zmadhuar brenda

on the simple details that matter most.

në detajet e thjeshta të cilat kane më së shume rëndësi.

Thank you.

Faliminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)